A ummi cazin ah kal

A ummi cazin ah kal

An Kong Ṭialmi

Pathian Vel kha Lam Tampi in Kan Hmu

Pathian Vel kha Lam Tampi in Kan Hmu

KA PA Arthur cu a ngakchiat lio tein Pathian a duhmi a si i Methodist ah phungchimtu pakhat si a duh. Asinain Baibal Siangngakchia hna chuahmi ca a rel tikah a lung aa thleng i an sinah a hun i fonh. Ka pa cu kum 17 a si kum, 1914 ah tipil a ing. Vawlei Ralpi I lioah ralkap tlak dingin nawl pek a si nain a rak al. Cucaah Canada, Ontario i Kingston Penitentiary ah thlahra chung thong an thlak. Thong in a chuah hnuah atu ah hmaikal tiah auhmi colporteur pakhat a hung si.

1926 ah ka pa cu Hazel Wilkinson he an i um. Hazel Wilkinson a nu cu 1908 ah biatak a hngalmi a si. Kei cu 1931, April 24 ah ka chuak. Fa pali lakah a pahnihnak ka si. Ka pa cu Baibal kha a duh tuk i a upat tuk, kannih zong cutin si ve awkah a kan cawnpiak. Cucaah Jehovah biaknak cu kan nunnak ah a biapi bikmi a si. Kan innchungkhar ningin innkhat hnu innkhat phungchimnak ah hmaan tein kan i tel.—Lam. 20:20.

Ka Pa bantukin Khoikalei hmanhah Ka Ṭang lo i Hmaikal Ka Ṭuan

1939 ah Vawlei Ralpi  IInak a hun i thawk. A hmaikum ah, Canada ah Jehovah Tehte Hna rianṭuannak cu khenkham a si. Siangngakchia pawl cu alan hmaiah an kun i an khaan chungah ram hla an sa tawn. Cu bantuk caan ah sayate nih ka unu Dorothy le keimah cu a khaan chungin chuahnak nawl an kan pek. Asinain nikhat cu kan sayapa nih mi ralchia na si a ka ti i ningzah a ka thlaih. Sianginn in kan ṭin tikah ka khaanhawi tampi nih an ka ṭhuat i vawlei ah an ka nokchih. Mah nih “minung nakin Pathian nawl kan ngaih deuh awk a si” timi ka biakhiahnak kha a fehter chin.—Lam. 5:29.

Kum 11 ka si kum, 1942, July ah lo pakhat i tikuang chungah tipil ka ing. Sianginn khar tik caan paohah hmaikal ka ṭuan. Mah kha atu ahcun manhcaan hmaikal tiah auh a si. Voikhat cu chaklei Ontario ah a ummi thing atmi hna sin phunchim awkah unaupa pathum he kan kal.

1949, May 1 in hmaanhmaan ka ṭuan. Canada zung ṭengnge ah innsaknak rian bawmh dingin an ka sawm i a hnuah Canada Bethel chungkharmi pakhat ka hung si. Canamnak ah rian ka ṭuan i canamnak seh zeitindah hman ding a si ti kha ka cawn. Canada i Jehovah Tehte Hna hrem an sinak he aa tlaimi cazual chuah awkah zarh tampi chung zan khuadei rian kan ṭuanmi kha kaa cinken.

A hnuah Rianṭuannak Department ah kaa ṭhial. Hremnak fakpi a umnak Quebec ah rian a ṭuanmi hmaikal pawl biahalnak tuah awkah rian an ka pek. Mah hmaikal hna lak i pakhat cu Alberta ram, Edmonton khua in a rami Mary Zazula a si. A nu le a pa cu Orthodox Church mi an si. Mary le a upa nih Baibal an cawnmi ngol kha an duh lo caah an nu le an pa nih inn in an ṭhawl hna. Mary le a upa cu 1951, June ah tipil an ing i thlaruk hnuah hmaikal an hun ṭuan. Biahalnak ka tuah hna tikah Mary nih Jehovah a dawt tukmi kha ka hmuh. Amah hi ṭhit awkah ka duhmi nupi phun a si ti kha ka hun hngalh. Thlakua hnu, 1954, January 30 ah kan i um. Kan i umnak in zarhkhat hnuah peng zohkhenhtu ṭuan awkah an kan sawm. Cucaah mah hnu kumhnih chung chaklei Ontario ah peng zohkhenhtu rian kan ṭuan.

Vawleicung pumpi i phungchim rian cu a ṭhancho thluahmah caah missionary tampi a herh. Canada ram i khuasik thla le ṭhal caan i fikfa hna kan inkhawh ahcun khoika hmun paohah kan um kho lai tiah Mary he kan ruah. Voi 27nak Gilead Tinṭan kha kan kai i 1956, July ah kan dih. November thla a phanh tikah Brazil ram ah rian an kan pek.

