Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

«Japunx tuʼna aju in xi ttziyana»

«Japunx tuʼna aju in xi ttziyana»

«Oʼkx japunx kyuʼne aju otoq txi kytziyane te Qman» (MATEO 5:33).

BʼITZ: 18 EX 7

1. a) ¿Tiʼ bʼant tuʼn Jefté ex ax ikx bʼant tuʼn Ana? (Qʼonka twitza tiʼj tnejel tilbʼilal). b) ¿Alkyeqe xjel che xel qtzaqʼweʼn toj xnaqʼtzbʼil lu?

OK JEFTÉ te nejenel kyxol soldad ex ten nim tipumal tej tqʼojin. Atzun te Ana, mintiʼ jaw tnimsan tibʼ, ok tkwentin tchmil ex tja. Kykabʼil bʼant kabʼe tiʼchaq kyuʼn. Jun, in che kʼulintoq te Jehová ex juntl teyele junjun kye xi kytziyen jun kyyol te Jehová, ex ok tilil kyuʼn tuʼn tjapun twiʼ kyuʼn. Kyaj tqʼoʼn Jefté ex Ana jun tbʼanel techel kywitz xinaq ex xuʼj in xi kytziyen jun kyyol te Jehová toj ambʼil jaʼlo. ¿Tiʼ t-xilen aju in xi qtziyen jun qyol? ¿Tiquʼn nya jun saqchbʼil aju tuʼn t-xi qtziyen jun qyol te Jehová? ¿Tiʼ xnaqʼtzbʼil jaku tzeʼl qiʼn tiʼj techel kyaj tqʼoʼn Jefté ex Ana? Che xel qtzaqʼweʼn oxe xjel lu toj xnaqʼtzbʼil lu.

2, 3. a) ¿Tiʼ t-xilen aju in xi qtziyen jun qyol? b) ¿Tiʼ in tzaj t-xnaqʼtzaʼn Tyol Dios tiʼjju tuʼn t-xi qtziyen jun qyol te Jehová?

2 In tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios qa aj t-xi qtziyen jun qyol, in nok te jun tziybʼil nim toklen toj twitz Jehová. Jun techel, jaku txi qtziyen te qa kbʼantel jun tiʼ quʼn, qa kxel qqʼoʼn jun oyaj te, qa qo ajbʼel te toj jun tbʼanel tten, moqa ya miʼn kubʼ qbʼinchaʼn jun tiʼ. Aj t-xi qtziyen jun qyol, mintiʼ jun in nok ten obligaril qe. Tuʼntzunju, qa ma txi qtziyen jun qyol, il tiʼj tuʼn ttzaj qnaʼn qa nim toklen jlu toj twitz Jehová ex nya jun saqchbʼil. Ax ikx kʼokel qnimen ex kjapunel twiʼ quʼn. Toj twitz Jehová, nim toklen jun yol otoq txi qtziyen ik tzeʼn jun yol in kyaj bʼant tiʼj kyuʼn kabʼe xjal, aj tkubʼ kytziyen qa kbʼantel moqa miʼn bʼant jun tiʼ kyuʼn (Génesis 14:22, 23; Hebreos 6:16, 17). Ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios, ¿jniʼ kyoklen qyol kʼokel qqʼoʼn, aju in xi qtziyen te Jehová?

3 In tqʼamaʼntoq Tley Moisés qa at jun xjal otoq txi ttziyen jun tyol te Jehová, il tiʼj tuʼn tjapun tuʼn. In tzaj tqʼamaʼn jlu: «Il tiʼj tuʼn tjapun tyol ex tuʼn tbʼinchante tkyaqil aju otoq tzaj ttziyan» (Números 30:2). Yajxitl, kubʼ ttzʼibʼin aj kawil Salomón qe yol lu: «Ok t-xi ttziyana jun yol te Dios japunx naj tuʼna, porque ate Dios mintiʼ in tzalaj kyiʼj qe xjal mintiʼ kynabʼl. Japunx tuʼna aju in xi ttziyana» (Eclesiastés 5:4). Ax ikx kyaj t-xnaqʼtzaʼn Jesús qa nya jun saqchbʼil jun yol in xi qtziyen te Jehová. Tqʼama jlu: «Miʼn txi kymaʼne tzqan Dios, [moqa toj tbʼi Dios, XT], tiʼj jun yol mya ax tok, noq oʼkx japunx kyuʼne aju otoq txi kytziyane te Qman» (Mateo 5:33).

