1, 2. (a) Pathian nih bu a ngei timi he aa tlaiin mi cheukhat nih zeitindah an chim? (b) Hi capar ah zei kong dah kan i ruah hna lai?

PATHIAN nih bu a ngei maw? Mi cheukhat nih hitin an chim: “Lamhruainak caah bu a herh lo. A biapi bikmi cu Pathian he pehtlaihnak ṭha ngeih hi a si.” Mah cu a hmaan maw? Thil sining hna nih zeidah an langhter?

² Hi capar ah Jehovah nih ningcang tein thil a tuahmi le a miphun a dirhmi kha kan i ruah hna lai. Jehovah bupi sinin lamhruainak kan hmuh tikah zeidah kan tuah awk a si ti zong kan i ruah hna lai. (1 Kor. 14:33, 40) Kumzabu pakhatnak ah Jehovah miphun nih Cathiang in an hmuhmi lamhruainak kha an zulh caah hmun tampi ah thawngṭha an chim khawh. Anmah bantukin tuchan zongah Baibal in le Pathian bupi sinin kan hmuhmi lamhruainak kha kan zulh. Cucaah vawleicung pumpi ah thawngṭha kan chim khawh. Cun Khrihfabu ah thiannak, daihnak le lungrualnak zong a um.

3. Jehovah cu ningcang tein thil a tuahtu Pathian a si kha zeinihdah aan zumhter?

³ Jehovah cu ningcang tein thil a tuahtu Pathian a si kha sermi thil hna nih fiang tein an langhter. “BAWIPA nih fimnak  in vawlei kha a rak dirh; hngalhthiamnak in van kha a hmunhter hna” tiah Baibal nih a ti. (Ptb. 3:19) Mah cu “a ṭhawnnak tlangri ceo” lawng an si i ‘a kong kan theihmi cu tlawmpal te’ lawng a si rih. (Job 26:14) Vawlei (Jo) pawl, arfi pawl le Galaxy pawl kong tlawmpal kan hngalhmi hmanhin van le vawlei ṭha tein dirh an sining kha kan hngalh. (Salm 8:3, 4) Arfi nuai tampi in dirhmi Galaxy pawl cu vankawlawng ah anmahle an lam cioin ningcang tein an kal. Nika bu i vawlei (Jo) pawl nih anmahle lam ningin nika kha an hel. Mah khuaruahhar thil cu Jehovah nih van le vawlei kha ningcang tein le ṭha tein a dirh caah a si. ‘A fimnak in van le vawlei a ser’ ning kan ruah tikah Jehovah kha thangṭhat kan duh, biak kan duh i a cungah zumhawktlak tein um kan duh.—Salm 136:1, 5-9.

4. A biapimi biahalnak hna kha scientist pawl nih zeicah an phit khawh lo?

⁴ Scientist pawl nih van le vawlei kong he aa tlaiin tampi an langhter. Mah nih kan nunnak ah ṭhatnak tampi a chuahter. Asinain Scientist pawl nih a phi an pek khawh lomi biahalnak tampi a um rih. Tahchunhnak ah, arfi lei kong a hlathlaimi hna nih van le vawlei zeitindah aa thawk asiloah zeicah vawleicung ah thilnung pawl an um timi kong hna kha fiang tein an chim kho lo. Minung nih zeicah zungzal in nun kan duh ti kha mi tampi nih an fianter kho lo. (Ptb. 3:11, NW) Mah biahalnak hna he aa tlaiin an phit khawh lonak a ruang pakhat cu scientist pawl le midang nih Pathian a um lo tiah an ti i thlenawnnak zumhnak kha an hlorh caah a si. Asinain Pathian nih a Bia, Baibal hmangin mah biahalnak hna kha a phi a kan pek.

5. Minung nih kokek upadi hna kha zeiti lam in dah an i hngatchan?

⁵ Jehovah nih kokek upadi tampi a ser. Mah upadi hna cu zeitikhmanh ah an i thleng bal lo. Electric lei le pipe sernak lei mifim, engineer, pilot, khuaihlaitu hna nih mah upadi hna kha i hngatchan in rian an ṭuan. Tahchunhnak ah, minung kan pum umkal ning cu aa khah dih caah khuaihlaitu hna nih mizaw i a lung a umnak zawn kha an kawl len a hau lo. Cun a sannak hmun in kan zuan ahcun kan tla lai i kan thi kho ti kha mikip nih kan hngalh. Cucaah kan nun nakhnga vawlei dah ti bantuk kokek upadi phung kha kan zulh.

