1, 2. ¿Keyej tikitaskej tein kichiujkej naui takamej akin tekiuajtikej Judá?

KOMO tikitaskiaj ke aksa moxolaua uan uetsi, ¿melauj ke timoyekpiaskiaj keman tipanoskiaj kampa ika moxolauak? No ijkon, tikitaskej ininnepololuan oksekin uelis techpaleuis maj amo tikchiuakan tein yejuan kichiujkej. Kemej neskayot, uelis tikitaskej tein techmachtia ininnepololuan seki taltikpakneminij akin ininka motajtoua itech Biblia.

² Naui takamej akin tekiuajtikej Judá uan ininka titajtojkej itech okse tamachtilis kitekitilijkej Jiova ika nochi ininyolo. Maski ijkon, kipiakej uejueyi nepololmej. Tein kichiujkej moijkuiloj itech Biblia kemej uelis itech titanemiliskej uan techmachtis seki taman tein motelneki. ¿Toni uelis techmachtis tein kinpanok? ¿Uan toni techpaleuis maj amo tikchiuakan kemej yejuan? (Xikonixtajtolti Romanos 15:4.)

3-5. 1) Maski Asá kitekitilij Jiova ika nochi iyolo, ¿toni nepolol kipiak? 2) ¿Keyej Asá xa takuaujtamatik inintech okseki taltikpakneminij keman moteuij iuan Baasá?

³ Yekinika, maj ika titajtokan Asá. Yejua takuaujtamatik  iuan Jiova keman se millón tateuianij kayomej Etiopía kinteuitoj akin nemiaj Judá. Sayoj ke amo takuaujtamatik iuan Jiova keman moteuij iuan Baasá, akin tekiuajtia Israel. Asá kinekia kitsakuilis Baasá maj amo kisentokani tepanchiuani Ramá, se ueyi xolal tein pouia Israel uan moajsia kampa ika peuaya tekiuajyot Judá (2 Crón. 16:1-3). Asá kinemilij ke kuali yeskia maj kitaxtauiani akin tekiuajtia Siria porin kinekia maj kipaleui. Keman sirios kinteuitoj akin nemiaj itech xolalmej tein pouiaj Israel, Baasá “amo kisentokakok tepanchiuak ompa Ramá uan kikauak nejon tekit” (2 Crón. 16:5). Asá yekinika xa kinemilij ke kuali tein kiixpejpenka.

⁴ ¿Keniuj momachilij Jiova keman kiitak ke Asá amo iuan takuaujtamatik? Amo kiyolpaktij, uan yejua ika kititanik tanauatijkej Hananí maj kimelauati (xikonixtajtolti 2 Crónicas 16:7-9). Hananí kiluij Asá: “Axkan peuas onkas neteuilismej mouan”. Baasá takaujteuak, sayoj ke itech nochi tonalmej keman Asá tekiuajtik, yejua uan ixolal kipiakej miak neteuilismej.

⁵ Itech okse tamachtilis tikitakej ke Asá kiyolpaktij Jiova. Yejuatsin kiitak ke Asá kitekitilij ika nochi iyolo, maski tajtakolej katka (1 Rey. 15:14). Maski ijkon, Asá kijyouij tein amo kuali tein kiualkuilij tein kiixpejpenka. ¿Keyej takuaujtamatik itech uan inintech okseki taltikpakneminij uan amo iuan Jiova? Xa kinemilij ke ueliskia tatanis komo kuali kiixtaliaya keniuj tateuiskiaj. Oso xa kikakik tein amo kuali tein kiyolmajxitijkej oksekin.

6. ¿Toni techmachtia tein kichiuak Asá? Xikonijto kemanian uelis tiknextiskej ke titakuaujtamatij iuan Jiova.

⁶ ¿Toni techmachtia tein kichiuak Asá? Ke nochipa moneki titakuaujtamatiskej iuan Jiova, uan amo totech. Moneki tiktajtaniskej maj techpaleui maski tokuejmoluan uelis yeskij uejueyi oso amo. Kuali maj timotajtanikan toni tikchiuaj keman tikpiaj se kuejmol. ¿Totech titakuaujtamatij uan tiktemouaj tikyektaliskej kemej tikitaj ke okachi kuali? ¿Oso timomattokej achto tikitaskej tein kijtoua Biblia uan ika timoyekanaskej keman tikyektaliskej kuejmol? Kemej neskayot, maj tiknemilikan ke tikpiaj kuejmolmej iniuan tochankauan porin tiyouij nechikolmej oso se ueyi nechikol. ¿Tiktajtaniskiaj Jiova maj techpaleui maj tikmatikan toni tikchiuaskej? Oso maj tiknemilikan ke uejkaujya tiktemojtokej tekit uan axkan tikajsikej aksa akin kineki techtakeuas. ¿Tikiluiskiaj nejon taltikpaknenkej ke nochi semanas moneki timonechikoskej, maski nejon xa kichiuas maj amo techmaka nejon tekit? Itech tein yeski kuejmol tein tikpiaskej, maj tikelnamikikan nejin tein tayolmajxitij semej akin kijkuiloj Salmos: “Xikauili Jiova moojuan; xitakuaujtamati iuan, uan yejuatsin mitspaleuis” (Salmo 37:5).

