1, 2. ¿Imanasqataq hukkunata kallpanchananchik?

CHUNKA pusaqniyuq watanpi Cristina sutiyuq sipasmi nin: “Tayta-mamayqa manam haykapipas kallpanchawanchu, aswanqa mana allin ruwasqallaymantam kamiwan. Chaywanmi sunquyta nanachiwan. Niwantaqmi wawa hinalla kasqayta, manaña yachariq kasqayta hinaspa mana allin rikchayniyuq kasqayta. Chayraykum waqaspay paykunawan rimaytapas manaña munanichu. Hinaspapas yanqapaq kasqaypaqmi hapikuni”, nispa ^[1] (qaway 8 kaq paginapi willakuyta). Pipas mana kallpanchawaptinchikqa llakikunchikmi.

² Ichaqa kallpanchasqanchikqa hukkunatam allinta yanapanqa. Ruben sutiyuq iñiqmasinchikmi nin: “Iñiqkunapi punta apaqwanmi huk kutipi Diosmanta willakurqaniku, paymi hukmanyasqa kasqaymanta musyaruwarqa. Chaymi willakurqani imayna tarikusqayta, payñataqmi sumaqta uyariykuwarqa. Hinaspam allinkuna ruwasqayta yuyarichiwarqa. Yuyarichiwarqataqmi Jesuspa nisqanman hina achka pichinkuchakunamantapas aswan valeq kasqayta. Sapa kutim Jesuspa chayna nisqanta yuyarini hinaspapas hinallam sunquypi kachkan. Chay iñiqmasinchikpa nisqanmi anchata yanapawarqa”, nispa (Mat. 10:31).

3. (1) Kallpanchanakuymanta rimaspan, ¿imatam Pablo nirqa? (2) ¿Ima tapukuykunamantam kay yachachikuypi yachasun?

 ³ Bibliam niwanchik sapa kuti kallpanchanakunanchikpaq. Hebreo rimaq iñiqmasinkunamanmi apostol Pablo kaynata qillqarqa: “Wawqi-panillaykuna cuidakuychikyá, yanqañataq kawsaq Diosmanta pipas karunchakusqanrayku qamkuna ukupi rikurirunman mana allin sunquyuq hinaspa mana iñiyniyuq runa, qamkunaqa hinallayá sapa punchaw kallpanchanakuychik, [...] chaynapi huchapa atiyninwan engañachikuspa mayqinnikichikpas sunquykichikta ama rumiyachinaykichikpaq”, nispa (Heb. 3:12, 13). Pipas kallpanchawaptinchikqa kusisqam tarikunchik, chaymi ñuqanchikpas hukkunata kallpanchananchik. Kay yachachikuypim kay tapukuykunamanta yachasunchik: ¿Imanasqam hukkunata kallpanchananchik? ¿Imaynatam Jehova Diosta, Jesusta hinaspa Pablota qatipakuchwan? ¿Imakunata ruwaspam hukkunata kallpanchachwan?

4. (1) ¿Pikunatataq kallpanchananchik? (2) ¿Imanasqam yaqa lliw runakuna mana pitapas kallpanchankuchu?

⁴ Llapanchikmi munanchik pipas kallpanchaykuwananchikta. Aswanraqmi warmachakunataqa tayta-mamanku kallpanchananku. Huk profesormi nin: “Imaynam plantachakunaman yakuta tallipayana, chaynam warmakunatapas sapa kuti kallpanchana. Chayna kallpanchasqa warmakunaqa manam iskayrayankuchu tayta-mamanku kuyasqanmantaqa”, nispa. Ichaqa ‘tukupay punchawkunapi’ kawsasqanchikraykum, runakunaqa kanku kikillanpaq munaqkuna hinaspa ‘ayllunku mana kuyaqkuna’ (2 Tim. 3:1-5). Chaymi runakunaqa mana pitapas kallpanchankuchu. Wakin tayta-mamakunapas warmankutam mana kallpanchankuchu, paykunatapas tayta-mamanku mana haykapipas kallpanchasqanrayku. Yuyayniyuq runakunapas llamkayninkupim mana kallpanchasqachu kanku, chaymi mana kusisqachu llamkanku.

