1, 2. Ko e ha kua fakatutala a tautolu ke he tau fakafifitakiaga he tau patuiki tokofā ha Iuta?

KAEKE kua kitia e koe taha tagata ne heke ti veli he hala, liga to fakaeneene a koe ka fano he hala ia. He puhala taha, he kumikumi ke he tau hepehepe ne taute he falu he tau momoui ha lautolu, kua maeke ia tautolu ke kalo kehe he taute e tau hehē pihia foki. Ma e fakatai, fakaako a tautolu mai he tau hepehepe he tau tagata i loto he Tohi Tapu.

² Ko e tau patuiki tokofā ha Iuta ne totou e tautolu he vala tala kua mole ne fekafekau ki a Iehova mo e tau loto katoa. Ka e taute agaia e lautolu e tau hehē kelea lahi. Ne tohi e tau mena ne tutupu ki a lautolu he Tohi Tapu ke maeke a tautolu ke manamanatu fakahokulo ki ai mo e fakaako mai e fakatonuaga aoga lahi. Ko e heigoa ka fakaako e tautolu mai he mena ne tupu ki a lautolu, ti kalo kehe fēfē a tautolu he taute e tau hepehepe pihia ne taute e lautolu?—Totou Roma 15:4.

3-5. (a) Pete kua katoa e loto ha Asa ki a Iehova, ko e heigoa e hehē ne taute e ia? (e) Liga ko e ha ne falanaki a Asa ke he tau tagata he mogo ne tau atu ki a Paasa?

³ Fakatutala fakamua a tautolu ki a Asa. Falanaki a ia ki a Iehova he mogo ne tau atu e tau Aitiope ne taha e miliona ki a Iuta. Ka e nakai falanaki a ia ki a Iehova he tau a ia ki a Paasa ko e patuiki ha Isaraela. Manako a Asa ke taofi a Paasa he ati a Rama, ko e maaga lahi i Isaraela ne tata ke he katofia he kautu ha Iuta. (2 Nofoaga he Tau Patuiki 16:1-3) Fifili a Asa kua mitaki ke ole fakavaia ke he patuiki ha Suria ke lagomatai a ia. He tau atu e tau Suria ke he tau maaga ha Isaraela, ne “toka ai e [Paasa] a Rama nakai ati, mo e nakai liu eke e ia hana gahua.” (2 Nofoaga he Tau Patuiki 16:5) Fakamua, liga manatu a Asa kua hako e fifiliaga ne taute e ia.

⁴ Ka e fēfē e logonaaga ha Iehova? Nakai fiafia a Iehova ha kua nakai falanaki a Asa ki a Ia, ti fakafano e Ia e perofeta ko Hanani ke fakatonu a Asa. (Totou 2 Nofoaga he Tau Patuiki 16:7-9.) Tala age a Hanani ki a Asa: “Hanai, ke kamata ai ke he vaha nai ke hohoko ai e tau tau kia koe.” Ne pule a Asa ke he maaga ko Rama, ka ko e vala he moui haana ne toe, ne loga e tauaga ne tau e ia mo e tau tagata haana.

⁵ He vala tala fakamua, fakaako e tautolu na fiafia a Iehova ki a Asa. Pete he nakai mitaki katoatoa a Asa, kitia he Atua kua fakamooli katoa e loto ha Asa ki a Ia. (1 Tau Patuiki 15:14) Pete ia, ko e magaaho ne taute e Asa e fifiliaga kelea, nakai kalo kehe a ia mo e tau fua kelea. Ko e ha ne falanaki a ia ki a ia ni mo e falu tagata ka e nakai ki a Iehova? Liga manatu a Asa kua maeke a ia ke fakaaoga e tau puhala iloilo fakakautau ke kautū he tauaga. Po ke liga fanogonogo a ia ke he tau fakatonuaga kelea he falu.

