1, 2. Omo lia vika tu ka hilula ha lungano lua vamiangana vauana va mu Yunda?

NGA MU mona muntu mu njila na senutuka kaha nau, mua vusunga mu ka lihakela kapandi ka ku enda vuino mu njila yaco. Na vuno vene, nga tu hilula vuino ha ku sevuka ci va lingile vakuetu laza, tu hasa ku liniunga linga netu kati tu hitemo. Ca ku muenako, tu hasa ku lilongesa vimo ku vipenga via vantu va va tumbula mu Mbimbiliya.

² Vamiangana vauana va mu Yunda va tua lilongesele mu cilongesa ci na hiti, va pangelele Yehova na mutima uose. Vunoni va lingile vuhenge vua kama. Vi va lihitile navio va vi soneka mu Mbimbiliya linga tu hase ku vi hilula na ku lilongesaho via vingi. Vika tu hasa ku lilongesa ha viuma via va solokelele, na vati tu hasa ku liniunga linga kati tu uile mu vipenga viaco?—Tandenu Loma 15:4.

3-5. (a) Vutuhu Asa ua kele na mutima ua ku tantuluka kuli Yehova, ku sevuka cika ua lingile? (b) Vika via lingisile Asa ku tsiliela mu vantu mua kele na ku lua na Mbasa?

³ Tu putukenu ku lilongesa via Muangana Asa. Omo  likulukazi lia makulukazi lia vaEtiopia va luisile Yunda, ikeye ua tsilelele muli Yehova. Vunoni, omo ua ka luile na Mbasa muangana ua Isaleli, Asa ka tsilelele muli Yehova. Mbasa ua tondele ku kaniamesa Lama mbonge ya seho ya kele ku hiehi na ngamba ya vuangana vua Yunda, Asa ua tondele ku mu vindika. (2 Mizimbu 16:1-3) Asa ua muene ngecize ci li ku lutue nga a kumuna muangana ua Silia linga a ka mu kuase. Kaha omo vakua Silia vezile mu ku luisa vimbonge via lsaleli, Mbasa vuasi-vuasi ua “likelele ku tungisa Lama, kaha ua tavele vipanga vieni ku likela.” (2 Mizimbu 16:5) Ha mbangelo, halumo Asa ua singaniekele ngueni ua lingile mua cili!

⁴ Vunoni vati Yehova ua vi muene? Viuma via lingile Asa ka via ile Yehova ku mutima muomu ka mu tsilelele, ngeci ua tumine kapolofeto Hanani mu ku mu sungamesa. (Tandenu 2 Mizimbu 16:7-9.) Hanani ua lekele Asa ngueni: “Fume hano u ka kala na zindzita.” Vutuhu Asa ua tambuile mbonge ya Lama, ikeye na vantu veni va luile vindzita via vingi mu muono ueni uose.

⁵ Mu cilongesa ci na hiti, tua muene ngecize Asa ua ile Yehova ku mutima. Vutuhu Asa ka puile ua ku tantuluka, Njambi ua muene ngecize mutima ua Asa ua puile ua ku tantuluka kuli ikeye. (1 Vamiangana 15:14) Vutuhu ngoco, Asa mua sevukile ka hasele ku tina ku luvinda luezilemo. Vika via mu lingisile ku litsiliela ivene na vakuavo vantu, na ku honoua ku tsiliela Yehova? Halumo Asa ua singaniekele ngueni a hasa ku pangesa vutongue vueni mu vusualale linga a vule ndzita. Ni halumo ua tavele vimamuna via ku pihia via vakuavo.

6. Vika tu hasa ku lilongesa ku ku sevuka ca Asa? Hanenu cimueso.

⁶ Vika tu hasa ku lilongesa ku ku sevuka ca Asa? Mu nkala vitanga vi tu hita tua pande ku tsiliela Yehova, kati mu mana etu. Tua pande ku mu vundila vukuasi cipue nga visoti vietu via vindende ni via kama. Ca pua ca cili ku lihula nguetu: Vuno vintsimbu vimo tue ku litsiliela etu vavene na ku seteka ku manusula cimo citanga ku liya na visinganieka vietu ni? Ni ntsimbu yose tue ku tonda ku tantekeya vika ya handeka Mbimbiliya amba tu pangese muzimbu uaco mu ku manusula vitanga vietu? Ca ku muenako, singaniekenu nga vavusoko vuenu va mi vindika ku kunguluka ni kuya ku ciuano ca limbo. Vuno mu ka vundila Yehova a mi kuase ku tantekeya vati mu linga ni? Ni halumo mu nima ya ku kala ntsimbu ya kama ca ku hona vipanga, ku soloka umo a tonda ku mi hana vipanga. Vuno mu ka mu leka nguenu mue ku ya mu ku likungulula nkala simano vutuhu ku lingamo ci ka lingisa kati a mi tave ni? Mu nkala citanga ci tu ka liuana naco tua pande ku vuluka eci cimamuna ca mukua visamo, ngueni: ‘Kundika njila yove kuli Yehova; mu tsiliele, kaha a ka ku kuasa.’—Visamo 37:5.