5. ¿Imatam ruwananchik iñiqmasinchikkunata kallpanchanapaq?

⁵ Allinkuna ruwasqanmantam utaq sumaq sunquyuq kasqanmantam pitapas kallpanchaykuchwan. Kallpanchaykuchwantaqmi llakisqa hinaspa hukmanyasqa sunquyuqkunatapas (1 Tes. 5:14). Sapa kuti tupasqanchikraykum iñiqmasinchikkunataqa kallpanchayta atichwan (leey Eclesiastes 4:9, 10). Chaymi tapukunanchik: “¿Ninichu paykunata imanasqa kuyasqaymanta? ¿Sapa kutichu chayta ruwani?”, nispa. Manam qunqananchikchu bibliapa kayna nisqanta: ‘¡Mayna allinmi tiempollanpi rimarisqa palabraqa!’ (Prov. 15:23).

6. ¿Imanasqam satanasqa munan hukmanyasqa tarikunanchikta? Willarimuy ñawpaq tiempopipas chayta ruwasqanmanta.

⁶ Diosta yupaychaqkuna hukmanyasqallaña kananchiktam satanasqa munan, chaynapi Jehova Diosmanta pisi-pisimanta karunchakunanchikpaq. Proverbios 24:10 nin: ‘Sasachakusqayki punchawpi hukmanyaruspaqa pisi kallpayuqñam rikurirunki qamqa’, nispa. Satanasqa Jobtam anchata ñakarichirqa hukmanyarunanpaq. Jobmi ichaqa Diosman sunqu kasqanrayku satanasta qipancharqa (Job 2:3; 22:3; 27:5). Ñuqanchikpas atichwanmi satanasta qipanchaspa  mana hukmanyaytaqa. Ayllunchiktawan iñiqmasinchikkunata sapa kuti kallpanchaspaqa, llapanchikmi aswan kusisqa tarikusunchik hinaspapas Jehova Diospa allin amistadninmi kasunchik.

7, 8. (1) ¿Imaynatam Jehova Diosqa hukkunata kallpancharqa? (2) ¿Imaynatam tayta-mamakunapas Jehova Diosta qatipakunmanku? (Qaway 3 kaq paginapi dibujota).

⁷ Jehova Dios. Salmo qillqaqmi nirqa: ‘[Jehova] Diosqa llakisqa sunquyuqkunapa hichpallanpim kachkan, payqa llakisqa sunquyuqkunatam salvaykun’, nispa (Sal. 34:18, Chuya Qellqa 2012). Diosmanta willakuq Jeremias mancharisqa hinaspa mana kallpayuq tarikuptinmi, Jehova Diosqa Jeremiasta kallpanchaykurqa (Jer. 1:6-10). Jehova Diosqa Danieltapas yuyaqña kaptinmi kallpanchaykurqa, huk punchawmi angelwan yuyarichirqa “Diospa kuyasqan” kasqanmanta (Dan. 10:8, 11, 18, 19). Jehova Diosta qatipakuspaqa iñiqmasinchikkunatam kallpanchasun, astawanraqmi tukuy tiemponkuwan Diosmanta willakuqkunata hinaspa yuyaq iñiqmasinchikkunata.

⁸ Jehova Dioswan Jesusqa wara-waranqantin watakunam hanaq pachapi kuska karqaku. Chayna kaptinpas, Jehova Diosqa kay pachapim churin Jesusta kallpancharqa. Chaymi Diosqa iskay kutipi hanaq pachamanta nimurqa: “Paymi churiy, paytam kuyani hinaspapas chaskinim”, nispa (Mat. 3:17; 17:5). Kaynatam Jehova Dios nirqa paymanta willakuyta Jesus qallaykuptin hinaspa wañukunanpaqña kachkaptin. Jesusqa mayna kallpanchasqachá tarikurqa taytan payta kuyasqanta hinaspa chaskisqanta uyarispan. Jehova Diosqa kallpancharqataqmi huk tutallaña Jesus wañukunanpaq kachkaptin. Jesus ancha llakisqa kaptinmi Jehova Diosqa angelninta kachamurqa kallpanchaykunanpaq (Luc. 22:43). Jehova Diosta qatipakuspankum tayta-mamakunapas warmanku allinkunata ruwaptinqa alabaykunmanku. Estudiasqankupi Diosta kasukunankupaq warmanku sasachakuptinkuqa, astawanraqmi tayta-mamakunaqa kallpanchananku Diosman sunqu hinalla kanankupaq.

