Genda ha biroho

Genda ha rukarra rw'ebirumu

Orahondera Ebyahandiikirwe n’Omutima Gwawe Gwona?

Orahondera Ebyahandiikirwe n’Omutima Gwawe Gwona?

“Kandi binu . . . bikahandikwa obwokutuhabura itwe abaizirwe empero [y’ensi].1 ABAKOLINSO 10:11.

EBIZINA: 49, 127

1, 2. Habwaki nitugenda kwegaho abakama bbana aba Yuda?

KAKUBA orora omuntu abaire n’arubata omu muhanda baitu yaterra yagwa hansi, naiwe kikuletera kwegendereza obw’orukuba n’oraba omu muhanda ogu. Omu mulingo nugwo gumu, kakuba naitwe twetegereza ensobi abantu bamu bakozere omu bwomeezi bwabo, nikisobora kutukonyera kwetantara ensobi ezi. Ekyokurorraho, ensobi z’abantu abarukubazibwaho omu Baibuli nizituhabura.

2 Abakama bbana aba Yuda abatwayegereho omu isomo erihoire bakahereza Yahwe n’omutima gwabo gwona. Baitu nabwo bakakora ensobi z’amaani. Ebyabahikireho bikahandiikwa omu Baibuli nukwo tubyecumitirizeho kandi bitwegese. Ebyabahikireho nibitwegesa ki, kandi nitusobora kwetantara tuta ensobi zonyini ezi bakozere?Soma Abarumi 15:4.

KWESIGA AMAGEZI G’ABANTU KIRUGAMU AKABI

3-5. (a) Asa n’obwaraaba yali aine omutima ogwemaliire hali Yahwe, akakora nsobi ki? (b) Kiki ekisobora kuba kyaletiire Asa kwesiga abantu obwakaba n’arwanisa Baasa?

3 Leka tubanze tubazeho omukama Asa. Akesiga Yahwe obu ihe lya Esyopiya erikuhika omu kakaikuru kamu lyaramagiire Yuda. Baitu atesige Yahwe obwakaba narwanisa Baasa omukama wa Isareri. Asa akaba n’agonza kulemesa Baasa kwombeka Rama, orukaba ruli rubuga rw’omugaso hali Isareri kandi rukaba ruli haihi n’ensaro z’obukama bwa Yuda. (2 Ekyebyomubusinge 16:1-3) Asa akacwamu kugulirra omukama wa Aramu kumukonyera. Abaramu obu batahiriire embuga za Isareri, Baasa akaleka “okwombeka Rama, yasiga omulimogwe.” (2 Ekyebyomubusinge 16:5) Ha kubanza, Asa n’asobora kuba yatekeriize ngu akakora ekintu eky’amagezi.

4 Baitu Yahwe akehurra ata? Yahwe kitamusemeze, kandi akatuma nabbi Hanani kuhabura Asa. (Soma 2 Ekyebyomubusinge 16:7-9.) Hanani akagambira Asa ati: “Okuruga hati oliba nobulemu.” Asa akasobora kwegarurra orubuga rwa Rama, baitu omu bwomeezi bwe bwona obwahondiireho, uwe n’abantu be bakarwana obulemu bwingi.

5 Omu isomo erihoire, tukarora ngu Yahwe akasiima Asa, kandi akarora ngu omutima gwe gukaba guhikiriire n’obwaraaba yali muntu atahikiriire. (1 Ekyabakama 15:14) Nobukiraaba kiri kiti, Asa atasobole kwetantara ebizibu ebyaleserwe encwamu ye embi. Habwaki yayesigire omutima gwe n’abantu abandi omu kiikaro ky’okwesiga Yahwe? Rundi Asa akatekereza ngu n’asobora kukozesa obukodyo bwe kusingura obulemu. Rundi n’asobora kuba yahondiire amagezi amabi agamuhairwe.

