1-3. a) ¿Imapin pantaran Judá llaqtamanta profeta? b) ¿Imapin rikukuran mana kasukusqanmanta? (Kay paginapi dibujota qhaway.)

ISRAEL llaqtapi Jeroboam reymi Betel llaqtapi altarta ruwachiran pantasqa dioskunata adoranankupaq. Chaymi Jehová Diosqa juj profetanta kacharan chay reyta juchachananpaq. Chay profetaqa Diospa nisqanta jinan juch’uyaykukuq otaq k’umuykukuq sonqowan kasukuran. Reyqa profetaq willasqanwanmi sinchitapuni phiñakuran, ichaqa Diosmi profetanta pakaykuran (1 Rey. 13:1-10).

² Jehová Diosmi profetanta niran: “Aman chaypi t’antatapas mijunkichu, unutapas ujankichu, amallataq risqayki ñannintapaschu kutimunki”, nispa. Ichaqa llaqtanman kutipushaqtinmi juj yuyaq runa payman ayparan. Chay runan llullakuspa wasinman aparan, chaypin Diospa profetanqa mijuran ujaran ima. Mana kasukuq kasqanmantan Jehová Dios paypaq phiñakuran, jinan juj león wañuchipuran (1 Rey. 13:11-24).

 ³ ¿Imaraykun chay profeta yuyaq runata kasukuran? Chaytaqa manan Biblia willanchu. Ichaqa manan ‘Diospa ñaupaqenpi juch’uyaykukuspachu kausaran’ (leey Miqueas 6:8). ‘Juch’uyaykukuspa kausaqqa’ Jehová Diosmanmi jap’ipakun, kasukuntaqmi kamachikusqanta. Juch’uyaykukuq otaq k’umuykukuq runaqa Jehová Diostan ñaupaqtaqa imatapas tapukun. Chaytan Judá llaqtamanta profetapas ruwanan karan. Noqanchispaqpas mayninqa sasapaschá kanqa imatapas decidinanchispaq. Chhaynapi tarikuspaqa k’umuykukuq sonqowanmi Jehová Diosta valekunanchis yanapawananchispaq.

4. ¿Imakunamantan kay estudiopi yachasun?

⁴ Ñaupaq kaq estudiopin yacharanchis imarayku k’umuykukuq kay importante kasqanta. Ichaqa, ¿imatan ruwananchis k’umuykukuq kananchispaq? ¿Ima pruebakunapi tarikuspan sasa kanman k’umuykukuq kay? Chaykunamantan kay estudiopi yachasun. Chaymi yanapawasun k’umuykukuqchus kashanchis icha manachus chayta yachanapaq (Prov. 11:2).

5, 6. ¿Imaynapin Barzilai k’umuykukuq kasqanta rikuchiran?

⁵ Ima privilegiotapas chaskiqtinchis otaq vidanchispi ima cambiokunapas kaqtinmi rikukunqa k’umuykukuqchus kanchis icha manachus chayta. Chaypaq yachasun Barzilai runamanta, payqa rey Davidpa amigonmi karan. Barzilai 80 watayoq kashaqtinmi, David invitaran palacionpi kananpaq. Ichaqa manan munaranchu, aswanmi niran paypa rantinpi Quimam sutiyoq runata invitananpaq (2 Sam. 19:31-37).

⁶ ¿Imaraykun Barzilai mana munaranchu Davidpa palacionpi kayta? K’umuykukuq runa kasqanraykun. Payqa manan wasinpi thajpi tiyayta munaspachu nitaq manaña llank’ayta munaspachu chaytaqa niran. Aswanmi kuraqña kasqanta qhawarikuran, manaña imatapas ñaupaqpi jina ruway atisqantawan (leey Gálatas 6:4, 5). Noqanchispas pay jinan kananchis. Allin qhawarisqa kananchisrayku otaq jatunchasqa kananchisrayku ima privilegiotapas chaskinanchismantaqa, Jehová Diosta allinta serviypin ñaupaqtaqa piensananchis (Gál. 5:26). Ichaqa k’umuykukuq kasun chayqa, tukuy ima ruwasqanchispin Jehová Diosta jatunchasun, kallpachakusunmi jujkunata yanapanapaqpas (1 Cor. 10:31).

7, 8. ¿Imaynatan k’umuykukuq kay yanapawanchis ama noqallanchispi confianapaq?