7, 8. ¿Toni nepololmej kipiak Jehosafat, uan toni kiualkuilij nejon? (Xikonita taixkopin ipeujyan tamachtilis.)

⁷ Axkan maj ika titajtokan Jehosafat, ikoneuj Asá. Yejua kipiaya miak kualneskayomej, uan keman takuaujtamatik iuan Jiova, kichiuak miak taman tein kuali. Maski ijkon, kemansa no amo kuali taixpejpenak. Kemej neskayot, kichiuak maj ikoneuj monamiktiani iuan iichpoch tekiuaj Acab, akin amo yolkuali katka. Satepan kipaleuij Acab keman moteuito iniuan sirios, maski tanauatijkej Micaya kinejmachtijka maj amo yani. Itech nejon neteuilis, tateuianij sirios kitemouayaj kimiktiskej Jehosafat (2 Crón. 18:1-32). Keman Jehosafat mokepak Jerusalén, tanauatijkej Jehú kitajtanij: “¿Akin amo yolkualmej moneki tikinpaleuijtos, uan akin kitauelitaj Jiova moneki tikintasojtas?” (xikonixtajtolti 2 Crónicas 19:1-3).

⁸ ¿Teisa kiajsikamatik Jehosafat ika tein kipanok uan tein kinejmachtij tanauatijkej Jehú? Amo. Maski kisentokaya kitasojtaya Jiova uan kinekia kiyolpaktis, Jehosafat mochiuak itasojikniuj se takat akin amo kinekia kiueyichiuas Jiova. Nejin takat katka Ocozías, ikoneuj Acab. Jehosafat uan Ocozías kisenchijchiujkej barcos. Sayoj ke nejin barcos amo uelik kintekitiltijkej, porin pankalakkej (2 Crón. 20:35-37).

9. ¿Toni uelis panos komo tikinixpejpenaj amo kuali tasojiknimej?

⁹ ¿Toni uelis techmachtis tein kipanok Jehosafat? Yejua kichiuak tein kuali uan “kitemoj Jiova ika nochi iyolo” (2 Crón. 22:9). Sayoj ke peuak kuali mouika iniuan  akin amo kitasojtayaj Jiova, uan yejua ika kipiak uejueyi kuejmolmej. Tein melauj, tekit momakixtij. Maj tikelnamikikan tein kijtoua Biblia: “Akin nentinemi iniuan akin tamatinij mochiuas tamatkej, sayoj ke akin mouika iniuan akin amo tamatij kipias ouijkayot” (Prov. 13:20). Melauak ke tiknekij tikinpaleuiskej taltikpakneminij maj kiixmatikan Jiova. Sayoj ke tamouilil yeskia maj tel kuali timouikakan iniuan akin amo kitekitiliaj.

10. 1) ¿Toni uelis techmachtis ineskayo Jehosafat komo tiknekij timonamiktiskej? 2) ¿Toni moneki tikelnamikiskej?

¹⁰ ¿Toni uelis techmachtis ineskayo Jehosafat komo tiknekij timonamiktiskej? Xa peua tiktasojtaj aksa akin amo kitasojta Jiova. Xa tiknemiliaj ke amo tikajsiskej se tokniuj akin uelis iuan timonamiktiskej. Oso xa seki tochankauan nochipa techiluijtokej ke moneki timonamiktiskejya achto ke amo uelisok. Melauak ke Jiova techchijchiuak kemej tiknekiskej titetasojtaskej uan maj techtasojtakan. Sayoj ke ¿toni moneki tikchiuaskej komo amo tikajsij akin uelis iuan timonamiktiskej? Techpaleuis komo itech titanemiliaj tein kipanok Jehosafat. Yejua miakpa kitajtanij Jiova maj kiixyekanani (2 Crón. 18:4-6). Sayoj ke amo kikakik tein yejuatsin kinejmachtij keman mochiuak itasojikniuj Acab, akin amo kitasojtaya Jiova. Jehosafat monekia kielnamikis ke “iixtololouan Jiova tachixtinemij itech nochi taltikpak uan ijkon kinextis ichikaualis uan ika kinpaleuis akin kipiaj ininyolo ajsitok iuan yejuatsin” (2 Crón. 16:9). Tejuan no moneki tikelnamikiskej ke Jiova kineki techpaleuis. Yejuatsin techtasojta uan techajsikamati. ¿Titakuaujtamatij ke Dios kimati ke tiknekij tikpiaskej tonamik uan ke techpaleuis maj amo timomachilikan toselti? Uelis tikyekmatiskej ke techpaleuis keman monekis.