7, 8. Ku sevuka cika ua lingile Yehosafate, kaha vika viezilemo? (Talenu cikupulo ca ku vuputukilo)

⁷ Tu hilulenu honi ha lungano lua Yehosafate muana Asa. Neni ua kele na vifua via cili via vuisile Yehova ndzolela. Kaha mua tsilielele muli Yehova, ua lingile viuma via vingi via cili. Vunoni neni ua lingile vimo vihangula via ku pihia. Ca ku muenako, ua tavesele muaneni ku ambata muana ua mpuevo ua Ahave Muangana ua ku pihia. Mu nima ya ntsimbu, Yehosafate ua ka kuasele Ahave mu ku luisa vakua Silia, vutuhu kapolofeto Mikaya ua mu lunguile ngueni kati a lingemo. Kaha vakua Silia va luisile Yehosafate ha handende nga va mu tsihile. (2 Mizimbu 18:1-32) Mua hilukile ku Yelusalema, kapolofeto Yehu ua mu hulile ngueni: “Ua pandele ku kuasa uze mukua vupi, na ku lema vaze va zinda Yehova, ni?”—Tandenu 2 Mizimbu 19:1-3.

⁸ Vuno Yehosafate ua lilongesele vimo ku viuma via mu solokelele na ku cimamuna ca kapolofeto ni? Ka tavele. Vutuhu ngoco kasi ua lemene Yehova kaha ua tondele ku mu ya ku mutima, Yehosafate ua likuatele naua vusamba na umo yala ka tondele ku lemesa Yehova. Yala uaco Muangana Ahaziya, muana Ahave. Yehosafate na Ahaziya va tungile mato a kama. Vunoni mato aco va a pihisile tele kanda va ci a pangese.—2 Mizimbu 20:35-37.

9. Vika vi hasa ku tu solokela nga tu hangula vavusamba va vapi?

⁹ Vika tu hasa ku lilongesa ha vize via solokelele Yehosafate? Yehosafate ua lingile via cili kaha “ua lengeyele Yehova na mutima ueni uose.” (2 Mizimbu 22:9) Vunoni ua lemene ku kala na vantu ka va lemene  Yehova, kaha evi via mu kokelele luvinda lua kama mu muono. Ue ku hetele na ha ku tsa. Vulukenu cisimo ca mu Mbimbiliya nguaco: “Liendele na vakua mangana, kaha u ka pua mukua mangana; vunoni mukua ku liendela na viheve a ka ci yandela.” (Visimo 13:20) Mua vusunga tue ku tonda ku leka vakuetu via Yehova. Vunoni ca pua vusonde ku likuata vusamba na vantu ka ve ku mu pangela.

10. (a) Nga tu tonda ku ambata ni ku somboka, vika tu hasa ku lilongesa ku lungano lua Yehosafate? (b) Vika tua pande ku vuluka?

¹⁰ Ca ku muenako, nga tu tonda ku ambata ni ku somboka, vika tu hasa ku lilongesa hali Yehosafate? Halumo tu hasa ku putuka ku lema muntu ka lemene Yehova. Na ku singanieka nguetu ka tu ka uana muntu ua ku liambata neni ha kati ka vangamba va Njambi. Ni halumo vavusoko vuetu va hasa ku putuka ku tu sindiya nguavo tua pande ku ambata ni ku somboka muomu tuli na ku kulupa. Tua tantekeya nguetu Yehova ua tu tanga na cizango ca ku lema na ku ivua nguetu va tu lema. Amba nga ka tua uanene muntu ua ku liambata neni co, vati tu linga? Cuma cimo ci hasa ku tu kuasa ca pua ku hilula ha vize via lihitile navio Yehosafate. Ntsimbu yose ua kele na ku tonda ku tuamenena ca Yehova. (2 Mizimbu 18:4-6) Vunoni mua likuatele vusamba na Ahave, ka lemene Yehova, Yehosafate ua sembuluile cimamuna ca Yehova. Yehosafate nga ua vulukile ngecize “meso a Yehova a hita oku noku hose ha mavu, mu ku kuasa na zindzili zieni vaze va li na mutima ua ku tantuluka kuli ikeye.” (2 Mizimbu 16:9) Netu naua tua pande ku vuluka ngecize Yehova a tonda ku tu kuasa. Ikeye ua tu lema kaha ue ku ivuisisa visoti vietu. Vuno mua tsiliela nguenu Njambi a ka mi kuasa ku uana cilemo na muntu ua ku kala neni u mua tonda ni? Kalenu na vusunga ngecize tangua a ka lingamo!

