NOTAJTSIN omotokayotiaya Arthur uan okitlasojtlaya toTajtsin Dios. Ijkuak okatka telpochtli, okinekiaya yetos teopixki itech teopan Metodista. Pero ijkuak okintlajtolti amatlajkuilolmej uan opejki monechikoa iuan akinmej omomachtiayaj Biblia, ayakmo ijkon okichi. Ye omoapolakti itech xiuitl 1914 ijkuak okipiaya 17 xiuitl. Amo okinek mochiuas soldado ijkuak omochi Primera Guerra Mundial. Ik non, okitsakej majtlaktli metstli itech altepetl Kingston (Ontario, Canadá). Ijkuak okiski omochi colportor, ijkon okinmiluiayaj precursores.

Itech xiuitl 1926, notajtsin omonamikti iuan Hazel Wilkinson. Inantsin Hazel Wilkinson opejki momachtia Biblia itech xiuitl 1908. Ne onineski itech tonal 24, metstli abril, xiuitl 1931 uan onikpixki se nokni okachi ueyi uan ome okachi tsikitsitsintin. Notajtsin okitlakaitaya Biblia uan otechmachti ijkon ma tikchiuakan. Nokalchanejkauan sapanoa okipatioitayaj kitekichiuiliskej Jehová. Ik non, san sekan otitetlapouiayaj (Hechos 20:20).

Itech xiuitl 1939, opejki Segunda Guerra Mundial. Uan itech xiuitl 1940, ayakmo okinkauiliayaj ma tetlapouikan iTlaixpantijkauan Jehová itech altepetl Canadá. Uan kanin otimomachtiayaj, konemej okitlajpaloayaj bandera uan otlakuikayaj himno. Miakej akinmej otlamachtiayaj onechkauiliayaj ma nikisa iuan nokni tlen itoka Dorothy ijkuak ijkon okichiuayaj. Pero se tonal, akin onechmachtiaya onechpinaui uan okijto onimomojtiaya. Ijkuak otikiskej, akinmej iuan onimomachtiaya onechtlamotlakej uan onechmakakej. Pero amo onimoyolkoko. Okachi oniknekiaya niktlakamatis “tlan Dios kijtoa iwa amo tlan kijtoah n tlakah” (Hechos 5:29).

Itech metstli julio, xiuitl 1942, ijkuak onikpiaya 11 xiuitl onimoapolakti itech se tanque tlen okatka kanin okinpiayaj yolkamej. Ijkuak amo oniaya escuela, onimochiuaya tlen axkan kiluia precursor auxiliar. Se xiuitl, onia iuan eyi tokniuan otikintlapouitoj akinmej okitekiayaj kuauitl ik norte itech altepetl Ontario.

Itech tonal 1, metstli mayo, xiuitl 1949 onimochi precursor regular. Ijkuakon, onechyolejkej ma nitlapaleuiti kanin kichijchiuaskiaj Betel itech Canadá. Satepan, opejki nitekiti itech Betel. Onitlapaleuiaya kanin okinchijchiuayaj amochmej uan onimomachti ken niktekitiltiskia tepostli tlen okinchijchiuaya amochmej. Nikilnamiki miakej semanas onitekitiaya yoak uan otikinchijchiuayaj amatsitsintin kanin okijtoayaj ken okintlajyouiltiayaj tokniuan itech Canadá.

Satepan, onitlapaleuiaya kanin moyekana Tetlapouilistli. Se tonal, onechtlalijkej ma nikinchiuili seki tlajtlanilmej precursores tlen yaskiaj itech altepetl Quebec. Ompa okintlajyouiltiayaj tokniuan. Ijkuakon, onikixmatki Mary Zazula, tlen oualaya itech altepetl Edmonton (Alberta). Itatajuan opouiayaj itech teopan Ortodoxa. Ik non, ijkuak ye uan ikni opejkej momachtiaj Biblia, okinkixtijkej itech inkalijtik. Yejuan omoapolaktijkej itech metstli junio, xiuitl 1951 uan chikuase metstli satepan omochijkej precursores. Ijkuak onimotlapoui iuan Mary onikitak sapanoa okitlasojtlaya Jehová. Nikilnamiki onikijto iuan nimonamiktiskia uan ijkon onikchi. Otimoixmatkej chiknaui metstli uan otimonamiktijkej itech tonal 30, metstli enero, xiuitl 1954. Se semana satepan ijkuak otimonamiktijkej, otechmachtijkej ken  tikintlajpaloskiaj tlanechikolmej. Uan ome xiuitl otikintlajpalojkej tlanechikolmej tlen okatkaj ik norte itech altepetl Ontario.