Ekizibu kyona ekituratunga, twesige Yahwe hatali amagezi gaitu

6. Ensobi za Asa nizitwegesa ki? Ha ekyokurorraho.

6 Ensobi za Asa nituzegeraho ki? Omu miringo yoona, tusemeriire kwesiga Yahwe hatali amagezi gaitu. Twine kusaba atukonyere omu buli kizibu kyaitu kyona, eky’amaani n’ekitali ky’amaani. Kirungi kwekaguza: Obutuba n’ekizibu, tulengaho kukimaraho omu magezi gaitu habwaitu? Rundi tubanza kuseruliiriza omu Baibuli nukwo hanyuma tuhondera ebitusomere okumaraho ekizibu kyaitu? Ekyokurorraho, kakuba ab’omu ka yaawe balengaho kukulemesa kugenda omu ruso’rokano orw’ekitebe rundi oruso’rokano orukooto. Orasaba Yahwe akukonyere kumanya eky’okukora ha nsonga enu? Rundi omazire akasumi otaine omulimo hanyuma watunga omuntu arukugonza kukukozesa. Oramugambira nk’oku oine kugendaga omu nso’rokano buli wiiki n’obu kiramanyisa kuferwa omulimo ogu? Nobukiraaba kiri kizibu ekirukwingana nkaha, tusemeriire kwijuka obuhabuzi bw’omuhandiiki wa Zabuli ayagambire: “Orugendo rwawe oruheyo hali Mukama; kandi omwesigege, aliruhikiriza.”Zabuli 37:5.

KIKI EKISOBORA KUBAHO KAKUBA TUTUNGA ABANYWANI ABABI?

7, 8. Yehosafati akakora nsobi ki, kandi kiki ekyarugiremu? (Rora ekisisani ekiri ha kutandika kw’isomo linu.)

7 Hati leka turole ekyokurorraho ky’omutabani wa Asa arukwetwa Yehosafati. Akaba n’emiringo nyingi enungi ei Yahwe yasiimire. Kandi obu yayesigire Yahwe, akakora ebintu bingi ebirungi. Baitu haroho n’encwamu embi ezi yakozere. Ekyokurorraho, akakora entekaniza z’omutabani kuswera omuhara w’omukama Ahabu ow’akaba ali mubi muno. Hanyuma y’akasumi, Yehosafati aketeraniza hali Ahabu omu kurwanisa Abaramu, n’obukiraaba ngu nabbi Mikaya akamuhabura okutamweteranizaho. Omu bwire bw’obulemu, Abaramu bakaizira Yehosafati balengaho kumwita. (2 Ekyebyomubusinge 18:1-32) Obu yagarukire Yerusalemu, nabbi Yehu akamukaguza: “Kikuhikiriire okukonyera ababi, nokugonza abo abarukunoba Mukama?”Soma 2 Ekyebyomubusinge 19:1-3.

8 Baitu, haroho isomo lyona eri Yehosafati yayegere kuruga omu byamuhikireho, n’obuhabuzi bwa nabbi wa Ruhanga? Nangwa. Nobwaraaba yagonzaga Yahwe n’okukora ebirukumusemeza, Yehosafati akagarukamu yanywana omusaija akaba atarukugonza kuhereza Yahwe. Omusaija onu nuwe Omukama Ahaziya, mutabani wa Ahabu. Yehosafati na Ahaziya bakombeka hamu ebyombo. Baitu ebyombo binu bikacweka batakabikozeseze.2 Ekyebyomubusinge 20:35-37.

9. Kiki ekisobora kutuhikaho kakuba tunywana abantu ababi?

9 Ebyahikire hali Yehosafati nibitwegesa ki? Yehosafati akakora ebihikire kandi ‘akaserra Mukama n’omutima gwe gwona.’ (2 Ekyebyomubusinge 22:9) Baitu akacwamu kumara obwire bwe n’abantu abakaba batarukugonza Yahwe, kandi kinu kikamuletera ebizibu bingi omu bwomeezi bwe. Kandi, akaba ali haihi n’okwitwa. Ijuka orufumo orw’omu Baibuli orukugamba: “Gendaga nabantu abamagezi, kandi olifoka owamagezi: baitu mutahi wabadomadoma alisasa.” (Enfumo 13:20) Nitugonza kugambiraho abandi ebirukukwata hali Yahwe. Baitu ky’akabi kuganjana n’abantu abatarukuramya Yahwe.

