Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

Qeʼk tkʼuʼja tiʼj Jehová ex bʼinchama aju bʼaʼn

Qeʼk tkʼuʼja tiʼj Jehová ex bʼinchama aju bʼaʼn

«Qeʼk tkʼuʼja tiʼj [‹Jehová› TNM] ex bʼinchama ju bʼaʼn, [...] ex kukx nimanxa tyol» (SALMO 37:3).

BʼITZ: 49 EX 18

1. ¿Alkye tten bʼinchaʼn maj qe xjal tuʼn Jehová?

KUBʼ tbʼinchaʼn Jehová qe xjal tuʼn tbʼant junjun tiʼchaq tbʼanel kyuʼn. Tzaj tqʼoʼn qximbʼetz, aju in nonin qiʼj tuʼn kykyaj qeju nya bʼaʼn toj ttxolil ex tuʼn tkubʼ qximen aju kbʼantel quʼn toj ambʼil tzul (Proverbios 2:11). Ax ikx tzaj tqʼoʼn aju tuʼn tkubʼ qbʼinchaʼn aju otoq kubʼ qximen tuʼn tbʼant ex tuʼn tjapun quʼn (Filipenses 2:13). Ex tzaj tqʼoʼn aju qanmi moqa qnabʼil aju ik tten ik tzeʼn jun tqʼajqʼajel in tzaj tqʼmaʼn qe alkye bʼaʼn ex alkye nya bʼaʼn. In nonin qnabʼil qiʼj tuʼn tel qikʼun aju il ex tuʼn tkyaj toj ttxolil aju otoq kubʼ qbʼinchaʼn (Romanos 2:15).

2. ¿Tiʼ tajbʼil Jehová tuʼn tbʼant quʼn kyukʼil qeju tbʼanel tiʼchaq o tzaj tqʼoʼn qe?

2 Tajbʼil Jehová tuʼn kyajbʼen qeju tbʼanel tiʼchaq o tzaj tqʼoʼn qe tuʼnju kʼujlaʼn qoʼ tuʼn ex tajbʼil tuʼn qtzalaj. Jun techel, toj Xjan Uʼj kubʼ tzʼibʼin toj yol hebreo in tzaj tqʼamaʼn qa ma tzʼok tilil quʼn, tbʼanel kʼelel aju otoq kubʼ qximen. Ax ikx in tzaj tqʼamaʼn jlu qe: «Tkyaqilju at tuʼn tbʼant tuʼna, tzʼok tililx tuʼna tuʼn tbʼant» (Proverbios 21:5; Eclesiastés 9:10). Toj Xjan Uʼj kubʼ tzʼibʼin toj yol griego in tzaj tqʼoʼn aju nabʼil lu qe: «Tkyaqil maj qa at tumel, qbʼincham bʼaʼn kye kykyaqil» ex «aju toklen teyle junjun ma tkʼam tzʼajbʼenxwit tuʼn kye txqantl» (Gálatas 6:10; 1 Pedro 4:10). In nel qnikʼ tiʼj, qa taj Jehová tuʼn tbʼant tkyaqil quʼn kyiʼj txqantl ex te qex.

3. ¿Alkye junjun tiʼchaq mlay bʼant kyuʼn xjal?

3 Ax tok tajbʼil Jehová tuʼn kyajbʼen qeju tbʼanel tiʼchaq o tzaj tqʼoʼn qe, noqtzun tuʼnj, ojtzqiʼn tuʼn qa mlay bʼant tkyaqil quʼn. Jun techel, mlay tzʼel qiʼn aju il qʼiʼn quʼn, aju il in kubʼ qbʼinchaʼn ex aju kamik (1 Reyes 8:46). Axpe ikx mlay tzʼok qxqʼuqin aju in bʼant kyuʼn txqantl, tuʼnju qkyaqilx at ambʼil qe tuʼn tkubʼ qximen tiʼ kbʼantel quʼn. Ex noq jniʼxku qojtzqibʼil at, mas nim te Jehová tojtzqibʼil at twitz qe (Isaías 55:9).

