BABA wangu Arthur Guest akhafuna kwene-kwene Mulungu. Ndipopa pomwe akhali tswaka iwo akhafuna kukhala m’busa wa gereja ya Metodista. Tsono pomwe adawerenga mabukhu yomwe adapasidwa na Anyakupfunza Bibliya, iwo adacinja makumbukidwe yawo ndipo adayamba kumbatsonkhana nawo. Iwo adabatizidwa mu 1914, pomwe akhana magole 17. Pa nthawe ya Nkhondo Yakuyamba ya pa Dziko Lense, adauzidwa kuti ayende ku nkhondo koma iwo adalamba. Tenepo adaikhidwa m’kawoko kwa minyezi khumi ku Kingston Penitentiary ku Ontário mu dziko la Canadá. Pomwe adacosedwa m’kawokomo, iwo adayamba kucita utumiki bwa upainiya bomwe pa nthaweyo bukhacemeredwa ukopotori.

Mu 1926, baba wangu adalowolana na mai wangu a Hazel Wilkinson. Mai wawo wa mai adapfunza cadidi mu 1908. Inepano ndidabadwa pa 24 Abril 1931, ndine mwana waciwiri pa wana anai. Baba wangu akhalemekeza kwene-kwene Bibliya, ndipo adatipfunzisambo kuti timbacite bzibodzi-bodzi. Kunamata Yahova cikhali cinthu cakufunika kwene-kwene pa moyo wathu. Tikhapalizira nyumba na nyumba ninga banja mwakukhazika.—Mabasa 20:20.

Mu 1939, Nkhondo Yaciwiri ya pa Dziko Lense idayamba. Mu 1940 basa la Mboni za Yahova ku Canadá lidaletsedwa. Wana wa xikola akhanamatira bandeira ndipo akhaimba hino nacional mu bzipinda bzawo bza mapfunziro. Ndipo akayamba kucita bzimwebzi, inepano na mpfumakazi yangu Dorothy tikhabvumizidwa na apfunzisi wathu kubakabula panja. Tsono nsiku inango, apfunzisi wangu adandicitisa manyazi mwa kundilewa kuti ndidapusa. Pambuyo pa mapfunziroyo, anzangu wa m’cipinda ca mapfunziro adandimenya ndipo adandigwesa pansi. Bzimwebzi bzidathumizirisa citsimikizo cangu ca ‘kubvera Mulungu ninga mtongi, kuposa wanthu.’—Mabasa 5:29.

Mu Julho 1942, pomwe ndikhana magole 11 yakubadwa ndidabatizidwa mu thanki ya madzi ku dimba. Ndikhambafuna kucita upainiya bwakuthandiza pa nthawe za feria ndipo gole linango inepano pabodzi na abale winango atatu tidayenda kukapalizira kumpoto kwa Ontário.

Pa 1 Maio, 1949 ndidakhala mpainiya wakukhazikika. Na nthawe ndidacemeredwa kuti ndikathandize pa basa la cimango ku Beteli ya ku Canadá ndipo patsogolo pace ndidadzakhaliratu m’bodzi wa banja la Beteli. Ndikhaphata basa la kudinda mabukhu. Ndipo pa nthawe inango tidaphata basa usiku bwense kwa midzinga mizinji kuti tidinde tumatsamba tomwe tukhalewa bza cizunzo ca wanthu wa Yahova ku Canadá.

Patsogolo pace ndidadzatumikira mu Depatimenti ya Utumiki. Ndidauzidwa kuti ndikaceze na apainiya omwe akhafuna kuyenda kukatumikira ku Quebec, komwe kukhana cizunzo camphanvu kwene-kwene. M’bodzi wa apainiyawo akhali Mary Zazula wakucokera m’cigawo ca Edmonton mu mzinda wa Alberta. Abereki wace akhali wa gereja ya Ortodoxa. Iwo akhafuna lini kuti Mary pabodzi na m’bale wace wacimuna apfunze Bibliya, koma wanawo alibe kusiya kupfunzako. Thangwe ra bzimwebzo iwo adathamangisidwa pa mui. Mary pabodzi na m’bale waceyo adabatizidwa mu Junho mu 1951, ndipo itapita minyezi mitanthatu iwo adayamba upainiya. Pomwe ndikhaceza nayepo, ndidawona kuti Mary akhafuna kwene-kwene Yahova. Ndidakumbukira mumtima kuti: “Umweyu ndiye mkazi omwe ndin’funa kumulowola.” Patapita minyezi mipfemba, tidacita malowozi—pa 30 Janeiro, 1954. Pambuyo pa mdzinga ubodzi wa malowozi yathu, inepano na Mary tidacemeredwa kuti tikapfunzisidwe basa la kunyang’anira dera. Yatapita magole mawiri, tidacita basa la kunyang’anira dera kumpoto kwa Ontário.

