NDEETYËTS tsyojkypy ijtyë Dios. Ja txëwˈäjty, Arthur. Ko yˈënäˈkˈäjty, jap jyatunany mä Iglesia Metodista. Per ta wyinmääytyëgäjtsy ko mëët tyuˈukmujktsondaky pënaty yˈËxpëjktëbë Biiblyë ets ko ojts tkajpxyë ëxpëjkpajn diˈib yajpëtsëëmdëp. Ja nyëbejty 1914 ko netyë jyëmëjt 17. Ets ko tyuunë Primera Guerra Mundial, kyaj syoldäädëˈatany, ta yajtsuumy ets 10 poˈo yˈijty pujxndëgoty jap Kingston (Ontario, Canadá). Ko pyëtsëëmy, ta tyuundëjkë colportor, duˈun ijty yajtijy diˈib tyam tuump prekursoor.

Mä jëmëjt 1926, tatsë ndeety pyejky mëdë Hazel Wilkinson. Ja tyäägë Hazel ja tnijäˈäwë tëyˈäjtën 1908. Ets ëjts jats nmaxuˈunkˈäjty 24 äämbë abril 1931, nimäjtaxkëts ndukaˈaxˈattë ets ëjtsë myëmajtskpë. Ja ndeetyëts mëk ijty ttsoky ets twintsëˈëgë Diosë yˈAyuk, ets ojtsëts xytyukniˈˈixëdë parëts nanduˈun ntsoktët. Nfamilyëts yëˈë ijty mas jëjpˈam pyëjtakypyë Jyobaa tyuunk. Päätyëts ijty nmëdattë kostumbrë parëts nëjkxtë tëjkmdëjkm käjpxwäˈkxpë tuk familyë (Apostʉlʉty 20:20).

Mä jëmëjt 1939, ta tsyondakyë Segunda Guerra Mundial, ets kyum jëmëjt, ta kyubojkyë Diosë tyuunk Canadá. Ja ënäˈkuˈungëty syaludaräjttëp ijtyë bandeerë ets tˈëwdë himno nacional yˈeskuelëtëgoty. Per mëdëtsë ntsëˈë Dorothy xëmëts ijtyë nmaˈestrëtëjk xykyajxpëtsëmdë. Tëgok, ja nmaˈestrëts axëëgëts xyyajwëˈëmany ko jyënany ko kyajts njotmëkëty. Kots ojts nˈyoˈoywyäˈkxnëdë eskuelë, tats nääk ja nmëguˈuktëjk xytsyiˈktë ets xynyaxkujëduˈuwëdëts. Per kyajts nˈëxtëkëwaˈky, niˈigyëtsë nwinmäˈäny nbëjtaky parëts nmëmëdowäˈänyë “Dios es këdiinëm ja jäˈäyëty” (Apostʉlʉty 5:29).

Julië 1942, tats nnëbejty mä tuˈugë nëëdankë diˈib yajpatp mä tuˈugë rantsyë, jatsë netyë njëmëjt 11. Kots ijty nmëdatyë nbakasyonk eskuelë, tats nduny prekursoor, diˈib tyam yajtijp prekursoor ausilyaar. Mä tuˈugë jëmëjt, ojtsëts nbanëjkxy nidëgëëgë nmëguˈukˈäjtëm käjpxwäˈkxpë jap Ontario, tuˈugë lugäär mä jäˈäy kyepypyoottë.

Ets 1 äämbë mayë 1949, tats nduundëjkë prekursoor regulaar. Ets mä tadë tiempë nyajwooyëts mä nety yajkojˈyë tëjk mä Betel diˈib Canadá. Ok, tats nyaˈˈanmääy ndunët Betel. Jamëts nyajpëjtaky mä kyojˈyë ëxpëjkpajn, mäts ndukjäjty nyajtunët tuˈugë makinë. Njamyejtsypyëts ko kanäk sëmäänëts nduuny koots parëts nyajpëtsëëmdë tuˈugë trataadë diˈib nyimaytyakypy wiˈixë Jyobaa tyestiigëty yajpajëdittë Canadá.