4. a) ¿Tiquʼn nya jun saqchbʼil jun yol in xi qtziyen te Jehová? b) ¿Tiʼ xnaqʼtzbʼil jaku tzʼel qiʼn tiʼj techel kubʼ tqʼoʼn Jefté ex Ana?

4 Bʼaʼn tuʼn tkubʼ qximen qa nya jun saqchbʼil jun qyol in xi qtziyen te Jehová. Qa ma japun moqa mintiʼ ma japun quʼn, jaku tzaj tiʼn bʼaʼn moqa nya bʼaʼn tiʼj qamiwbʼil tukʼil. Kyaj tchikʼbʼaʼnxix David jlu tej tqʼama jlu: «¿Alkye jaku jax twi witz etzan tuʼn Qman? ¿Alkye jaku ten tuj tja xjan?». Yajxitl, tzaj ttzaqʼweʼn qa in xi tkʼamoʼn Jehová jun xjal «in japun tuʼn tkyaqil yol in xi ttziyan» (Salmo 24:3, 4). ¿Alkye yol xi ttziyen Jefté ex Ana te Jehová? ¿Nyape kwest ela toj kywitz tuʼn tjapun kyuʼn?

JAPUN TWI KYYOL XI KYTZIYEN TE JEHOVÁ

5. ¿Alkye yol xi ttziyen Jefté, ex tiʼ bʼaj?

5 Xi ttziyen Jefté jun yol te Jehová tej t-xiʼ qʼojil kyiʼj aj Amón, aqeju aj qʼoj kyiʼj tmajen Dios (Jueces 10:7-9). Tej xi tqanin Jefté onbʼil te Jehová tuʼn tkambʼan tiʼj qʼoj, xi ttziyen jlu te: «Qa ma che tzaj tqʼoʼna aj Amón tuj nqʼabʼe, kxel nqʼoʼne teya [...] noq alkye jun ma tzʼetz nej tuj njaye kʼmolte weye ok wul meltzʼaje tuj qʼoj». ¿Tiʼ bʼaj? Tzaj ttzaqʼweʼn Jehová tnaʼj Dios Jefté ex kambʼan tiʼj qʼoj. Tej tmeltzʼaj Jefté tja a tmeʼjel, moqa tmyal, etz kʼamol te. Tuʼntzunju, a tmeʼjel kʼokeltoq te Jehová (Jueces 11:30-34). ¿Tiʼ t-xilen jlu te tmeʼjel Jefté?

6. a) ¿Tiquʼn kwest ela toj twitz Jefté ex tmeʼjel tuʼn tjapun twiʼ yol otoq txi ttziyen te Jehová? b) ¿Tiʼ xnaqʼtzbʼil in tzaj tqʼoʼn Deuteronomio 23:21, 23 ex Salmo 15:4 qe aj t-xi qtziyen jun yol?

