1, 2. Ko e ha ne aoga ai ke fakamafana e falu?

KO CRISTINA ne 18 e tau he moui ne pehē: “Uka lahi e tau matua haaku ke fakamafana au ka e tuhituhi tumau e laua au. Ti ko e tau kupu ha laua kua fakamamahi lahi. Pehē a laua kua tuga e tama tote au, to nakai iloa e au ha mena, ti kua gako foki au. Ne lagaloga e tagi haaku mo e nakai manako ke tutala ki a laua. Logona hifo e au kua nakai aoga au.” ^[1] (Kikite tala he matahiku.) Uka lahi e moui ka nakai fakamafana he falu a tautolu!

² He taha faahi, manamanatu ke he aoga lahi ka lagomatai e tautolu e falu ka fakamafana e tautolu a lautolu. Ko Rubén ne pehē: “Taufetului au ke he tau logonaaga nakai fai aoga ke he loga e tau tau. Ka e taha magaaho ne fakamatala au mo e motua ne mailoga kua kelea e aho haaku. Fanogonogo fakamitaki a ia ki a au he tala age e au haaku tau logonaaga. Ti fakamanatu e ia ki a au e tau mena mitaki ne kua taute e au. Fakamanatu foki e ia ki a au e tau kupu ha Iesu na mua atu e aoga ha tautolu takitokotaha ke he tau manu ikiiki loga. Fa manatu tumau e au  e kupu tohi ia ti aamotia agaia ke he loto haaku. Ko e tau kupu he motua ne aoga lahi mahaki ki a au.”​—Mataio 10:31.

3. (a) Ko e heigoa ne talahau he aposetolo ko Paulo hagaao ke he fakamafana e falu? (e) Ko e heigoa ka fakatutala a tautolu he vala tala nei?

³ Pehē e Tohi Tapu kua lata tumau a tautolu ke fakamafana e taha mo e taha. Tohi he aposetolo ko Paulo ke he tau Kerisiano Heperu: “Ko e tau matakainaga na e, a mutolu, neke toka ia taha e loto kelea mo e nakai talia fakatonu, ke o kehe ai a mutolu mai he Atua moui. Ka kia fetomatomāki a mutolu ke he taha aho mo e taha aho.” Fakamaama e Paulo e kakano: “Neke loto mao taha ia mutolu ha ko e fakavai he hala.” (Heperu 3:12, 13) Manamanatu la ke he mitaki kua logona hifo e koe ka fakamafana he taha tagata a koe. Ko e heigoa mogoia e tau kakano kua fakamafana e tautolu e tau matakainaga ha tautolu? Ko e heigoa ka fakaako e tautolu mai he puhala ha Iehova, Iesu, mo Paulo he fakamafana e falu? Ti ko e heigoa falu puhala ka fakamafana e tautolu e falu? Kia fakatutala a tautolu ke he tau hūhū nei.

4. Ko hai ne lata ke moua e fakamafanaaga? Ko e ha e tau tagata tokologa he vahā nei ne nakai fakamafana e falu?

⁴ Igatia a tautolu oti mo e lata ke moua e fakamafanaaga. Ti lata pauaki he tau matua ke fakamafana e tau fanau ha lautolu. Ko e faiaoga ko Timothy Evans ne fakamaama ko e tau fanau kua “lata ke fakamafana tuga e tau akau ne lata mo e magavai.” Lafi e ia: “Fakalataha mo e fakamafanaaga kua logona he tama e uho lahi mo e loto fakaaue ki a ia.” Ka kua nonofo a tautolu he “tau aho fakamui” mo e tokologa e tagata ne lotokai ti “nakai fai fakaalofa” ke he taha mo e taha. (2 Timoteo 3:1-5) Falu matua ne nakai fakamafana e fanau ha laua ha kua nakai fakamafana he tau mamatua ha laua a laua. Ko e tau tagata lalahi foki kua lata ke moua e fakamafanaaga, ka e nakai pihia ai. Ma e fakatai, tokologa ne gugū kua nakai moua e lautolu e navaaga ke he gahua mitaki ha lautolu.