11, 12. 1) ¿Keniuj kinextij Ezequías tein kipiaya itech iyolo? 2) ¿Keyej Jiova kitapojpoluij Ezequías?

¹¹ ¿Toni techmachtia tein kichiuak Ezequías? Se tonal, Jiova kipaleuij maj kiita toni yekmelauj kipiaya itech iyolo (xikonixtajtolti 2 Crónicas 32:31). Keman motelkokouaya, Dios kiluij ke pajtiskia uan kichiuak se taman tein ika kimatiltij ke kipaleuiskia. Jiova kichiuak maj yekauil tein moitaya itech se escalera tsinkisani majtakti escalones. Satepan, nesi ke uejueyi chiuanimej kayomej Babilonia kinekkej okachi kimatiskej toni panoka. Yejua ika kintitankej seki takamej ichan Ezequías maj kimatitij okachi (2 Rey. 20:8-13; 2 Crón. 32:24). Jiova amo kiluij Ezequías toni monekia kiniluis nejon takamej. Biblia kijtoua ke yejuatsin kikauak iselti porin kinekia kiitas toni kichiuaya. Ezequías kinnextilij nochi tein  kipiaya ipatiuj tein onkaya ichan. Ijkon kinextij toni kipiaya itech iyolo.

¹² Ezequías peujka moueyineki. Yejua ika amo kitasojkamatiaok nochi nepaleuil tein Jiova kimakaka. Biblia amo kijtoua keyej kipataka itanemilil. Xa porin kintanik tateuianij asirios oso porin Jiova kipajtij. Oso xa porin tel tominpiaya uan kitelixmatiaj. Maski Ezequías kitekitilijka Jiova ika nochi iyolo, seki tonalmej moueyinekik. Jiova amo kiyolpaktij nejon. Sayoj ke satepan “moyolyemanij”, uan Dios kitapojpoluij (2 Crón. 32:25-27; Sal. 138:6).

13, 14. 1) ¿Kemanian uelis tiknextiskej tein tikpiaj itech toyolo? 2) ¿Toni moneki tikchiuaskej keman oksekin techiluiskej ke kuali tikchiujkej teisa?

¹³ ¿Toni techmachtia tein kipanok Ezequías uan nepolol tein kipiak? Maj tikelnamikikan ke peuak moueyineki tepitsin satepan ke Jiova kipaleuij maj kintani asirios uan satepan ke kipajtij. Nejin techmachtia ke keman kuali techyoui oso keman oksekin techueyitaliaj, moneki timoyekpiaskej. ¿Keyej? Porin tein tikchiuaj kinextia tein tikpiaj itech toyolo. Kemej neskayot, se tokniuj takat xa tel kuali momachtij achto ke kitemakas se tanojnots ininixpan miakej. Xa miakej akin kikakkej kiluiaj ke tel kuali kitemakak itanojnots. ¿Toni kichiuas?

¹⁴ Keman techiluiskej ke tel kuali tikchiujkej teisa, moneki tikelnamikiskej itajtoluan Jesús: “Kuak nankitamichiuaske ya namotekiu, ijkuakon moneki nankijtoske ijkuin: ‘Tejuan titakeualme ten amo teyika tikualtiaj, porin tikchiuke sayo ten [...] monekia tikchiuaske’” (Luc. 17:10). Maj tikelnamikikan ke keman Ezequías peuak moueyineki, amo kitasojkamatikok nochi nepaleuil tein Jiova kimakaka. Komo ijkon, ¿toni techpaleuis maj tiksentokakan tiknextikan yolyemanilis keman techiluiskej ke tel kuali titemakakej se tanojnots? Komo itech titanemiliaj tein Jiova toka kichiuani, ika titajtoskej yejuatsin uan keniuj techpaleuiani. Tein melauj, sayoj ueli titemakaj se tanojnots ika inepaleuil Biblia uan iyektikatsin espíritu Jiova.

15, 16. ¿Keyej momikilij Josías?