Aj qok weʼ twitz nya bʼaʼn, bʼaʼn tuʼn tok qeʼ qkʼuʼj tiʼj Jehová ex kukx qbʼinchanku aju bʼaʼn

4. ¿Tiʼ qo xnaqʼtzal tiʼj toj xnaqʼtzbʼil lu?

4 Kukx qqʼonx ambʼil tuʼn ttzaj tyekʼun Jehová qbʼe. Ax ikx il tiʼj tuʼn tok qeʼ qkʼuʼj tiʼj qa tzul tonin qoʼ ex qa kʼonil qiʼj tuʼn tbʼant aju mlay bʼant quʼn. Noqtzun tuʼnj, ax ikx taj Jehová tuʼn qximen tiʼj alkye tten jaku kyaj qe nya bʼaʼn in qo ok weʼ twitz toj ttxolil ex tuʼn qonin kyiʼj txqantl (kjawil uʼjit Salmo 37:3). Toj juntl yol, il tiʼj tuʼn tok qeʼ qkʼuʼj tiʼj Jehová, tuʼn tkubʼ qbʼinchaʼn aju bʼaʼn ex tuʼn tbʼant qe tiʼchaq toj tumel quʼn. Tuʼn tel qnikʼ tiʼj alkye tten jaku bʼant quʼn, toj xnaqʼtzbʼil lu qo xnaqʼtzal tiʼj techel kyaj tqʼoʼn Noé, David ex junjuntl tmajen Jehová kukx ok qeʼ kykʼuʼj tiʼj. Kʼelel qnikʼ tiʼj qa at junjun tiʼchaq mintiʼtoq bʼant kyuʼn, noqtzun tuʼnj, ok kyqʼoʼn kywiʼ kyiʼj qe tiʼchaq jakutoq bʼant kyuʼn.

QEʼK QKʼUʼJ TIʼJ JEHOVÁ AJ TCHʼIY NYA BʼAʼN

5. Jaku tzaj tqʼamaʼna tzeʼntoq ambʼil tej tanqʼin Noé.

5 In tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios qa in nanqʼintoq Noé kyxol xjal in che bʼiyen ex in che yaẍintoq (Génesis 6:4, 9-13). Ojtzqiʼntoq tuʼn Noé qa kpol jun qʼij che kbʼel tnajsaʼn Jehová qeju xjal in che bʼinchaʼn nya bʼaʼn. Akux in pon qʼij aju, in tzajlo tbʼis Noé tuʼnju in bʼanttoq kyuʼn xjal. Toj ambʼil aju, el tnikʼ Noé tiʼj qa at junjun tiʼchaq mlaytoq bʼant tuʼn, ax ikx el tnikʼ tiʼj qa at junjun tiʼchaq jakutoq bʼant tuʼn.

Aj tok bʼinchaʼn nya bʼaʼn tiʼj qpakbʼabʼil. (Qʼonka twitza kyiʼj taqikʼ 6 a 9).

6, 7. a) ¿Tiʼ junjun tiʼchaq mlaytoq bʼant tuʼn Noé? b) ¿Tiquʼn chʼixme axju ambʼil in qo anqʼin ik tzeʼn tej tanqʼin Noé?

6 Aʼyeju tiʼchaq mlaytoq bʼant tuʼn Noé. Xi tpakbʼan Noé aju tqanil tzaj tqʼmaʼn Dios. Noqtzun tuʼnj, mlaytoq tzʼok t-obligarin qe xjal tuʼn t-xi kybʼiʼn. Axpe ikx mlaytoq bʼant tuʼn tuʼn tul naj Nim Jbʼal naʼmxtoq tpon ambʼil. Iltoq tiʼj tuʼn tok qeʼ tkʼuʼj Noé tiʼj ttziybʼil Jehová qa kbʼel tnajsaʼn nya bʼaʼn ex qa kbʼantel tuʼn tojxix ambʼil bʼantni tiʼj (Génesis 6:17).