6 Tuʼn tjapun twiʼ tyol Jefté, iltoq tiʼj tuʼn t-xi tmeʼjel ajbʼel te Jehová toj ja xbʼalun toj tkyaqil ambʼil. ¿Xipe ttziyen Jefté tyol ex mintiʼ otoq kubʼ ten ximel tiʼj? Miʼn. Ojtzqiʼnlo tuʼn Jefté qa a tmeʼjel jakutoq tzʼetz kʼamol te tnejel. Maske ikju, kwest ela toj twitz ex toj twitz tmeʼjel tuʼn tjapun twi yol lu. Tej tok tqʼoʼn Jefté twitz tiʼj tmeʼjel, tqʼama qa tzaj nim tbʼis. Atzun te tmeʼjel, xi oqʼil tuʼnju mlaytoq kubʼ mojeʼ. ¿Tiquʼn bʼant jlu tuʼn? Tuʼnju mlaytoq ten tchmil nix tuʼn tul tal. Ex tuʼnju ya mintiʼ mas tkʼwaʼl Jefté, mintiʼ juntl jakutoq kyaj qʼinte t-apellid. Noqtzun tuʼnj, ojtzqiʼntoq tuʼn Jefté ex tmeʼjel qa attoq juntl tiʼ mas nim toklen twitzju in kubʼtoq kynaʼn. Tqʼama Jefté jlu: «Ma txi ntziyane jun yol te Qman ex il tiʼj tuʼn tjapun wuʼne». Atzun te tmeʼjel tqʼama jlu: «Tat, bʼinchama wiʼje aju ma txi ttziyana» (Jueces 11:35-39). Kukx ajbʼen Jefté ex tmeʼjel te Jehová. Tuʼntzunju, mintiʼ kubʼ kyximen tuʼn miʼn tjapun twiʼ yol otoq txi ttziyen Jefté, maske kwest ela toj kywitz (kjawil uʼjit Deuteronomio 23:21, 23 ex Salmo 15:4).

7. a) ¿Alkye yol xi ttziyen Ana ex tiquʼn bʼant jlu tuʼn? b) ¿Alkye tten tzaj ttzaqʼweʼn Jehová tnaʼj Dios Ana? c) ¿Tiʼ t-xilen jlu te Samuel? (Qʼonka twitza tiʼj tqanil).

7 Ax ikx xi ttziyen Ana jun yol te Jehová toj ambʼil kwest toj tanqʼibʼil. In bʼisintoq tuʼnju mintiʼ jun tal ul itzʼj ex tuʼn jlu in che xmayin txqantl tiʼj (1 Samuel 1:4-7, 10, 16). Xi tqʼamaʼn Ana te Jehová aju in kubʼtoq tnaʼn ex xi ttziyen jlu te: «Nman aya Tajaw Tkyaqil: Qa ma tzaj tkeʼyina aju yajbʼil weye, aqine tmajena, ex qa ma chin pone tiʼj tkʼuʼja, ex qa ma tzaj tqʼoʼna jun wale xinaq, jaku txi nqʼoʼne tuʼn tajbʼen teya tuj tkyaqil tanqʼibʼl, ex miʼn tzʼel ttxaʼn twiʼ te jun yekʼbʼil qa otoq txi nqʼoʼne teya» * (qʼonka twitza tiʼj tqanil) (1 Samuel 1:11). Tzaj ttzaqʼweʼn Jehová tnaʼj Dios Ana, ex toj juntl abʼqʼi ul jun tal, Samuel tbʼi ok tqʼoʼn. Nim jaw tzalaj, noqtzun tuʼn, mintiʼ ikʼ tnaʼl tyol tuʼn aju otoq txi ttziyen te Jehová. Tej tul itzʼj tal tqʼama jlu: «O txi nqanine te Qman» (1 Samuel 1:20).

Mintiʼ bʼant junjun tiʼchaq tuʼn Ana maske at kyoklen toj twitz, noq tuʼn tjapun twiʼ tyol xi ttziyen te Dios

8. a) Qʼamantza tiquʼn kwest ela toj twitz Ana tuʼn tjapun twiʼ yol otoq txi ttziyen. b) ¿Tiquʼn in tzaj tnaʼn Salmo 61 aju tbʼanel techel kyaj tqʼoʼn Ana?

