1, 2. a) Zini lezi a vokari va wulako xungetano hi mhaka yaku Nungungulu i na ni hlengeletano? b) Zini hi to wulawula hi zona ka nzima leyi?

NUNGUNGULU i na ni hlengeletano? Xungetano hi mhaka leyi, a vanhu vo kari ve ngalo: “Lexi xi lavekako ka munhu ku zwanana na Nungungulu basi. A ku laveki hlengeletano lezaku yi mu rangela.” Xana lezo lisine? A lisine la zilo li komba yini?

² Ka nzima leyi, hi ta wona lezaku Jehova i maha zilo hi nongameto a tlhela a xaxameta vanhu vakwe. Hi ta tlhela hi wulawula hi lezi hi faneleko ku maha loku hi nyikwa zileletelo hi hlengeletano ya Jehova. (1 Va Le Korinte 14:33, 40) Ka zana ga malembe go sangula, a vanhu va Jehova va lanzele zileletelo za Mitsalo, niku kota wuyelo ga kona va lo xumayela mahungu yo saseka ka matshamu yo tala. Inyamutlha konawu, hi vumela ku rangelwa hi Biblia hi tlhela hi lanzela zileletelo hi nyikwako hi hlengeletano ya Nungungulu. Kota wuyelo ga kona, hi xumayela mahungu yo saseka misaveni yontlhe. Hi vuna bandla kambe lezaku gi tshama gi basile, gi hi ni kurula, ni kuzwanana.

3. Xini xi ku kholwisako lezaku Jehova i Nungungulu wa ku xaxameta?

³ Loku hi cuwuka a zilo zi vangilweko hi Jehova, hi zi wona  khwatsi lezaku i Nungungulu wa ku xaxameta. “Hi wutlhari Jehova i lo yimisa misava, hi kupimisisa i lo yimisa matilo.” (Mavingu 3:19) Ku na ni zilo zo tala hi kalako hi nga zi tivi ka zivangwa za Jehova. Kala lezi ha ha nozwa “xipanze xitsongwani xa ndhuma yakwe ntsena.” (Joba 26:14) Kanilezi ka zalezi za zitsongwani hi zi tivako hi wuako ga hina ha zi wona khwatsi lezaku gi xaxametilwe khwatsi. (Tisimu 8:3, 4) A timiliyoni ta tinyeleti ti fambafamba hi nongameto ndengelengeni. Ehleketa kambe hi ndlela leyi a zirenzelekwani zi woningelwako hi gambo zi gi renzelekelako ha yona. A zilo lezo zo hlamalisa zi koteka ntsena hi lezi Jehova a nga xaxameta a ndlela leyi a zirenzelekwani ni tinyeleti zi fambafambako ha yona. A xikhati hi ehleketako hi lezi a nga mahisa zona matilo ni misava “hi wutlhari,” hi zi wona na zi fanela a kuva hi mu dumisa, hi mu khozela, hi tlhela hi tsumbeka kakwe. — Tisimu 136:1, 5-9.

4. Hikuyini a titlhari ta siensia ti tsanzekako ku hlamula ziwutiso zo tala za lisima?

⁴ A titlhari ta siensia ti tirisa zilo zo tala ti zi gonzileko ka wuako ga hina ni misava ya hina kasi ku chukwatisa wutomi ga hina. Kanilezi a ti zi koti ku hlamula ziwutiso zo tala za lisima. Hi xikombiso, a vagonzi va zilo za le ndengelengeni, a va zi koti ku hi tlhamusela khwatsi lezi a wuako gi nga sangulisa zona niku hikuyini ku nga ni vanhu, ni zihari, ni tisinya laha misaveni. A vanhu vo tala kambe a va zi koti ku tlhamusela ku hikuyini a vanhu vontlhe va xuvako nguvu ku hanya kala kupinzuka. (Mutshawuteli 3:11) A xinwe xa zilo zi mahako vanhu va nga kumi mihlamulo ya ziwutiso lezo hi lezi a titlhari ta siensia ni vanhu vanwani va wulako lezaku a ku na Nungungulu va tlhela va vuvumisa a gonzo ya evolusawu. Kanilezi Nungungulu wa hi nyika mihlamulo ya ziwutiso lezo lomu ka bhuku gakwe, a Biblia.