7 Ax ikx qe in qo anqʼin jatumel at nim xjal nya bʼaʼn kybʼinchbʼen ex ojtzqiʼn quʼn qa o tzaj ttziyen Jehová qa che kbʼel tnajsaʼn (1 Juan 2:17). Noqtzun tuʼnj, mlay tzʼok q-obligarin qe xjal tuʼn t-xi kybʼiʼn «aju tqanil bʼaʼn [...] tiʼj tkawbʼil Dios». Axpe ikx mlay bʼant quʼn tuʼn t-xi tzyet naj aju «kʼixbʼisabʼl maʼxix» naʼmxtoq tpon ambʼil (Mateo 24:14, 21). Ik tzeʼn te Noé, il tiʼj tuʼn tten nim qʼuqbʼil qkʼuʼj ex tuʼn tok qeʼ qkʼuʼj tiʼj qa chʼix tkubʼ tnajsaʼn Jehová nya bʼaʼn at (Salmo 37:10, 11). Qʼuqli qkʼuʼj tiʼj qa mlay tzikʼ jun qʼij tibʼ ambʼil o kubʼ t-ximen Jehová tuʼn tkubʼ tnajsaʼn qeju xjal nya bʼaʼn (Habacuc 2:3).

Ik tzeʼn te Noé, il tiʼj tuʼn tten nim qʼuqbʼil qkʼuʼj ex tuʼn tok qeʼ qkʼuʼj tiʼj qa chʼix tkubʼ tnajsaʼn Jehová nya bʼaʼn at

8. ¿Alqiʼj ok tqʼoʼn Noé twiʼ? (Qʼonka twitza tiʼj tnejel tilbʼilal).

8 Aʼyeju tiʼchaq jakutoq bʼant tuʼn Noé. Mintiʼ tzaj t-ximbʼetz Noé kyiʼj qe tiʼchaq mlaytoq bʼant tuʼn, noqtzun tuʼnj, atz ok tqʼoʼn twiʼ tiʼjju jakutoq bʼant tuʼn. Jun techel, xi tpakbʼan tuʼn tkyaqil tkʼuʼj aju tqanil tzaj tqʼoʼn Jehová te (2 Pedro 2:5). Ax tok, onin lu tiʼj tuʼn tten nim qʼuqbʼil tkʼuʼj. Nya okx pakbʼan, ax ikx xi tbʼiʼn qe tqanil e tzaj tqʼoʼn Jehová te tuʼn tbʼaj tbʼinchaʼn aju ark (kjawil uʼjit Hebreos 11:7).

9. ¿Alkye tten jaku tzʼel qkanoʼn aju techel kyaj tqʼoʼn Noé?

9 Ik tzeʼn te Noé, ax ikx qe in noq tilil quʼn tuʼn qaqʼunan «tuj taqʼun Qajaw» (1 Corintios 15:58). Jun techel, at junjun qe in qo aqʼunan tuʼn kyjaw bʼinchet ex tuʼn kybʼaj bʼinchet chʼintl Ja te Chmabʼil ex qe Ja te Nimaq Chmabʼil. Ex at junjun qe in qo onin toj nimaq chmabʼil, kyoj ninja qʼil twitz aqʼuntl ex kyoj Ja jatumel in che kubʼ qʼoʼn Uʼj kyoj txqantl Yol. Noqtzun tuʼnj, in nok tilil quʼn tuʼn qpakbʼan, a jlu in nonin qiʼj tuʼn tchʼiy qʼuqbʼil qkʼuʼj tiʼj ambʼil tzul. Jun ermana tqʼama qa aj tyolin kyukʼil xjal kyiʼj kʼiwlabʼil che kbʼantel tuʼn Tkawbʼil Dios, in nel tnikʼ tiʼj qa mintiʼ jun qʼuqbʼil kykʼuʼj xjal at tuʼnju in kubʼ kyximen qa mlay kyaj toj ttxolil qeju nya bʼaʼn in che ok weʼ twitz. Atzun qe at jun qʼuqbʼil qkʼuʼj ex a jlu in chʼiy aj qpakbʼan. Aju qʼuqbʼil qkʼuʼj in nonin qiʼj tuʼn kukx qbʼet toj ojqelbʼil in tzaj tqʼoʼn qchwinqlal (1 Corintios 9:24).