8 Tej qʼiʼntoq junlo oxe abʼqʼi tuʼn Samuel, bʼant tuʼn Ana aju otoq txi ttziyen te Jehová. Xi tiʼn Samuel toj ja xbʼalun aju attoq toj tnam Siló. Atztzu pon tiʼn tal twitz pal Elí. Xitzun tqʼamaʼn Ana jlu te Elí: «O txi nqanine te Qman tuʼn ttzaj tqʼoʼn jun wale, ex ma tzaj tqʼoʼn aju xi nqanine te. Jaʼlo kxel nqʼoʼne te Qman tuʼn tajbʼen te tuj tkyaqil tanqʼibʼl» (1 Samuel 1:24-28). Atxix toj ambʼil aju, tzyet tanqʼin Samuel toj ja xbʼalun. In tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios qa kukx tzaj chʼiy Samuel «tuj tja Dios» (1 Samuel 2:21). Kwestlo ela toj twitz Ana tuʼn tjapun twiʼ tyol. ¿Tiquʼn? Tuʼnju mlaytoq tzalaj tkyaqil qʼij tiʼj tal nix tuʼn tok tqʼoʼn twitz tiʼj aj ttzaj chʼiy. Maske ikju, ok tqʼoʼn Ana nim toklen aju yol xi ttziyen te Jehová. Mintiʼ bʼant junjun tiʼchaq tuʼn maske at kyoklen toj twitz noq tuʼn tjapun twiʼ yol otoq txi ttziyen (1 Samuel 2:1, 2; kjawil uʼjit Salmo 61:1, 5, 8).

¿In che japun kywi qyol o txi qtziyen te Jehová?

9. ¿Tiʼ qo xnaqʼtzal tiʼj kyoj junjuntl taqikʼ?

9 Ik tzeʼn ma qo xnaqʼtzan tiʼj, nya jun saqchbʼil jun yol in xi qtziyen te Jehová. Tuʼntzunju, qo xnaqʼtzal tiʼj alkyeqe yol jaku txi qtziyen toj ambʼil jaʼlo ex tiquʼn kʼokel tilil quʼn tuʼn kyjapun quʼn.

AJ T-XI QTZIYEN TE JEHOVÁ TUʼN QAJBʼEN TE

Tej xi qtziyen te Jehová tuʼn qajbʼen te. (Qʼonka twitza tiʼj taqikʼ 10).

10. ¿Alkye yol mas nim toklen in xi qtziyen, ex tiʼ t-xilen jlu te qe?

10 Aju yol mas nim toklen in xi qtziyen, aju aj t-xi qqʼamaʼn te Jehová qa qo ajbʼel te. Toj jun naʼj Dios qjunalx, in xi qtziyen te Jehová qa kʼajbʼel qchwinqlal quʼn tuʼn kukx qajbʼen te, noq tiʼxku jaku bʼaj. Tqʼama Jesús qa ik tten jlu ik tzeʼn in kubʼ qxkʼayin qibʼ tiʼjju qe qajbʼil ex a Jehová kʼokel qqʼoʼn tnejel toj qanqʼibʼil (Mateo 16:24). Tojju qʼij lu xi qqʼamaʼn te Jehová tuʼn qajbʼen te ex o ok te te (Romanos 14:8). Nim toklen jlu toj qwitz. In kubʼ qnaʼn ik tzeʼn tqʼama jun aj tzʼibʼil tiʼj jun bʼitz tej tqʼama: «¿Tzaʼn tten tuʼn tchjet wuʼne te Qman tkyaqilju bʼaʼn o tbʼincha wiʼje? Kjapunel wuʼne tkyaqilju yol xi ntziyane te Qman kywitz kykyaqil xjal etzan tuʼn» (Salmo 116:12, 14).

11. ¿Tiʼ bʼaj tojju qʼij tej tjaw aʼ qwiʼ?

