1, 2. ¿Nikwe kukwe niedre nitre mada dimikakäre ye ñobätä ütiäte krubäte?

MERI bati kädekata Cristina abokänbiti kä 18 tä niere: “Ti rün aune ti meye bäsi ñaka kukwe niere tie ti dimikakäre; ñakare aune käre tä ñäke tie. Tätre kukwe niere tie ye tä nemen mate tare krubäte tibätä. Ti ja ngwen monso kia kwrere, kukwe ñaka rabai gare jire tie aune ti köte nieta kwetre tie. Käre tita ja muaire, ti ñaka töta nemen blitai bentre. Ja ñaka ruin ütiäte tie” ^[1] (kukwe ja tötikara nekänti nota tä mikani mrä ngösöri mikadre ñärärä). Kukwe ne tä mike gare ni mada ñaka kukwe niere nie ni dimikakäre ye ngwane ñaka tä nemen nuäre ni kräke nünankäre.

² Ne madakäre, nikwe kukwe niedre nitre mada töi mikakäre jäme ye ngwane, ni raba niaratre dimike krubäte. Ja mräkä kädekata Rubén tä niere: “Ja ñaka nämä ruin kwin tie ye ni umbre ji ngwanka iti ben ti nämä kukwe driere ye käkwe gaba. Ja nämä ruin ño tie ye tikwe mikaba gare ie aune niara ti kukwe nuaba kwin. Ti nämä dre dre nuainne kwin ye jökrä nieba kwe tie. Ni abokän bäri ütiäte krubäte nukwä kia gorrión ye ngwä niebare Jesukwe ye ngwanba törö kwe tie arato. Käre tita töbike texto yebätä aune tä mate jankunu ti brukwäte. Ni umbre ji ngwanka kukwe nieba tie ye ti dimikaba krubäte” (Mateo 10:31).

3. a) ¿Kukwe niedre nitre mada dimikakäre yebätä apóstol Pablo dre niebare? b) ¿Kukwe meden meden ngwantarita abokän nikwe mikai gare jai kukwe ja tötikara nekänti?

 ³ Käre nikwe kukwe niedre ja dimikakäre kwärikwäri nieta Bibliakwe (recuadro “¿Dre gärätä?” mikadre ñärärä). Apóstol Pablo kukwe ne tikani nitre kristiano hebreo ie: “Ti mräkätre, mun itire itire käkwe ñan ja töi mika kämekäme amne, munkwe ñan ja dokwä mika ribi, käkwe ñan tödekadre mda Ngöböbti, käkwe trö kwitadre Ngöbö nire yeye. Akwa ‘Mtare’ kä ne tä ne ngwane, ja die mika kwärikwäri köbö kwatirekwatire munkwe”. Pablo mikani gare nikwe jankunu ja die mikadre kwärikwäri ne kwe “kukwe kämekäme käkwe ñan [ni] ngökadre” aune ñan nikwe ja brukwä mikadre ribi (Hebreos 3:12, 13). Ni mada tä kukwe niere ni dimikakäre ye ngwane jata nemen ruin kwin nie yebätä nikwe töbikadre angwane, nikwe kukwe niedre nitre mada dimikakäre ye ütiäte krubäte rükai gare nie. Kukwe ja tötikara nekänti kukwe ngwantarita ne nikwe mikai gare: ¿Ñobätä nikwe kukwe niedre nitre mada dimikakäre? Nikwe kukwe niedre nitre tä ni bäre dimikakäre ye ngwane, ¿ni raba ja ngwen ño Jehová, Jesús aune Pablo erere? Aune ¿ni raba kukwe niere ño nitre mada dimikakäre?

4. a) ¿Kukwe niedre ni mada dimikakäre ye nire nire tä ribere jai? b) ¿Ñobätä nitre jökrä bäsi ñaka tä kukwe niere ni mada dimikakäre?