9. ¿Imatam Jesusqa apostolninkunaman nirqa hinaspa imatam chayqa yachachiwanchik?

⁹ Jesus. Huk tutallaña wañukunanpaq kachkaptinmi Jesusqa apostolninkunapa chakinta mayllarqa hinaspam yachachirqa llampu sunqu kanankupaq. Paykunam ichaqa hatun tukuq kaspanku mayqanninku aswan riqsisqa kasqankumanta atipanakurqaku. Pedropas nirqam Jesusta mana haykapipas qipanchananmanta (Luc. 22:24, 33, 34). Chaywanpas Jesusqa manam apostolninkunapa pantasqallantachu qawarqa. Aswanqa chay punchawkama payman sunqu kasqankumantam alabaykurqa. Nirqataqmi ruwasqanmantapas aswan mastaraq ruwanankumanta hinaspa Jehova Dios kuyasqanmantapas (Luc. 22:28; Juan 14:12; 16:27). Tapukusunchik: “¿Jesusta qatipakuspaychu hukkunata allin ruwasqankunamanta alabaykuni, icha pantasqallankutachu qawani?”, nispa.

10, 11. ¿Imakunatam Pablo ruwarqa iñiqmasinkunata kallpanchananpaq?

¹⁰ Apostol Pablo. Iñiqmasinkunaman qillqaspanmi paykunamanta allin kaqkunata rimarqa. Wakinkuwanmi achka watakuna kuska illarqa, chaynapim paykunataqa  allinta riqsirqa. Ichaqa manam pantasqankumantaqa qillqarqachu. Aswanmi allin kaqkunallata rimarqa. Timoteo ‘kuyasqan churin’ hina kasqantam Pabloqa nirqa hinaspa ‘tukuy sunqunwan Diosta servisqanmanta’. Nirqataqmi iñiqmasinkunamanta tukuy sunqunwan llakikusqanmanta (1 Cor. 4:17; Filip. 2:19, 20). Corinto llaqtapi iñiqmasinkunamanmi Pabloqa Titomantapas nirqa: “Puriqmasiy hinaspa qamkunapa allinnikichikpaq llamkaqmasiy”, nispa (2 Cor. 8:23). Timoteowan Titoqa kallpanchasqachá tarikurqaku Pablopa chayna nisqanta yachaspankuqa.

¹¹ Pablowan Bernabeyqa yacharqakum Listra llaqtapi runakuna wañurachiyta munasqankumanta. Chayna kaptinpas, chay llaqtamanmi kutirqaku iñiqmasinku Diosman sunqu kanankupaq kallpanchaykuq (Hech. 14:19-22). Huk kutipiñataqmi Pablota Efeso llaqtapi piñasqallaña runakuna llaqtankumanta qarqururqaku, ichaqa manaraq ripukuchkaspanmi iñiqmasinkunataraq kallpancharqa. Hechos 20:1, 2 nin: “Pabloqa iñiqkunata qayachimuspan kallpancharqa hinaspa paykunamanta despedikuykurqa, chaymantam Macedonia lawman rirqa. Macedonia lawninta pasaruspan hinaspa chaypi kaqkunata rimasqankunawan anchallataña kallpancharuspanmi Grecia nacionman chayarurqa”, nispa.

12. ¿Imanasqam huñunakuykunaman riytaqa mana saqinanchikchu?

