1-3. a) ¿Ni Ngöbö kukwei niekä käi Judá ye käkwe dre nuainbare? b) ¿Dre namani barebätä? (Üai bämikani kena mikadre ñärärä).

REI JEROBOÁN juta Israel yekwe, käkwe bati kä jondron kukwakäre sribebare ngöbö ngwarbe keta kabre mikakäre täte juta Betel yete. Ye medenbätä Jehová ni iti niara kukwei niekä käi Judá juani kwe kukwe tare ñäkäbare kwe Jeroboán rüere ye mikakäre gare ie. Ni Ngöbö kukwei niekä ye ja töi mikani bobre aune Jehová kukwe niebare ye mikani gare kwe rei ie. Rei namani rubun krubäte ni Ngöbö kukwei niekä yebe, akwa Jehovakwe niara kriemikani (1 Reyes 13:1-10).

² Ni Ngöbö kukwei niekä ye ñaka rabadre jondron kä Israel yete ye kwete aune ñain ye Jehovakwe niebare ie bätä niara rikadreta ja gwirete ji madabiti niebare kwe ie. Niara nikaninta ja täte ye ngwane, rua iti blitabare ben ji ngrabare aune ni ye käkwe ni Ngöbö kukwei niekä ngökabare aune Jehovakwe niara juani niebare kwe ie. Rua ye käkwe ni Ngöbö kukwei niekä nübaibare mröre aune tomana ñain jakänti. Aune ni Ngöbö kukwei niekä käi Judá ye ñaka Jehová mikani täte, ñakare aune nübaibare mröre ye kani ngäbiti kwe. Ye ñaka namani tuin kwin Jehovai. Ni Ngöbö kukwei niekä mröbare kwe ye bitikäre nikaninta ja täte ye ngwane, lion  krati niara murie ketani ji ngrabare (1 Reyes 13:11-24).

³ Ni Ngöbö kukwei niekä Jehová kukwei mikadre täte näre, akwa ñobätä ja töi mikani rua kukwei kain ngäbiti ye ñaka gare nie. Ni ñaka raba kukwe jökrä ükete kaibe ye erere niara ñaka ja ngwani nänkäre Ngöböbe yebrä gare nie (ñäkädre Miqueas 6:8 yebätä). * Nikwe nändre Ngöböbe nieta Bibliakwe ye abokän nikwe tö ngwandre Jehovai, ja jie ngwandre kukwe kwe yebiti aune niara mikadre täte meden gärätä. Ni töi bobre ye rabadre bati bobu ja di kärere Jehovai ye gare kwin ie. Ni Ngöbö kukwei niekä ye töi bobre akräke, Jehová kukwe mada biani nuaindre ie o ñakare ye rabadre ngwentari ie. Ruäre ngwane kukwe ñaka nuäre tä diandre nuaindre jai nie aune ruäre ngwane Jehová tö ni tuai dre nuainne ye ñaka nüke kwin nie arato. Akwa ni töi bobre angwane, Jehovakwe ni jie ngwandre ye nikwe ribei ie ne kwe ni ñaka ja mikadre ngite krubäte.

4. ¿Nibike dre mike gare jai kukwe ja tötikara nekänti?

⁴ Ni ñaka raba kukwe jökrä ükete kaibe tädre gare nie ye dre gärätä aune ñobätä ütiäte krubäte ni kristiano rabadre ja töi mike bobre ye rababa gare nie kukwe ja tötikara käne yekänti. Akwa, ¿nikwe dre nuaindre ja töi mikakäre bäri bobre? Aune, ¿ni töi bobre ye nuate raba kukwe meden medenbiti? Kukwe ketamä yekänti ni töi bobre o ñakare ye ni raba bämike ño ye nibike mike gare jai (Proverbios 11:2).

5, 6. ¿Barzilai töi nämene bobre ye bämikani ño kwe?

⁵ Ni ñaka nemena nüne käne ye erere o sribi mada mrä biandre nie ye ngwane, nikwe ja töi mikadre ño yebiti nikwe bämikai ni töi bobre o ñakare. Barzilai ja ketamuko rei Davidkwe nämene ja ngwen metre ie kukwe kwin bämikani yebätä kukwe ütiäte raba nemen gare nie. Kä nämene 80 Barzilai yebiti angwane, David nübaibare sribire jabe ju gobrankäre ie yekänti. Sribi ye ütiäte krubäte nämene gare Barzilai ie. Akwa ni kädeka nämene Kimham ye juani kwe ja täte, ni ye monso kwe raba ruin nie (2 Samuel 19:31-37).