BʼAʼN TUʼN TOK QEʼ QKʼUʼJ TIʼJ JEHOVÁ AJ TKUBʼ QBʼINCHAʼN IL

10. Jaku tzaj tqʼamaʼne tiʼ nya bʼaʼn bʼant tuʼn David.

10 Kubʼ tyekʼun aj kawil David qa attoq qʼuqbʼil tkʼuʼj ex ok kʼujlaʼn tuʼn Jehová (Hechos 13:22). Maske ikju, kubʼ tbʼinchaʼn David jun matij il tej tkubʼ kuẍe tukʼil jun xuʼj ya attoq tchmil aju Bat-seba tbʼi. Ex aju mas nya bʼaʼn bʼant tuʼn, kubʼ t-ximen tuʼn miʼn tel toj qʼanchaʼl aju il otoq kubʼ tbʼinchaʼn tej ok tilil tuʼn tuʼn tkyim tchmil xuʼj toj qʼoj, aju Urías tbʼi. Axpe ikx, ax Urías ajbʼen tuʼn David tuʼn t-xi tiʼn aju uʼj jatumel in tqʼamaʼn tuʼn tkyim (2 Samuel 11:1-21). Tej tbʼet ambʼil, el toj qʼanchaʼl qe til David (Marcos 4:22). ¿Tiʼtzun bʼant tuʼn?

Qa otoq kubʼ qbʼinchaʼn il. (Qʼonka twitza kyiʼj taqikʼ 11 a 14).

11, 12. a) ¿Tiʼ mlaytoq bʼant tuʼn David tej otoqxi kubʼ tbʼinchaʼn il? b) ¿Tiʼ kbʼantel tuʼn Jehová qa ma tzʼajtz tiʼj qanmi?

11 Aʼyeju tiʼchaq mlaytoq bʼant tuʼn David. Mlaytoq bʼant tuʼn tel tiʼn David juntl maj aju il otoq kubʼ tbʼinchaʼn. Nya oʼkxju, tzultoq junjun nya bʼaʼn tiʼj kyuʼn jlu akux in nanqʼin (2 Samuel 12:10-12, 14). Tuʼntzunju, il tiʼj tuʼn tten qʼuqbʼil tkʼuʼj. Iltoq tiʼj tuʼn tok qeʼ tkʼuʼj qa kbʼel tnajsaʼn Jehová til ex qa kʼonil tiʼj tuʼn tikʼx qeju nya bʼaʼn che tzajel tiʼj kyuʼn qeju il otoq kubʼ tbʼincha qa ma tzʼajtz tiʼj tanmi.

12 Qkyaqil in kubʼ qbʼinchaʼn il tuʼnju aj il qo. At junjun il in kubʼ qbʼinchaʼn mas matij kywitz txqantl. At junjun maj, mlay bʼant tuʼn tel qiʼn juntl maj aju il otoq kubʼ qbʼinchaʼn. Bʼalo che tzajel junjun nya bʼaʼn qiʼj tuʼn tpaj aju otoq kubʼ qbʼinchaʼn (Gálatas 6:7). Noqtzun tuʼnj, qʼuqli qkʼuʼj tiʼj ttziybʼil Jehová qa kʼonil qiʼj toj ambʼil mas kwest qa ma tzʼajtz tiʼj qanmi. Kʼonil qiʼj maske aʼyeju nya bʼaʼn in che tzaj qiʼj noq tuʼn tpaj il otoq kubʼ qbʼinchaʼn (kjawil uʼjit Isaías 1:18, 19 ex Hechos 3:19).