⁷ Wakinqa ima privilegiotapas chaskisqanchis qhepamanmi jatunchakuyta qallarisunman. ¿Iman yanapawasunman k’umuykukuq kashanallanchispaq? Chaypaq yachasun Nehemías runamanta. Payqa Jerusalén llaqtapi runakuna sasachakuykunapi tarikusqanta yacharuspan, Jehová Diospa yanapayninta mañakuran (Neh. 1:4, 11). Diosqa uyariranmi Nehemiaspa mañakusqanta, chaymi rey Artajerjes Jerusalenpi kamachikuq kananpaq churaran. Nehemiasqa atiyniyoq, qhapaq runan karan, chaywanpas Diospin confiaran. Chaymi Diospa yanapayninta mañakuran, sapa kutillataqmi simin  qelqatapas leeran (Neh. 8:1, 8, 9). Jerusalenpi kamachikuqña karan chaypas, manan munasqantachu ruwaran nitaqmi pitapas saruncharanchu (Neh. 5:14-19).

⁸ Sichus noqanchispas juj privilegiota chaskisunman otaq ima cambiokunapas kanman chayqa, Nehemías jinan k’umuykukuq sonqowan chayta qhawarinanchis. K’umuykukuq kasun chayqa manan yachasqanchispichu nitaq ruway atisqanchispichu confiakusun. ¿Ima ruwaykunan rikuchinman noqallanchispi confiakusqanchista? Yaqapaschá juj umalli Diosmanta mana mañakuspa iñiq t’aqapi imatapas ruwashanman. Otaq imatapas decidisqanchis qhepamanña Diosmanta mañakusunman bendicionninta qowananchispaq. Chaykunata ruwasunman chayqa, jatunchakuqmanmi tukushasunman. K’umuykukuq kanapaqqa imata ruwaspapas Diospin confiananchis, ima ruwaytapas allintaña yachanchis chaypas Diospa yanapaynintan mañakunanchis. Jehová Diosmi noqanchismantaqa astawan imatapas yachan, chaytan mana qonqananchischu (leey Proverbios 3:5, 6). Kay tiempopi runakunaqa paykunallapaqmi imatapas munanku, jujkunamanta aswan allintaqmi kayta munanku. Noqanchismi ichaqa mana chhaynachu kananchis, ima privilegiotapas chaskispaqa manapunin jujkunamanta aswan allinpaqqa qhawarikunanchischu. Aswanmi Diospa llaqtanpi imachus ruwananchista junt’ananchis, juj jinallataq iñiqmasinchiskunawan llank’ananchis (1 Tim. 3:15).

9, 10. ¿Imatan ruwananchis pipas yanqamanta millayta tratawaqtinchis?

⁹ Pipas millayta tratawaqtinchisqa sonqonchismi  sinchita nanawanchis. Chaymi sucederan Anawan. Qosanqa anchatan payta munakuran, chaywanpas sinchi llakisqan kasharan mana wawayoq kasqanmanta. Chaymantapas qosanpa juj warminmi sapa kutilla paymanta burlakuq. Chaymi juj p’unchay Diosta adorana karpata riran Diosmanta mañakuq. Chaypin Elí sacerdote waqashaqta rikuspa niran: “¿Jayk’aqkamataq machasqa kanki?”, nispa. Anaqa manan phiñakuranchu, aswanmi respetowan kutichiran. Chay qhepamanmi Diosmanta mañakuran, chaywanmi rikuchiran Diospi iñisqanta munakusqanta ima (1 Sam. 1:5-7, 12-16; 2:1-10).

¹⁰ K’umuykukuq kasun chayqa ‘allin kaqwanmi mana allin kaqta atipasun’ (Rom. 12:21). Kay pachaqa Saqraq kamachisqanmi kashan, chaymi runakunaqa mana chaninta tratawasunman, chaywanmi mayninqa phiñakusunman (Sal. 37:1). Iñiqmasinchiskuna chhaynata tratawaqtinchismi ichaqa astawan sonqonchispi phiñakusunman. Chaykuna pasaqtinqa Jesuspa ejemplontan qatikunanchis. Paymantan Biblia nin: “K’amishaqtinkupas manan k’amipakuranchu, [...] aswanmi payqa chaninta juzgaq juezman qaqata jap’ipakuran”, nispa (1 Ped. 2:23). Jesusqa k’umuykukuq runan karan, chaymi payqa tukuy mana chanin ruwaykunata papanpa makinpi saqeran (Rom. 12:19). Noqanchispas k’umuykukuqmi kananchis, manataqmi pimanpas ‘mana allinmantaqa mana allinllawantaq pagananchischu’ (1 Ped. 3:8, 9).

11, 12. a) ¿Imatan ruwananchis jujkuna alabawaqtinchis? b) ¿Imaynatan rikuchisunman k’umuykukuq runakuna kasqanchista?