6. Ko e heigoa ka fakaako e tautolu mai he hehē ha Asa? Talahau e fakatai.

⁶ Ko e heigoa ka fakaako e tautolu mai he hehē ha Asa? He tau tuaga oti, kua lata a tautolu ke falanaki ki a Iehova, nakai ke he tau manatu ni ha tautolu. Lata a tautolu ke ole ki a ia ma e lagomatai pete he lalahi po ke ikiiki e tau lekua ha tautolu. Mitaki ke manamanatu ke he mena nei: Fa falanaki kia a tautolu ki a tautolu ni he lali ke fakamafola e lekua he puhala kua mitaki lahi ke he manatu ha tautolu? Po ke fakakia tumau fakamua e tautolu e mena ne talahau he Tohi Tapu ti eketaha ke fakaaoga e vala tala ia ke fakamafola e tau lekua ha tautolu? Ma e fakatai, manamanatu la ka taute he magafaoa ke uka a koe ke fano he feleveiaaga po ke fonoaga. To ole nakai a koe ki a Iehova ke lagomatai a koe ke iloa e mena ke taute he tuaga ia? Po ke liga kua leva tuai e nakai fai gahua, ti fai tagata fakamui ne manako ke fakagahua a koe. To tala age nakai e koe ki a ia e tau feleveiaaga kua lata a koe ke fano ki ai he tau faahi tapu oti mo e nakai tupetupe ka nakai moua e gahua? Ko e heigoa  ni e lekua, kua lata a tautolu ke manatu e fakatonuaga ha salamo: “Kia tuku atu hāu a puhala kia Iehova, kia tua foki a koe kia ia, ti eke ai e ia.”—Salamo 37:5.

7, 8. Ko e heigoa e tau hehē ne taute e Iehosafata, ti ko e heigoa e fakahikuaga? (Kikite fakatino he kamataaga.)

⁷ Kia fakatutala a tautolu mogonei ke he fakafifitakiaga he tama ha Asa ko Iehosafata. Loga e tau mahani mitaki haana ne fiafia a Iehova ki ai. Magaaho ne falanaki a ia ki a Iehova, ne loga e mena mitaki ne taute e ia. Ka e taute foki e ia falu fifiliaga kelea. Ma e fakatai, ne fakatoka e ia ma e tama taane haana ke mau e tama fifine he patuiki kelea ko Ahapo. Fakamui ne kau a Iehosafata mo Ahapo ke tau ke he tau Suria, pete he hataki he perofeta ko Mikaio a ia ke nakai taute. He tauaga, ne totoko he tau Suria a Iehosafata ti lali ke kelipopo a ia. (2 Nofoaga he Tau Patuiki 18:1-32) Mogo ne liu a ia ki Ierusalema, ne hūhū e perofeta ko Iehu ki a ia: “Kua lata kia ke lagomatai a koe kia lautolu ne mahani kelea, mo e fakaalofa atu a koe kia lautolu ne fakavihia a Iehova?”—Totou 2 Nofoaga he Tau Patuiki 19:1-3.

⁸ Fakaako nakai a Iehosafata mai he mena ne tupu ki a ia mo e hatakiaga he perofeta? Momoko ai, nakai. Pete he fakaalofa agaia a ia ki a Iehova ti manako ke fakafiafia a Ia ne liu a Iehosafata fakatū kapitiga mo e tagata ne nakai manako ke tapuaki ki a Iehova. Ko e tagata nei ko e Patuiki ko Ahasaia, ko e tama a Ahapo. Ne tā tokoua e Iehosafata mo Ahasaia e tau foulua. Ka e malona e tau foulua ato maeke ia laua ke fakaaoga.—2 Nofoaga he Tau Patuiki 20:35-37.