⁶ David Barzilai nübaibare sribire jabe, ¿ye ñobätä ñaka kani ngäbiti kwe? ¿Ñaka tö namani sribi mada tuai ja kisete yebätä ñaka kani ngäbiti kwe? Ñakare. Barzilai töi nämene bobre yebätä ñaka sribi ye kani ngäbiti kwe. Niara ñaka namanina nüne käne erere aune ñaka raba sribire krubäte käne erere ye nükani gare ie (ñäkädre Gálatas 6:4, 5 yebätä). Nikwe ja töi mikadre bobre Barzilai erere. Nikwe ñaka ja töi mikadre krubäte ni tö dre tuai nemen bare ja kräke yebätä o ni ñaka rabadre sribi nikwe kete ni madakwe yebe, ñakare aune nikwe ja töi mikadre sribire bäri kwin Jehová kräke. Nikwe ja töi mikadre sribire bäri kwin Jehová kräke ye bäri kwin sribi ütiäte rabadre nikwe o ni rabadre gare ni jökrä ie ye kräke (Gálatas 5:26). Ni töi bobre angwane, nikwe sribidi gwairebe ja mräkätre aune ja ngwaitre yebe Jehová käikitakakäre aune nitre mada dimikakäre (1 Corintios 10:31).

7, 8. ¿Ni töi bobre ye tä ni dimike ño ñaka tö ngwen akwle jai?

⁷ Sribi mada mrä bianta nie o ni kädekata kukwe mada nuainkäre ye ngwane, ñaka tä nemen nüare ni kräke ja töi mikakäre bobre jankunu. Ye erere rabadre bare nibätä angwane, Nehemías kukwe kwin bämikani ye raba ni dimike. Nitre nämene Jerusalén ye kisete kukwe kri nämene abokän namani gare ie ye ngwane, orabare kwe ja di käräkäre Jehovai (Nehemías 1:4, 11). Jehovakwe orasion kwe kani ngäbiti. ¿Kani ngäbiti ño kwe? Rei Artajerjes käkwe Nehemías kädekani sribikäre gobranbe Jerusalén. Nehemías nämene jondron bokäne aune dite krubäte, akwa ñaka tö ngwani akwle kwe jai. Nämene ja tuenmetre jie ngwandre Jehovai aune käre nämene ñäke Kukwe kwe yebätä (Nehemías 8:1, 8, 9). Niara nämene kädekani nitre kwati jie ngwankäre, akwa yebiti ñaka jondron nuainbare kwe ja aibe kräke o nitre mada nuainkäre tare (Nehemías 5:14-19).

⁸ Sribi mada biandre nie o ni juandre sribire kä  madakänti ye ngwane, Nehemías erere nikwe ja töi mikade bobre. Ni töi bobre ye käkwe ni dimikai ñaka tö ngwen dre dre nuain gare nie o kukwe meden gare krubäte nie ye aibe ie. ¿Ni kristiano tä kite tö ngwen akwle jai ye raba dre bämike? Ñodre, ni umbre ji ngwanka iti ye jämi ja di kärere Jehovai ja jie ngwankäre ye känenkri raba kukwe konkrekasionte ükete kaibe. O ni ruäre raba kukwe den nuaindre käne jai biti orasion nuainne Ngöböi ne kwe kukwe kwin rabadre bare kräke yekäre. Ni kristiano töi bobre ye tärä kukwe ruäre nuainne bä kabre, akwa ñaka tö ngwen akwle jai. Dre dre nuain gare ie ye ñaka raba kete dre dre nuain gare Jehovai yebe ye käre tä ngwen törö jai (ñäkädre Proverbios 3:5, 6 yebätä). * Nitre kwati krubäte kä nebätä, ye töita ja aibebätä aune ja ruin bäri ütiäte ietre nitre madabätä. Akwa ni Jehová mikaka täte töi ñaka ye erere. Sribita ni kisete yebätä ja ñaka nemen ruin bäri ütiäte nie ja mräkätre aune ja ngwaitre konkrekasionte yebätä o ni mräkätre yebätä. Ñakare aune, dre dre nuain gare nie juta Ngöbökwe yete ye nita kain ngäbiti aune nita sribire keteitibe ja mräkätre aune ja ngwaitre yebe (1 Timoteo 3:15).

9, 10. Nitre mada tä blite blo nibätä ye ngwane, ¿ni töi bobre ye raba ni dimike ño?