5. Fakamafana fēfē e tautolu e falu?

⁵ Maeke a tautolu ke fakamafana e falu he nava ke he taha mena mitaki ne taute e lautolu. Maeke foki a tautolu ke fakamafana e falu he talahau kua mahani mitaki a lautolu mo e atihake ki a lautolu ka momoko po ke lolelole. (1 Tesalonia 5:14) Ha kua fakalataha tumau a tautolu mo e tau matakainaga, loga lahi e magaaho ke talahau taha mena mafanatia. (Totou Fakamatalaaga 4:9, 10.) Ti hūhū hifo: ‘Tala age nakai e au ke he falu e kakano kua uho lahi mo e fakaalofa au ki a lautolu? Ti fa taute nakai e au e mena nei?’ Manamanatu ke he mena ne talahau he Tohi Tapu: “Mo e kupu ke he hana aho ke lata ai, kua mitaki lahi haia.”​—Tau Fakatai 15:23.

6. Ko e ha ne manako a Satani ke nakai fakamafana e tau tagata he Atua? Talahau e fakataiaga ne lali a ia ke taute e mena nei.

⁶ Pehē e Tau Fakatai 24:10: “Kaeke ke fakalolelole a koe ke he aho matematekelea, kua tote ni hāu a malolo.” Iloa e Satani ka nakai fakamafana e ia a tautolu to maeke a ia ke  fakalolelole e fakafetuiaga ha tautolu mo Iehova. Lali a ia ke nakai fakamafana a Iopu he fakamatematekelea lahi a ia. Ka e kaumahala e pulega ha Satani. Ne tumau e fakamooli ha Iopu ki a Iehova. (Iopu 2:3; 22:3; 27:5) Maeke foki a tautolu ke totoko a Satani mo e iloa tonu kua nakai kautū a ia. Ka matutaki a tautolu ke fakamafana e tau tagata he magafaoa mo e tau matakainaga he fakapotopotoaga, maeke a tautolu ke lagomatai e taha mo e taha ke fiafia mo e fakatata tumau ki a Iehova.

7, 8. (a) Fakamafana fēfē e Iehova e tau tagata? (e) Maeke fēfē he tau matua ke muitua e puhala ha Iehova? (Kikite fakatino he kamataaga.)

⁷ Fakamafana e Iehova e tau tagata. Tohia he Salamo: “Kua tata mai a Iehova kia lautolu kua loto malipilipi; kua fakamoui foki e ia a lautolu kua loto pehia.” (Salamo 34:18) He matakutaku mo e loto lolelole e perofeta ko Ieremia, ne mavehe a Iehova ke lagomatai a ia. (Ieremia 1:6-10) Ne fakafano e Iehova e agelu ke fakamalolō e perofeta motua ko Tanielu. Talahau he agelu ia kua “ofania lahi” a Tanielu. (Tanielu 10:8, 11, 18, 19) Maeke nakai a koe ke fakamafana e tau matakainaga haau he puhala pihia, putoia e tau paionia mo lautolu ne momotua ne nakai lahi e mena ne taute ke tuga fakamua?

⁸ Pete ni kua leva he fakalataha a Iehova mo Iesu, kua iloa e Iehova na lata agaia a Ia ke fakamafana e Tama haana he mogo ne nofo a ia he lalolagi. Logona e Iesu e Matua haana ne vagahau mai he lagi he mogo ne kamata e gahua fakamatala haana mo e ke he tau fakahiku haana he lalolagi. Lagaua ne pehē a Iehova: “Ko e haku a Tama fakahele hanā, kua fiafia au kia ia.” (Mataio 3:17; 17:5) Ne mafanatia mooli a Iesu he logona e leo he Matua haana he tala age kua ofania mo e kua matalahi a Ia ki a ia. Fakamui he pō ato mate a Iesu, ne tupetupe lahi e logonaaga haana. Ka e fakamafana e Iehova a ia he fakafano e agelu ke fakamalolō ki a ia. (Luka 22:43) Tau matua, maeke a mutolu ke fifitaki e puhala ha Iehova he fakamafana tumau e tau fanau ha mutolu. Nava ki a lautolu ka taute e lautolu taha mena mitaki. Ka kamatamata ki a lautolu he aoga, eketaha a koe ke atihake mo e lagomatai a lautolu ke fakauka.