9. Ko e heigoa ka tupu kaeke ke fifili e tautolu e tau vahega kapitiga kelea?

 ⁹ Ko e heigoa ka fakaako e tautolu ke he mena ne tupu ki a Iehosafata? Taute e Iehosafata e mena hako ti “kumi a Iehova mo e hana loto katoa.” (2 Nofoaga he Tau Patuiki 22:9) Ka e fifili a ia ke fakaaoga e magaaho mo e tau tagata ne nakai fakaalofa ki a Iehova ti fakatupu he mena nei e tau lekua kelea lahi mahaki he moui haana. Ti teitei mate a ia. Manatu e fakatai he Tohi Tapu: “Ko ia kua feoaki mo e tau tagata iloilo, kua iloilo ni a ia; ka ko ia kua kapitiga mo e tau tagata goagoa, to matematekelea ai a ia.” (Tau Fakatai 13:20) Manako a tautolu ke tala age ke he falu hagaao ki a Iehova. Ka e hagahaga kelea agaia ke kapitiga tata mo e tau tagata ne nakai fekafekau ki a Iehova.

10. (a) Ka manako a tautolu ke faitaane po ke faihoana, ko e heigoa ka fakaako e tautolu mai ia Iehosafata? (e) Ko e heigoa kua lata ke manatu e tautolu?

¹⁰ Tuga ke fakatai, ka manako a tautolu ke faitaane po ke faihoana, ko e heigoa ka fakaako e tautolu mai ia Iehosafata? Liga kamata a tautolu ke logona e fakaalofa loto fakavihi ke he tagata ne nakai fakaalofa ki a Iehova. Liga manamanatu a tautolu to nakai moua e tautolu ha tagata ke mau he tau tagata he Atua. Po ke liga tala mai tumau e falu magafaoa ha tautolu kua lata a tautolu ke mau neke fuakau. Mooli kua tufuga e Iehova a tautolu mo e manako ke fakaalofa mo e ke fakaalofa ki ai. Kaeke ke nakai moua e tautolu e tagata hako ke mau, ko e heigoa kua lata ke taute e tautolu? Taha mena ke lagomatai a tautolu ko e manamanatu fakahokulo ke he mena ne tupu ki a Iehosafata. Fa ole a ia ki a Iehova ma e takitakiaga. (2 Nofoaga he Tau Patuiki 18:4-6) Ka ko e mogo ne eke a Iehosafata mo kapitiga ha Ahapo ne nakai fakaalofa ki a Iehova, ne fakaheu e ia e hatakiaga ha Iehova. Lata a Iehosafata ke manatu “ko e tau fofoga a Iehova kua o tafeliuaki ai ke he lalolagi oti, ke lagomatai kia lautolu kua katoatoa ha lautolu a tau loto kia ia.” (2 Nofoaga he Tau Patuiki 16:9) Lata foki a tautolu ke manatu, kua manako a Iehova ke lagomatai a tautolu. Maama e ia e tuaga ha tautolu ti fakaalofa a ia ki a tautolu. Talitonu nakai a koe to leveki he Atua e manako haau ma e fakaalofa mo e fai hoa? Mauokafua to foaki e ia ki a koe he taha magaaho!

11, 12. (a) Ko e heigoa ne taute e Hesekia nukua fakakite e mena ne toka he loto haana? (e) Ko e ha ne fakamagalo e Iehova a Hesekia?

¹¹ Ko e heigoa e fakaakoaga ka iloa e tautolu mai ia Hesekia? Lagomatai e Iehova a Hesekia ke kitia e mena mooli he loto haana. (Totou 2 Nofoaga he Tau Patuiki 32:31.) He mogo ne gagao lahi a Hesekia, tala age e Atua to malolō a ia ti fakakite age e fakamailoga ke fakatotoka aki a ia. Fakatū e Iehova e ata he la ke liu atu ki tua hogofulu e veveheaga. Fakahiku ai, tuga kua manako e tau iki ha Papelonia ke iloa lahi  hagaao ke he fakamailoga ia, ti fakafano e lautolu e tau tagata taane ki a Hesekia ke hūhū ke he mena ia. (2 Tau Patuiki 20:8-13; 2 Nofoaga he Tau Patuiki 32:24) Nakai tala age a Iehova ki a Hesekia e puhala ke fehagai mo lautolu. Pehē e Tohi Tapu “ne toka ai” e Iehova ke kitia ko e heigoa ka taute e Hesekia. Fakakite e Hesekia ke he tau tagata taane mai Papelonia e tau koloa oti ne ha ha mo ia. Ne fakakite he mena nei e mena ne toka he loto ha Hesekia. Puhala fe?

