BABANI Artur bali mwana wali muttu wamoova Mulugu, noona wahivolowa kapela Metodista. Mwengeseliye manivuru a Anamasunza a Bibilia, momaguva-mwene aroma otugumana vina oroma okosa matxinjo. Babani obatiziwa yaka ya 1914 bana vyaka 17. Koddo ya Mulimau txigawaniwa iyene wahiwobiwa wila adhowe awane, bakoodda. Jijene yattongeliwiye okala myeri kumi mukambura ya Ontario, Canada. Mfuguleliwiye ohikala kolportor ninga mwakuweleliwa apionero.

Yaka ya 1926, iyene wahimutela Hazel Wilkinson. Maye wahisunza ebaribari yaka ya 1908. Miyo ddibaliwe labo 24 na Abrili 1931, ddali mwana wanawili. Vowi babani wannimukwela vina omuriha Bibilia, iyene wannikokomeza okosa yakakene. Elobo yaniziveletxa wali omwebedha Yehova. Iyo notene nandowa olaleya numba-numba.​—Merelo 20:20.

Yaka ya 1939, ehiteya Koddo ya Mulimau yanawili. Yaka ya 1940 mabasa a Anamoona a Yehova o Canadá akoddihiwa. Anyaskola andideliwa wiba Inu Nacionale vina olejela bandera. Masiku menjene Inu egebiwaga, apurusori ela oniburutxa miyo na murogoraga Dorothy. Siku nimodha purusori waga wahiddivaha manyazo bagaloga wila miyo ddali zimorha sabwa yokoodda wiba Inu. Muworuwelihu akwaga o’skola addittidda addigadha, addimottihedha vati. Eji yahiddikosiha osakula ‘omuroromela Mulugu opitta attu.’​—Merelo 5:29.

Miyo ddibatiziwe Julyu wa 1942, baddina vyaka 11 ddibatiziwe munigulani. Nigabudduwa feria oskola ddankosa mabasa o pionero. Ovanene mabasaya abo ankuweliwa opionero wokamihedha. Yaka dhahi ddahidhowa na abali eena araru o Ontario wi naalaleye attu aali wenewo (anamaddugudda ttebe).

Opionero wa mudhidhi wotene ddiromile siku noroma na mweri wa Mayu 1949. Yaka yakakene ddahiwobiwa wi ddaakele mabasa a omaga betel y’o Canadá, vasogorhova baddiwobiwa wi ddikale mmudhi wa betel yakakene. Mabasa aga ali a opida, ddanlaba na dhipano dhopida dhinddimuwa. Ddinoubuwela wi ddanlaba na mattiyu sumana dhotene wi ddipide folieto naloga dha ofwarafwariwa wa Anamoona a Yehova o Canadá.

Musogorhomwa ddihilaba o Departamento de Serviço. Ddahittomeliwa wavuza apionero adhowa olaba o Quebec, wenewo wafwarafwariwa Anamoona a Yehova. Mmodhaya wali Maria Zazula w’o Edmonton, Alberta. Ababe ali a kapela Ortodoxa. Mukoddeli Maria na murogoriye ottiya omusunza Bibilia, ababiwa ahattamagiha vatakulu. Mari na murogoriye abatiziwe Junyu wa 1951, nanda myeri mitanu nammodha musogorhomwa ahikala apionero. Baddigavuza ddahona wila Maria wannimukwela vaddiddi Yehova. Venevo ddahubuwela wila ngafuna ddimutele-wene oddwene. Pavirile myeri mitanu na minai, nihitelana—labo 30 na Janero wa 1954. Mmalelihu otelana, Maria na miyo niwobeliwe okala anameddelela milogo. Nihimala vyaka bili banili mmabasani mwene mpo banigeddelela milogo dh’Ontario.

 Vonuwa mabasa a olaleya wa elabo yotene, pafuneyetxani amisionario. Nahubuwela wila akala ninfuna nilemeele okala wego-wegovi, voroma nalabe o Canadá wali elabo yoridha vaddiddi vina ya dhibu egafiya mudhidhi w’elimwe. Nona nihikosa eskola ya Giliade, nali gatta 27 nanda nihifuruleya mweri wa Julyu wa 1956. Novemburu wa yaka yakakene pafiyelehu o​—Brazil.