11, 12. (a) Viuma vika ua lingile Hezekiya via soluele via kele mu mutima ueni? (b) Omo lia vika Yehova ua konekelele Hezekiya?

¹¹ Vika tu hasa ku lilongesa hali Hezekiya? Yehova ua kuasele Hezekiya a mone vika mpundu via kele mu mutima ueni. (Tandenu 2 Mizimbu 32:31.) Omo Hezekiya ua vavalele cikuma, Njambi ua mu lekele ngueni amba a kanguka kaha ua mu muesele citantekeyeso ca mu hele vusunga vuaco. Yehova ua lingisile cimbembe ceni ci hiluke mu nima vinanga likumi. Mu nima ya ntsimbu, ci moneka ngue vamala va ku Mbambilone va tondele ku tantekeya via vingi ku tuala ha citantekeyeso caco, ngeci va tumine vamala kuli Hezekiya va ka mu hule viaco. (2 Vamiangana 20:8-13; 2 Mizimbu 32:24) Yehova ka lekele Hezekiya vati na pande ku va tambula. Mbimbiliya nguayo Yehova “ua mu sile lika lieni” a  mone vati a linga. Hezekiya ua va lekesele vupite vuose vua kele navuo. Eci ca soluele vika via kele mu mutima ueni. Mu njila ika?

¹² Hezekiya ua putukile ku lihalesa. Kaha ka “hiluisile naua ngue ku civezikiso ca mu vezikisile naco.” Mbimbiliya ka ya lombuelele omo lia vika cifua ceni ca alulukile. Halumo omo lia ku vula vakua Asilia ni halumo muomu Yehova ua mu kanguisile. Ni halumo ua pitile cikuma na ku tsimana. Vutuhu Hezekiya ua pangelele Yehova na mutima ueni uose, ntsimbu imo ua lihalesele kaha Yehova ka ca mu lemene. Vunoni mu nima yaco, “Hezekiya ua likonkekele, [ua likehesele]” ngeci Njambi ua mu konekelele.— 2 Mizimbu 32:25-27; Visamo 138:6.

13, 14. (a) Vintsimbu vika tu hasa ku solola vi li mu mutima uetu? (b) Vati tua pande ku linga nga vakuetu va tu sangala?

¹³ Vika tu hasa ku lilongesa hali Hezekiya na ku sevuka ceni? Vulukenu ngecize Hezekiya ua lihalesele mu nima ya Yehova ku mu kuasa ku vula vakua Asilia kaha na ku mu kanguisa ku vuvezi vueni. Vati tue ku linga nga viuma via cili via tu solokela ni nga vakuetu va tu sangala? Vifua vi tue ku muesa vie ku solola vika vi li mu mutima uetu. Ca ku muenako, halumo umo muanetu na panga na ndzili yose mu ku liviukisila cimpande na ku ci ambuluila ku mbunga ya kama. Vavengi va putuka ku mu sangala omo lia cimpande ceni. Vati a muenamo visangala viaco?

¹⁴ Ntsimbu yose tua pande ku vuluka via handekele Yesu ngueni: “Omo mua lingi vize viose vi va na mi sika, handekenu, nguenu, Tu vakuamanda va ngoco; tu na lingi evi vi tua pandele ku linga.” (Luka 17:10) Vulukenu ngecize omo Hezekiya ua lihalesele, ka hakele seho ku vukuasi vua mu hele Yehova. Ngeci mukemuo, nga vakuetu va tu sangala omo lia cimpande ci tua hana, vika vi ka tu kuasa ku tualelaho ku likehesa? Tu hasa ku singanieka ha viuma via na tu pangela Yehova. Kaha tu hasa ku handeka vieni na vati na tu kuasa. Omo lia vika? Muomu ikeye ua tu hana Mbimbiliya na sipilitu santu linga tu hase ku hana cimpande.

15, 16. Vika ua lingile Yosiya via kokele ku-tsa ceni?