⁴ Kukwe niedre nie ni dimikakäre ye ni jökrä tä ribere jai. Akwa metrere monsotre kia yei rün aune meye käkwe kukwe niedre dimikakäre ye tätre ribere jai. Profesor iti tä mike gare “kri mu tä ñö ribere jai ye kwrere monsotre kia yei kukwe niedre dimikakäre ye tätre ribere jai”. Aune tä niere arato: “Kukwe nieta monsotre kia dimikakäre ye ngwane niaratre tareta tä nemen ruin ietre aune jata nemen ruin ütiäte ietre”. Akwa nita nüne “kä krüte” te, yebätä nitre kwati tä töbike ja aibebätä aune ñaka “ni mada tarere” (2 Timoteo 3:1-5, TNM). Ye medenbätä, nitre jökrä bäsi ñaka tä kukwe niere nitre mada dimikakäre. Nitre rüne aune meyere ruäre ñaka tä kukwe niere monsotre kwe dimikakäre ñobätä ñan aune niaratre rün aune meye ñaka kukwe niebare niaratre dimikakäre. Aune nitre niena ünä yei kukwe niedre dimikakäre ye tätre ribere jai arato, akwa niaratre ye kwati ie kukwe nie ñaka dimikakäre. Ye medenbätä, niaratre ye kwati tätre sribire yekänti nitre mada ñaka kukwe niere ietre dimikakäre nieta kwetre.

5. ¿Ni raba dre nuainne kukwe niekäre nitre mada dimikakäre?

⁵ Ni raba kukwe keta kabre nuainne kukwe niekäre nitre mada dimikakäre. Ñodre, dre kwin nuaindre kwetre o töi kwin yebätä nikwe kukwe niedre ietre dimikakäre. Arato niaratre tä ulire o tä di nekä ye ngwane ni raba niaratre töi mike jäme (1 Tesalonicenses 5:14). Käre nita ja ngätäite ja mräkätre aune ja ngwaitre ben, yebätä kä tärä krubäte nie kukwe niekäre ietre dimikakäre (ñäkädre Eclesiastés 4:9, 10 yebätä). * Ye medenbätä nikwe kukwe ne ngwandretari jai: “¿Ñobätä nitre mada ye tare tikwe aune tita mike ütiäte jai ye tita niere ietre? ¿Ti raba ngwane käre tita niere ietre?”. Biblia tä dre niere ne nikwe ngwandre törö jai: “Kukwe ribeta ye ngwane niedre, ¡ye kwin krubäte!” (Proverbios 15:23).

6. ¿Ñobätä Satana tö ni Ngöbö mikaka täte ye ngwain di nekä? Nuainbare ño kwe kirabe ye mun raba mike gare.

 ⁶ Satana tö ni Ngöbö mikaka täte ye ngwain di nekä ñobätä ñan aune ye köböite ni ñaka raba ja kete kwin Jehovabe ye gare ie. Proverbios 24:10 tä niere kukwe tä ni kisete ye ngwane nikwe ja ngwain di nekä angwane ni “di ñaka rabai krubäte”. Satanakwe Job mikani ja tare nike krubäte ngwankäre di nekä. Akwa niara nämene töbike kukwe blo krubäte nuainkäre ye ñaka namani bare ie ñobätä ñan aune Job ja ngwani metre Jehovai (Job 2:3; 22:3; 27:5). Ni raba ja di ngwen ja mikakäre Satana rüere ne kwe ñaka ni ngwandre di nekä kwe. Nikwe ni mräkätre aune ja mräkätre bätä ja ngwaitre konkrekasionte yei kukwe niedi jankunu dimikakäre angwane, ni jökräbätä kä täi bäri juto aune nikwe ja ketai jankunu Jehovabe.

7, 8. a) ¿Jehovakwe nitre mada dimikanina ño? b) ¿Nitre rüne aune meyere rabadre ja ngwen ño Jehová erere? (Üai bämikani kena mikadre ñärärä).