6. A miphun nih ningcang tein rak ka bia hna seh tiah Jehovah nih a duh kha zeitindah kan hngalh?

⁶ Jehovah nih van le vawlei kha khuaruahhar lam in ningcang tein a dirh. A miphun zong nih ningcang tein rak ka bia hna seh ti a duh lai cu a fiang ko. Cucaah zeitindah biak ding ti kha cawnpiak awkah Baibal a kan timhpiak. Baibal le a bupi hmangin a kan pekmi lamhruainak hna kan zulh lawngah a nuammi le lungsi hnangamnak a pemi nunnak kan hmu kho lai.

7. Baibal cu ṭha tein timhtuahmi cauk a si ti kha zeinihdah a langhter?

⁷ Baibal cu Judah mi le Khrihfa hna he lawng aa pehtlaimi cauk a si lo. Ṭha tein timhtuahmi cauk, Pathian thiang thlarau lamhruainak in ṭialmi aa thleidang tukmi cauk a si. Baibal cauk dihlak cu pakhat le  pakhat an i pehtlai dih. Genesis in Biathlam cauk tiang, Baibal cauk dihlak nih a bik in vawlei kha paradis ah a ser ṭhan hngami “tefa” kong kha an langhter. Mah “tefa” cu Jesuh Khrih a si i a Pennak nih Jehovah cu zeizong vialte cungah uknak nawl a ngei ti kha a langhter lai.—Genesis 3:15; Matthai 6:10; Biathlam 11:15 rel.

8. Israel mi cu zeiti lam in dah ningcang tein dirh an si?

⁸ Israel mi nih Pathian pekmi Nawlbia kha an zulh caah annih cu ṭha tein dirh an si. Tahchunhnak ah, ṭha tein dirh a simi, “pumhnak thlam luhnak i rian a ṭuanmi” nu pawl an um. (Ex. 38:8) Cun Israel mi nih an thlam le puan biakinn kha ningcang tein zeitindah ṭhial ding timi lamhruainak zong an hmuh. A hnuah Siangpahrang David nih tlangbawi pawl le Levi mi hna kha biakinn ah zei rian dah ṭuan ding ti kha a tlangtlak hna. (1 Chan. 23:1-6; 24:1-3) Israel mi nih a bia an ngaih tikah Jehovah nih thluachuah a pek hna. Annih cu ṭha tein dirh an si i daihnak le lungrualnak an hmu.—Deut. 11:26, 27; 28:1-14.

9. Kumzabu pakhatnak i Khrihfabu cu zeitindah ningcang tein dirh an si?

⁹ Kumzabu pakhatnak i Khrihfabu zong ningcang tein dirh a si. Uktu bu an um i annih cu Khrihfabu lamhruainak a pemi pa hna in dirhmi phu pakhat kha an si. Mah phu cu a hmasa ah lamkaltu hna in dirh an si i a hnuah a dang Khrihfa upa pawl zong an i tel ve. (Lam. 6:1-6; 15:6) Jehovah nih uktu bu ah aa telmi hna le anmah he rian a ṭuanṭimi hna kha Khrihfabu pawl sinah lamhruainak le ruahnak cheuhnak hna ṭial dingin lam a hruai hna. (1 Tim. 3:1-13; Titas 1:5-9) Uktu bu sinin an hmuhmi lamhruainak an zulh tikah Khrihfabu nih zeitindah ṭhatnak an hmuh?

10. Kumzabu pakhatnak i Khrihfabu hna nih uktu bu lamhruainak kha an zulh tikah zeitindah ṭhatnak an hmuh? (A hramthawknak hmanthlak zoh.)

¹⁰ Lamkaltu 16:4, 5 rel. Kumzabu pakhatnak i unaupa cheukhat cu uktu bu a simi, “Jerusalem khua i a ummi lamkaltu hna le upa hna nih an khiahmi phung” kha chim awkah Khrihfabu ah an tlawng hna. Mah lamhruainak hna kha an zulh caah “Khrihfabu cu zumhnak ah an ṭhawng chinchin i nifate in an karh chin lengmang.” An kong in tuchan Pathian bupi nih zeidah kan i cawn khawh?

11. Rian pekmi unaupa hna nih Pathian bupi sinin lamhruainak an hmuh tikah zeitindah an lehrulh?

¹¹ Zung Ṭengnge Kawmiṭi asiloah Ram Kawmiṭi chungtel, peng zohkhenhtu le Khrihfa upa hna nih Pathian bupi sinin lamhruainak an hmuh tikah zeidah an tuah awk a si. Kan dihlak in hruaitu pawl an nawl zulh awkah Pathian Bia, Baibal nih a kan fial. (Deut. 30:16; Heb. 13:7, 17) Pathian bupi ah ralchanhnak le phunzainak lungput a um awk a si lo. Cu bantuk lungput nih Khrihfabu ah dawtnak, daihnak le lungrualnak hna kha a hrawh khawh. Cucaah hruaitu pawl zei i a rel lomi Diotrefes bantuk si kha kan duh lo. (3 Johan 9, 10 rel.) Hitin kan i hal kho: ‘Unau pawl kha Jehovah cungah zumhawktlak tein um awkah tha ka pe hna maw? Pathian bupi sinin ka hmuhmi lamhruainak kha ka zul colh maw?