9. Ko e heigoa ka fakaako e tautolu mai he puhala ne fehagai a Iesu mo e tau aposetolo haana?

⁹ Fakatoka foki e Iesu e fakafifitakiaga mitaki ma tautolu ke muitua. He pō ato mate a Iesu, ne holoholo e ia e tau hui he tau aposetolo haana ti tala age ki a lautolu e kakano uho ke mahani fakatokolalo. Ka e fakaikaluga a lautolu ti taufetoko ko hai ne mua atu ti palau a Peteru to nakai toka e ia a Iesu. (Luka 22:24, 33, 34) Ne nakai hagaaki a Iesu ke he tau hehē ha lautolu. Ka e nava a ia ki a lautolu he fakamooli tumau ki a ia. Mavehe a ia ki a lautolu to mua atu e tau mena ka taute e lautolu ke he tau mena ne taute e ia, ti fakamalolō e ia a lautolu kua fakaalofa a Iehova ki a lautolu. (Luka 22:28; Ioane 14:12; 16:27) Maeke a tautolu ke hūhū hifo,  ‘Fifitaki nakai au ke he puhala ha Iesu mo e nava ke he falu ha ko e ha lautolu a tau mahani mitaki ka e nakai hagaaki ke he tau hehē ha lautolu?’

10, 11. Fakamafana fēfē e Paulo e tau matakainaga haana, mo e ko e heigoa haana ne makai ke taute?

¹⁰ Ko e aposetolo ko Paulo ne talahau tumau e tau mena mitaki hagaao ke he tau matakainaga haana. Loga e tau tau ne ō fenoga a ia mo e falu ia lautolu ti iloa mitaki lahi a lautolu, ka e nakai tohi e ia hagaao ke he tau hehē ha lautolu. Nava e ia a lautolu. Ma e fakatai, pehē a Paulo ko Timoteo ko e haana “tama fakahele haia, mo e fakamoli ke he gahua he Iki” ti mauokafua a ia to leveki e Timoteo e falu foki. (1 Korinito 4:17; Filipi 2:19, 20) Tala age a Paulo ke he tau Kerisiano i Korinito, ko Tito kua fakalataha mo ia he gahua ke lata mo lautolu. (2 Korinito 8:23) Nakai noa kua mafanatia a Timoteo mo Tito he iloa kua manatu pihia a Paulo ki a laua!

¹¹ Ne foaki e Paulo mo e hoa haana ko Panapa e tau momoui ha laua ke fakamafana e tau matakainaga. Ma e fakatai, ne iloa e laua kua tokologa e tagata he maaga ko Luseta ne manako ke kelipopo a laua. Ka e liliu agaia a laua ke fakamafana e tau tutaki foou mo e ke lagomatai a lautolu ke tumau e tua ki a Iehova. (Gahua 14:19-22) Fakamui i Efeso, ne hagahagakelea a Paulo ha ko e tau tagata favale, ka e leva e nofo haana ke fakamafana e tau matakainaga haana. Pehē e Gahua 20:1, 2: “Ati ahi atu ai e Paulo e tau tutaki, kua mavehe mo lautolu; ti fano ai a ia, kua fina atu ki Maketonia. Kua fano a ia ke he tau magamotu ia, kua oti foki he tomatoma atu kia lautolu he tau kupu loga, ti hoko ai a ia ki Heleni.”