⁷ Käre Jehová tä kukwe niere ni dimikakäre. Ni Biblia tikaka niebare: “Jehová tä nitre brukwä nötaninte ye ken; aune nitre di ñakare ye niarata mike kwäre” (Salmo 34:18). Jeremías ni Ngöbö kukwei niekä yebätä kä jürä namani aune ja ngwani di nekä kwe ye ngwane, Jehovakwe niara dimikai ye käbämikani kwe ie (Jeremías 1:6-10). Jehovakwe ángel juani Daniel ni umbre niara kukwei niekä ye dimike arato. Ángel ye niebare Daniel ie niara ye “ni brare ütiäte krubäte”, o nämene tare kwe (Daniel 10:8, 11, 18, 19). Ja mräkätre aune ja ngwaitre, nitre prekursor, nitre niena umbre ñaka niena sribire krubäte käne ye erere Ngöbö kräke, ¿yei ni raba kukwe niere dimikakäre Jehová erere?

⁸ Kä kwati krubäte te Jehová aune Jesús nämene nüne jabe kä kwinbiti. Akwa yebiti ta, Ngobo kwe täi Kä tibienbätä ye ngwane rabai ja di ribere jankunu ye nämene gare Jehovai. Ye medenbätä, kä kwinbiti Jehová blitabare bobu jire aune niebare kwe: “Ni ne abra ti Ngobo tikwe. Niara tare kri tikwe. Niara käi nuäre kri tibtä” (Mateo 3:17; 17:5). Jesús kukwe drie kömikani aune kä namanina braibe käne Kä tibienbätä ye ngwane Jehovakwe kukwe ye niebare. Jesús nämene tare Rünkwe aune nämene kain ngäbiti niebare kwe ye kukwe juruabare ie ye ngwane ja namani ruin kwin krubäte ie. Jehovakwe Jesús dimikani deu murie keta jämi ye känenkri arato. Jesús nämene töbike krubäte yebätä Jehovakwe ángel juani dimike aune töi mike jäme (Lucas 22:43). Jehová ye erere nitre rüne aune meyere rabadre käre monsotre kwe dimike aune tätre dre kwin nuainne yebätä rabadre kukwe kwin niere ietre. Monsotre tä ja tuin kukwe kri ben kwelate ye ngwane, nitre rüne aune meyere tä ja di ngwen kukwe kwin niere ietre töi mikakäre jäme aune dimikakäre kä ngwen nüke jai.

9. ¿Jesukwe ja töi mikani ño nitre apóstol kräke ye tä dre driere nie?

⁹ Jesús kukwe kwin bämikani ni käne ye erere nikwe ja ngwandre arato. Niara murie ketadre ye känenkri deu, nitre apóstol ngoto bätäninte kwe aune ja ngwandre töi bobre ye ütiäte krubäte niebare kwe ietre. Akwa niaratre ie ja nämene ruin ütiäte, ye medenbätä nire abokän bäri ütiäte yebätä ñäkäbare kwetre jai. Ne madakäre, Pedrokwe niebare ñaka Jesús tuainmetre jire kwe (Lucas 22:24, 33, 34). Akwa, nitre apóstol ñaka nämene ja ngwen kwin yebätä Jesukwe ñaka ja töi  mikani. Ñakare aune, niaratre nämene ja ngwen metre ie yebätä kukwe kwin niebare kwe ietre. Niaratre käkwe sribidi bäri niara ngwä ye käbämikani kwe ietre arato aune Jehová nämene niaratre tarere ye mikani gare kwe ietre (Lucas 22:28; Juan 14:12; 16:27). Nikwe kukwe ne ngwandretari jai: “¿Tita ja ngwen Jesús erere aune nitre tä ja ngwen kwin yebätä tita kukwe kwin niere ietre o niaratre tä kukwe ñaka kwin nuainne ruäre ngwane yebätä tita ja töi mike metrere?”.

10, 11. ¿Pablo dre nuainbare ja mräkätre aune ja ngwaitre dimikakäre?

