TATE wangu i Arthur Guest, ene a ti txi dhunda Txizimu. Ngu toneto, mbimo yi i nga ti ngadi mfana, a ti lava kumaha mfundisi wa txhetxhe ya Metodista. Kambe mbimo yi a nga khata kulera mabhuku a vagondi va Bhiblia ni ku ya ka mitshangano yawe, toneto ti txitxile. Ene a bhabhatisilwe e va Fakazi ya Jehovha ngu 1914 a di ni 17 wa malembe. Aku ku nga ti ni Yimbi ya Hombe yo Khata ya Mafu, ene kha tumela kubela wusotxhwani. Se a khotetwe 10 wa mitxima ka Jele ya Kingston, Ontario ka ditiko da Canadá. Mbimo yi a nga humiswa, a ti ta va colportor, nyamsi i ku nyaphandule.

Ngu 1926, tate a txhadhile ni mame wangu Hazel Wilkinson. Mame wakwe a gondile ditshuri ngu 1908. Ni velekilwe ngu 24 ka Abril wa 1931, ani ni mwanana wa wumbidi ka va va mune. Tate a ti yi dhunda ngutu Bhiblia, ni ku a ti lava to nathu hi maha toneto. Txa lisima ngutu ka wutomi wathu i ti kukhozela Jehovha. Mwaya wathu wu txi ti dhunda kutxhumayela ngu m’ti ni m’ti.—Mithumo 20:20.

Yimbi ya Wumbidi ya Mafu yi khatile ngu 1939. Kambe ngu dilembe di di nga londisela mthumo wa Tifakazi ta Jehovha ka ditiko da Canadá wu khatile ku tsimbiswa. Txikolwani vanana va ti fanete kuembelela ndando ya ditiko ni kukhozela m’jeke. Kambe mbimo yi va nga ti embelela vagondisi va ti hi leka ani ni ndiyangu Dorothy hi huma. Ditshiku dimwane m’gondisi wangu wa txisikati a zamile ku ni dhanisa ngu ku ni gela ti to ni ni dizowa. Eto ti mahile ti to vagondi kulothi ve ni peketela ve tshumela ve ni susumetela. Toneto ti ni mahile ni tsaniseka ti to ni fanete “kuengisa Txizimu kupinda kuengisa vathu.”—Mithumo 5:29.

Ni bhabhatisilwe ngu Julho wa 1942 ni di ni 11 wa malembe ka dithangi da mati ka koponi ya tithembwe ni kufuya sihari. Mbimo yi ni nga ti mana maferiya, ni ti teka wunyaphandule wa mbimunyana. Dilembe dimwane ani ni vangana vangu va vararu hi ti ya txhumayela vagangi va tikhuni ava va nga ti zumba wuphemba ka Ontário wa Canadá.

Ngu 1 ka Maio wa 1949, ni khatile kuthuma kota nyaphandule wa mbimo yotshe. Ku khukhela koneho ni dhanwi ti to ni ya vhuneta ka kuaka Bhetele ya Canadá. Msana keto ni mahile txiro txa mwaya wa Bhetele. Ni thumilenyana ko ganja, ahawa ni nga gonda kuthumisa mtxhini wo ganja ngu wona. Ni vhunetile mavhikinyana o kari ka kumaha txiphephana atxi txi nga ti wombawomba ngu kuxaniswa ka Tifakazi ta Jehovha ani Canadá.

Ni gwitile ni thuma ka hofisi ya mthumo, se ni kombetwe ti to ni bhulisana ni vanyaphandule ava va ndino ya thuma Quebec a ha tifakazi ti nga ti vengelwa ngutu. Mmwane wa vanyaphandule vonevo i ti Mary Zazula wo ta ngu dhoropani ka Edmonton kona Canadá. Vaveleki vakwe i ti va txhetxhe ya Ortodoxa, kambe ene ni ndiyakwe va ti gonda Bhiblia. Vaveleki vawe kha va titsakela kambe vona va lambile kuleka kugonda. Se vona va va hingile mtini. Hambiketo, ngu Junho wa 1951 Mary ni ndiyakwe va bhabhatisilwe, se msana ka 6 wa mitxima va khatile mthumo wa wunyaphandule. Mbimo yi ni nga bhulisana nayo, ni ti woni ti to Mary ngu ditshuri wa m’dhunda Jehovha. Se ni pimisile ni txi khani: “Adiya ngu dona dihorana adi ni lavako kutxhadha nado.” Hi bhute e tumela, se msana ka 9 wa mitxima hi txhadhile ngu 30 ka Janeiro wa 1954. Ku to guma divhiki, hi dhanwa kasiku hi ya gondiswa mthumo wo endela mabanza. Kudingana  malembe mambidi hi thumile wuphemba ka Ontario.

Aku mthumo wo txhumayela ha mafuni kotshe wu nga ti kula, ku ti laveka varumiwa vo tala. Ani ni Mary hi pimisile tiya, i di ti to ha gwenta pheho ya Canadá ni titshuna ta kona, ti womba ti to hani ni hani hi nga thuma. Hi rambilwe ku ya txikolwane ka Giliyadhi ka mtxawa wa wu 27. Hi humile ngu Julho wa 1956, se ngu Novembro wa kona hi khata kuthuma Brazil.