12. Ko e ha kua mitaki ma tautolu ke ō he tau fakapotopotoaga?

¹² Manako a Iehova ke moua e tautolu e moui mitaki. Kakano haia ne talahau e ia ki a tautolu ke fakapotopoto auloa tumau. He tau feleveiaaga ha tautolu, fakaako a tautolu hagaao ki a ia mo e ke fefakamafanaaki. (1 Korinito 14:31; totou Heperu 10:24, 25.) Ko Cristina ne totoku he kamataaga he vala tala nei, ne pehē: “Ko e mena ne mua atu e fiafia haaku he tau feleveiaaga ko e fakaalofa mo e fakamafanaaga ne moua e au i ai. Falu mogo ne fakaatukehe au ka hoko mai ke he Fale he Kautu. Ka ko e tau matakainaga fifine ne omai ki a au, ti peka mai ki a au mo e pehē kua fulufuluola au. Talahau e lautolu ki a au kua fakaalofa a lautolu ki a au ti kua fiafia ke kitia e holo ki mua fakaagaaga haaku. Ko e fakamafanaaga ha lautolu ati moua e au e logonaaga mitaki!” Aoga mooli ma tautolu takitokotaha ke fakamafana e falu!​—Roma 1:11, 12.

13. Ko e ha foki a lautolu ne leva e fekafekau ki a Iehova kua lata ke fakamafana?

¹³ Lata foki a lautolu ne kua leva e fekafekau ki a Iehova mo e fakamafanaaga. Manamanatu ki a Iosua. He amaamanaki e tau Isaraela ke huhū atu ke he Motu he Maveheaga, ne fifili e Iehova a Iosua ke takitaki a lautolu. Ka e tala age a Iehova ki a Mose ke fakamafana a Iosua pete ni kua leva e fekafekau ha Iosua ki a Iehova. Pehē a Iehova: “Kia poaki atu a koe kia Iosua, mo e fakamafana e koe a ia, mo e tomatoma atu kia ia ke fakamalolo, ha ko e mena fina atu ni a ia ki mua he motu nai, ko ia ke tufatufa ma lautolu e motu ke kitia ai e koe.” (Teutaronome 3:27, 28) Ne lata a Iosua mo e fakamafanaaga ha ko e mogo fakamui, to loga e tauaga  he motu mo e to liga kaumahala ai ke he taha tauaga. (Iosua 7:1-9) He vaha nei, maeke a tautolu ke fakamafana e tau motua mo e tau leveki takaiaga ne gahua malolō ke leveki e tau tagata he Atua. (Totou 1 Tesalonia 5:12, 13.) Taha e leveki takaiaga, ne pehē: “Falu mogo ne mai he tau matakainaga e tohi fakaaue ke talahau kua fiafia lahi a lautolu ke he ahiahi mai ha maua. Ne toka e maua e tau tohi nei ti totou ai ka loto lolelole a maua. Ko e punaaga mooli he fakamafanaaga a lautolu.”

14. Ko e heigoa e tau fakafifitakiaga ne fakakite kua mitaki ke nava e falu ka foaki atu e fakatonuaga ki a lautolu?

¹⁴ He taha magaaho ne lata e aposetolo ko Paulo ke fakatonu e tau tagata Korinito. He mogo ne fakagahua e lautolu e fakatonuaga ia, ne nava a Paulo ki a lautolu. (2 Korinito 7:8-11) Mooli ne fakamalolō he tau kupu haana a lautolu ke matutaki ke taute e mena hako. He vahā nei, ko e tau motua mo e tau mamatua ka muitua e fakafifitakiaga ha Paulo. Ko Andreas ne tokoua e tama, ne pehē: “Lagomatai he fakamafanaaga e fanau ke tutupu hake ke malolō e tuaga fakaagaaga mo e manamanatuaga. Kua peehi e koe e fakatonuaga he talahau e tau kupu fakamafana. Pete he iloa he tau tama ha maua e mena hako, ko e taute e mena hako kua eke mo puhala he tau momoui ha laua ha ko e fakamafanaaga tumau ha maua.”