¹² Momoko ai, ne fakatokoluga a Hesekia. Ko e fua, “nakai liuaki atu e Hesekia ke lata mo e tau mena fakaalofa ne eke kia ia.” Nakai talahau he Tohi Tapu e kakano ne hiki e aga haana. Liga ha kua kautū a ia ke he tau Asuria po ke fakamaulu e Iehova a ia. Po ke liga ha kua maukoloa mo e talahaua a ia. Pete ne fekafekau a Hesekia ki a Iehova mo e loto katoa, fai magaaho ne fakatokoluga a ia ti nakai fiafia a Iehova. Fakamui, ne “fakatokolalo foki a Hesekia,” ti fakamagalo he Atua a ia.—2 Nofoaga he Tau Patuiki 32:25-27; Salamo 138:6.

13, 14. (a) Ko e heigoa e tuaga ka fakakite e mena he tau loto ha tautolu? (e) Lata ke tali atu fēfē a tautolu ka nava mai he falu a tautolu?

¹³ Ko e heigoa kua fakaako e tautolu mai ia Hesekia mo e hepehepe ne taute e ia? Manatu na mahani fakatokoluga a Hesekia nakai leva he mole e lagomatai e Iehova a ia ke fakakaumahala e tau Asuria ti fakamaulu a ia mai he gagao haana. Ka hohoko e tau mena mitaki ki a tautolu po ke nava he falu a tautolu, ko e heigoa ha tautolu ka taute? Ko e puhala ka tali a tautolu to fakakite e mena he tau loto ha tautolu. Ma e fakatai, liga gahua malolō e matakainaga taane ke tauteute mo e lauga ke he toloaga lahi. Tokologa ne nava ki a ia ha ko e mena ne taute e ia. To fēfē e tali haana ke he navaaga?

¹⁴ Kia manatu tumau e tautolu e mena ne talahau e Iesu: “Ko e tau fekafekau nakai aoga a mautolu; ha ko e tau mena kua lata ke eke e mautolu, ko e tau mena ia kua eke e mautolu.” (Luka 17:10) Manatu he mogo ne fakatokoluga a Hesekia, ne nakai loto fakaaue a ia ke he puhala ne lagomatai e Iehova a ia. Ti ka nava mai he falu a tautolu ke he lauga ha tautolu, ko e heigoa ka lagomatai a tautolu ke fakatumau e mahani fakatokolalo? Maeke a tautolu ke manamanatu fakahokulo ke he mena ne taute e Iehova ma tautolu. Ti maeke a tautolu ke tutala hagaao ki a ia mo e puhala ne lagomatai e ia a tautolu. Kakano ai, ko ia ne tuku mai ki a tautolu e Tohi Tapu mo e agaaga tapu haana ke maeke a tautolu ke taute e lauga.

15, 16. Ko e heigoa ne taute e Iosia ati mate a ia?

¹⁵ Fakahiku ai, ko e heigoa ka fakaako e tautolu mai ia Iosia? Pete ko e patuiki mitaki a Iosia, ne taute e ia e hehē ati mate a ia. (Totou 2 Nofoaga he Tau Patuiki 35:20-22.) Ko e heigoa ne tupu? Kamata e Iosia e tauaga mo Neko ko e patuiki ha Aikupito ka e nakai fai kakano ke tau ai. Ti tala age foki a Neko kua nakai manako a ia ke tau atu ki a Iosia. Talahau he Tohi Tapu ko e tau kupu ha  Neko ne “mai he fofoga he Atua.” Ka e fano a Iosia ke tau ti mate ai. Ko e ha ne tau a ia ki a Neko? Nakai talahau he Tohi Tapu.