N’okigumya ngu Ruhanga n’aija kukukonyera omu kyetago kyawe eky’okutunga omugonzebwa?

10. (a) Obu turaaba nitugonza kutaaha obuswere, kiki ekitusobora kwegera hali Yehosafati? (b) Kiki eky’osemeriire kwijuka?

10 Nk’ekyokurorraho, kakuba oba n’ogonza kutaaha obuswere, ekyokurorraho kya Yehosafati nikikwegesa ki? N’osobora kutandika kugonza omuntu atarukuhereza Yahwe. Nitusobora kutekereza ngu tikyanguhire kutunga omuntu ow’okutaaha nauwe obuswere kuruga omu kitebe kya Yahwe. Rundi abanyabuzaale nibasobora kwikara nibatugambira ngu tutaahe obuswere emyaka etakatulekere. Gali mananu ngu Yahwe akatuhanga twine ekyetaago ky’okugonza n’okugonzebwa. Baitu, kakuba tulemwa kutungu omuntu ahikire ow’okutaaha nauwe omu buswere? Ekintu ekisobora kutukonyera nukwo kucumitiriza ha kyokurorraho kya Yehosafati. Emirundi erukukira obwingi yasabaga Yahwe kumuragirra eky’okukora. (2 Ekyebyomubusinge 18:4-6) Baitu obu yanywaine Ahabu, omunyanzigwa wa Yahwe, akoleka ngu akagaya obuhabuzi bwa Yahwe. Yehosafati akaba asemeriire kwijuka ngu “amaiso ga Mukama nigagendagenda hona omu nsi yona, ayeyoleke wamani habwabo omutima gwabu oguli guhikiriire namberali.” (2 Ekyebyomubusinge 16:9) Naitwe tusemeriire kwijuka ngu Yahwe n’agonza kutukonyera. Amanyire ebi tutarukusobora kandi atugonza. Noikiriza ngu Ruhanga n’aija kukukonyera omu kyetago kyawe eky’okutunga omugonzebwa? Kigumye ngu n’aija kukonyera!

Otatandikaho engonzi n’omuntu atarukuhereza Yahwe (Rora akacweka 10)

OTAIKIRIZA EMYEHEMBO KUKUTAAHA OMU MUTIMA

11, 12. (a) Kintu ki Hezekiya eki yakozere ekyayolekere ekimuli ha mutima? (b) Habwaki Yahwe yaganyiire Hezekiya?

11 Isomo ki eritukwegera hali Hezekiya? Yahwe akakonyera Hezekiya kurora kiki ekikaba kiri omu mutima gwe. (Soma 2 Ekyebyomubusinge 32:31.) Hezekiya obu yarwaire muno, Ruhanga akamugambira ngu akaba n’agenda kukira kandi akamuha akokuro’raho kumunanukya. Yahwe akagarra ekiituru enyuma amatembero ikumi. Hanyuma y’akasumi, nikisisana abakuru ba Baburoni bakaba nibagonza kumanya ebirukukwata ha k’okurorraho kanu, kandi bakasindikira Hezekiya abasaija okumukaguza ebirukukiraho. (2 Ekyabakama 20:8-13; 2 Ekyebyomubusinge 32:24) Yahwe atagambire Hezekiya omulingo gw’okutwazamu abantu banu. Baibuli n’egamba ngu, Yahwe “akamusigaho” kumulenga arole eky’arakora. Hezekiya akoleka abasaija ba Baburoni itungo lyona eryakaba aine. Kinu kikoleka ekikaba kiri omu mutima gwa Hezekiya. Omu mulingo ki?