5. A vanhu va rangelwa hi milayo ya ntumbuluko hi tindlela muni?

⁵ Jehova i yimisile milayo yo tala yi rangelako ntumbuluko. A milayo leyo a yi cici. A vamagezi, ni vamati, ni vanjiniyela, ni vafambisi va miaviyawu, ni vamahi va operasawu, ni vanwani, vontlhe va rangelwa hi milayo leyo ka mitiro yabye. Hi xikombiso, hi tolovelo a mbilu ya munhu yi tshama kwalaha ka kunwe, hikwalaho a vamahi va operasawu va ku tiva laha yi nga kona a mbilu ya mubabyi munwe ni munwani va lavako ku mu tira. A vanhu vontlhe va zi tiva khwatsi lezaku loku va tlula ka wutshamu go tlakuka nguvu, va tawa niku va nga tshuka vafa. Hi ingisa a milayo ya ntumbuluko yo kota leyo, hakuva a hi lavi kufa.

6. Hi zi tivisa kuyini lezaku Jehova i lava ku a vanhu vakwe va mu khozela hi ndlela yi xaxametilweko khwatsi?

⁶ Jehova i xaxametile zilo zi nga ka ntumbuluko hi ndlela yo hlamalisa. Hikwalaho, a zi kanakanisi lezaku i lava ku a vakhozeli vakwe va mu khozela hi ndlela yi xaxametilweko khwatsi. Jehova i hi nyikile Biblia kasi ku hi gonzisa lezi hi faneleko ku mu khozelisa zona. Ntsena loku hi lanzela zileletelo lezi a hi nyikako hi ku tirisa Biblia ni hlengeletano yakwe hi kona hi to zi kota ku hanya wutomi go tsakisa ni go nyawula.

7. Hi gonza yini ka ndlela leyi a Biblia gi nga tsaliwa hi yona?

⁷ A Biblia xinyikiwo xa lisima nguvu xi tako hi ka Nungungulu. A titlhari to kari ti  wula lezaku a Biblia i ntlawa mabhuku ntsena ya vaJuda ni ya maKristu ma nga tlhanganyiswa hi vanhu. Kanilezi Nungungulu hi yena a nga hlawula vatsali va mabhuku lawo, ni xikhati xo tsala, ni lezi va nga fanele ku tsala. Hi xalexo xi mahako ku a mabhuku wontlhe ma nga lomu ka Biblia ma hi vuna ku zwisisa a mahungu ya Nungungulu. Kusukela ka Genesisi kala ka Kuvululelwa, a Biblia gi komba lezaku ku wa tava ni “pswalo” lowu wu to cica misava yi tlhela yiva paradise. Hi gonza kambe lezaku a “pswalo” lowo hi Jesu Kristu niku a Mufumo wakwe wu ta komba kubaseni lezaku Jehova hi yena a nga ni fanelo ya ku fumela a vanhu vontlhe. — Gonza Genesisi 3:15; Mateu 6:10; Kuvululelwa 11:15.

8. A vaIsraeli va wa xaxametilwe khwatsi hi tindlela muni?

⁸ A vaIsraeli va lo lanzela a Nayo lowu Nungungulu a nga va nyikile niku va wa xaxametilwe khwatsi. Hi xikombiso, ku wa hi ni “vavasati lava va nga wa tira laha nyangweni ya tenda ga mutlhangano.” (Eksodusi 38:8) A vaIsraeli kambe va wa hi ni zileletelo za lezi va nga fanele ku fambisa zona ni matenda yabye ni tabernakeli. Hi nzhako ka xikhati, Hosi Davida i lo xaxameta vapristi ni vaLevi kasi ku maha mitiro yo kongoma lomu tempeleni. (1 Kronekele 23:1-6; 24:1-3) A xikhati lexi a vaIsraeli va nga Mu ingisa, Jehova i wa va katekisa. Va wa xaxametilwe niku va wa hi ni kurula ni kubohana. — Deuteronome 11:26, 27; 28:1-14.