Mfiyelihu o Brazil niroma osunza Ezugu. Voroma nisunza mazu ohirutxa wila niwodhege wita makani. Nomala banigobuwela mazu oromana makani nigafunaga ovaha marevista. Musogorhomwa vabudduwilehu mmabasani a olaleya ninfwanya muyana dhahi walagihile efunelo. Nahilagana wila niganfwanya mwana-murala onlagiha efunelo nimwengesele malebo anloga dha Omwene wa Mulugu. Venevo ddimwengesela Ovuhulela 21:3, 4​—mmalelimi wengesa ddile ohileya! Sabwa kaddalemeli okala elabo yoviha. Nanda oviha wandditabutxa vaddiddi.

Iyo nattomeliwe olaleya sidadi y’o Campos. Ovano oli milogo 15 bahi! Nifiyagawo-wene wali gatta dhahi eng’ono na numba ya amisionario, mwakala arogora anai bahi, mazinawaya baba: Ester Tracy, Ramona Bauer, Luiza Schwarz, na Lorina Brookes (ovanene onittaniwa Wallen). Mabasa aga ali a oddodda kuni vina ofula guwo. Omattiyu dhahi mmalelihu wona nsunzo na Mwang’aneli sikuna nigali Txiposi, Maria wela ovuma vasofani basamelile musagwe. Apo naloga dha ovira wa labo. Mvenyeli Maria banona nowa ebudduwaga mmusagwenimwa! Eji yanirurumutxa vaddiddi mpaka miyo opa.

Mmalelihu yaka yantero banigasunza Ezugu, niroma mabasa a weeddelela milogo. Mmilogonimwa kamwakala enerjiya. Nagona vakagalani, nigakosaga oleddo nawela kavalo muva. Dila modha padhowihu na kamboyo wi nalaleye omwangoni murudda dhahi wolapela. Vowi kuwali mulogo nahalugari kwartu. Betel wahinivahedha marevista 800 wila nilaleyegena. Nannedda vaddiddi wila nifiye wego wafwanyihu marevistaya agafiya.

Eskola ya Arumiwi wa Omwene yahimwadheyela Brazil muzima yaka ya 1962. Ddikosa myeri mitanu na mmodha baddigeedda meka wila ddeddihe eskolaya sidadi na sidadi. Ddihisunziha gatta mu sidadi y’o Manaus, Belém, Fortaleza, Recife, vina Salvador. Mfiyelemi o Manaus dihikosiha Kongeresu mwego movuwa vaddiddi. Vowila nali nsaka na muzogwe, kuwali mburo wila abali na arogora ajevo vina kanaana manje okoddela wila nimwe. Miyo ddimwaddela makaniya aba munddimuwa wa anyakoddo wang’anela mburoya. Iyene wali muttu wa murima, noona wahinivaha manje wila nimwe kongeresu wotene. Iyene vina oharuma anyakoddo akwaye wila anitamelele  tenda enddimuwa yalabihedhihu ninga kuzinya na mwego m’oja.

Maria wansivuwa vaddiddi miyo ddigavenyavo, sabwani walaleya yeka murudda wahatanala attuya esuwene dha Bibilia. Attuya abo avenya o Portugal adhelaga okosa mpinddu. Siku nimodha iyene wahiloga dhahi na amarho aye: “Miyo kaddinfuna ofiya o Portugal nne siku nimodha.” Malabo mang’onovi nittambirha muwobo waloga wila nidhowe o Portugal. Wenewo wakoddihiwa mabasa a olaleya. Maria wahinyonyeya vaddiddi. Masiki dhawene nahakela muwoboya banidhowa o Portugal.

Agosto wa 1964 pafiyilehu o Lisboa o Portugal. Mudhidhene obo, asupayi owida ela watabutxa abalihu. Eji yahinikosiha okoodda watamela Anamoona a wenewale. Voroma nakala kambirhinya yowalugar. Mmalelihu okana apasaporti nihitamela numba. Pavirile myeri mitanu pawodhilehu ologa na abali o’betel. Nahiziveliwa vaddiddi vaziwilehu wila ovano nigahiroma odhowa omatugumanoni.

Sabwa ya okoddihiwa olaleya, Numba dha Omwene dhahifugiwa, nona matugumano akosiwa mmatakulu mwa abali. Asupayi kavuma ofiya mmatakulumwa. Abali na arogora enjene ahittukuliwa na asupayi wila avuziwe omuttegoni. Asupayiya annatabutxa adidelaga abali wila aloge mazina a abali eena asogorhela milogo. Vowi anfuna obarelana, abaliya kaloga mazina a muttu agakuwelanaga.