¹⁰ Apóstol Pablo nämene kukwe kwin niere käre ja mräkätre aune ja ngwaitre yebätä. Niara dikakabare kä kwati krubäte te niaratre ruäre ben aune niaratre namani gare kwin ie. Akwa, niaratre ñaka nämene ja ngwen kwin ruäre ngwane yebätä ñaka kukwe tikani kwe. Ñakare aune, blitabare kwin kwe nitre nänkä ben yebätä. Ñodre, niebare kwe Timoteo “ti ngobo tare tikwe [...] tä näin metre ni Dänkienbe” aune ja mräkätre bätä ja ngwaitre dimikai kwe yei nämene tö ngwen (1 Corintios 4:17; Filipenses 2:19, 20). Tito ye ni dikakaka niarabe aune niara dimikaka bätä nämene sribire niaratre kräke niebare Pablokwe nitre kristiano juta Corinto yete ie (2 Corintios 8:23). Pablo nämene töbike ño Timoteo aune Tito yebätä namani gare ietre yekwe niaratre dimikani raba ruin nie.

¹¹ Pablo aune Bernabé nämene juto biare ja tuakäre kukwe tare ben ja mräkätre aune ja ngwaitre dimikakäre. Ñodre, nitre kwati juta Listra yete tö nämene niaratre murie ketai ye nämene gare kwin ietre. Akwa yebiti ta, niaratre nikaninta juta yete nitre ja tötikaka mrä mrä ye töi mikakäre jäme aune dimikakäre ja ngwen metre jankunu Jehovai (Hechos 14:19-22). Ye bitikäre, kä Éfeso yekänti nitre nämene rubun krubäte ye köböite bäsi kukwe kri namani bare Pablo yebätä, akwa niarakwe ja mikaninte kä yekänti ja mräkätre aune ja ngwaitre dimikakäre. Hechos 20:1, 2 tä niere: “Pablokwe nitre tödekaka Jesubti käräbare jökrä ja känti, käkwe blitabare amne niaratre kitani nüne janknu Jesukrä. Yebti Pablokwe köbö ngwianintari mrä ietre, bti nikani Macedonia mda. Pablo namani Macedonia angwane, nikani basare kä jökräbti temen ja mräkätre tödekaka Jesubti Macedoniate yeye, käkwe blitabare kabre ja mräkätre yebe kä mikakäre nuäre btätre. Abti Pablo nikani nebe kä Acaya, Grecia känti mda”.

12. ¿Ni rikadre gätäbätä ye ñobätä kwin?

¹² Jehová tö kukwe kwin tuai nemen nikwe. Ye medenbätä käre nikwe ja ükadrekrö tä niere nie. Nita ja ükökrö ye ngwane kukwe Ngöbökwe tä nemen gare nie aune nita ja dimike kwärikwäri (1 Corintios 14:31; ñäkädre Hebreos 10:24, 25 yebätä). Cristina meri bati yebätä blitani párrafo kena yekänti ye tä dre niere ye ani mike gare jai: “Nitre tä ti tarere aune ti dimike yebätä gätä ye tä nemen tuin bäri kwin tie. Ruäre ngwane, tita nüke ulire Ju Ja Ükarakrö yete. Akwa, ja etebatre tä nüke ti ken, tä kise kite ti ngärä aune mätä bä nuäre tätre niere tie. Arato ti tare kwetre aune tita nirien kukwe ja üairebiti ye käita juto bätätre tätre niere tie. Niaratre tä kukwe niere tie ye ngwane jata nementa ruin bäri kwin tie”. ¡Ni jökrä käkwe ja dimikadre kwärikwäri ye ütiäte krubäte! (Romanos 1:11, 12).

13. ¿Ja mräkätre aune ja ngwaitre tä mekerabe Jehová mike täte dimikadre ye ñobätä tätre ribere jai?