Okachi omotetlapouijtoka itech nochi Tlaltikpak, ik non, omonekiaya okachi misioneros. Mary uan ne otimokuayejyekojkej tla tikinxikoskiaj moyomej uan ijkuak sapanoa oseuaya itech altepetl Canadá, san kanin uelis tichantiskiaj. Ik non, otiajkej itech tlamachtil 27 tlen kichiua Watchtower itech Galaad. Non tlamachtil otlanki itech metstli julio, xiuitl 1956 uan itech metstli noviembre otechtitlankej itech altepetl Brasil.

Ijkuak otiajsitoj Brasil, opejki timomachtiaj tlajtoli portugués. Achto otimomachtijkej ken peuas timotlapouiskej iuan tlaltikpaktlakamej. Satepan, otimomachtijkej ken tikintemakaskej revistas uan otitetlapouitoj. Otiknekiayaj tikintlajtoltiliskej se tlaxelol tlen otlajtoaya itech xochitlali akinmej techkakiskiaj. Ijkuak se siuatl kuali opejki nechkaki, oniktlajtoltili tlen kijtoa Apocalipsis 21:3, 4. Pero onikuaxiuintik uan oniuetsito. Amo kuali onimomachiliaya ijkuak sapanoa otonaya uan hasta axkan amo nimomati kanin sapanoa tlatotonia.

Otitlapaleuitoj itech altepetl Campos (Río de Janeiro). Axkan ompa katej 15 tlanechikolmej. Pero ijkuak otiajsitoj san okatka se grupo uan se kali kanin ochantiayaj misioneros. Ompa ochantiayaj naui tokniuan tlen omotokayotiayaj: Esther Tracy, Ramona Bauer, Luiza Schwarz uan Lorraine Brookes (ijkuak okipiaya inamik iapellido okatka Wallen). Kanin otichantiayaj, onitlapakaya uan oniktekiaya kuauitl tlen ika titlatlatiskiaj. Se tonal lunes yoak, ijkuak otlanki otimomachtijkej revista Akin Tetlapouijtok, Mary uan ne otimotlapouijtokaj tlen otikchijkej non tonal. Ye omotekak ipan sillón. Ijkuak omejki, ¡oualkiski se koatl! Sapanoa otimomojtijkej pero otimoyolseuijkej ijkuak onikmikti non koatl.

Ijkuak opanok se xiuitl otimomachtijkej tlajtoli portugués, opejki tikintlajpaloaj tlanechikolmej. Otitlapaleuiayaj kanin amo okatka electricidad. Otikochiayaj ipan petlatl uan otiayaj oksekan ika caballos uan noijki itech carretas. Se tonal, otitetlapouitoj itech se altepetsintli tlen okatka itech tepeyo uan otiajkej itech tren, ompa otiktlanejkej se kali. Tokniuan tlen okatkaj itech kali kanin tekitij iTlaixpantijkauan Jehová otechtitlanilijkej 800 revistas tlen ika titetlapouiskiaj. Otiajkej miak uelta kanin oajsiayaj correos uan ompa otikinkuitoj revistas.