¹⁵ Mu ku sulumuina, vika tu hasa ku lilongesa hali Yosiya? Vutuhu Yosiya ua puile muangana ua cili, neni ua sevukile kaha ku sevuka caco ca kokelele ku-tsa. (Tandenu 2 Mizimbu 35:20-22.) Vati viendele? Yosiya ua putukile ndzita na Neko, muangana ua Ingito, vutuhu ka ha kele mulonga ua ndzita yaco. Muomu Neko ua lekele Yosiya ngueni ka tondele ku lua neni. Mbimbiliya nguayo mezi a Neko a tundile “ku kanua ka Njambi.” Vunoni Yosiya ua ile vene mu ku lua neni ngeci ua ka tsile. Omo lia  vika ua ka luisile Neko? Mbimbiliya ka ya lomboluele.

¹⁶ Yosiya tele nga ua tondesesele nga via handekele Neko via tundile mpundu kuli Yehova. Omo lia vika? Nga uehuile Yelemiya, umo ua vapolofeto ua ye Yehova. (2 Mizimbu 35:23, 25) Cikuavo naua Yosiya nga ua singaniekele vuino ha vimpande viaco. Neko tele ua kele na ku ya ku Kalekemise mu ku luisa cifuti ceka, kati Yelusalema. Kaha Neko ka sahuile Yehova cipue vantu veni. Yosiya ka singaniekele vuino ha viose evi ntsimbu tele kanda a ye ku ndzita yaco. Vika tu lilongesaho? Nga tu li na cimo citanga kaha tu tonda ku hangula vimo, ha katete tua pande tu tantekeya vika Yehova a tonda tu vi linge.

17. Nga tuli na vitanga, vati tu hasa ku viana ku uila mu ku sevuka ngue ca Yosiya?

¹⁷ Nga tu tonda ku hangula vimo, ha katete tua pande ku singanieka ha vitume vika via Mbimbiliya vi hasa ku tu kuasa na vati tu hasa ku vi pangesa. Vintsimbu vimo, ci tondeka linga tu tondesese mu mikanda yetu ni ku vundila vimamuna ku mukuluntu. A hasa ku tu kuasa ku singanieka vimamuna vikuavo via mu Mbimbiliya. Aci singaniekenu ha citanga eci: Ndumbuetu ua somboka kuli yala kati Mukaleho a likuminia kuya mu ku ambulula mu limo litangua. (Vilinga 4:20) Vunoni mu litangua liaco, yalieni a mu vindika ku ya mu ku ambulula. A mu leka ngueni laza va tumamene mu ku simutuila kaha a tonda ku mu tuala mu kuenda linga va linone vuli. Kaha ndumbuetu a hilula ha vimo vinanga via mu Mbimbiliya vi hasa ku mu kuasa ku hangula via cili. Ikeye a tantekeya ngecize na pande ku ononoka Njambi kaha na ku niunga cimamuna ca Yesu ca ku ambulula. (Mateo 28:19, 20; Vilinga 5:29) Vunoni a vuluka naua ngecize mpuevo na pande ku lihaka kuintsi lia yalieni kaha naua ngecize vangamba va Njambi va pande ku pua va ku votsika mitima. (Efeso 5:22-24; Filipu 4:5) Vuno yalieni ali na ku mu vindika ku ambulula ni a tonda lika ku kala neni litangua liaco? Mu ku pua vangamba va Yehova tu tonda ku hangula viuma vi mu ya ku mutima na ku pua va ku votsika mitima.

18. Vika mu hasa ku lilongesa mu ku hilula ha malungano a vamiangana vauana va mu Yunda?

¹⁸ Netu naua vintsimbu vimo tu hasa ku sevuka ngue mu va lingile ava vamiangana vauana va mu Yunda. Halumo tu hasa (1) ku tsiliela mu visinganieka vietu, (2) ku likuata vusamba na vantu vavapi (3) ku lihalesa, ni (4) ku hangula ku linga vimo ca ku hona ku hilula cizango ca Njambi. Vutuhu ngoco, ka kuesi vusunga vu hasa ku tu lingisa ku singanieka nguetu ka tu hasa ku vuisa Yehova ndzolela. Muomu ue ku mona vifua vietu via cili, ngue mua vi muene muli vaze vamiangana vauana. Kaha Yehova ue ku mona naua vukama vua cilemo cetu kuli ikeye na vukama vua cizango cetu ca ku tonda ku mu pangela na ndzili yetu yose. Ngeci ua tu hana malungano a hasa ku tu kuasa linga kati tu uile mu ku sevuka ca kama. Ngeci mukemuo, ntsimbu yose tu puenu na ku hilula ha mizimbu eyi ya mu Mbimbiliya na ku santsela Yehova ua tu hanayo!