¹³ Ja mräkätre aune ja ngwaitre tä mekerabe Jehová mike täte ye dimikadre ye niaratre tä ribere jai arato. Josué kukwe kwin nuainbare yebätä ani töbike. Namanina bäsi nänkäre niaratre ie Kä Käbämikani ietre yekänti angwane, Jehovakwe niara dianinkä nitre israelita jie ngwankäre. Kä kwati krubäte te Josué namanina Jehová mike täte, akwa Jehovakwe niebare Moisés ie: “Mäkwe Josué dianka aune mäkwe kukwe nie ie töi mikakäre jäme bätä mäkwe dimika, ñobätä ñan aune niarakwe juta ne jie ngwain aune kä käbämikani abokän mäkwe tuai ye niara köböire rabai juta yekwe” (Deuteronomio 3:27, 28). Ja  känenkäre nitre Israel yei namani rüdre juta keta kabre ben aune juta keteiti käkwe niaratre ganaindi yebätä Josué dimikadre nämene ribere jai (Josué 7:1-9). Kä nengwane, nitre umbre ji ngwanka konkrekasionte aune nitre circuito tuabitikä ye ni rabadre dimike ye tätre ribere jai arato. ¿Ñobätä? Ñobätä ñan aune niaratre tä ja di ngwen krubäte juta Ngöbökwe ngübakäre (ñäkädre 1 Tesalonicenses 5:12, 13 yebätä). Ni iti circuito tuabitikä käkwe niebare: “Ruäre ngwane, ja mräkätre aune ja ngwaitre tätre tärä tike debe biankäre nunye yete tätre niere nunkwe niaratre tuaninbiti ye namani kwin krubäte kräketre. Tärä tikata nunye ye nunta mike ngwäte aune jata nemen ruin ulire nunye ye ngwane nunta ñäkebätä. Ye tä nun töi miketa jäme”.

14. ¿Nikwe mäträdre nitre madabätä ye ngwane nikwe kwin niedre ietre ye kukwe meden tä bämike?

¹⁴ Bati, apóstol Pablo mäträbare nitre kristiano Corinto yebätä. Pablo mäträbare bätätre ye mikani täte kwetre ye ngwane kwin niebare kwe ietre (2 Corintios 7:8-11). Pablo kukwe niebare ietre ye käkwe erametre niaratre dimikani kukwe kwin nuainne jankunu. Nitre umbre ji ngwanka konkrekasionte aune nitre rüne bätä meyere kä nengwane raba ja ngwen Pablo erere. Ni rüne iti kädekata Andreas monsoi nibu tä mike gare ni mada dimikadre ye ñobätä kwin. Niara tä niere: “Kukwe niedre monsotre töi mikakäre jäme ye tä dimike nirien kukwe ja üairebiti aune mäträta bätätre ye tä nemen törö käre ietre. Kukwe ye kwin gare ietre, akwa käre nikwe kwin niei ietre ye ngwane ja di ngwain kwetre kukwe kwin nuainne käre”.

15. Ni raba ja mräkätre aune ja ngwaitre dimike ño ye mun raba mike gare keteiti.

¹⁵ Ja mräkätre aune ja ngwaitre tätre ja di ngwen aune niaratre töi kwin ye nita mike ütiäte krubäte jai ye nikwe niedre ietre (2 Crónicas 16:9; Job 1:8). Nikwe nuaindi angwane, nikwe ja ngwain Jehová aune Jesús erere. Ni ñaka raba jondron jökrä nuainne ni töita ño ye ererebätä niaratre kräke akwa jondron jökrä nita nuainne niaratre kräke ye tätre mike ütiäte jai (ñäkädre Lucas 21:1-4 aune 2 Corintios 8:12 yebätä). Ñodre, ja mräkätre aune ja ngwaitre niena umbre ye tä ja di ngwen krubäte rabakäre gätäbätä aune kukwe driekäre käre. ¿Niaratre tä kukwe jökrä nuainne yebätä nita kukwe niere ietre töi mikakäre jäme aune kukwe kwin niere ietre?

16. ¿Ñongwane ni raba kukwe kwin niere nitre mada dimikakäre?