Itech xiuitl 1962, omochi Tlamachtil itech Tekiuajkayotl itech miakej altepemej tlen katej Brasil. Chikuase metstli san noselti oniaya itech okseki altepemej. Onitlamachti itech altepetl Manaos, Belém, Fortaleza, Recife uan Salvador. Ijkuak onikatka itech altepetl Manaos, onitlapaleui ijkuak omochi se ueyi nechikol de distrito itech se teatro kanin otlakuikayaj. Ken sapanoa okiauiaya, amo otikpiayaj atl tlen tikoniskiaj nion amo okatka kanin uelis titlakuaskiaj itech ueyi nechikol. Onikilui se tlakatl tlen okinyekanaya soldados tlen otechpanotoka. Ye onechtlakaitak uan otechpaleui ma tikpiakan atl tlen omotekitilti itech ueyi nechikol. Noijki okinnauati soldados ma kitlalikan ome uejueyij lonas uan ompa otitlakuajkej.

 Ijkuak onikatka itech okseki altepemej, Mary otetlapoui kanin otlanemakayaj pero ompa miakej amo okinekiayaj kimatiskej itech Biblia. Nonmej tlaltikpaktlakamej oualayaj itech altepetl Portugal uan ochantitoj Brasil kanin uelis kitlaniskiaj miak tomin. Mary omosotla uan okinmilui sekimej tokniuan: “Amo keman nechpaktiskia nichantis itech altepetl Portugal”. Satepan, otikselijkej se carta. Ompa okijtoaya ma titlapaleuitij itech altepetl Portugal, kanin amo okinkauiliayaj ma tetlapouikan tokniuan. ¡Mary sapanoa omotlajtlachialti! Pero otitlapaleuitoj itech non altepetl.

Itech metstli agosto, xiuitl 1964, otiajsitoj itech altepetl Lisboa (Portugal). Policías tlen ichtaka otlamaluiayaj sapanoa okintlajyouiltiayaj tokniuan. Ik non, ijkuak otiajsitoj amo san niman otikintemojkej. Ijkuak otiajsitoj otiktlanejkej se kali. Pero ijkuak otechmakakej amamej itech non altepetl, otiktlanejkej se kali okachi ueyi. Makuili metstli satepan, otimotlapouijkej iuan tokniuan tlen okatkaj Betel. Sapanoa otiyolpakej ijkuak otimonechikojkej iuan tokniuan.

Ken amo okinkauiliayaj tokniuan ma tetlapouikan nion ma monechikokan, okintsakej kalmej kanin omonechikoayaj. Ik non, tokniuan opejkej monechikoaj itech inkalijtik. Policías otlatemoayaj inkalijtik tokniuan. Noijki miakej okinuikakej uan okintlajtlaniayaj miak tlamantli. Okintlajyouiltiayaj uan okinchiualtiayaj ma kijtokan intoka tokniuan tlayekankej. Ik non, tokniuan ayakmo okitekitiltiayaj apellidos san omonotsayaj ika intoka uan ijkon omomaluijkej.

Otiknekiayaj nochtin tokniuan ma kinselikan amatlajkuilolmej uan ijkon tlaxikoskiaj. Mary okinmijkuiloaya ika se máquina tlamachtilmej tlen okinpiaya revista Akin Tetlapouijtok uan okseki amatlajkuilolmej. Okinmijkuiloaya itech se amatl tlen satepan otlapaleuiaya ma mochijchiuakan okseki copias tlen tikinmakaskiaj tokniuan.

Itech metstli junio, xiuitl 1966, omochi se juicio itech altepetl Lisboa. Okinteiluijkej 49 tokniuan tlen okatkaj itech tlanechikol Feijó uan okijtojkej san ichtaka omonechikojkej itech se kali. Otikinpaleuijkej tokniuan. Ne onikchi ken onikatka abogado akin kinteiluiskia. Pero amo otiktlankej non juicio. Ik non, okintsakej 49 tokniuan. Sekimej okintsakej 45 tonalmej uan oksekimej hasta makuili metstli uan tlajko. Pero itech non juicio otitetlapouijkej. Abogado tlen otechpaleui okinmijto itlajtoluan se tlakatl tlen moijtoa itech Biblia tlen omotokayotiaya Gamaliel (Hechos 5:33-39). Noijki, tlen otechpanok miakej okimatkej. Sapanoa otiyolpakej ijkuak otikmatkej abogado tlen otechpaleui opejki momachtia Biblia uan opejki monechikoa.