Mbimo yi hi nga hoka Brazil hi khatile kugonda Txiputukezi ti to hi kota kukhata dibhulo basi. Se hi gwitile hi veketa ha msungo siwuletiso so koma so ningela marevhista. Hi woni i di tshuku ti to ngako hi txi mana m’thu wu a tsakelako, hi mu lerela ndimana yimweyo mayelano ni ti Mfumo wa Txizimu wu no ta ti maha. Kambe ditshiku do khata, hi mani wamsikati wu a nga tsakela, ni mu lerete Mtuletelo 21:3, 4 se ni gwita ni tsivala. Ni swete kutolovela lisani.

Hi thumile ka didhoropa da Campos, ahawa nyamsi ku ku ni 15 wa mabanza. Mbimo yi hi nga hoka ku ti ko va ni mtxawa wa wudotho basi ni m’ti wa varumiwa, aha ku nga ti ni vanathu va txisikati va mune, i ku: Esther Tracy, Ramona Bauer, Luiza Schwarz, ni Lorraine Brookes (awu konkuwa i ku Wallen). Ka m’ti wonewo ni ti vhuneta ka kuwula simaha ni ku bhika. Ngu M’vhulo ni minova hi ti va ni gondo ya Muwoneleli. Se ditshiku dimwane hi di gwitile kugonda, Mary a otete ka txitufadha hi txi ti bhulela, se mbimo yi a nga khukha ku to humelela mmyoka awu wu nga ti hahatshi ka tximasa. Kala kuza ni wu daya i ti tihuwa basi.

Msana ka dilembe hi txi gonda Txiputukezi, hi ve vawoneleli va txigava. Makhalo mamwane ma singa ni magezi, hi otete ka mataho, hi tsimbila ngu mahanxi ni tiñolo. Dimwane ditshiku hi bete txitimela hi txi ya ka didhoropa dimwane adi di nga ti mimangoni. I ti wukhalo wo ku singa ni dibanza. Hi to lugara nyumba. Didhavi di hi rumelete 800 wa marevhista kasiku hi ma thumisa. Hi yite ko tala kureya hi txi ya teka mabhokiso a kona.

Ngu 1962 ku ve ni Txikolwa txa Wuthumeli va Mfumo ka makhalo o tala ka ditiko da Brazil. Kudingana mtxima ni mavhiki mambidi, ni tsimbite nokha ka sotshe sikolwa ka madhoropa a Manaus, Belém, Fortaleza, Recife ni Salvador. Mbimo yi ni nga ti Manaus, ni vhunetile kululamisela mtshangano wa m’ganga ka wukhalo wu wu nga ti ni nduma. Akuwa ku nga ti wa mati a hombe ngutu, ku singa ni mati o basa o sela, nem wukhalo wo susulela ka wona. Ni kombete txivhuno ka kumandante wa masotxhwa. Ene a hi lavete mati o basa kasiku vanathu votshe ve sela kala ku za mtshangano wu guma. Ene a tshumete e rumela masotxhwa ti to me hi gwimbela matende ti to hi bhikela kona ni kudyela ka ona.

Mbimo yi ni nga ti khukhile Mary a sate eya txhumayela ka makhalo a mabhindo. Aku vo tala va nga ti ta ngu Portugal ti to ve ta phanda male,  va singa ni mbimo ni ta Bhiblia. Mary a godhote ngutu e za a txi khene: “Ka mafu otshe wukhalo wo gwitisa amu ni nga zumbako kona i Portugal.” Kumahekile txani? Kha ka pinda mbimo yo lapha na hi sa amukela txiavelo txo ya thumela Portugal. Mary kha nga kholwa! Phela Portugal ti si tumelelwi kutxhumayela. Hi amukete txirambo hi kongoma kona khe Portugal.

Hi hokile Portugal ngu 1964. Wutomi wu ti bava ngu mhaka ya maphoyisa aya ma nga ti si ambali siambalo sa wuphoyisa. Se makhatoni hi woni i di tshuku ku ti zumbela hi si laveteli vanathu. Makhatoni hi to lugara dikwarto, se mbimo yi hi nga mana ti visto tathu, hi lugarile nyumba. Msana ka mtxhanu wa mitxima, hi woni i di tshuku ku lavetela vanathu va Bhetele. Ngako hi nga ti ni mbimo yo tala hi si se ya mitshanganoni, ti hi tsakisile ngutu kutshumela hi ya mitshanganoni!

Ngu mbimo yoneyo, mitshangano yi ti mahelwa mitini ka vanathu nguko mthumo wo txhumayela wu si tumelelwi, hambi Tinyumba ta Mfumo ti ti vhatwe. Mbimo yotshe maphoyisa ma si leki kuxoletela mitini ka vanathu. Vanathu vo tala va ti ñolwa ve ya thethiswa maphoyisani. Vona va ti pekwa ngu maphoyisa ni ku va sinzisa ti to va na wombe matina a va va thangelako. Ngu mtolovelo Portugal va dhanana ngu ditina da wumbidi, kambe kasiku vanathu ve vhikelana, vona va ti dhanana ngu ditina do khata.