⁹ Nitre mada tä blite blo nibätä ye ngwane, raba nemen tare krubäte nie. Kukwe ye erere namani bare meri kädeka nämene Ana yebätä. Muko kwe nämene tarere krubäte, akwa niara monsoi ñaka nämene nemen yebätä ja nämene ruin ulire krubäte  ie. Ne madakäre, muko kwe ye merie mada ye nämene käre niara kötaire. Bati Ana nämene ulire krubäte yebätä nikani tabernáculo yete orare. Yete Elí, sacerdote bäri kri käkwe niara tuani ja muaire aune nämene dröbare niebare kwe ie. Ana rabadre rubun ja dokwäre näre akwa töi kwinbiti blitani kwe Elí ben. Ye bitikäre, orabare kwe yebiti nämene tödeke Jehovai aune nämene Jehová tarere ye bämikani kwe (1 Samuel 1:5-7, 12-16; 2:1-10).

¹⁰ Ni ñaka raba kukwe jökrä ükete kaibe tädre gare nie ye raba ni dimike “kukwe kuin nuen[e] [ni] rüekrä, köböire [...] kukwe käme ganaindi” nikwe (Romanos 12:21). Ni kä nebätä gobrainta Satanakwe ye tä kukwe käme aibe nuainne. Yebätä nitre mada kukwe blo nuaindre nibätä ye ñaka rabadre ni töi mike ñan krütare. Erametre ye raba ni mike nemen rubun krubäte, akwa nikwe ñaka ja tuanemetre ganaindre ja nemen ruin ño nie yei (Salmo 37:1). Aune kukwe ye rabadre bare jabätä nie ja mräkä o ja ngwai konkrekasionte yebe angwane matai bäri tare nibätä. Ye erere rabadre bare nibätä angwane, nikwe ja ngwandre Jesús erere. Nitre Jesús rüe ye nämene ñäke tare ie ye ngwane, ñaka nämene ñäke tare ietre ja dokwäre nieta Bibliakwe. Ñakare aune, “Ngöbö abko kukwe ükatekä metre, ye aibe ie namani ja mike gare jirekäbe” (1 Pedro 2:23). Jesús töi nämene bobre aune Jehovakwe kukwe blo ye ükaite ie nämene tö ngwen (Romanos 12:19). Ni rabadre ja töi mike bobre arato aune “ni mdakwe kukwe nuen blo [ni] rüere angwane, [ni]kwe ñan kukwe nuenta blo btä ja dokwäre” (1 Pedro 3:8, 9).

11, 12. a) Nitre tä ni käikitekä krubäte ye ngwane, ¿ño ni raba ja ngwen jankunu ni ie gare ñaka raba kukwe jökrä ükete kaibe ye erere? b) Ni töi bobre angwane, ¿nikwe ja ngwäkitai aune ja ngwain ño?

¹¹ Ni ñaka raba kukwe jökrä ükete kaibe gare nie  ye nuate raba arato nitre mada tä ni käikitekä krubäte ye ngwane. Ye erere nakaninkä Ester yebätä. Niara bäri bä nuäre meritre mada bä nuäre nämene Persia ye kräke. Kä kwati te, niara ngübabare kwin krubäte aune dätebare bä nuäre, meritre mada nämene ja gain ne kwe rei ja töi mikadre niaratrebätä yebe. Akwa rei ye käkwe Ester dianinkä rabakäre reina erere. Jondron nuain jatani krubäte Ester kräke, akwa ye ñaka niara töi kwitani. Ester töi ñaka namani ja aibebätä. Ñakare aune ja töi mikani bobre jankunu kwe, ja töi mikani kwin käre kwe aune ni mada mikani ütiäte käre kwe jai (Ester 2:9, 12, 15, 17).

¹² Ni töi bobre angwane, nikwe ja ngwäkitai ño aune nikwe ja ngwain ño yebiti nikwe bämikai nita ni aune nitre mada mike ütiäte jai. Ni ñaka tö bikai kri aune ni ñaka tö nitre töi mikai ñan krütare jabätä, ñakare aune ni tö “ja töi amne ja moto mik[ai] kuin”(ñäkädre 1 Pedro 3:3, 4 yebätä; Jeremías 9:23, 24). Ni töi ñaka bobre angwane, nita blite ño aune nita ja ngwen ño ye käkwe bämikai nita töbike ño jabätä. Ñodre, nita dre nuainne, dre dre gare nie o nire nire gare nie yebätä ni ütiäte krubäte, ¿ye ni töta nemen nitre tuai nütüre jabätä? O nikwe jondron ütiäte nuainbare kaibe nieta nikwe, akwa metrere ni mada käkwe ni dimikani, ¿ye ni töta nemen nitre tuai nütüre jabätä? Ani töbike Jesús yebätä. Dre dre nämene gare ie yebiti raba nitre töi mike ñan krütare. Akwa ñaka nuainbare kwe. Ñakare aune, bati bobu Jesús nitre töi mikani Ngöbö Kukweibätä ñobätä ñan aune ñaka tö namani nitre tuai ja käikitakamana. Käre tö namani nitre tuai Jehová käikitekä (Juan 8:28, TNM).