13. ¿Tiʼ bʼant tuʼn David tuʼn tten juntl maj tamiwbʼil tukʼil Jehová?

13 Aʼyeju tiʼchaq jakutoq bʼant tuʼn David. Tuʼnju tajbʼiltoq David tuʼn tten juntl maj tamiwbʼil tukʼil Jehová, xi tqʼoʼn ambʼil tuʼn tonin tiʼj. Jun techel, xi tkʼamoʼn aju kawbʼil xi tqʼoʼn jun t-sanjel Jehová te aju Natán tbʼi (2 Samuel 12:13). Ax ikx xi tqʼamaʼn David qe til te Jehová. Iktzun tten kubʼ tyekʼun qa tajbʼil tuʼn ttzaj kʼiwlan juntl maj tuʼn Jehová (Salmo 51:1-17). Mintiʼ xi tqʼoʼn ambʼil tuʼn tkubʼ kyuʼn nya bʼaʼn t-ximbʼetz, el tnikʼ qa nya bʼaʼn aju otoq bʼant tuʼn. Ex ya mintiʼ kubʼ tbʼinchaʼn ax qeju il juntl maj. Yajxitl kyim ik tzeʼn jun xjal at nim qʼuqbʼil tkʼuʼj ex atzun t-ximbʼetz Jehová at tiʼj aj ttzaj tnaʼn (Hebreos 11:32-34).

14. ¿Tiʼ xnaqʼtzbʼil in nel qiʼn tiʼj techel kubʼ tqʼoʼn David?

14 ¿Tiʼ xnaqʼtzbʼil in nel qiʼn tiʼj techel kubʼ tqʼoʼn David? Qa ma kubʼ qbʼinchaʼn jun matij il, il tiʼj tuʼn tajtz tiʼj qanmi, tuʼn t-xi qqʼamaʼn te Jehová ex tuʼn t-xi qqanin te tuʼn tkubʼ tnajsaʼn qil (1 Juan 1:9). Ax ikx il tiʼj tuʼn qyolin kyukʼil ansyan, tuʼnju jaku che onin qiʼj tuʼn tten qamiwbʼil tukʼil Jehová juntl maj (kjawil uʼjit Santiago 5:14-16). Qkʼamonx aju onbʼil in tzaj tqʼoʼn Jehová. Iktzun tten in kubʼ qyekʼun qa qʼuqli qkʼuʼj tiʼj ttziybʼil qa kbʼel tnajsaʼn qil. Tzʼelx qnikʼ tiʼjju nya bʼaʼn otoq bʼant quʼn ex kukx qo ajbʼen te Jehová tuʼn tkyaqil qkʼuʼj (Hebreos 12:12, 13).

BʼAʼN TUʼN TOK QEʼ QKʼUʼJ TIʼJ JEHOVÁ AJ QOK WEʼ KYWITZ JUNJUNTL NYA BʼAʼN

Qa yabʼ atoʼ. (Qʼonka twitza tiʼj taqikʼ 15).

15. ¿Tiʼ xnaqʼtzbʼil in nel qiʼn tiʼj techel kubʼ tqʼoʼn Ana?