¹¹ Jujkuna nishuta alabawaqtinchispas jatunchakuqmanmi tukupusunman. Chaymi cuidakunanchis jujkuna alabawaqtinchis, chaypaq Estermanta yachasun. Payqa Persia ladopi llapa sipaskunamantapas aswan munaymi karan. Juj kutinmi Esterta juj sipaskunatawan juj wata junt’ata sumaqcharanku reypa sonqonta suwanankupaq. Reymi ichaqa Esterta ajllakuran esposan kananpaq. Chay qhepamanmi Esterqa sumaq atiendesqa kapuran. Chaywanpas payqa manan jatunchakuranchu, aswanmi ñaupaqpi jina k’umuykukuq, respetoyoq, sumaq sonqo warmi karan (Est. 2:9, 12, 15, 17).

¹² K’umuykukuq kasun chayqa ruwasqanchispi, rimasqanchispi, p’achakusqanchispi iman rikuchisun jujkunata respetasqanchista. Jatunchakuq otaq jujkunamanta aswan allinpaq qhawarikunanchismantaqa ‘thaj kaywan llamp’u sonqo kaywan iman adornakunanchis’ (leey 1 Pedro 3:3, 4; Jer. 9:23, 24). Jujkunaqa ratollan reparanqaku rimasqanchispi, p’achakusqanchispi otaq ima ruwasqanchispipas jatunchakuqchus otaq k’umuykukuqchus kasqanchista. Sichus jujkuna allinta qhawariwananchisrayku alabakusun privilegioyoq kasqanchismanta, imapas yachasqanchismanta, otaq allin privilegioyoq hermanota reqsisqanchismanta chayqa, jatunchakuq kasqanchistan rikuchisun. Sichus jujkunaq yanapayninwan imatapas ruwashaspa, noqallanchispas ruwasunman jinata rimasunman  chayqa jatunchakuq kasqanchistan rikuchillasunmantaq. Jesusqa imaymanatan yacharan, ichaqa manan jayk’aqpas alabakuranchu. Aswanmi payqa Jehová Diosllata alabanankurayku sapa kutilla Diospa simin qelqamanta rimaq (Juan 8:28).

13, 14. ¿Imaynatan k’umuykukuq kay yanapawasunman imatapas allinta decidikunanchispaq?

¹³ Chaymantapas imatachus decidisqanchispin k’umuykukuq kasqanchista rikuchinanchis, respetananchistaqmi jujkunaq decidisqantapas. Chaypaq apóstol Pablomanta yachasun. Payqa Jerusalén llaqtatan risharan Diospa imachus kamachisqanta junt’ananpaq, ichaqa Cesarea llaqtapin iskay kinsa p’unchay qheparikuran. Chaypin Ágabo sutiyoq profeta Pablota niran: ‘Jerusalén llaqtapi judiokunan khaynata watasunkiku, jinaspa waj nacionkunamanta runakunaman entregasunkiku’, nispa. Chayta uyarispan iñiqmasikuna Pablota jark’aranku Jerusalenman rinanta, chaywanpas Pabloqa riranpunin. Payqa manan paypi confiakuspachu chayta ruwaran. Aswanpas k’umuykukuq runan karan, tukuy sonqowantaqmi Jehová Diospi confiaran. Chaypi iñiqmasikunapas k’umuykukuq runakunan karanku, chaymi Pabloq decidikusqanta respetaspa manaña jark’arankuchu (Hech. 21:10-14).

¹⁴ Noqanchisqa manan yachanchischu imakunachus qhepaman pasananta. Chaywanpas k’umuykukuq kasun chayqa, allintan imatapas decidikusun. Ejemplopaq, tukuy tiemponchiswan Diosta serviyta munashanchis chayqa, kaykunatapaschá tapukusun: “¿Imatan ruwasaq onqoruqtiy otaq tayta-mamaypas onqoruqtin? ¿Imawanmi kausasaq machuyapuspa?”, nispa. Chaykunamanta llakikusunña chaypas otaq maytaña Diosmanta mañakusun chaypas, manan llapa sasachakuyninchistaqa allichayta atisunchu (Ecl. 8:16, 17). ¿Imatan ruwasunman? Sichus k’umuykukuq kasun, Diospipas confiasun chayqa, allintan qhawarisun imakunatachus ruway atisqanchista mana ruway atisqanchistapas, jinaspapas jujkunaq yanapaynintan mañakusun. Ichaqa Jehová Diosmantan astawanqa mañakunanchis, paypa niwasqanchisman jinataq imatapas ruwananchis (leey Eclesiastés 11:4-6). Chayta ruwasun chayqa Jehová Diosmi yanapawasun ima decidisqanchispas allin kananpaq otaq cambianapaqpas (Prov. 16:3, 9).