Itech metstli diciembre, xiuitl 1966, onechtlalijkej ma nitlayekana itech Betel. Onikyektlaliaya miak ouijkayotl. Otikinpaleuiayaj tokniuan ma kinkauilikan ma tetlapouikan uan ma monechikokan itech Portugal (Filipenses 1:7). Tekiuajkej okinkauilijkej ma tetlapouikan uan ma monechikokan itech tonal 18, metstli diciembre, xiuitl 1974. Otechtlajpaloto tokni Nathan Knorr uan Frederick  Franz tlen okatkaj itech kali kanin kinyekanaj iTlaixpantijkauan Jehová. Otikchijkej se nechikol tlen amo keman tikilkauaskej itech altepetl Oporto uan Lisboa, ompa otimonechikojkej 46,870.

Jehová otechpaleui okachi ma motetlapoui itech islas kanin otlajtoayaj portugués, ken Azores, Cabo Verde, Madeira, Santo Tomé uan Príncipe. Ken yokatkaj miakej tokniuan itech nonmej altepemej, omonekiaya ma mochijchiua okse kali okachi ueyi kanin tekitij iTlaixpantijkauan Jehová. Ik non, okichijchijkej se yankuik kali. Itech tonal 23, metstli abril, xiuitl 1988, tokni Milton Henschel okitemakak tlapoualistli ijkuak otlanki omochijchi nin yankuik kali. Omonechikojkej 45,522 ompa okatkaj 20 misioneros tlen otlapaleuijtokaj itech Portugal uan omokuepkej non tonal.

Mary uan ne yotimomachtijkej miak tlamantli itech tokniuan yolmelajkej. Se neskayotl, ijkuak tokni Theodore Jaracz uan ne otiktlajpalotoj se kali Betel, onechmachti itlaj tlen miak ipati. Ompa okipiayaj se ueyi ouijkayotl. Akinmej otlayekanayaj itech non kali Betel omochijchikajkej kiyektlaliskej non ouijkayotl pero amo kuali omomachiliayaj ijkuak amo okiyektlaliayaj. Tokni Jaracz okinyolchika uan okinmilui: “Ma tikkauakan espíritu santo ma tekiti”. Uan amo keman nikilkauas tlen otechilui tokni Franz ijkuak ne uan nosiua otiajkej Brooklyn. Ijkuak tejuan uan sekimej tokniuan otikiluijkej ma techilui tlen uelis tikchiuaskiaj, ye otechilui: “Maski san tlen panos, amo keman ma xikkauakan ialtepe Jehová. San nin altepetl kichijtok tlen okijto Jesús: ma motetlapoui kuali tlajtolmej itech nochi Tlaltikpak”.

Mary uan ne sapanoa tiyolpakij ijkuak tikchiuaj tlen okijto tokni Franz. Noijki tiyolpakij miak ijkuak tikilnamikij ken otikintlajpalotoj kalmej Betel tlen katej itech nochi Tlaltikpak. Otechpakti tikinmixmatiskej tlatlamantli tokniuan uan tikinmiluiskej Jehová kipatioita ken kitekichiuiliaj. Nochipa tikinyolchikauaj ijkon ma kichijtokan.

Yopanok miak xiuitl, axkan ne uan nosiua tikpiaj kanaj 80 xiuitl. Mary sapanoa mokokoa (2 Corintios 12:9). Uan yotikpixkej okseki ouijkayotl. Pero nochi nin ouijkayotl otechpaleui ma tikpiakan chikauak totlaneltokilis uan ma tiyetokan tiyolmelajkej ixpan Jehová. Ijkuak timokuayejyekoaj ken yotiktekichiuilijkej Jehová, tikitaj ye sapanoa techtlasojtla * (xikita tlajtoli tlen kiualika tlakxitlan).