15 Axlo ikx in tzaj qnaʼn junjuntl tmajen Jehová te ambʼil ojtxi, aʼyeju ok qeʼ kykʼuʼj tiʼj ex toj ax ambʼil kubʼ kybʼinchaʼn aju jakutoq bʼant kyuʼn kyoj ambʼil kwest. Qo xnaqʼtzan tiʼj techel kyaj tqʼoʼn Ana. Toj junjun abʼqʼi, mintiʼ ul tal. Maske mlay bʼaj tchʼexpun aju in nikʼ tiʼj, qʼuqlitoq tkʼuʼj tiʼj Jehová qa tzul tqʼuqbʼaʼn tkʼuʼj. Tuʼntzunju, kukx xiʼ toj ja xbʼalun tuʼn tkʼulin te Jehová ex tuʼn t-xi tqʼamaʼn te aju in kubʼ tnaʼn (1 Samuel 1:9-11). Kubʼ tqʼoʼn Ana jun tbʼanel techel qe. Bʼalo at jun yabʼil tok qiʼj moqa junjuntl tiʼ ex mlay bʼaj qchʼexpun aju in nikʼ qiʼj ¿Tiʼ jaku bʼant quʼn? Qqʼonk tkyaqil toj tqʼabʼ Jehová ex tuʼn tok qeʼ qkʼuʼj tiʼj qa kwentin qo tuʼn (1 Pedro 5:6, 7). Qqʼonk tilil tuʼn kyonin chmabʼil qiʼj ex junjuntl onbʼil in tzaj tqʼoʼn ttnam Jehová (Hebreos 10:24, 25).

Tuʼnju qʼuqlitoq tkʼuʼj Ana tiʼj Jehová, kukx xiʼ toj ja xbʼalun tuʼn tkʼulin te Jehová ex tuʼn tnaʼn Dios

Qa in kyaj kytzaqpin qkʼwaʼl Jehová. (Qʼonka twitza tiʼj taqikʼ 16).

16. ¿Tiʼ xnaqʼtzbʼil jaku tzʼel kyiʼn mambʼaj tiʼj techel kubʼ tqʼoʼn Samuel?

16 ¿Tiʼ jaku bʼant kyuʼn mambʼaj kukx in che ajbʼen te Jehová aʼyeju at kykʼwaʼl o che ex toj ttnam? Aju techel tiʼj t-sanjel Dios Samuel tbʼi, jaku tzʼonin kyiʼj. Mlaytoq tzʼok ten Samuel obligarin kye tkʼwaʼl otoq che chʼiy tuʼn kukx kyajbʼen te Jehová (1 Samuel 8:1-3). Tuʼntzunju, kyaj tqʼoʼn jlu toj tqʼabʼ Jehová ex kukx ok tilil tuʼn tuʼn kukx tajbʼen te ex tuʼn ttzalaj tuʼn (Proverbios 27:11). Nimku mambʼaj in bʼaj ikju kyiʼj toj ambʼil jaʼlo. ¿Tiʼ in bʼant kyuʼn? In nok qeʼ kykʼuʼj tiʼj Jehová qa jaku kubʼ tnajsaʼn kyil qeju in najtz tiʼj kyanmi, ik tzeʼn bʼant tuʼn tman kʼwaʼl meltzʼaj juntl maj aju tqʼama Jesús (Lucas 15:20). Akux in bʼaj lu, kukx in nok tilil kyuʼn tuʼn kyajbʼen te Jehová ex in che yon qa tuʼn tbʼanel techel in kubʼ kyqʼoʼn, jaku che onin kyiʼj kykʼwaʼl tuʼn kymeltzʼaj toj ttnam Jehová.

Qa mintiʼxix qpwaq. (Qʼonka twitza tiʼj taqikʼ 17).

17. ¿Tiquʼn in nonin aju techel kubʼ tqʼoʼn mebʼa xuʼj qiʼj?