¹² Jehova Diosqa allinninchikpaqmi imatapas munan. Chaymi niwanchik huñunakunanchikpaq. Chaypim Diosmanta yachanchik hinaspapas iñiqmasinchikkunawanmi kallpanchanakunchik (1 Cor. 14:31; leey Hebreos 10:24, 25). Qallariypi rimamusqanchik Cristinam nin: “Huñunakuykunapim kuyasqa hinaspa kallpanchasqa tarikuni. Wakinpiqa llumpay llakisqam huñunakuyman chayani. Hinaptinmi iñiqmasinchikkuna asuykamuwaspan abrazaykuwan hinaspam kuyayllapaq kasqayta niwan. Niwantaqmi kuyawasqankuta hinaspa Jehova Diospaq llamkasqaywan kusisqa kasqankumanta. Chayna niwasqankuwanmi kusisqallaña tarikuni”, nispa. ¡Ancha allinmi llapanchik kallpanchanakuyninchikqa! (Rom. 1:11, 12).

13. ¿Imanasqam unay watakunaña Diosta yupaychaq iñiqmasinchikkunata kallpanchananchik?

¹³ Unay watakunaña Diosta yupaychaq iñiqmasinchikkunatapas kallpanchananchikmi. Piensarisun achka watakunaña Jehova Diosta yupaychaq Josueypi. Jehova Diosmi payta akllarqa Israel runakunata prometesqa allpaman yaykuchinanpaq. Jehova Diosmi Moisesta kaynata nirqa: “Josueyta yachachiy hinaspa kallpanchay. Paymi runakunapa ñawpaqninta rispan qawamunayki allpata paykunaman partenqa”, nispa (Deut. 3:27, 28, CQ12). Josueyqa kallpanchasqam kanan karqa, ¿imanasqa? Israel runakunam achka kutikama huk law nacionkunawan peleananku karqa hinaspapas manam llapanpichu vencenanku karqa (Jos. 7:1-9). Kunanpas iñiqkunapi punta apaqkunam hinaspa llaqtan-llaqtan watukuqkunam kallpanchasqa kananku. ¿Imanasqa? Paykunam anchata kallpanchakunku yanapawananchikpaq (leey 1 Tesalonicenses 5:12, 13). Llaqtan-llaqtan watukuq iñiqmasinchikmi nirqa: “Wakinpim iñiqmasinchikkuna  watukusqaykumanta agradecekuspanku qillqamuwanku. Chay qillqamuwasqankutam waqaychaniku hinaspam llakisqa tarikuspayku kaqmanta ñawinchaniku. Chayqa anchatam kallpanchawanku”, nispa.

14. ¿Imam warmakunatawan yuyayniyuqkunata yanapanqa allin kaqkunata ruwanankupaq?

¹⁴ Huk kutipim, apostol Pablo Corinto llaqtapi iñiqmasinkunaman qillqaspan nirqa mana allin ruwaykunata saqinankupaq. Nisqanta kasukuptinkuñataqmi kaqmanta qillqarqa kallpanchaykunanpaq (2 Cor. 7:8-11). Pablopa nisqanqa hinallachá paykunataqa yanaparqa allin kaqkunata ruwanankupaq. Kunanpas iñiqkunapi punta apaqkunawan tayta-mamakunaqa hinallam Pablota qatipakunmanku. Iskay churiyuq iñiqmasinchik Andresmi nin: “Warmanchikkunata kallpanchayqa yanapanmi Jehova Diosman asuykunankupaq hinaspa allin yuyayniyuq kanankupaq, yanapantaqmi yachachisqanchikta mana qunqanankupaq. Allin kaqkunata ruwasqankumanta sapa kuti kallpanchaptinchikqa hinallam chaykunata ruwanqaku”, nispa.