15. ¿Imaynatan yanapawasunchis Jehová Dios imayna kasqanpi yuyaymanay?

¹⁵ ¿Imatan ruwasunman k’umuykukuq kananchispaq? Tawa yanapaykunata qhawarisun. Ñaupaq kaq: Jehová Dios imayna kasqanpin yuyaymanananchis. Payqa ancha jatun atiyniyoq yachayniyoq Diosmi. Chayta yachasqanchismi yanapawanchis juch’uylla kasqanchista, pisillata yachasqanchistapas reparakunapaq (Is. 8:13). Chaymantapas noqanchisqa tukuy atiyniyoq Diostan servinchis, manan angelkunatachu  nitaq runakunatachu. Chaykunapi yuyaymanaymi yanapawasun k’umuykukuq kananchispaq, Diosta kamachiqninchista jina rikunanchispaqpas (1 Ped. 5:6).

16. ¿Imaynatan yanapawasunchis Jehová Diospa munakuyninpi yuyaymanay?

¹⁶ Iskay kaq: Jehová Dios imayna munakuwasqanchispi yuyaymanananchis. Pabloq nisqan jina, cristianokunaqa juj cuerpoq partenkuna jinan kanchis. Jehová Diosqa cuerpoq sapanka partenkunamanmi juj ruwayta qoran (1 Cor. 12:23, 24). Chhaynatan noqanchismanpas llaqtanpi juj llank’anata qowanchis, chaypin Jehová Diosqa rikuchiwanchis sapankanchista ancha allinpaq qhawariwasqanchista. Diospa llaqtanpi ima llank’aytaña aparinchis chaypas, payqa manan jujkuna jina kananchistachu munan, nitaq saqerpariwanchischu imapi pantaqtinchispas. Chhayna munakuwasqanchista yachaspan ancha kusisqa sientekunchis.

17. ¿Imapin yanapawasun jujkunaq allin ruwasqankuta qhawasqanchis?

¹⁷ Kinsa kaq: Jehová Dios jinan jujkunaq allin ruwasqankuta qhawarinanchis. ¿Imaynatan chay yanapawasun k’umuykukuq kananchispaq? K’umuykukuq kasun chayqa, manan jujkunaq allin qhawariwananchistachu munasun nitaq nisunchu ima ruwanankutapas. Aswanmi jujkunamanta yanapayta mañakusun, respetasuntaqmi imayna piensasqankutapas (Prov. 13:10). Chaymantapas jujkunaq allin ruwasqankuta qhawarisun chayqa, kusikusunmi ima privilegiotapas chaskiqtinku, Jehová Diostapas agradecekusunmi iñiqmasinchiskunawan kuska payta servisqanchismanta (1 Ped. 5:9).

18. ¿Imatan ruwananchis allin concienciayoq kanapaq?

¹⁸ Tawa kaq: Bibliawanmi conciencianchista educananchis. Bibliapin yachanchis Jehová Dios imayna piensasqanta imayna sientekusqantapas. Sichus Jehová Dios jina piensasun chayqa, paypa munasqanman jinan imatapas ruwasun. Sichus Bibliata estudiasun, Diosmanta mañakusun, paypa munasqanman jinataq imatapas ruwasun chayqa, allin concienciayoqmi kasun, jujkunaq allinnintataqmi ñaupaqta maskhasun (1 Tim. 1:5). Chaykunata ruwasun chayqa, aswan allin cristianokunan kasun, k’umuykukuq runakunataqmi kasunpas (1 Ped. 5:10).

19. ¿Iman yanapawasun kunanpas jamuq tiempopipas k’umuykukuq kananchispaq?

¹⁹ Kay estudioq qallariyninpin yacharanchis Diospa profetanmanta, payqa mana k’umuykukuq kasqanraykun manaña Diospa amigonchu kapuran wañuchisqataqmi karan. Ichaqa askha runakunan Jehová Diosta junt’aq sonqowan serviranku, paykuna jinan noqanchispas ima pruebapiña tarikuspapas k’umuykukuq sonqo kananchis. Tiempoq pasasqanman jinaqa astawanmi Diospi confiananchis (Prov. 8:13). Imapiña tarikushanchis chaypas, llapallanchismi Diospaq kausananchis. Chaymi aswan jatun privilegioqa. Chayrayku kallpachakushallasun kay estudiopi yachasqanchisman jina kausanapaq. Chaymi yanapawasun k’umuykukuq kananchispaq, Jehová Diosmanta mana karunchakunapaqpas.