¹⁶ Kä jökrä ngwane nikwe nitre mada dimikadre. Ni iti käkwe kukwe kwin nuaindre ye ngwane, nikwe kukwe kwin niedre ie. Pablo aune Bernabé nämene Antioquía kä Pisidia yekänti angwane, nitre ji ngwanka sinagogate juta yete käkwe niebare ietre: “Ja mräkätre, kukwe  tärä munkwe niedre ja mräkätre die mikakrä ne ngwane, kä tärä blitakrä munye mtare, niebare kwetre”. Aisete nitre nämene yete ye Pablokwe dimikani (Hechos 13:13-16, 42-44). Nikwe kukwe kwin niedi nitre madai dimikakäre angwane niaratre törbai kukwe kwin niedi nie ni dimikakäre arato (Lucas 6:38).

17. ¿Ni raba nitre mada dimike ño bäri kwin?

¹⁷ Kukwe keteiti kädekadrete metrere ietre. Jesús kukwe kwin niebare nitre kristiano juta Tiatira yete ie ye ngwane, kukwe keteiti metrere niebare kwe ietre aune niaratre nämene dre dre nuainne kwin ye kädekaninte kwe ietre (ñäkädre Apocalipsis 2:18, 19 yebätä). ¿Ni raba ja ngwen ño Jesús erere? Ni meyere iti tä ja di ngwen monsotre kwe ngübakäre kaibe yei ni raba kukwe kwin niere raba ruin nie. O monsotre tärä nikwe angwane, niaratre tä ja di ngwen Jehová mikakäre täte yebätä ni raba kukwe kwin niere ietre. Aune niaratre tä ja ngwen kwin ye käre nikwe niedre ietre. Nikwe kukwe keteiti kädekadrete metrere nitre mada dimikakäre angwane, nita kukwe bökän niere ye rükai gare ietre.

18, 19. ¿Ni raba nitre mada dimike ño ja kete jankunu Jehovabe?

¹⁸ Moisés rabadre Josué töi mike jäme aune dimike niebare Jehovakwe ie. Erametre, kä nengwane nikwe nitre mada dimikadre ye Jehovakwe ñaka niedi nie. Akwa nita ja di ngwen nuainkäre ye käita nemen jutobätä (Proverbios 19:17; Hebreos 12:12). Ñodre, ja mräkä iti kukwe kädriedre ni jökrä kräke konkrekasionte ye ngwane, kukwe kädriedre kwe ye ñobätä rabadre tuin kwin nie ye nikwe niedre ie. Kukweta ni kisete yebe ni raba ja tuin ño yebätä kukwe kädriedre kwe ye raba ni dimike raba ruin nie. O bersikulo keteiti Bibliabätä ñaka nüke gare kwin nie yebätä ni dimikadre kwe raba ruin nie. Meri Testiko käkwe dre nuainbare ye ani mike gare jai. Ja mräkä iti kukwe kädriebare ni jökrä kräke ye bitikäre, meri Testiko yekwe debe biani ie aune ja känenkäre tärä tikani kwe ie. Niara kukwe kädriebare minuto braibe te akwa meri Testiko ye nämene ja tuin kukwe kri ben ye jutuabare ie aune niara töi mikani jäme kwe bätä dimikani kwe yebätä debe biani kwe ie. Niara kukwe kädriebare töi jämebiti aune kwin krubäte yebätä meri Testiko yekwe debe biani ie arato. Meri Testiko ye niebare ja mräkä kukwe niebare ye abokän Jehová nämene jondron kwin bien ie ye kwrere namani ruin ie.

¹⁹ Ni jökrä raba nitre mada dimike ja kete jankunu Jehovabe. ¿Ni raba nuainne ño? Kukwe niebare Pablokwe ne nikwe mikadre täte: “Munkwe ja moto mika nuäre kwärikwäri [...] amne, munkwe ja mika bäri dite [...]. Ye abko munta nuene, akwa nuen janknu munkwe” (1 Tesalonicenses 5:11). Mantre jetebe nikwe ja dimikai jankunu kwärikwäri angwane, nikwe kä mikai juto krubäte Jehovabätä.