9. A mabandla ya zana ga malembe go sangula ma wa xaxametisilwe kuyini?

⁹ A mabandla ya zana ga malembe go sangula wonawu ma wa xaxametilwe khwatsi. Ku wa hi ni hubye yi fumako, ku nga ntlawa wa vavanuna va nga nyikela zileletelo mabandleni. Kusanguleni a ntlawa lowo wu wa wumbiwa hi vapostoli ntsena. Hi kufamba ka xikhati ku lo engetelwa madota manwani. (Mitiro 6:1-6; 15:6) Jehova i lo rangela a ziro za hubye yi fumako ni vanwani va nga tirisana nayo kasi ku tsala mapapilo ma nga hi ni wusungukati ni zileletelo kasi kuya mabandleni. (1 Timote 3:1-13; Titusi 1:5-9) A mabandla ma vunekisile kuyini hi ku lanzela zileletelo lezi ma nga nyikwa hi hubye yi fumako?

10. Zini zi nga humelela a xikhati lexi a mabandla ya zana ga malembe go sangula ma nga lanzela zileletelo za hubye yi fumako? (Wona mufota kusanguleni ka nzima.)

¹⁰ Gonza Mitiro 16:4, 5. Ka zana ga malembe go sangula, a vamakabye vo kari va wa enzela mabandla kasi ku ma byela “a zileletelo lezi zi nga wa yimisilwe hi vapostoli ni masingalakati ya le Jerusalema,” ku nga hubye yi fumako. A mabandla ma lo lanzela zileletelo lezo ma tlhela ma “tiyiswa kukholweni, ni ziro za wona zi engetelana masiku ni masiku.” Hi nga gonza yini ka xikombiso xabye xi to hi vuna bandleni ga hina nyamutlha?

11. Zini lezi a madota ni malanza ya wutireli ma mahako loku ma nyikwa zileletelo hi hlengeletano ya Nungungulu?

¹¹ A Ziro za Kometi ya Ravi kutani Kometi ya Tiko, ni vawoneleli va xipanze, ni madota, va fanele ku lanzela zileletelo va nyikwako hi hlengeletano ya Nungungulu. A bhuku ga Jehova ku nga Biblia, gi byela hontlheni lezaku hi ingisa lava va rangelako. (Deuteronome 30:16; Maheberu 13:7, 17) Lava va tsumbekako ka Jehova a va kanyisi zileletelo  lezi va nyikwako niku a va zi solasoli. A hi lavi ku fana na Diotrefesi, loyi a nga kala a nga hi na xichawo hi lava va nga kari va rangela. (Gonza 3 Johani 9, 10.) Loku hi ingisa a zileletelo lezi hi nyikwako, hi vunetela ku kuva ni kurula ni kubohana bandleni. Hikwalaho hi nga ti wutisa lezi: ‘Nza kuca vamakabye lezaku va tsumbeka ka Jehova? Nza tekela ku lanzela zileletelo nzi nyikwako hi hlengeletano ya Nungungulu?’

12. A madota ni malanza ya wutireli ma yimisiswa kuyini?

¹² Zezanyana, a Hubye yi Fumako yi cicile a ndlela leyi a madota ni malanza ya wutireli ma yimisiwako hi yona. A nzima ya “Ziwutiso za vagonzi” yi nga ka Murinzeli wa 15 ka Novembro wa 2014, yi tlhamusele lezaku ka zana ga malembe go sangula, a hubye yi fumako yi nyikile vawoneleli va fambafambako a ntiro wa ku yimisa madota ni malanza ya wutireli. Hikwalaho, kusukela hi Setembro wa 2014, a vawoneleli va xipanze hi vona va mahako ntiro lowo. Loku a madota ya bandla ma wona lezaku a makabye wo kari wa ringanelwa hi ku maha dota kutani nanza ga wutireli, a muwoneleli wa xipanze i zama ku mu tiva khwatsi a makabye loye ni ngango wakwe. Hi xikombiso, a nga ha tira ni makabye loye kuxumayeleni. (1 Timote 3:4, 5) Anzhako ka lezo a muwoneleli wa xipanze i tlhangana ni madota. Va kambisisa Mitsalo yi wulawulako hi matshamela ma lavekako kasi a munhu a ringanelwa hi kuva dota kutani nanza ga wutireli. — 1 Timote 3:1-10, 12, 13; 1 Pedro 5:1-3.