13, 14. Ni ñaka raba kukwe jökrä ükete kaibe tädre gare nie, ¿ye raba ni dimike ño kukwe kwin diankäre nuaindre jai?

¹³ Nita kukwe den nuaindre jai o ni mada tä kukwe den nuaindre jai ye ngwane, ni ñaka raba kukwe jökrä ükete kaibe ye tädre gare nie. Apostol Pablo nikani Jerusalén kokwäre sribi keteiti Jehovakwe biani ie mikakäre krüte ye ngwane, namani köbö ruäre te juta Cesarea yekänti. Yete, ni Ngöbö kukwei niekä kädeka nämene Ágabo käkwe niebare Pablo ie niara rikadre Jerusalén angwane kadi ngite. Aune murie keta raba arato raba ruin nie. Pablo ñaka rikadre Jerusalén ye ja mräkätre namani ribere ie, akwa yebiti ta ja töi mikani niken Jerusalén. Niarakwe ñaka kukwe ye nuainbare nämene tö ngwen akwle jai yebätä. Pablo ni töi bobre aune nämene tö ngwen kwatibe Jehovai. Aune ja mräkätre ja ngwani töi bobre arato. Ye medenbätä Pablo dre diani nuaindre jai ye kani ngäbiti kwetre aune Pablo tuanimetre niken (Hechos 21:10-14).

¹⁴ Dre rabai bare ja känenkäre bätä dre rabai bare nibätä ye ñaka raba nemen gare nie, akwa yebiti ta ni ñaka raba kukwe jökrä ükete kaibe tädre gare nie ye käkwe ni dimikai kukwe kwin den nuaindre jai. Ñodre, ni törba sribire köbö täte Jehova kräke yebätä nita töbike raba ruin nie. Ni rabai bren ye ngwane, o ni rün aune ni meye rabadre bren aune rabadre ja di ribere ye ngwane, dre rabai bare nibätä ye nita ngwentari jai raba ruin nie. Arato, ni jatai umbre ye ngwane dre dre ribeta nikwe jai ye rabai ño nikwe ye raba ni mike töbike raba ruin nie. Ni raba orare aune ja töi mike krubäte kukwe yebätä, akwa nikwe ükaite ño ja känenkäre ye ñaka raba nemen gare nie (Eclesiastés 8:16, 17). Nita tö ngwen Jehovai angwane, ni ñaka raba kukwe jökrä ükete kaibe ye nikwe kadi ngäbiti bätä dre dre ni raba nuainne yebätä nikwe töbikai kwin aune nikwe ja di käräi ni mada ie. Aune bäri ütiäte Jehovakwe ni jie ngwandre ye nikwe käräi ie. Ye bitikäre, nikwe ja tuanemetre jie ngwandre üai deme ie (ñäkädre Eclesiastés 11:4-6 yebätä). * Nita dre den nuaindre jai yebätä Jehová raba kukwe kwin mike nemen bare ni kräke o raba ni dimike ja töi  kwite ni tö dre dre nuain yebätä (Proverbios 16:3, 9).

15. Nita töbike Jehová yebätä angwane, ¿ye tä ni dimike ño ja töi mike bobre jankunu?

¹⁵ ¿Ni Ngöbö mikaka täte rabadre dre nuainne ja töi mikakäre bäri bobre? Ni raba kukwe ketabokä nuainne ye ani mike gare jai. Kena, nikwe töbikadretari Jehová yebätä. Niara bäri dite aune töbätä krubäte yebätä ani töbike. Niara raba dre nuainne aune kukwe meden gare ie yebätä nita töbike angwane, ni abokän chi krubäte aune kukwe ñaka gare krubäte nie Ngöbö ye ngwä tä nemen gare nie.(Isaías 8:13). Ni ñaka tä angel iti o ni känebätä ye mike täte, ñakare aune nita Ngöbö Bäri Dite Krubäte ye mike täte ye nikwe ngwandre törö jai. Nikwe töbikadre kukwe yebätä angwane, ye käkwe ni dimikai ja töi mike bobre aune Ngöbö aibe raba ni gobrane ye kain ngäbiti (1 Pedro 5:6).