Ok, kotsë nety nduny mä Departamento de Servicio, tats nmëtmaytyaky niganäägë prekursoor diˈib nety nëjkxtëp tuumbë Quebec, mä nmëguˈukˈäjtëm yajpajëdittë. Niduˈuk diˈibëts nmëtmaytyak, yëˈë Mary Zazula, diˈib tsoˈomp Edmonton (Alberta). Ja tyääk tyeety yëˈë nety tyukˈijtëdëbë Iglesia Ortodoxa. Ets ko yëˈë mëdë yˈay, kyaj tmastuˈudandë ëxpëjkën, ta yˈëxkajxëdë. Ja nimajtsk nyëbajttë junië 1951, ets kyumdëdujk poˈo ta tyuundëjkëdë prekursoor. Mätsë nety jam nmëtmaytyaˈagyë Mary, tats nbëjkyë kuentë ko mëk ttsokyë Jyobaa. Njamyejtsypyëts kots nwinmääy ko yëˈë tadë toxytyëjk diˈibëts nbëkaampy ets duˈunën tyuun jyäjttë. Jats nbëjktë 30 äämbë eneerë 1954, tyaxtujkpoˈojëbëtsë nety të nayˈixyˈatëdë. Ets tyuksëmäänëbëtsë nety të nbëktë, kots nyaˈˈanmääytyë nyajtukniˈˈixëyäˈändë wiˈixëts ndundët sirkuitë. Nuˈun nyajxy majtsk jëmëjt, yëˈëts nguˈijxëdë tuˈukmujkën diˈib yajpatp Ontario.

Kom niˈigyë netyë Diosë tyuunk myëjwindëkë  abëtsemy nyaxwinyëdë, tsojkëbë nety nimayë misioneerë. Tats nwinmääytyë ko mbäädëts nëjkxtë mäts ndimˈyajkaxtë, pes ko jyantsy yˈany jap Canadá nmëmadaktëbëts kots xytsyuˈutstë tsukts pëˈëx ets ko myinyë mëk tëtykypyë. Tats ojts nëjkxtë mä Eskuelë diˈib Galaad clase 27, etsëts nˈëxpëjkpëtsëëmdë julië 1956. Ets nobiembrë, tats njäjttë Brasil mäts nyajkajxtë.

Jap Brasil, tats njäjttsondaktë portugués. Njäjttëts kanäk pëky wiˈixëts adëyë nyajtsondäˈäktëdë maytyaˈaky. Ok, tats njäjttë agëbajky wiˈixëts nakon nmëtmaytyäˈäktëdë jäˈäy kots nˈawanëdët ja rebistë. Tatsë net ojts nëjkxtë käjpxwäˈkxpë. Tëtsë nety ndukniwinmayëdë ko ja diˈib yˈoymyëdoowdëp, ndukwingugäjpxëyäˈändëts tuˈugë tekstë diˈib myaytyakypy wiˈix yˈixˈatäˈäny ja jukyˈäjtën mä Diosë Kyutujkën. Pääty, kots nbaty tuˈugë toxytyëjk diˈib yˈoymyëdoow, tats ojts ndukwingugäjpxë Diˈibʉ Jatanʉp 21:3, 4. Per tats duˈunyë nmoongëdaky, mët ko kyajnëmtsë nety nmëyujy ja mëk ambë. Ets tim tëyˈäjtënbë, ninäˈäts ojts ngamëyujy.

Tatsë net nyajkajxtë mä siudad Campos, (Río de Janeiro). Tyam, tap 15 tuˈukmujkën, per kots jap njäjttë jeˈeyë nety jap tuˈugë grupë diˈib jagam wëˈëmp ets tuˈugë tëjk mä tsyëënëdë nimäjtaxkë misioneerë: Esther Tracy, Ramona Bauer, Luiza Schwarz ets Lorraine Brookes (ko ojts pyëjknë, ta yˈapeyiidë Wallen). Tëgok, kots lunës koots nˈëxpëjktääytyë Diˈib Xytyukˈawäˈänëm, tats mëdë Mary ndëjkë käjpx maytyakpë mä wiˈixëtsë nety ja xëëw të nyajnaxtë. Yëˈë jamë nety pyoˈkxy mä tuˈugë siyonk ets ja kyëbäjk tkëxkony mä tuˈugë kukoy. Ko ojts pyëdëˈëky, ta yajtspëtsëëmy tuˈugë tsäˈäny kukoybyatkëˈëy. Okwinmay wiˈixëts ndëjkëdë yax jojkpë axtë kots nyaˈoˈky ja tsäˈäny.