15. Ko e heigoa taha puhala ka fakamafana e tautolu e falu?

¹⁵ Talahau ke he tau matakainaga haau e uho lahi he tau gahua mo e tau mahani mitaki ha lautolu ki a koe. (2 Nofoaga he Tau Patuiki 16:9; Iopu 1:8) Ka taute e tautolu e mena nei, kua fifitaki e tautolu a Iehova mo Iesu. Ne uho lahi ki a laua e tau mena oti ne taute e tautolu ma laua, pete nakai lahi e mena ne taute e tautolu tuga he manako ha tautolu. (Totou Luka 21:1-4; 2 Korinito 8:12.) Ma e fakatai, iloa e tautolu kua lahi e gahua ma e tau matakainaga momotua fakahele ha tautolu ke omai ke he tau fakapotopotoaga mo e ke ō tumau ke he gahua he fonua. Fakamafana nakai e tautolu a lautolu mo e nava ki a lautolu ma e tau mena oti ne taute e lautolu?

16. Magaaho fe ka fakamafana e tautolu e falu?

¹⁶ Fakamafana tumau e falu. Ka mailoga e koe e taha mena mitaki kua taute he tagata, manatu ke nava a ia. He haia a Paulo  mo Panapa i Anetioka i Pisitia, ko e tau takitaki he sunako ne tala age ki a lautolu: “Ko e tau matakainaga na e ma fanau, kaeke kua toka ia mua ha kupu fakamafana ke he tau tagata, ti talahau mai a.” Fakaaoga e Paulo e magaaho ia ke fakamafana e tau tagata. (Gahua 13:13-16, 42-44) Ka fakamafana e tautolu e falu, to liga fakamafana foki he tau tagata a tautolu.​—Luka 6:38.

17. Ko e heigoa e puhala mitaki lahi mahaki ke nava e falu?

¹⁷ Talahau fakatonu. He nava e Iesu e tau Kerisiano i Tuataira, ne talahau fakatonu mo e fakamaama e ia e tau mena mitaki ne taute e lautolu. (Totou Fakakiteaga 2:18, 19.) Fifitaki fēfē e tautolu a ia? Liga maeke a tautolu ke nava ke he matua fifine tokotaha ke he puhala ne feaki e ia e fanau haana pete he uka. Po ke kaeke ko e matua a koe, maeke a koe ke nava e fanau haau ke he tau gahua ha lautolu ke fekafekau ki a Iehova. Fakamaama ki a lautolu e tau mena mitaki ne mailoga e koe. Ka talahau fakatonu e tautolu e tau mena ka fakamafana e falu to iloa e lautolu kua kakano lahi ki a tautolu e tau mena ne talahau e tautolu.

18, 19. To lagomatai fēfē e tautolu e taha mo e taha ke fakatata tumau ki a Iehova?

¹⁸ Tala age a Iehova ki a Mose ke fakamafana mo e fakamalolō a Iosua. Mooli, to nakai vagahau a Iehova ki a tautolu he vahā nei mo e talahau ki a tautolu ke fakamafana e taha tagata. Ka e fiafia a Ia ke kitia e tau gahua ha tautolu ka fakamafana e falu. (Tau Fakatai 19:17; Heperu 12:12) Ma e fakatai, ka lauga e matakainaga taane he fakapotopotoaga ha tautolu, maeke a tautolu ke tala age ki a ia e mena ne fiafia a tautolu ke he lauga haana. Liga ko e mena ne talahau e ia kua lagomatai a tautolu ke fahia ke he lekua po ke maama e kupu tohi pauaki. Taha e matakainaga fifine ne tohi ke he matakainaga taane ne taute e lauga: “Pete he gahoa e minuti ne tutala a taua, kitia e koe e mamafa he loto haaku, ti fakamafana mo e fakamalagaki e koe au. Manako au ki a koe ke iloa ko e puhala ne vagahau totonu a koe mai i mua mo e he tutala a taua, ne logona e au ko e mena fakaalofa mai ia Iehova.”

¹⁹ To maeke a tautolu ke lagomatai e taha mo e taha ke fakatata tumau ki a Iehova kaeke ke muitua e tautolu e fakatonuaga ha Paulo: “Kia fetomaaki a mutolu, mo e fefakamafanaki a mutolu, tuga foki he eke e mutolu.” (1 Tesalonia 5:11) Kaeke ke “fetomatomāki a [tautolu] ke he taha aho mo e taha aho,” to fakafiafia lahi e tautolu a Iehova!