17 Juntl tbʼanel techel, aju mebʼa xuʼj anqʼin toj ambʼil tej tanqʼin Jesús twitz Txʼotxʼ (kjawil uʼjit Lucas 21:1-4). Mlaytoq bʼant jun tiʼ tuʼn tuʼn tkubʼ tchʼexpun kymod xjal in che sbʼun toj tja Dios. Axpe ikx mlaytoq bʼant jun tiʼ tuʼn tuʼn miʼn tten toj mebʼayil (Mateo 21:12, 13). Noqtzun tuʼnj, qʼuqli tkʼuʼj tiʼj Jehová ex tuʼntzunju, onin tiʼj kʼulbʼil axix tok. Kubʼ tyekʼun tbʼanel tmod ex xi tqʼoʼn «kabʼe tal sentav», xi tqʼoʼn tkyaqilju tpwaq at. ¡Nimxix qʼuqbʼil tkʼuʼj attoq tiʼj Jehová! Ojtzqiʼntoq tuʼn qa ma kubʼ tqʼoʼn tajbʼebʼil te Jehová tnejel twitz alkyexku juntl tiʼ, tzultoq tqʼoʼn Jehová aju at tajbʼen te tuʼn tanqʼin. Ik tzeʼn teju mebʼa xuʼj, ax ikx qe qʼuqli qkʼuʼj tiʼj qa tzul tqʼoʼn Jehová aju at tajbʼen qe qa ma kubʼ qqʼoʼn Tkawbʼil tnejel (Mateo 6:33).

18. Jaku tzaj tqʼamaʼna aju techel tiʼj jun ermano attoq jun tbʼanel t-ximbʼetz.

18 Nimku erman toj ambʼil jaʼlo ax ikx in noq qʼuqeʼ kykʼuʼj tiʼj Jehová ex in nok kyqʼoʼn kywiʼ tiʼjju jaku bʼant kyuʼn ex nya tiʼjju mlay bʼant kyuʼn. Qo ximen tiʼj jun ermano Malcolm tbʼi, aju kukxtoq in najbʼen te Jehová tej tkyim toj abʼqʼi 2015. Kyoj qeju nim abʼqʼi ajbʼen tukʼil t-xuʼjil te Jehová, e ten toj bʼaʼn ex toj nya bʼaʼn ambʼil. Tqʼama lu: «Noq minabʼen jaku chʼexpaj qanqʼibʼil ex nim nya bʼaʼn in tzaj, noqtzun tuʼnj, in tzaj tkʼiwlaʼn Jehová qeju in nok qeʼ kykʼuʼj tiʼj». ¿Tiʼ nabʼil tqʼama Malcolm? «Bʼaʼn tuʼn t-xi qkanin te Jehová tuʼn tonin qiʼj tuʼn tokxix tilil quʼn tuʼn qpakbʼan. Qqʼonk qwiʼ tiʼjju jaku bʼant quʼn ex nya tiʼjju mlay bʼant quʼn» * (Qʼonka twitza tiʼj tqanil).

19. a) ¿Tiquʼn nim toklen taqikʼ Tyol Dios ma jaw jyoʼn te abʼqʼi 2017? b) ¿Alkye tten jaku kubʼ tqʼoʼna toj xnaqʼtzbʼil aju taqikʼ Tyol Dios ma jaw jyoʼn te abʼqʼi 2017?

19 Tuʼnju kukx in chʼiy «mya bʼaʼn», tuʼntzunju, kukx qo okel weʼ twitz mastl nya bʼaʼn (2 Timoteo 3:1, 13). Mas toj ambʼil jaʼlo mintiʼ tuʼn t-xi qqʼoʼn ambʼil tuʼn qkubʼ tuʼn nya bʼaʼn in qo ok weʼ twitz. Aju kbʼantel quʼn, tuʼn tok qeʼ qkʼuʼj tiʼj Jehová ex tuʼn tok qqʼoʼn qwiʼ tiʼjju jaku bʼant quʼn. Tuʼntzunju, ma jaw jyon Salmo 37:3 te taqikʼ Tyol Dios te abʼqʼi 2017 aju in tqʼamaʼn: «Qeʼk tkʼuʼja tiʼj Qman ex bʼinchama ju bʼaʼn».

Taqikʼ Tyol Dios te abʼqʼi 2017: Qeʼk tkʼuʼja tiʼj Jehová ex bʼinchama aju bʼaʼn (Salmo 37:3).

^ taqik' 18 Qʼonka twitza tiʼj uʼj La Atalaya te 15 te octubre te 2013, t-xaq 17 a 20.