Brazil ah Missionary Ṭuannak

Brazil kan phanh tikah Portugal holh kha kan cawng. Pakhatnak ah, a sawhsawh te a simi, i chawnhbiaknak hna kha kan cawng. Pahnihnak ah, mekazin pekṭhenhning tawite kha baihat in kan ciah. Mah hnuah phungchimnak ah kan kal i hngalh duhnak a ngeimi nu pakhat he kan i tong. Innngeitu nih hngalh duhnak a ngeih ahcun Pathian Pennak tang i nunnak he aa tlaimi Baibal caang pakhat relpiak dingin bia kan khiah. Cucaah Biathlam 21:3, 4 kha ka relpiak i ka lung zong a mit dih. A lin i a hut in aa hutmi khuacaan kha kaa ziak rih lo. Mah cu ka caah zuamcawhnak pakhat a si.

Missionary in rian pek kan sinak cu Campos khua ah a si. Kan phanhka ahcun phu pakhat te lawng a rak um nain atu ahcun Khrihfabu 15 a um cang. Missionary inn ah unaunu pali Esther Tracy, Ramona Bauer, Luiza Schwarz le Lorraine Brookes (Wallen) he kan um. Missionary inn i ka rian cu thilsuk le rawlchuannak caah thing khawmh kha a si. Voikhat cu nikhat zan i Vennak Innsang kan cawn hnuah Mary cu sofa cungah a ṭhu i chantling kha aa hngauh. Cun bia kan i ruah hna. Mary a thawh tikah mah chantling tangin rul a rak chuak. Kan i ruahchan lomi kan mileng mah rul kha ka thah khawh hnu lawngah kan lung a dai.

Portugal holh kumkhat chung kan cawn hnuah peng zohkhenhtu rian kan ṭuan. Cuka hmun hna ah electric mei a um lo. Pher cungah kan it i rang in khual kan tlawng. Voikhat cu a kikiang i a ummi hmun ah phung kan chim khawh nakhnga tlangcung ah a ummi khua pakhat ah tlanglawng in kan kal. Cuka ah a khaan pakhat kan hlan. Phungchimnak ah hman hnga dingmi mekazin 800 kha zung ṭengnge in an kan kuat. Mekazin bawm pawl va lak awkah cakuatnak zungah voi tampi kan kal.

1962 ah Brazil ram hmun tampi ah Pennak Rianṭuannak Tinṭan kan tuah. Thlaruk chungah hmunkhat hnu hmunkhat ah tinṭan pek awkah khual ka tlawng. Manaus, Belém, Fortaleza, Recife le Salvador ah tinṭan ka pek hna. Manaus khua ka um lioah a min a thangmi baisakup piahnak inn ah pengkomh civui kan tuah i mah civui kha keimah nih ka tlangtlak. Ruah fak tuk in a sur caah din awk tithiang kan ngei lo i civui chungah unau pawl rawl einak caah hmunṭha zong a um lo. Cucaah ralbawi pakhat kha kan tonmi buaibainak kong ka chimh. Civui chungah din awk ti a za in kan hmuh nakhnga a kan timhtuahpiak. Cun a nganmi thlam pahnih sak awkah ralkap pawl kha a rak thlah hna, mah thlam kha rawlchuannak le einak ah kan hman.

Khual ka tlawn karah Mary cu Baibal kong hngalh a duh lomi chawlehnak hmun ah phung a chim. Cuka mi hna cu tangka kawl awkah Portugal in Brazil ah a rami an si. Mary cu a lung a dong i a hawile cheukhat sinah hitin a chim: “Vawleicung ah um ka duh lonak ram cu Portugal a si.” Mah hnu tlawmpal ah cakuat pakhat kan hmuh. Mah cu phungchim rian khenkham a sinak Portugal i rian ṭuan dingin sawmnak ca a si. Mah tikah Mary cu a lau tuk. Asinain mah rian kha kan cohlan i Portugal ah kan i ṭhial.

Portugal ah Rianṭuannak

1964, August ah Portugal ram, Lisbon khua kan phan. Mingiatu pawl ruangah cuka i unau pawl cu harnak an tong. Cucaah kan phanhka ah cuka i Jehovah Tehte Hna he pehtlaihnak tuah loin um cu fim a si lai tiah kan ruah. A hmasa ah a khaan hlanmi ah kan um. A hnu i visa kan hmuh tikah ṭaihkhaan kan hlan. Thlanga kan um hnuah zung ṭengnge i unaupa pawl he pehtlaihnak kan tuah khawh. A donghnak ah unau pawl he kan i pumhṭi khawh caah kan i lawm tuk hringhran.

Kan rian cu khenkham a si caah Biakinn cu khar an si i unau pawl inn ah pumhnak kan tuah. Palik pawl nih unau pawl inn kha an check peng. Unau tampi cu biahalnak tuah awkah palik zung ah an kalpi hna. Palik nih puarhrangpi in an pehtlaih hna i rian ngeimi unaupa pawl an min chim awkah an hnek hna. Cucaah pakhat le pakhat i huhphenhnak caah min dihlak in i auh loin an min a thawknak te lawngin an i au.

Kum 60 leng Jehovah rianṭuannak i kan hmuhtonnak hna kha kan sunsak tuk

A bik in kan i tinhmi cu unau pawl nih inkhawhnak an ngeih nakhnga a bawmmi cauk timhtuah kha a si. Mary nih Vennak Innsang cawn awk capar pawl le a dang ca hna kha catlap a ṭha phun ah caṭialnak seh in a ṭial. Mah catlap kha unau pawl caah tampi in chuah a si.