¹⁵ Axkan maj tikitakan toni techmachtia tein kichiuak Josías. Maski katka se kuali tekiuaj, kipiak se nepolol tein kiualkuilij mikilis (xikonixtajtolti 2 Crónicas 35:20-22). ¿Toni panok? Josías moteuito iuan Nekó, akin tekiuajtia Egipto, maski amo onkaya keyej kiteuis. Tein melauj, Nekó kiluij Josías ke amo kinekia iuan moteuis. Biblia kijtoua ke itajtoluan Nekó ualeuayaj “itenkopa Dios”. Sayoj ke Josías yajki moteuito, uan kimiktijkej. Komo ijkon, ¿keyej iuan moteuij Nekó? Biblia amo kijtoua.

 ¹⁶ Josías monekia kitemos kimatis ox itajtoluan Nekó yekmelauj ualeuayaj itenkopa Jiova. Ueliskia kitajtanis Jeremías, semej itanauatijkauan Jiova (2 Crón. 35:23, 25). No monekia kuali kinemilis toni panotoya. Nekó amo yaya kinteuiti akin nemiaj Jerusalén, ta yaya Carquemis kinteuiti akin nemiaj itech okse xolal. Uan no, Nekó amo kikejkeloj Jiova nion ixolal. Josías amo kinemilij ika nejmachkayot nochi nejin achto ke kiixpejpenaskia toni kichiuas. ¿Toni techmachtia? Keman tikpiaskej se kuejmol uan monekis titaixpejpenaskej, yekinika moneki tiknemiliskej toni kiuelitaskia Jiova maj tikchiuakan.

17. ¿Toni techpaleuis maj amo tikpiakan se nepolol kemej tein kipiak Josías keman titaixpejpenaj?

¹⁷ Achto ke titaixpejpenaskej, moneki titanemiliskej itech seki tayolmajxitilis tein kitemaka Biblia tein uelis techpaleuis uan no keniuj uelis tikchiuaskej. Kemansa, uelis tiktemoskej okachi tamachtilis itech amaixmej oso tiktajtaniskej se tayekankej maj techyolmajxiti. Yejua uelis techpaleuis maj titanemilikan itech okseki tayolmajxitilis tein kitemaka Biblia. Maj tiknemilikan nejin. Inamik se tokniuj siuat amo itaixpantijkauj Jiova. Tokniuj siuat kiixtalij se tonal keman tanojnotsatiuj (Hech. 4:20). Sayoj ke inamik kiluia maj amo tanojnotsati. Kiluia ke nejon tonal kiuelitaskia kiuikas kansaika maj paxalotij porin amo semi senyetonij. Tokniuj siuat tanemilia itech seki tajkuilolmej itech Biblia tein uelis kipaleuiskej maj kuali taixpejpena. Yejua kimati ke moneki kitakamatis Dios uan ke Jesús technauatij maj tikinpaleuikan oksekin maj mochiuakan itatojtokakauan (Mat. 28:19, 20; Hech. 5:29). Sayoj ke no kielnamiki ke siuat moneki kipoujkaitas tanauatil tein kipia itakauj uan ke itekitikauan Dios moneki kipataskej inintanemilil keman monekis (Efes. 5:22-24; Filip. 4:5). Tokniuj siuat ueliskia motajtanis ox inamik amo kineki maj tanojnotsati oso sayoj kineki iuan yetos nejon tonal. Tiitekitikauan Jiova tiknekij titaixpejpenaskej ika tamatilis uan tein yejuatsin kiyolpaktis.

18. ¿Keyej motelneki maj titanemilikan itech ininneskayo naui takamej akin tekiuajtikej Judá?

¹⁸ Kemansa xa tikpiaskej semej nepololmej tein kipiakej naui takamej akin tekiuajtikej Judá. Xa totech titakuaujtamatiskej, tikinixpejpenaskej amo kuali tasojiknimej, timoueyinekiskej oso titaixpejpenaskej uan amo tiknemiliskej toni kineki Dios maj tikchiuakan. Sayoj ke maski tikpiaskiaj semej nejin nepololmej, amo onkak keyej tiknemiliskej ke amo keman uelis tikyolpaktiskej Jiova. Yejuatsin kiita tokualneskayouan, ijkon kemej kiitak ininkualneskayouan nejon naui tekiuanij. Jiova no kiita ke tikteltasojtaj uan ke yekmelauj tiknekij tiktekitiliskej. Yejua ika kichiuak maj moijkuilouani neskayomej tein uelis techpaleuiskej maj amo tikpiakan uejueyi nepololmej. Maj itech titanemilikan nejin neskayomej uan maj tiktasojkamatilikan Jiova porin kichiuak maj moijkuilouanij itech Biblia.