Tuk jëmëjtëtsë nety kujk njattë portugués, kots ndëjkëdë tuumbë sirkuitë. Ojtsëts nëjkxtë mä kanäägë lugäär mä kyaj ti jëën. Kuääygyëjxyëts ijty nëjkxtë ets mä karretë etsëts nmäˈädë naxkëjxy. Tëgok, jantsy jagamëts ojts nëjkxtë käjpxwäˈkxpë, trengotyëts ojts njäˈttë mä tuˈugë käjpn diˈib yajpatp tunoty kopkoty ets jamëts ojts ndëjkˈanuˈkxtë. Tats nyajtuknigajxtë 800 rebistë diˈibëts ngëyaktëp. Kanäkˈokëts ojts nyajtsoondë käjëˈam ja rebistë axtë mä jyaˈtyë korree.

Mä jëmëjt 1962, tyuunë Eskuelë parë Mëjjäˈäytyëjk ets diˈib Pudëjkëdëp mä kanäägë lugäär diˈib Brasil. Naa tëdujk poˈojëts naytyuˈuk njëdijty ets kyajts xyjamyëdäjtyë Mary, nyaˈëxpëjkyëtsë nmëguˈukˈäjtëm mä kanäägë lugäär, extëm Manaos, Belém, Fortaleza, Recife ets Salvador. Kots nˈijty Manaos, tats ndukniwijtsë tyunëdët tuˈugë asamblee diˈib tëgëk xëëw, jap tyuunë mä tuˈugë teatro. Per kom të nety jyantsy tyuˈuy, të nety kyexy ja wäˈäts nëë diˈib mbäät yaˈuuky ets kyaj nety ti lugäär mä yˈoyëdë kaaky tojkx ets mäts ngaytyët. Tats ndukmëtmaytyaky tuˈugë soldäädë wintsën. Jantsy oyëts xyˈatsooy, ets yëˈë yˈijx parë jyapˈatëdë wäˈäts nëë mä ja asamblee tyuunë. Nan ojts tkexyë syoldäädëtëjk parë tpëjtäˈäktët majtskë wittëjk, mä yˈoˈoyë ja käˈäy ukën ets mäts ngääytyë.

Mientrësëts njëdijty tëdujk poˈo, ta Mary ojts yˈëwaˈkxy kyäjpxwaˈkxy mä jäˈäy yˈajuy yˈadooktë diˈib  kyadimmëdowandëbë Diosë yˈAyuk. Tyäˈädë jäˈäyëty tsyoondë Portugal ets tyundë Brasil parë myeenybyäättë. Mary axëëk nyayjäˈäwë, ta tˈanmääy niduˈuk nimajtskë nmëguˈukˈäjtëm: “Jaanëmëts Portugal ntsëënët ko kyanekyjaˈˈatëdë wiinkpë lugäär”. Ko waanë yˈijty, tats xynyijäjttë tuˈugë neky ko japëts nyajkaxtë Portugal mä nety kyubokyë Diosë tyuunk. ¡Tëtykynyëë jyawë Mary yajtukutaamëˈk! Per ojtsëts ngupëktë ets tats ojts nëjkxtë Portugal.

Jats njäjttë Lisboa (Portugal) agostë 1964. Pënatyë nety tuundëp ayuˈutsyë polisiyë, mëkë nety tˈix ttundë nmëguˈukˈäjtëm. Päätyëts nwinmääytyë ko mas oy ko kyajts naˈëxtäˈäytyëdë nmëguˈuktëjk. Yëˈëts ogäˈän nˈajuytyujktë tuˈugë kuartë, ets kots nyajmooytyë nbisë, tats nˈëxtääytyë tuˈugë tëjkë mas mëjpë. Ko nyajxy mëgoxk poˈo, taanëmëts ojts nnaymyëgäjpxëdë mëdë nmëguˈukˈäjtëm diˈib Betel. Jantsy jotkujkëts nnayjäˈäwëdë kots tim ogäˈän ojts nëjkxtë reunyonk etsëts nnaybyatëdë mëdë nmëguˈukˈäjtëm.