¹⁶ Kua lata a Iosia ke kumikumi kaeke ko e mena ne talahau e Neko kua mai mooli ia Iehova. Fēfē? Lata a ia ke ole ki a Ieremia ko e taha he tau perofeta ha Iehova. (2 Nofoaga he Tau Patuiki 35:23, 25) Lata foki a Iosia ke manamanatu ke he tau vala tala. Kua fano a Neko ki Karekemisa ke tau atu ke he taha motu foki ka e nakai ki Ierusalema. Ti nakai lali a Neko ke ekefakakelea a Iehova po ke tau tagata Haana. Nakai manamanatu fakamitaki a Iosia ke he tau mena nei ato taute e ia e fifiliaga. Ko e heigoa e fakaakoaga ma tautolu? Ka fai lekua a tautolu ti lata ke taute e fifiliaga, lata a tautolu ke manamanatu fakamua ke he mena kua liga manako a Iehova ke taute e tautolu.

17. Ka fai lekua a tautolu, maeke fēfē a tautolu ke kalo kehe he taute e hehē ne taute e Iosia?

¹⁷ Ka lata a tautolu ke taute e fifiliaga, kua lata a tautolu ke manamanatu fakamua ke he tau matapatu fakaakoaga he Tohi Tapu ka lagomatai a tautolu mo e puhala ka fakagahua ai e tautolu. He falu tuaga, maeke a tautolu ke lahi e kumikumiaga ke he tau tohi ha tautolu po ke tutala foki ke he motua ma e fakatonuaga. Maeke a ia ke lagomatai a tautolu ke manamanatu ke he falu matapatu fakaakoaga he Tohi Tapu. Manamanatu ke he tuaga nei: Ko e matakainaga fifine ne mau ke he tagata ne nakai ko e Fakamoli. Ne fakatoka a ia ke fano ke he gahua he fonua he taha aho pauaki. (Gahua 4:20) Ka e he aho ia, ne nakai manako e taane haana ke fano a ia ke he gahua fakamatala. Tala age e taane ki a ia kua nakaila lahi e magaaho ha laua ko laua ni ti manako e taane ke uta a ia ke he taha matakavi. Ne manamanatu e matakainaga fifine ke he tau kupu he Tohi Tapu ka lagomatai a ia ke taute e fifiliaga pulotu. Iloa e ia kua lata ke omaoma ke he Atua ti poaki a Iesu ki a tautolu ke taute tutaki. (Mataio 28:19, 20; Gahua 5:29) Ka e manatu foki e ia kua lata e hoana ke omaoma ke he taane haana ti kua latatonu e tau fekafekau he Atua ke totonu. (Efeso 5:22-24; Filipi 4:5) Kua lali kia e taane haana ke taofi a ia he fano ke fakamatala, po ke manako noa ni e taane ke fai magaaho mo ia he aho ia? Ha ko e tau fekafekau ha Iehova, manako a tautolu ke taute e tau fifiliaga ne kua lata mo e kua fakafiafia ki a Ia.

18. Ko e heigoa haau ka fakaako mai he manamanatu fakahokulo ke he tau fakafifitakiaga he tau patuiki tokofā nei i Iuta?

¹⁸ Falu mogo, liga taute foki e tautolu e taha he tau hepehepe ne taute he tau patuiki tokofā i Iuta. Liga (1) falanaki a tautolu ke he tau manamanatuaga ni ha tautolu, (2) fifili e tau vahega kapitiga hepe, (3) aga fakatokoluga, po ke (4) taute e tau fifiliaga ka e nakai manamanatu fakamua ke he finagalo he Atua. Pete ia, nakai fai kakano ke logona hifo kua nakai maeke a tautolu ke fakafiafia a Iehova. Kitia e ia e mitaki ha tautolu, tuga ni he kitia e ia e mitaki he tau patuiki tokofā. Kitia foki e Iehova e lahi he fakaalofa ha tautolu ki a ia mo e lahi he manako ha tautolu ke fekafekau katoatoa ki a ia. Ti foaki mai e ia e tau fakafifitakiaga ki a tautolu ka lagomatai a tautolu ke kalo kehe he taute e tau hepehepe kelea lahi mahaki. Kia manamanatu fakahokulo a tautolu ke he tau tala Tohi Tapu mo e fakaaue ki a Iehova he foaki ai ke lata mo tautolu!