Pomwe basa lakupalizira la pa dziko lense likhathumizirika, kukhafunika amisiyonario azinji. Pomwe tikhali  ku Canadá, ine na Mary tidabonera na mbudu mu nthawe zakutentha na mphepo mu nthawe zakudjedjera kwene-kwene. Na tenepo tidawona kuti penu tidakwanisa kukhala m’mikhalidwe imweyi, tingadakwanisambo kutumikira kuli-kwense. Tenepo mu 1956 tidacita mapfunziro ya Gileyade ndipo mu Julho tidacita mwambo wakumaliza mapfunziroyo. Ndipo mu Novembro tidakatumikira ku Brasil.

Pomwe tidafika ku Brasil, tidayamba kupfunza cirewedwe ca cipwitikizi. Tidayamba kupfunza mafala yakuyambisa maceza. Patsogolo pace, tidapfunza mafala yomwe tingadaphatisa basa pakugawira marevista. Ndipo tikhadatsimikiza kuti tikagumana munthu wakufuna kudziwa bzizinji, tingadawerenga naye cinembo cakulewa bza moyo mu Umambo bwa Mulungu. Pomwe tidayenda mu utumiki bwakumunda, tidagumana na mai winango omwe adafunisisa kubva mafala yathu ndipo ndidamuwerengera Cibvumbulutso 21:3, 4—mwadzidzidzi ndidakomoka! Ndikhanati kuzolowera nyengo yakupsa. Ndipo ndidapitiriza kuneseka na kupsako.

Tidatumikira mu mzinda wa Campos ku Rio de Janeiro. Nsiku zino kuna magwere 15! Koma pomwe tidafika, mu mzindamo mukhana kagulu kabodzi basi na nyumba ibodzi ya amisiyonario yomwe ikhana mpfumakazi zinayi: Esther Tracy, Ramona Bauer, Luiza Schwarz, na Lorraine Brookes (tsapano ambacemeredwa Wallen). Pa nyumba ya amisiyonariopo, ndikhadapasidwa basa la kufula na la kunyang’ana nkhuni zakuphikira. Nsiku inango pa ciposi usiku tikhambaceza na Mary pambuyo pa Pfunziro la Nsanza ya Mulindiri ndipo iye akhadagona pa mpando wa sofa ndipo akhadatsamira mtsago. Pomwe Mary adalamuka, kunsi kwa mtsagoko kudacoka nyoka! Tidakuwa na mantha, koma ndidaipha.

Pomwe tidapfunza Cipwitikizi kwa gole libodzi, tidayamba kucita basa la kunyang’anira dera. Tikhatumikira mu dera lomwe likhalibe maluju. Tikhambagona pa mphasa ndipo ulendo bwathu tikhambaphatisa basa haci na ngolo. Nsiku inango tidacita ulendo bwa pa xitima mpaka ku mzinda munango wa m’mapiri kuti tikapalizire mbuto inango ndipo kumweko tidakhala m’cipinda ca lendi. Mthambi idatitumizira marevista 800 kuti tiphatise basa mu utumiki. Tidayenda kazinji kense ku correio kuti tikatenge makaxa ya marevista.

Mu 1962, Xikola ya Utumiki bwa Umambo idacitika mu mbuto zakusiyana-siyana ku Brasil. Kwa minyezi mitanthatu, ndidauzidwa kuti ndimbayende ndekha ku maxikola yakusiyana-siyana. Ndidacitisa mapfunziro ku Manaus, Belém, Fortaleza, Recife, na ku Salvador. Pomwe ndikhali ku Manaus, ndidalinganiza kuti mtsonkhano wacigawo ucitikire mu nyumba yakudziwika yakucitira masenzeka. Pakuti kukhabvumba kwene-kwene, kukhalibe madzi yakucena yakumwa, ndipo tikhalibe mbuto yabwino yakuti abale na mpfumakazi akhale kuti adye pa nthawe yakupuma ya mtsonkhanoyo. Ndidauza mkulu wa acikunda bza bvuto lathulo. Mwakudeka mtima, iye adatipasa madzi yabwino yakukwana tensene pa mtsonkhanopo. Ndipo iye adatumiza acikunda kuti adzaikhe tendi ziwiri zikulu-zikulu, zomwe tidaziphatisa basa ninga mbuto yakuphikira na ya kudyera.