12 Eky’enaku, Hezekiya akatunga emyehembo. Eky’arugiremu, “atasasule nkomugisa ogwamukozirwe okugukaba guli.” Baibuli tetugambira habwaki entekereza ye yahindukire. Rundi n’esobora kuba yahindukire habw’obusinguzi obu yatungire hali Abaramu, rundi habwokukizibwa Yahwe. Rundi habwokuba akaba afokere muguda kandi muntu ruranganwa. N’obu kiraaba ngu Hezekiya akaba aheriize Yahwe n’omutima gwe gwona, obwire bukahika yatunga emyehembo ekyaletiire Yahwe kubihirwa. Baitu hanyuma y’akasumi, ‘Hezekiya akebundaza,’ Ruhanga yamuganyira.2 Ekyebyomubusinge 32:25-27; Zabuli 138:6.

Omulingo twetwaza abandi obu batuhaisaniza nikisobora kwoleka ekiri omu mutima gwaitu

13, 14. (a) Kintu ki ekisobora kutubaho kikoleka ekinyakutuli omu mutima? (b) Tusemeriire kwetwaza tuta kakuba omuntu atuhaisaniza?

13 Kiki ekiturukwegera hali Hezekiya n’ensobi ze eziyakozere? Ijuka ngu Hezekiya akatunga emyehembo hanyuma ya Yahwe kumukonyera kusingura Abaramu n’okumukiza oburwaire bwe. Nahabweki kakuba batukorra ebintu ebirungi rundi batuhaisaniza, kiki ekiturakora? Omulingo turayetwaza nigwija kwoleka ekiri omu mutima gwaitu. Ekyokurorraho, ow’oruganda n’asobora kuba atairemu amaani maingi kutekaniza orubazo n’okuruha omu maiso g’abantu baingi. Kakuba bamuhaisaniza habw’orubazo, arayetwaza ata?

14 Twine kumanya ngu Yesu akagamba: “Nukwo nainywe, obumulikamara okukora byona ebimwaragiirwe, mugambege ngu tuli bairu rubale abatarukugasa; ebitukozire nibyo byatuhikiriire okukora” (Luka 17:10) Ijuka ngu Hezekiya obu yatungire emyehembo, ataijuke omulingo Yahwe akaba amukonyire. Nahabweki kakuba omuntu atusiima habw’orubazo orutuhaire, kintu ki ekiratukonyera kwebundaaza? Nitusobora kucumitiriza ha bintu ebi Yahwe atukoliire. Kandi nitusobora kumubazaaho n’okubazaaho omulingo atukonyire. Kasita nuwe atuhaire Baibuli n’omwoyo gwe ogurukwera kutusobozesa kuha orubazo.

LEKA YAHWE AKWEBEMBERE OBWORAABA N’OKORA ENCWAMU

15, 16. Yosiya akakora ki ekyamurugiriiremu okufa?

15 Omu kumalirra, ekyokurorraho kya Yosiya nikitwegesa ki? Yosiya n’obwaraaba yali mukama murungi, akakora ensobi eyamurugiiremu okufa. (Soma 2 Ekyebyomubusinge 35:20-22.) Kiki ekyabaireho? Yosiya akatandikaho obulemu na Neko omukama wa Misiri, kandi kunu hakaba hataraho ensonga yoona ey’okumurwanisa. Omukama Neko nauwe wenka akagambira Yosiya ngu akaba atarukugonza kurwana nauwe. Baibuli n’egamba ngu ebigambo bya Neko bikaruga omu “kanwa ka Ruhanga.” Baitu Yosiya akahambiriza kandi yamalirra aisirwe. Baitu habwaki yagenzere kurwanisa Neko? Baibuli tekibazaaho.