13. Hi nga zi kombisa kuyini lezaku ha ingisa zileletelo hi nyikwako hi madota?

¹³ A madota ma hi nyika zileletelo za lomu ka Biblia hakuva ma lava ku hi vikela ma tlhela ma hlayisa bandla. Hi fanele ku ma ingisa hakuva a zileletelo lezo zi vuna hina. (1 Timote 6:3) Ka zana ga malembe go sangula, a vanhu vo kari va wa famba hi “vilinganya.” Va wa nga tiri nchumu, ntsena ku ti nghenisela ka zilo zi nga kala zi nga va lumbi. A madota ma lo zama ku va vuna, kanilezi va lo ala ku cica. Paule i lo byela bandla lezi gi nga fanele ku khomisa zona munhu wa mahanyela lawo. I wulile lezi: “Tivani munhu loye, mu nga tlhangani naye.” Va wa fanele ku nyima ku ti tlhanganisa ni munhu loye kanilezi va nga mu woni kota nala. (2 Va Le Tesalonika 3:11-15) Inyamutlha konawu, a madota ma ti karatela ku vuna munhu a tsikako ku lanzela matshinya ya milayo ya Nungungulu; hi xikombiso, ku ngava munhu a sangulako ku ranzana ni munhu a nga kholwiko. (1 Va Le Korinte 7:39) Loku a munhu loye a ala ku cica mahanyela yakwe, a madota ma nga boha ku veka kanelo yi tlhamuselako lezi a mahanyela lawo ma nga nehisako zona xiruko bandleni. Loku a madota ma veka kanelo leyo bandleni ga wena, u ta kuyini? Loku u mu tiva munhu wa kona, u ta potsa ku ti tlhanganisa naye? Loku u maha lezo, u nga vuna munhu loye a  ku wona lezaku a mahanyela yakwe ma ta mu vangela mhango yena nwinyi niku a ma mu tsakisi Jehova. Kota wuyelo ga kona, kuzilava a nga ha cica mahanyela yakwe. ^[1] — Wona tlhamuselo magumo ka nzima.

14. Hi nga vunisa kuyini bandla lezaku gi tshama gi basile?

¹⁴ A Mhaka ya Nungungulu yi hi byela lezi a munwe ni munwani wa hina a faneleko ku maha kasi hi nga tsiki wubihi gi nghena bandleni ga hina. Ehleketa hi lezi zi mahekileko le Korinte. Paule i wa va ranza vamakabye va le Korinte. A kutala kabye va wa vunilwe hi yena a ku tiva lisine. (1 Va Le Korinte 1:1, 2) Makunu hi nga alakanyela lezi a nga ti zwisa zona laha a ngazwa lezaku a munwe wabye i nghenile ka mahanyela ya wubhayi niku a vamakabye va mu tsikile a simama bandleni! Paule i lo byela madota lezaku a ma “nyikele a munhu loye ka Satani.” Ma wa fanele ku susa munhu loye bandleni. (1 Va Le Korinte 5:1, 5-7, 12) Inyamutlha, a madota ma nga ha boha lezaku a munhu wo kari i fanele ku susiwa bandleni hi lezi a mahileko xionho xa hombe a tlhela a nga ti soli. Loku ku humelela zilo zo khwatsi hi lezo, xana hi ta khoma munhu a susilweko bandleni hi kuya hi lezi a Mitsalo yi hi byelako ke? Loku hi maha lezo, hi vuna bandla lezaku gi tshama gi basile. Hi nga vuna munhu loye kambe a ku wona lezaku i fanele ku ti sola a kombela ku tsetselelwa hi Jehova.