Pa nthawe yomwe ine ndikhadacokayi, Mary akhapalizira m’mbuto ya malonda. Ndipo azinji wa anyamalondawo akhacokera ku Portugal kuti adzacitire malonda yawo ku Brasil, koma palibe na m’bodziyo omwe adafunisisa kubva bza Bibliya. Mwa kukhumudwa Mary  adauza anzace kuti: “Portugal ni dziko lakumalizira lomwe ndingakhale pa dziko la pansi.” Tsono mu nsiku zing’ono-ng’ono tidatambira tsamba. Tsambalo likhali mcemo wakuti tikatumikire ku Portugal komwe basa lathu lakupalizira likhaletsedwa. Mary alibe kukhulupira bzimwebzi! Koma tidabvuma mcemoyo ndipo tidayenda ku Portugal.

Mu Agosto 1964 tidafika ku Lisboa. Wa mphanvu za umangi wakabisira akhacitisa moyo wa abale wathu kuti ukhale wakunesa kwene-kwene kumweko. Tenepo tidawona kuti bzingadakhala bwino kuleka kunyang’ana Mboni za kumweko mu nsiku zakuyambirira. Pakuyamba tikhakhala mu cipinda ca lendi. Koma pomwe tidakonzesa madokumento yathu ya viza tidanyang’ana nyumba inango ya lendi. Pambuyo pa minyezi mixanu, tidawona kuti ikhali nthawe yabwino kuti tilewelewe na abale wa ku Beteli. Tidakondwa kwene-kwene pomwe tidayamba kugumanika pa mitsonkhano!

Pakuti basa lathu likhadaletsedwa, Nyumba za Umambo zikhadafungidwa ndipo mitsonkhano ya gwere tikhacitira m’nyumba za abale. Nyumba za abalezo zikhambafufudzidwa kawiri-kawiri na wa mphanvu za umangi. Abale na mpfumakazi azinji akhayendesedwa ku nyumba ya mphanvu za umangi kuti akatawire mibvunzo. Wa mphanvu za umangi akhawaboneresa na kuwangingimiza kuti alewe madzina ya abale omwe akhatsogolera. Tenepo kuti akhotcererane, abalewo akhacemerana na madzina yawo yakuyamba basi m’mbuto mwa kuphatisa basa madzina ya azibereki ayai aziyavu wawo.

Cakulinga cathu cikulu cikhali cakuti abale wathu akhale na mabukhu yomwe yangadawathandiza kuti apirire. Mary akhanemba nkhani zakupfunza za Nsanza ya Mulindiri pabodzi na mabukhu manango pa matsamba. Ndipo akhambaphatisa basa makina ya pa manja kuti adindirembo abale winango.

Mu Junho 1966, mulandu unango ukulu udatongedwera ku Lisboa. Abale wense 49 wa gwere la Feijó adaimbidwa mulandu wakuti adacita mtsonkhano wakuletsedwa m’nyumba mwa munthu winango. Pa kukonzekeresa abalewo kuti atongedwe, inepano ndidayeza kukhala ninga munthu omwe akhali lini ku mbali yawo ndipo ndingadalatiza ninga kuti abalewo mbakuphonyeka. Koma bzinthu bziribe kufamba ninga momwe tikhadikhirira. Abale na mpfumakazi wensene 49 adaikhidwa m’kawoko kuti akhale kwa mwezi ubodzi na pakati, koma adapitirira mpaka minyezi mixanu na pakati. Koma bzimwebzi bzidacitisa kuti tipereke umboni bwa mphanvu. Pa nthawe ya kutongedwayi, advogado wathu adalewa mafala ya m’Bibliya ya Gamalieli. (Mabasa 5:33-39) Pambuyo pa bzimwebzi, wanthu wense adadziwa bza mulanduyo kucokera kwa anyakumwaza nkhani. Tidakondwa kwene-kwene thangwe rakuti advogado wathu adayamba kupfunza nafe Bibliya ndipo adayambambo kumbagumanika pa mitsonkhano.