12. Khrihfa upa le bu rianṭuantu pawl rian pek ning he aa tlaiin zeitindah an thlen?

¹² Uktu Bu nih nai ah thlennak an tuahmi kha ruathmanh. 2014, November 15, Vennak Innsang i “Careltu Hna Sinin Biahalnak” timi capar ah Khrihfa upa le bu rianṭuantu rian pek ning an thlenmi kong aa tel. Kumzabu pakhatnak ah uktu bu nih rian peknak nawl kha khualtlawng rianṭuantu pawl an pek hna tiah capar nih a fianter. Cucaah 2014, September 1 thawkin peng zohkhenhtu nih Khrihfa upa le bu rianṭuantu pawl kha rian an pek hna. Khrihfa upa pawl nih unaupa pakhat cu Khrihfa upa asiloah bu rianṭuantu si awkah an hna a tlak tikah peng zohkhenhtu nih mah pa he i theihhngalh awk le phungchim rian i ṭuanṭi awkah an i zuam. Innchungkhar a ngeimi a si ahcun an innchungkhar sining zong an hlathlai. (1 Tim. 3:4, 5) Cun a hnuah peng zohkhenhtu le Khrihfa upa phu nih Khrihfa upa asiloah bu rianṭuantu nih an tlinh a herhmi sining pawl a langhtermi Baibal cacaang hna kha ṭha tein an hlathlai.—1 Tim. 3:1-10, 12, 13; 1 Pit. 5:1-3.

13. Khrihfa upa pawl sinin kan hmuhmi lamhruainak kan cohlan kha zeitindah kan langhter khawh?

¹³ Khrihfa upa pawl nih Khrihfabu kha zohkhenh le huhphenh an duh caah Baibal hmangin lamhruainak an kan pek. Mah lamhruainak cu kanmah ṭhatnak caah a si i kan zulh a hau. (1 Tim. 6:3) Kumzabu pakhatnak ah unau cheukhat cu ningcang loin khua an sa. Zeihmanh ṭuan zuam loin midang hnahnawh luri a pemi men an si. Khrihfa upa nih an cawnpiak, an chimhhrinh ko hna nain zei ah an rel lo. Cu bantuk mi hna cu zeitindah pehtlaih ding an si? Paul nih “cu bantuk mi hna . . . cu kom hna hlah u” tiah a ti. Asinain ral bantukin cun kan pehtlaih hna awk a si lo. (2 Thes. 3:11-15) Tuchan zongah Khrihfa upa pawl nih zumlotu he aa duhmi, Pathian phunglam zei i a rel lomi hna kha bawmh awkah an i zuam. (1 Kor. 7:39) An tuahsernak thlen an duh lo ahcun cu bantuk tuahsernak ruangah midang nih Khrihfabu thang an chiat khawh timi kong phungchim awkah Khrihfa upa pawl nih bia an khiah men lai. Khrihfa upa nih mah kong he aa tlaiin phung an chim tikah zeitindah na lehrulh? An chim hnawhchanmi pa kha na hngalh ahcun amah he i komh kha na hrial lai maw? Mah tikah a tuahsernak cu amah thengte caah ṭih a nung i Jehovah nih a duh lo ti hngalh awkah na bawmh khawh lai, cun a lungput i thlen awk zongah na bawmh khawh men lai. ^[1]

14. Khrihfabu a thian nakhnga zeitindah kan bawmh khawh?

¹⁴ Baibal lamhruainak kan zulhnak  thawngin Khrihfabu a thian nakhnga kan bawmh khawh. Kumzabu pakhatnak lioah Korin khua i a cangmi kong hi ruathmanh. Paul nih mi tampi kha biatak hngalh awkah a bawmh hna. Cuka khua i a ummi unau pawl kha a dawt hna. (1 Kor. 1:1, 2) An lak i pakhat nih nupa sualnak a tuah buin Khrihfabu chungah umnak nawl an awnhmi kha Paul nih a hngalh tikah zeitindah a um lai khi ruathmanh. Paul nih ‘Satan sinah pek awk,’ phundang cun bu chungin chuah awkah Khrihfa upa pawl kha a fial hna. Khrihfabu a thian nakhnga “thilnu” kha an hloh a hau. (1 Kor. 5:1, 5-7, 12) Tuchan zongah Khrihfa upa pawl nih sualnak ngan a tuah i aa ngaichih lomi kha bu chungin chuah awkah bia an khiah men lai. Mah tikah bu chung chuahmi he aa tlaiin Baibal lamhruainak kha kan zul lai maw? Kan zulh ahcun Khrihfabu a thian nakhnga kan bawmh a si lai. Mah lengah i ngaihchih awk le Jehovah ngaihthiamnak kawl awkah kan bawmhmi zong a si lai.