Biaceihnak Zung ah Thawngṭha Kilvennak

1966, June  ah Lisbon biaceihnak zung nih a biapimi kong an tawnghtham. Feijó Khrihfabu i unau 49 cu mi pakhat inn ah phungning loin an i pum tiah sual an puh hna. Unau pawl an palh ti a langhter hngami sihni bantukin kaa umter i biaceihnak caah kan i timtuah. Kan i ruahchan bantukin biaceihnak ah kan sung. Unau 49 cu ni 45 in thlanga le a cheu tiang thong an thlak cio hna. Asinain mah cu a nganmi tehte khaannak tu a rak si. Bia an kan ceih lioah kan sihni pa nih Baibal chung i Gamaliel a bia hmanh kha a rak cherhchan. (Lam. 5:33-39) Thawngzamhtu hna nih mah biaceihnak kong kha report ah an ṭial. Kan sihni pa cu Baibal a hung cawng i aa pumh caah kan i lawm tuk.

1966, December  ah zung ṭengnge zohkhenhtu in rian an ka pek i upadi kongkaulei ah ka caan tam deuh in ka hman. Portugal ah Jehovah Tehte Hna nih phung ningin zalong tein biaknak nawl an hmuh khawh nakhnga kan si khawh chungin kan i zuam. (Fil. 1:7) A donghnak ah 1974, December 18 ah phung ningin cohlan kan hung si. Zungpi in Unaupa Nathan Knorr le Frederick Franz cu kan i lawmhnak hrawmpi awkah an rak kan tlawng. Oporto le Lisbon khua ah cinken awk tlak pumhnak kan ngei i aa pummi cu 46,870 kan si.

Azores, Cape Verde, Madeira le São Tomé le Príncipe ti bantuk Portugal holh a hmangmi tikulh hna ah thawngṭha chim khawh awkah Jehovah nih a kan bawmh. Cuka hmun hna ah Jehovah Tehte milu an karh caah a ngan deuhmi zung ṭengnge kan herh. Mah inn sak a dih hnu, 1988, April 23 ah Unaupa Milton Henschel nih zung pekchanhnak phungchimnak a pek. Mah ah aa pummi cu unau 45,522 an si i zung pekchanhnak caah a rak kirmi le Portugal ah missionary a ṭuanmi 20 an i tel.

Zumhfekmi hna Sinin Kan Cawn

Kum tampi chungah Mary le keimah cu zumhfekmi unaupa pawl sinin cawn kha kan duh. Tahchunhnak ah, Unaupa Theodore Jaracz he zone kan tlawnṭi lioah a sinin a sunglawi tukmi thil pakhat ka cawn. Kan tlawnnak zung ṭengnge ah buaibainak nganpi pakhat a um i Zung Ṭengnge Kawmiṭi pawl nih an si khawh chungin an rak tawnghtham. Mah lengin cun kan tawngtham kho ti lai lo tiah an lung a rawk. Cucaah Unaupa Jaracz nih a hnemh hna i hitin a ti hna: “Thil sining cheukhat cu thiang thlarau nih rian a ṭuan nakhnga a caan pek a hau.” Mary he Brooklyn kan tlawn lio, a luancia kum tampi lioah Unaupa Franz nih a chimmi bia kha zeitikhmanh ah ka philh lai lo. Kan phu ningin ruahnak cheuhnak kan hal i hitin a kan ti: “Mithmuh khawhmi Jehovah bupi nih thlennak a tuahmi paoh kha zul u. Jesuh nih a zultu pawl a fialmi hna Pathian Pennak kong thawngṭha chim u timi rian a ṭuanmi cu mah bu lawng hi a si.”

Mah rian ṭuannak nih Mary le keimah kha a kan nuamhter tuk. Cun vawleicung pumpi ah a ummi zung ṭengnge hna ah zone zohkhenhtu in kan tlawnnak thawngin a sunglawi tukmi hmuhtonnak hna kan ngei. Kumkhua aa lo lomi Jehovah salle he i ton kha kan duh tuk i an rianṭuannak cu Jehovah nih a sunsak tuk ti kha kan hngalhter hna. Cun Jehovah rian an ṭuan khawh zungzal nakhnga tha kan pek  hna.

Kum a liam thluahmah bantukin atu ah kan pahnih in kum 80 leng kan si cang. Mary cu zawtnak a phunphun a ngei. (2 Kor. 12:9) Mah lengah a dang harnak tampi zong kan tong. Asinain mah harnak hna nih kan zumhnak kha a fehter chin i Jehovah cung zumhawktlak tein um ding timi kan biakhiahnak kha a fehter chin. Jehovah rian kan ṭuan chung kum tampi kha kan zoh ṭhan tikah Jehovah nih lam tampi in thluachuah a kan pek ti kha kan hngalh. *

^ cat. 29 Hi capar chuah awkah timhtuah a si lio, 2015, October 25 ah Douglas Guest cu Jehovah cung zumhfek tein a um buin a  thi.