16. ¿Jehovakwe ni tare yebätä nikwe töbikadretari ye raba ni dimike ño?

¹⁶ Kukwe ketebukäre nikwe nuaindre ja töi mikakäre bobre ye abokän Jehovakwe ni tare krubäte yebätä nikwe töbikadretari. Pablo niebare ja mräkätre aune ja ngwaitre konkrekasionte ye ni kiakia ngrabare ye kwrere. Jehovakwe ni kiakia ngrabare mikani ye jökrä ütiäte (1 Corintios 12:23, 24). Jehová kräke, ni itire itire ye ütiäte krubäte. Aisete juta kwe yete ni tädre sribi meden nuainne akwa ni ütiäte kräke. Nita dre nuainne ye Jehová ñaka kete nitre mada tä dre nuainne yebe aune nita ja mike ngite ye ngwane niara ñaka ni tuenmetre. Ni tare niarakwe gare nie ye tä ni töi mike jäme.

17. ¿Nikwe kukwe kwin mikadre ñärärä nitre madabätä ye köböire ñobätä kukwe kwin raba nemen nikwe?

¹⁷ Kukwe ketamäkäre nikwe nuaindre ja töi mikakäre bobre ye abokän Jehová tä nuainne ye erere, nikwe kukwe kwin mikadre ñärärä nitre madabätä. ¿Nikwe nuaindre ye köböre ñobätä kukwe kwin raba nemen nikwe? Ñobätä ñan aune ye käkwe ni dimikai ñaka nitre mada töi mike jabätä o nitre mada dre nuaindre ye nikwe ñaka niedi ietre, ñakare aune niaratre mäträdre nibätä ye nikwe kärädi ietre aune dre niei kwetre nie ye nikwe kai ngäbiti (Proverbios 13:10). Ne madakäre, nikwe kukwe kwin mikai ñärärä ja mräkätre aune ja ngwaitre yebätä angwane, sribi ruäre ütiäte biain ietre ye käi rabai juto nibätä. Aune nita Jehová mike täte ja mräkätre aune ja ngwaitre ben yebätä nikwe debe biain Jehovai arato (1 Pedro 5:9).

18. ¿Dre raba ni dimike ja töi ye tötike aune ja töi mike bobre?

¹⁸ Kukwe ketabokäkäre nikwe nuaindre ja töi mikakäre bobre ye abokän kukwe Bibliabätä ja jie ngwankäre nie yebiti nikwe ja töi ye tötikadre. Jehová töita ño aune ja ruin ño ie ye kukwe Bibliabätä ja jie ngwankäre ye tä driere nie. Jehová tä kukwe mike tuin ño jai ye tä nemen gare nie angwane, ni raba kukwe kwin niara kräke ye den nuaindre jai. Nikwe ja tötikai, oradi aune kukwe tä nemen gare nie ye nikwe mikai täte angwane, ni töi ye rabai dite aune nikwe töbikai käne nitre madabätä (1 Timoteo 1:5). Nikwe kukwe ye nuaindi angwane, Jehovakwe ni dimikai nemen ni kristiano bäri kwin aune ja töi mike bobre jankunu ye tä käbämike nie (1 Pedro 5:10).

19. ¿Dre käkwe ni dimikai ja töi mike bobre kä nengwane aune ja känenkäre

¹⁹ ¿Kukwe ja tötikara nekänti blitani ni Ngöbö kukwei niekä nünanbare Judá yebätä ye tä törö nie? Niarakwe ñaka ja töi mikani bobre jankunu yebätä ñaka namanina ja kete jankunu Jehovabe aune murie ketani. Akwa nitre kwati krubäte Jehová mikaka täte metre käkwe kukwe kwin bämikani ni kräke yebätä nikwe ja tötikadre ye ni dimikai ja töi mike bobre jankunu, ñaka nuäre akwa nikwe nuaindi. Nikwe Jehová mikadre täte bäri kä kwati krubäte te angwane, nikwe tö ngwandre bäri ie (Proverbios 8:13). Kukwe meden erere ben nikwe ja tuadre, akwa nikwe nändre jankunu Ngöböbe. Jondron jökrä yebiti ta kukwe ye bäri ütiäte raba nemen nikwe. Ye medenbätä, kukwe nibi gare nie kukwe ja tötikara nekänti ye jökrä nikwe ja di ngwandre nuainne. Ye köböire nikwe ja töi mikai bobre aune nikwe nändi kärekäre Jehovabe.