15. Iñiqmasinchikkuna anchata kallpanchakuptinku, ¿imatam ruwananchik?

¹⁵ Anchata kallpanchakusqankumanta hinaspa sumaq sunquyuq kasqankumantam iñiqmasinchikkunata alabaykunanchik (2 Cron. 16:9; Job 1:8). Chaynata ruwaspanchikqa Jehova Diostawan churin Jesustam qatipakuchkanchik. Paykunapaq mana llumpayta ruwaptinchikpas, atisqanchikman hina ruwasqanchikwanmi kusikunku (leey Lucas 21:1-4; 2 Corintios 8:12). Yuyaq iñiqmasinchikkunam anchata kallpanchakunku huñunakuykunaman hinaspa Diosmanta willakuq rinankupaq. ¿Kallpanchaykunchikchu hinaspa alabaykunchikchu chaykuna ruwasqankumanta?

16. ¿Imanasqam pitapas kallpanchaykunanchik?

¹⁶ Sapa kutim hukkunata kallpanchananchik. Pipas allin kaqta ruwaptinqa alabaykunanchikmi. Pablowan Bernabey Pisidia lawpi Antioquia llaqtapi kachkaptinkum, yupaychana wasita kamachiq runakuna paykunata nirqaku: “Qarikuna, wawqillaykuna, imallatapas nispaykichik llaqtata kallpanchanaykichik kaptinqa rimaykuychikyá”, nispanku. Chaymi Pabloqa chay llaqtapi  kaqkunata kallpancharqa (Hech. 13:13-16, 42-44). Hukkunata kallpanchaykuptinchikqa, yaqapaschá paykunapas kallpanchaykuwasun (Luc. 6:38).

17. ¿Imata ruwaspam qawachisun sunqumanta kallpanchasqanchikta?

¹⁷ Imapipas allinkuna ruwasqanmantam ninanchik. Tiatira llaqtapi qatiqninkunata Jesus alabaspanqa nirqam imakunata allinta ruwasqankumanta (leey Apocalipsis 2:18, 19). ¿Imaynatam ñuqanchikpas Jesusta qatipakuchwan? Wawankunata sapallan uywaq iñiqmasinchiktam alabaykuchwan anchata kallpanchakusqanmanta. Tayta-mama kaspanchikñataqmi churi-wawanchikta alabaykuchwan Jehova Diosta yupaychanankupaq kallpanchakusqankumanta. Niwaqtaqmi allin kaqkunata ruwasqankumantapas. Chaynata ruwaptinchikqa musyakunqakum sunqumanta kallpanchasqanchikta.

18, 19. ¿Imaynatam hukkunata yanapachwan hinalla Jehova Diospa amistadnin kanankupaq?

¹⁸ Jehova Diosmi Moisesta nirqa Josueyta kallpanchananpaq. Kunanqa manam Jehova Diosqa niwanchikchu pitapas kallpanchananchikpaqqa. Ichaqa kusikunmi chayta ruwananchikpaq kallpanchakuptinchikqa (Prov. 19:17; Heb. 12:12). Huk iñiqmasinchik huñunakuypi lliw runakunapaq yachachimuptinqa nichwanmi imanasqa sumaqta yachachimusqanmanta. Ichapas yachachimusqan yanapawarqanchik sasachakuyta atipanapaq. Utaq bibliapa huk kaqnin versiculonta aswan allinta entiendenapaq yanapawarqanchik. Huk iñiqmasinchikpa yachachimusqanta uyarispanmi huk iñiqmasinchik agradecekurqa hinaspa huk cartatapas apachirqa. Chay cartapim agradecekurqa pisillapi rimaptinkupas llakisqa kachkaptin kallpanchaykusqanmanta. Agradecekurqataqmi kuyakuywan yachachisqanmanta hinaspa sumaq rimapayasqanmantapas.

¹⁹ Llapanchikmi atichwan hukkunapas hinalla Jehova Dioswan amistad kanankupaq yanapayta. ¿Imaynatam chayta ruwachwan? Pablopa kayna nisqanta kasukuspam, nirqam: “Hinallayá kallpanchanakuychik hinaspa yanapanakuychik kunan chayna ruwasqaykichikman hina”, nispa (1 Tes. 5:11). Sapa punchaw kallpanchanakuspanchikqa Jehova Diostam kusichisun.