Yafunetxihu yali yawila abali otene egawodheya aakele marevista wi akamihedhe ovilela mmasosonimwa. Abali enji annimuleba Mwang’aneli wosunzana na manivuru meena. Nanda agamala papeliya yanttukuliwa bidhowa opidiwa wili bavahiwa abali ena.

Junyu wa 1966, o Lisboa wahiteya makani manddimuwa. Abali 49 a Mulogo w’o Feijó, ahimagedhiwa muladdu wa woona matugumano s’orumeelihiwa vatakulu va muttu mwina. Ddifunaga washagiha deretu, ddahisakula okala adivogado wa abali n’efunelo yowabarela. Masiki dhawene dhilobodha kadheddile deretu, abali ahifwanyiwanavi muladdu. Abali 49 ahikiwa mukambura mwattomeliwani okalamo malabo 45, nanda benjedhedhiwa wi dhikale myeri mitanu na meya. Mbwenye muladduya wahivaha onamoona onddimuwa. Vari va muladduya namavunedha muladdu wehu wanloga mazu a Gamaliyel ali mBibiliani. (Merelo 5:33-39) Musogorhomwa miselu dha muladduya dhahilaleyiwa mmaradiyoni. Nahiziveliwa vaddiddi vamonilehu namavunedha muladdu wehu bagamusunza Bibilia na iyo vina bagona matugumano.

Dezemburu wa 1966, ddahiwobiwa wila ddikale musogorheli w’o betel wi ddilibeletxe wang’ana  mabasa a otanala miladdu (assuntos jurídicos). Nahikosa guru dhotedhene wila niziwihe ebaribari yafuneya wila Anamoona a Yehova o Portugal akale ofuruleya wi amwebedhe Mulugu. (Filipi 1:7) Omamalelowa, siku 18 na Dezemburu wa 1974, nahimala oziwiwa. Abali Nathan Knorr na Frederick Franz aahidha onaredhela wila attabele na iyo oziveliwa wehu. Wahikosiwa matugumano ahindduwalihu Oporto na o Lisboa watugumanile attu 46.870.

Yehova wahikosiha wila Suwa mwali attu aloga Ezugu ewe ebaribari, suwadha dhali esi: Asores, Cabo Verde, Madeira vina o São Tomé e Príncipe. Vonuwa mabasaya olaleya nanfunavi wi betel yunuwihiwe. Mmageliwani beteliya Mbali Milton Henschel wahikosa diskursu labo 23 a mweri wa Abril wa 1988. Attu 45.522 aahitugumanavo otaganyiheya na abali 20 aali amisionario o Portugal adheli wona ofuguliwa wa beteliya.

Mwa vyaka dhinjene Maria na miyo nisunza dhotagiha dha abali enjene ororomeleya. Ninga, veddilemi na Mbali Theodore Jaracz ddahisunza dhotagiha dhinjene. Betel yadhowilehu wona yahikaana makattamiho manddimuwa, abali ahikosa mwetemwene wi asasanyedhe, masiki dhawene kapurile-elo. Awene ahisivuwa vaddiddi. Wavumihile wali Mbali Jaracz valogiliye wila: “Abali, obu mudhidhi w’ottiya wi muya wokoddela olabe.” Kaddindduwala vina yanilogeligi Mbali Franz vyaka dha mundduni vadhowilehu weeddelela milogo o Brooklyn. Namukumbirhile malago, iyene banaddela: “Enfunemi owaddelani jiji: Mweedde na nikuru na Yehova masiki mugafwanyiwa masoso obe nne. Onkalamovi ddinlagiha wila onovirihamo mazu attiyile Yezu a​—olaleya miselu dhapama dha Omwene wa Mulugu.”

Olaleya ohinihagalaliha miyo na mwadhaga Maria. Iyo vina nihijavo gari y’owaredhela betel dhinjene dha mwilaboni. Yaniziveletxa ku wawona Anamoona a Yehova orugunuwa elabo yotene ya vati bagamwebedha Yehova na murima wotene. Dila dhetene nela walibiha wila akalevi mudilani mwa Yehova.

Dhetene dhilogilemi dhipadduwile wale, ovanene miyo na mwadhaga ninna vyaka 80. Maria onkala ottereyavi mmaningoni. (2 Korinto 12:9) Nanda vina nikana masoso mena. Ba masoso-ene aba annilibiha wi nikalevi mudilani mwa Yehova. Ovano nigang’ana mundduni, ninoziwa wila Yehova onibarela mudilani mwehu na mahala owinjiva-wene. *