Kom kubojkpë nety japë Diosë tyuunk, të netyë jäˈäy tˈyaˈˈadujktäˈäytyë ja jëën tëjk mä yˈëxpëktë nmëguˈukˈäjtëm, ets japë nety tyuˈukmuktë mä jyëën tyëjkëty. Janääm jatsojkë netyë polisiyë nyaxy mä jyëën tyëjkëty parë ttukˈix ttukwoonëdë tijaty myëdäjttëp. Ets nan yajnëjkxtë mëgoˈpxˈamë nmëguˈukˈäjtëm mä soldäädë yˈittë parë tˈyajmaytyäˈägandë. Tyëytyuundë parë aguanë ttuknigäjpxandë pënaty yajnëjkxtëbë jëjpˈamˈäjtën mä Diosë kyäjpn. Pääty ja nmëguˈukˈäjtëm kyaj tnekyyajtuundë yˈapeyiidë parë ojts nyaynyitanëdë, yëˈëyë naytyukmëgäjpxëdë xyëëw.

Diˈibëts mas niˈigyë naytyukjotmaytyuunëdë, yëˈë ets ja nmëguˈukˈäjtëm tˈaxäjëdët ja ëxpëjkpajn, parë mbäät myadäˈäktë. Päätyë Mary, mä makinë ijty tjääynyaxyë artikulo diˈibaty miimp mä rebistë Diˈib Xytyukˈawäˈänëm etsë wiinkpë ëxpëjkpajn. Yëˈë ijty yajtuumbyë neky diˈib të yajtuknigojë parë ok kanäägë kopyë yajjuuty diˈib yajmooytyë ja nmëguˈukˈäjtëm.

Junië 1966 ja nyaywyindënääyëdë nmëguˈukˈäjtëm mä kutujktakn jap Lisboa. Ja yajniwäämbajttë 49 diˈib mä tuˈukmujkën Feijó, ko tkutëjtë ley mët ko ryeunyonkˈattë mä jyëën tyëjk. Parë tnijawëdët ja nmëguˈukˈäjtëm wiˈix yˈatsowdët, tats nayajnäjxë extëm ja abogaadë diˈibë nety niwäämbatanëdëp. Per kyajts nmadaktë extëmtsë nety nˈawixtë, ta yajtsuumdë ja 49 nmëguˈukˈäjtëm. Tam diˈib yaˈˈanmääytyë yˈittët 45 xëëw pujxndëgoty ets tam diˈib axtë mëgoxk poˈo ja kujkm. Per kots naywyindënääyëdë, ta mayë jäˈäy tnijäˈäwëdë tëyˈäjtën. Extëm ja diˈibëts nyajtuundë abogaadë, ojts tnigajpxy wiˈix jyënanyë Gamaliel diˈib yajmaytyakp mä Biiblyë (Apostʉlʉty 5:33-39). Nan jantsy jotkujkëts nnayjäˈäwëdë ko tyëjkë ëxpëjkpë ets yoˈoytsyondaky mä reunyonk.

Disiembrë 1966, tats nyajtuunkmooy superintendente mä sukursal. Jekyëts ijtyë ndiempë nyajtuny parëts nˈixyë jotmay diˈib oyëyäämp extëmë ley tˈyajnigutukë. Tuundëts nuˈunëts nmadaktë parëts nitsiptuundë ja madakën diˈib yajmëdäjtp extëmë relijyonk (Filipʉs 1:7). Ets jaanëm yajrejistraräjty gobiernë windum, 18 äämbë disiembrë 1974 ko  Jyobaa tyestiigëty, yëˈë tuˈugë relijyonk jap Portugal. Ta jyäjttë nmëguˈukˈäjtëm Nathan Knorr mëdë Frederick Franz, diˈib tsoˈondë Estados Unidos parëts nmëjtunäˈändë. Yajtuun tuˈugë reunyonk diˈibëts ninäˈä ngajäˈäytyëgooy jap Oporto ets Lisboa, jats nduˈukmujktë 46,870.