16 Yosiya akaba asemeriire kubanza kwetegereza obu garaaba gaali mananu ngu Neko akaba aragiirwe Yahwe. Omu mulingo ki? Akubaire ayehanwize hali Yeremiya, nabbi wa Yahwe. (2 Ekyebyomubusinge 35:23, 25) Ekindi, Yosiya akubaire abandize kutekereza. Neko akaba n’agenda Kakemisi kurwanisa ihanga erindi hatali Yerusalemu. Kandi Neko atajume Yahwe rundi abantu be. Yosiya atabanze kutekereza ha bintu binu atakakozere encwamu ye. Isomo ki eriturukwegamu? Obuturaaba twine ekizibu kandi nitugonza kumanya eky’okukora, leka tubanze twekaguze eki Yahwe yakugondeze tukole.

17. Kakuba tutunga ebizibu, nitusobora kwetantara tuta kukora ensobi nk’eya Yosiya yakozere?

17 Tutakakozere encwamu, tusemeriire kubanza kutekereza ha misingi ya Baibu-li ey’erukusobora kutukonyera n’omulingo tusobora kugita omu nkora. Obwire obumu nikisobora n’okwetagisa kuseruliiriza omu bitabu by’omwiru omwesigwa rundi kwehanuzaho omugurusi nukwo atuhemu amagezi. N’asobora kutukonyera kubanza kwecumitiriza ha misingi endi eya Baibuli tutakakozere encwamu yoona. Teramu akasisani: Munyaanya itwe aswirwe omusaija atali Kaiso wa Yahwe. Haroho ekiro eky’akomeremu okugenda omu buhereza. (Engeso Ezabakwenda 4:20) Baitu ha kiro eki, omusaija tarukugonza mukazi we agende kutebeza. Amugambira ngu, akasumi karabireho batarukutunga obwire bw’okwikarra bakabaza nk’abagonzebwa, nahabweki n’agonza bagendeho hantu nambere basobora kwikarra bakabaza. Hati munyaanya itwe atekerezaho emisingi ya Baibuli erukusobora kumukonyera kukora encwamu ey’amagezi. Akimanyire ngu aine kworobera Ruhanga, kandi aine kuhondera ekiragiro kya Yesu eki yaturagiire eky’okugenda kufoora abantu boona abegeswa. (Matayo 28:19, 20; Engeso Ezabakwenda 5:29) Baitu kandi ayongera aijuka ngu, omukazi asemeriire kworobera iba kandi ngu Ruhanga n’agonza abahereza be babanze kutekereza batakakozere ekintu kyona. (Abefeso 5:22-24; Abafiripi 4:5) Nahabweki asemeriire kubanza kwekaguza, iba n’alengaho kumulemesa kugenda kutebeza, rundi n’agonza obwire bw’ekiro eki babumale hamu nibabaza nk’abagonzebwa? Yahwe n’agonza abahereza be bakole encwamu ez’amagezi kandi eziramusemeza.

IKARA OINE OMUTIMA OGUHIKIRIIRE KANDI OSEMERERWE

18. Noija kugasirwa ota kakuba oyecumitiriza ha byokurorraho eby’abakama bbana aba Yuda?

18 Obwire obumu, naitwe nitusobora kukora emu ha nsobi abakama bbana aba Yuda ezi bakozere. Nitusobora (1) kwesiga entekereza yaitu habwaitu, (2) kunywana abanywani ababi, (3) kutunga emyehembo, rundi (4) kukora encwamu tutabandize kutekereza hali ebi Ruhanga agonza. Baitu kakuba kibaho, tutatandika kutekereza ngu titusobora kusemeza Yahwe. Aturoramu ebirungi nk’oku yabirozeremu abakama abbana aba Yuda. Kandi Yahwe arora okugonza okutumwinire n’omulingo turukugonza kumuhereza n’omutima gwaitu gwona. Nahabweki atuteriireho ebyokurorraho ebisobora kutukonyera kwetantara kukora ensobi z’amaani. Twikale nitwecumitiriza ha byokurorraho binu ebya Baibuli kandi nitusiima Yahwe habw’okubituteramu omu Baibuli!