15. Khrihfabu ah daihnak a um zungzal nakhnga zeitindah kan tuah khawh?

¹⁵ Korin khua ah a dang buaibainak pakhat a um rih. Unau cheukhat nih an unau pawl kha taza an cuai hna. Paul nih annih kha hitin a ti hna: “Na palh, ti nan si zongah nan caah a ṭha deuh ko lo hlah i?” (1 Kor. 6:1-8) Tuchan zongah unau cheukhat cu chawlehnak he aa tlaiin unau pawl he hnatlaknak an tuah, asinain an tangka an sungh tikah, an kan hlen tiah an ruah tikah Khrihfa unau lakah a ummi daihnak a rawk. Cheukhat cu taza an i cuai. Asinain midang nih Jehovah le a miphun an thangchiatmi le Khrihfabu daihnak a rawkmi nakin cun mahca ṭhatnak hlawt hmanh a ṭha deuh ti kha hngalhthiam awkah Baibal nih a kan bawmh. ^[2] A nganmi buaibainak hna le lung i khahlonak hna tawnghtham khawh ning kha Jesuh nih a kan cawnpiak. (Matthai 5:23, 24; 18:15-17 rel.) Jesuh cawnpiaknak kan zulh ahcun Khrihfabu ah daihnak le lungrualnak a um lai.

16. Pathian miphun cu zeicah an lung aa rual?

¹⁶ Jehovah Bia, Baibal nih hitin a ti: “Unau rual i rem tein khuasakṭi hi zeitluk in dah a ṭhat i a nuamh!” (Salm 133:1) Israel mi nih Jehovah bia an ngaih tikah ningcang tein an um i an lung aa rual. Pathian nih a miphun kong he aa tlaiin hitin a chimchung: “Tuukawm kawmkhat chung i . . . tuu bantukin hmunkhat ah kaan pumh hna lai.” (Mik. 2:12) A miphun nih Cathiang in biatak kha an hngalh lai i lungrual tein an ka biak lai tiah Jehovah nih profet Zefaniah hmangin  a rak chimchung. Hitin a ti: “Mi vialte kha hmurthiang ka pek ṭhan hna lai i BAWIPA cu a min in an auh lai i lungkhat tein a rian an ṭuan lai.” (Zef. 3:9) Lungrual tein Jehovah kan biak khawhmi cu zeitluk lunglawmh awk dah a si.

17. Unau pakhatkhat nih sualnak ngan a tuah sual tikah Khrihfa upa pawl nih zeidah an tuah awk a si?

¹⁷ Pakhatkhat nih sualnak ngan a tuah tikah Khrihfa upa nih dawtnak in an cawnpiak colh awk a si. Jehovah nih Khrihfabu kha a ṭha lomi zei bantuk huham tang hmanhin huhphenh a duh i Khrihfabu ah thiannak le lungrualnak umter a duh ti kha an hngalh. (Ptb. 15:3) Paul nih Korin khua i unau pawl kha a dawt tuk hna caah a sin i a voikhatnak a cakuat ah an herhmi kha a rak cawnpiak hna. Thla tlawmpal a rauh hnuah a ṭialmi a voihnihnak a cakuat ah a thangṭhat hna caah Paul nih a pekmi hna lamhruainak kha Khrihfa upa pawl nih an zulh colh ti kha kan hngalh. Unau pakhat nih ‘sualnak a tuah sual tikah’ Khrihfa upa pawl nih nemnak tein nan cawnpiak hna awk a si.—Gal. 6:1.

18. Kumzabu pakhatnak i Khrihfabu hna cu Baibal lamhruainak nih zeitindah a bawmh hna? (b) A hnu capar ah zei kong dah kan i ruah hna lai?

¹⁸ Kumzabu pakhatnak i Khrihfa hna nih Pathian Bia, Baibal lamhruainak kha an zulh tikah an Khrihfabu ah thiannak, daihnak le lungrualnak a um ti cu a fiang ko. (1 Kor. 1:10; Efe. 4:11-13; 1 Pit. 3:8) Mah ruangah mah unau pawl nih “vanrang tang khuazakip ah sermi thil vialte” hna sinah thawngṭha an chim khawh. (Kol. 1:23) Tuchan zongah Jehovah miphun cu lungrual tein le ningcang tein dirh an si caah vawleicung pumpi ah thawngṭha an chim khawh. Baibal an sunsaknak kong le Cungnung Bik Jehovah thangṭhat an duhnak kong kha a hnu capar nih tam deuh in a langhter lai.—Salm 71:15, 16.