Mu Dezembro 1966, ndidayamba kutumikira ninga nyakunyang’anira pa Beteli ndipo ndikhamala nthawe zizinji ndikusamalira nkhani za malamulo. Tidacita bzense bzomwe tingadakwanisa kuti pakhazikisidwe malamulo yakuti Mboni za Yahova zimbanamate mwakutsudzuka ku Portugal. (Wafiripo 1:7) Pa nsiku ya 18 Dezembro 1974, tidakhazikisidwa mwa lamulo.  M’bale Nathan Knorr na Frederick Franz omwe akhatumikira ku likulu la dziko lense la Mboni za Yahova, adabwera ku Portugal kuti adzagumanike pa mitsonkhano miwiri yakupambulika. Tidacita mtsonkhano wakusekerera bzimwebzi ku Porto na ku Lisboa ndipo kudagumanika wanthu wakukwana 46.870.

Yahova adacitisa kuti basa lakupalizira lifike ku ntsuwa zinango komwe kukhana wanthu wakulewalewa cipwitikizi, ninga ku ntsuwa za Açores, Cabo Verde, Madeira na ku São Tomé e Príncipe. Pakuti Mboni za Yahova mu mbuto zimwezi zikhathumizirika, tikhafunika kukhala na mthambi ikulu. Pomwe mthambiyo idamala kumangidwa, m’bale Milton Henschel adafotokoza nkhani pa msinda wakufungulira mthambi pa nsiku ya 23 Abril mu 1988. Padagumanika abale na mpfumakazi wakukwana 45.522, kuphatanidza amisiyonario 20 omwe akhadatumikira kale ku Portugal, koma pa nthaweyi akhadabwera kuti adzagumanikembo pa msinda umweyo.

Na kupita kwa magole, ine na Mary tidapfunzadi bzizinji kuna abale wakukhulupirika. Mwa ciratizo, pomwe ndikhaphata basa na m’bale Theodore Jaracz pa nthawe yomwe akhazungira mthambi inango, ndidapfunza cinthu cinango. Pa mthambi yomwe tikhaizungirayo pakhana bvuto likulu kwene-kwene, ndipo abale wa mu Komiti ya Mthambi akhadacita bzense bzomwe adakwanisa kuti amalise nkhaniyo. Abalewo adasunama thangwe ra kutazika kwa kusamalira nkhaniyo. Na tenepo, m’bale Theodore Jaracz adawatsangalaza pomwe adalewa kuti: “Tsapano ni nthawe yakuti tipereke mpata wakuti mzimu wakucena uphate basa lace.” Ndipo ine ndiribe kuyebwambo cinthu cinango comwe m’bale Franz akhadauza ine na Mary pa nthawe inango pomwe tidakazungira ku Beteli ya Brooklyn. Iye adatiuza kuti: “Bzomwe ndingakuuzeni mpsakuti: Pitirizani kukhala na gulu la Yahova lakuwonekali, lekani kulisiya, pakuti ndiro lokha lomwe linkucita bzomwe Jezu adalewa bzakuti timbapalizire bzipsa bzabwino bza Umambo bwa Mulungu!”

Kuteweza mafala yamweya kumbaticitisa kukhala wakukondwa. Timbakomedwambo kwene-kwene tikambakumbukira basa lomwe tikhambacita la kuzungira mthambi zakusiyana-siyana. Tidakomedwa kudziwana na abale na mpfumakazi wa misinkhu yakusiyana-siyana ndipo tikhambawalimbisa kuti Yahova ambakomedwa na utumiki bwawo. Nthawe zense tikhawalimbisa kuti apitirize kumutumikira.

Magole yapita mwakuthamanga ndipo tense pa uwiri bwathu tiri mkati mwa magole 80. Mary ana mabvuto mazinji ya thanzi. (2 Wakolinto 12:9) Ndipo tensenefe tinkugumana na mayezo manango. Tsono mayezo yamweya yambalimbisa cikhulupiro cathu ndipo yambatithandiza kuti tilatize kukhulupirika kwathu kuna Yahova. Tikambakumbukira magole yense yomwe takhala tinkutumikira Yahova, timbawona kuti iye akhatisimba kwene-kwene thangwe ra kudeka mtima kwace kukulu mu njira zizinji kwene-kwene. *—Onani Mafala ya m’nyansi.