Mëdë Jyobaa nyaybyudëkë, ta niˈigyë myëjwindëjkë Diosë tyuunk mä it lugäär diˈib mejny itkujky, mä yajkajpxyë portugués, extëm Azores, Cabo Verde, Madeira, Santo Tomé ets Príncipe. Ets kom mä tyäˈädë lugäär niˈigyë nyimayëˈadëtstë Jyobaa tyestiigëty, ta ojts yajkojy mas mëjë sukursal. Ets ja yajmëjtuuny 23 äämbë abril 1988, yëˈë yäjkë diskursë Milton Henschel. Ja yˈojtstë 45,522 nmëguˈukˈäjtëm, 20 yëˈë diˈibë nety të tyundë misioneerë Portugal.

Nuˈun kujkë xëëw tiempë nyaxy, kajaajëts tijatyë nmëguˈukˈäjtëm të xytyukniˈˈixëdë diˈib oy Dios mëduundëp. Extëm kots tëgok njamyëdäjtyë nmëguˈukˈäjtëm Theodore Jaracz mä ojts tkuˈixë wiinkpë sukursal, kajaajëts tijaty xytyukniˈˈijxë. Extëm nˈokpëjtakëm, mä tyäˈädë sukursal tamˈäjtpë nety tuˈugë jotmay diˈib mëjwiin kajaa. Ja nmëguˈukˈäjtëm diˈib tuundëp Komitee të nety tjaˈëxtäˈäytyë winmäˈäny wiˈix tˈyaˈoyëdët ets axëëgë nety nyayjawëdë mët ko kyaj mbäät tˈyaˈoyëdë. Ta ja nmëguˈukˈäjtëm Jaracz yˈanmääyëdë: “Oy ko net nasˈijxëm parë yëˈë Diosë myëjääw tyunët”. Ets nan ninäˈäts ngajaytyëgoyaˈany extëmëts tëëyëp xyˈanmääytyë nmëguˈukˈäjtëm Franz, kots nˈojtstë mëdë Mary jap Brooklyn. Mët niganäägë nmëguˈukˈäjtëm ojtsëts nˈamdoowdë parëts xymyoˈoytyët tuˈugë käjpxwijën, tats xyˈanmääytyë: “Ninäˈä xykyamastuˈuttëdë Jyobaa kyäjpn oy ti tyun jyatëdët. Mët ko yëˈëyë diˈib tyuumpy extëmë Jesus ojts tniˈanaˈamë: yajkäjpxwäˈkxët ja oybyë ayuk diˈib nyimaytyakypyë Diosë Kyutujkën”.

Jantsy jotkujkëts të njukyˈaty mëdëtsë ngudëjk kots të nbanëjkxtë kyäjpxwijënë nmëguˈukˈäjtëm Franz. Nan jotkujkëts nnayjawëdë kots njamyatstë wiˈixëts nguˈijxëdë kanäägë sukursal diˈib yajpatp abëtsemy nyaxwinyëdë. Ojtsëts nˈixyˈattë nmëguˈukˈäjtëm diˈib wiˈixëmë xyëëw jyëmëjtëty etsëts nˈanmääytyë ko mëjwiin kajaa tsyobääty tijaty tyukmëduundëbë Jyobaa. Xëmëts nbudëjkëdë parë tmëduunˈadëˈëtstëdë Jyobaa.

Të ja tiempë nyaxy, jats tyamë njëmëjtëty naxy 80. Etsë Mary kanäägë yuu päˈäm tmëdaty (2 Korintʉ 12:9). Nan tëts nwinguwäˈägëdë kanäägë jotmay diˈibëtsë nmëbëjkën të tˈyajkëktëkëdë parëts niˈigyë nbëjtäˈäktët ja nwinmäˈäny etsëts kyaj nmastuˈuttëdë Jyobaa. Kots nwinmaytyë wiˈixëtsë njukyˈäjtën të nyajtundë mä Diosë tyuunk, tats të nˈixtë ko kanäk pëkyëtsë Jyobaa të xytyukˈixtë yˈoyjyaˈayˈäjtën. *