Txikarato txathu i ti to vanathu ve mana mabhuku. Ngu toneto Mary a khatile kuthumisa mtxini wo bhala ti to e kopiyara misungo ya timhaka ya gondo ya Muwoneleli ni ya mabhuku mamwane. Msana keto hi khatile kuthumisa mimeógrafo, i ku mtxini wo maha ngu wona ma fotokopiya.

Ngu Junho wa 1966 hi ve ni mahungu wukomani ka Lisboa. Vanathu vo dingana 49 va dibanza da Feijó va ningilwe mnando ngu ku va nga xalela mitshangano m’tini ka m’thu. Ti to ni vhuna vanathu ka mhaka yiya ni ti mahile advogado awu a lavako kuwona ti to vona ngu ditshuri va ti ni mnado. Kambe hi duketile hi txi tiziva ti to hi na mbi humelela. Ka vanathu va 49, vamwane va ndina zumba jele mtxima ni hafu, vamwane kala mtxhanu ni hafu. Koneho hi mani lungelo yo txhumayela mahungu a manene. Advogado wathu a wuyeletete mapswi aya ma ku mu ka Bhiblia aya ma nga wombwa ngu Gamaliyeli. (Mithumo 5:33-39) Votshe vathu va ku zivile kuthethiswa koneko. Msana keto, advogado eneyo a khatile kugonda Bhiblia ni ku ya mitshanganoni. Toneto ti hi tsakisile ngutu.

Ngu Dezembro wa 1966 ni vekilwe kota muwoneleli wa didhavi. Ni hetile mbimo yo tala ni txi thumisana ni timhaka ta mlayo. Hi zamile totshe ti hi nga ti kota ti to Tifakazi ta Jehovha ti txhumayela kurulani ka ditiko da Portugal. (Vafilipiya 1:7) Toneto ti kotekile ngu 18 ka Dezembro wa 1974. Hi ve ni mitshangano yimbidi yo sawuleka, ka yona hi  nga endelwa ngu mwanathu Nathan Knorr ni Frederick Franz. Mtshangano wumwane wu mahetwe ka didhoropa da Porto se wumwane Lisboa. Ka yotshe ku ve ni vathu va 46.870.

Jehovha a hokisile mahungu a manene ka vathu va va wombawombako Txiputukezi, ko fana ni sitondoloni ka Açores, Cabo Verde, Madeira ni São Tomé e Príncipe. Aku mthumo wu nga ti ya masoni, ku ti laveka Bhetele ya hombe. Ngu 23 ka Abril wa 1988 Bhetele yi hetilwe ku akwa, se mwanathu Milton Henschel ngene a nga ta ningela m’wombawombo wo ningetela didhavi. Vanathu va 45.522 va ti ho ka mtshangano wuwa ku pata ni 20 wa vona ava i nga ti varumiwa ka ditiko dile.

Ka malembe awa otshe, ani ni Mary hi gondile to tala ka vanathu vo thembeka. Ngu txikombiso, mbimo yi ni nga thuma ni mwanathu Theodore Jaracz hi txi endela matiko, ni gondile timhaka ta lisima. Ka ditiko dimwane, ku ti ni mhaka ayi komisawu ya didhavi yi nga ti zama ku yi lulamisa. Kambe va txo sakana ni txhini. Kambe mwanathu Jaracz a va tsanisile atxi khene: “Konkuwa i mbimo yo leka moya wo sawuleka wu thuma.” Ni nge ma divali kambe mapswi a mwanathu Franz. Mbimo yi ani ni Mary hi nga endela Brooklyn, hi mu wotisile ti to ngu yahi mapswi aya a ku nawo aku se aku ni malembe o tala a txi thumela Jehovha. Ene a ti khene: “Hambi ku txo humelela txani ni txani, u nga thuke u leka sengeletano ya Jehovha. Ngu yona dwe ayi yi mahaku kudhunda ka Txizimu, ni womba kutxhumayela mahungu a manene a Mfumo wa Txizimu!”

Kumaha ati mwanathu Franz a nga womba ta hi tsakisa ngutu. Hi khumbula to tala ka maendo athu a madhavi o tala. Ti hi tsakisile kumanana ni vanathu va titanga totshe, se hi bhula navo ngu nzila yi Jehovha a wu dhundako ngu yona mthumo wawe. Mbimo yotshe hi va kuzeta kusimama ve thumela Jehovha.

Mawelo hi nga mathelo. Athu se hi ni kona mu ka 80 wa malembe. Mary a ni tinyamakazi to tala. (2 Vakorinto 12:9) Futhi hi ni sikarato simwane. Kambe hi nga sa txilo, sona si tsanisa likholo lathu ti to hi simama hi thembeka ka Jehovha. Ngako hi txi wona msana, ka yotshe mbimo yi hi nga yi heta hi txi thumela Jehovha, ha ti ziva ti to a hi katekisile ngutu, ni kuhi komba wuxinji wakwe awu wu ku si hi faneli ngu tinzila to tala ngutu. *—Wona txhamuselo ya hahatshi.