15. Hi nga hlayisisa kuyini kurula lomu bandleni?

¹⁵ Ku wa hi ni mhaka yinwani le Korinte. A vokari va wa teka vamakabye va famba navo ka tihubye ta kulamula. Paule i lo va wutisa lezi: “Hikuyini mu nga vumeliko a ku onhelwa?” (1 Va Le Korinte 6:1-8) Inyamutlha, a vokari lomu bandleni va tshuka va maha xivumelwano xa mabhinzu ni maKristu-kulobye va guma va lahlekelwa hi mali kutani va alakanya ku va kanganyisilwe hi vamakabye, va se famba navo ka tihubye ta kulamula. Kanilezi loku ku humelela zilo zo khwatsi hi lezo, zi nga maha vanhu va wulawula kubiha hi Jehova ni vanhu vakwe zi tlhela zi vanga zikarato lomu bandleni. A bhuku ga Nungungulu, a Biblia, gi hi vuna ku wona lezaku hi fanele ku hlayisa kurula ni vamakabye, hambu loku hi luza mali. ^[2] (Wona tlhamuselo magumo ka nzima.) Jesu i hi gonzisile lezi hi nga lulamisisako zona zikarato za hombe ni kungazwanani. (Gonza Mateu 5:23, 24; 18:15-17.) Loku hi ingisa zileletelo zakwe, hi hlayisa kurula ni kuzwanana lomu bandleni.

16. Hikuyini a vanhu va Nungungulu va nga ni kuzwanana?

¹⁶ A Biblia gi hi byela lezi: “Hi nga wonani kutsakisa ka zona, loku maxaka ma hanya khatiginwe hi kuzwanana”! (Tisimu 133:1)  A xikhati lexi a vaIsraeli va nga ingisa Jehova, va wa xaxametilwe khwatsi va tlhela va zwanana. Nungungulu i lo profeta lezi hi vanhu vakwe: “Nzi ta va tlhanganyisa wutshamu ginwe khwatsi tiyivu lomu rangeni.” (Mika 2:12) Jehova i tlhelile a profeta lezaku a vanhu vakwe va wa ta gonza lisine lomu ka Mitsalo va tlhela va mu tirela hi kuzwanana. I te ngalo: “Nzi ta nyika a matiko milomu yiswa leyi yi basileko, kasi wontlhe ma fela ku vitana a vito ga Jehova, ma mu tirela hi mbilu yinwe.” (Zefania 3:9) A ho ku mu bonga Jehova hi lezi hi mu tirelako hi kuzwanana!

17. Zini lezi a madota ma faneleko ku maha loku a wokari lomu bandleni a maha xionho xa hombe?

¹⁷ Loku a wokari a maha xionho xa hombe, a madota ma fanele ku hatlisa ma mu vuna hi ndlela ya liranzo. Ma zi tiva ku Jehova i lava lezaku ma vikela bandla ka kucetelo wa hava ni ku hlayisa bandla lezaku gi tshama gi basile gi tlhela gi zwanana. (Mavingu 15:3) Paule i wa va ranza nguvu vamakabye le Korinte a tlhela a va kawuka loku zi laveka, kota lezi hi gonzako ka papilo go sangula legi a va tsaleleko. Ha zi tiva ku a madota ya seyo ma tekele ku lanzela xileletelo xa Paule hakuva anzhako ka tihwetana to kari i va dzunzile ka papilo ga wumbiri a nga va rumelela. Loku a makabye a “kumiwa xionhweni xo kari,” a madota ma fanele ku mu vuna hi ndlela ya liranzo. — Va Le Galatia 6:1.

18. a) A zileletelo zi nga ka Mhaka ya Nungungulu zi vunisile kuyini mabandla ka zana ga malembe go sangula? b) Hi ta wulawula hi yini ka nzima yi lanzelako?

¹⁸ Zi te dlunya lezaku a xikhati lexi a maKristu ya zana ga malembe go sangula ma nga lanzela zileletelo zi nga hi ka Mhaka ya Nungungulu, a mabandla yabye ma wa tshama ma basile, ma hi ni kurula, ma tlhela ma hi ni kuzwanana. (1 Va Le Korinte 1:10; Va Le Efesusi 4:11-13; 1 Pedro 3:8) Kota wuyelo ga kona, a vamakabye lavo va zi kotile ku xumayela mahungu yo saseka “ka zivangwa zontlhe lahasi ka tilo.” (Va Le Kolosi 1:23) Inyamutlha konawu, a vanhu va Jehova va xaxametilwe khwatsi va tlhela va hi ni kuzwanana, niku va xumayela mahungu yo saseka misaveni yontlhe. A nzima yi lanzelako yi ta wulawula hi zilo zinwani zi kombako lezaku a kuxuva kabye ka hombe ku dumisa Jehova a Hosi ya Hombe ni ku lanzela zileletelo zakwe zi nga ka Biblia. — Tisimu 71:15, 16.