11 ¿Ope txi qqʼamaʼn te Jehová qa qo ajbʼel te ex ope kubʼ qyekʼun kywitz txqantl aj tjaw aʼ qwiʼ? Tbʼanel qa o bʼant jlu quʼn. ¿Naʼnx chikʼbʼabʼil quʼn aju etz qʼoʼn tej tjaw aʼ qwiʼ? Tzaj tqanin erman etz qʼonte chikʼbʼabʼil qa otoq t-xi qqʼamaʼn te Jehová tuʼn qajbʼen te ex qa in neltoq qnikʼ tiʼj qa aj t-xi qqʼamaʼn jlu ex aj tjaw aʼ qwiʼ, qo okel te testigos de Jehová. Tej t-xi qqʼamaʼn qa oje, kykyaqil qeju in che bʼiʼn qiʼj el kynikʼ tiʼj qa otoq txi qqʼamaʼn te Jehová tuʼn qajbʼen te. Ax ikx el kynikʼ tiʼj qa otoq che japun kawbʼil quʼn tuʼntzun tjaw aʼ qwiʼ ex tuʼn qok te ajbʼel te Jehová. Tuʼn jlu, nim jaw tzalaj Jehová quʼn.

12. a) ¿Alkyeqe xjel bʼaʼn tuʼn kukx qximen kyiʼj? b) ¿Alkye junjun tiʼchaq bʼaʼn tuʼn tbʼant quʼn tqʼama apóstol Pedro?

12 Tej tjaw aʼ qwiʼ, xi qtziyen te Jehová tuʼn tajbʼen qchwinqlal quʼn tuʼn qajbʼen te ex qa tuʼn tok tilil quʼn tuʼn qnimen te. Noqtzun tuʼnj, tej tjaw aʼ qwiʼ tzmatoq in xi tzyet qajbʼebʼil te Jehová. Tuʼntzunju, bʼaʼn tuʼn tkubʼ qxjelin jlu: «¿Ope chʼiy wamiwbʼile tukʼil Jehová atxix tej tjaw aʼ nwiʼye? ¿Kukxpe in chin ajbʼene te tuʼn tkyaqil wanmiye?» (Colosenses 3:23). «¿In chin naʼne Dios toj tkyaqil ambʼil? ¿In chin uʼjine tiʼj Tyol Dios tkyaqil qʼij? ¿In chinxe kyoj kykyaqil chmabʼil? ¿In nokpe tilil wuʼne tuʼn npakbʼane? ¿Moqa ya mintiʼ in nok tilil wuʼne toj wajbʼebʼile te Jehová?». Tqʼama apóstol Pedro tiʼ nya bʼaʼn jaku tzaj qiʼj qa ma qo chewix toj qajbʼebʼil te Jehová. Mlay bʼaj jlu qiʼj qa ma tzʼok tilil quʼn tuʼn tchʼiy qʼuqbʼil qkʼuʼj, qojtzqibʼil, qkʼujlabʼil tiʼj Jehová ex tuʼn kukx tikʼx quʼn (kjawil uʼjit 2 Pedro 1:5-8).

13. ¿Tiʼ il tiʼj tuʼn ttzaj tnaʼn okslal o txi ttziyen tuʼn tajbʼen te Jehová ex o jaw aʼ twiʼ?

13 Qa o txi qtziyen te Jehová tuʼn qajbʼen te, ya mlay txi qqʼamaʼn te qa ya mlaytl qo ajbʼen te. Aju xjal in sikt tuʼn tajbʼen te Jehová ex tuʼn tanqʼin ik tzeʼn jun okslal, mlay txi tqʼamaʼn qa mintiʼ xi ttziyen te Jehová tuʼn tajbʼen te ex qa mintiʼ tajbʼen aju tej jaw aʼ twiʼ * (qʼonka twitza tiʼj tqanil). Qa ma kubʼ tbʼinchaʼn xjal lu jun matij il, il tiʼj tuʼn t-xi tqʼoʼn tajlal twitz Jehová ex twitz kʼloj okslal (Romanos 14:12). Yolin Jesús kyiʼj junjun okslal otoq chewix kykʼujlabʼil tiʼj Jehová. Nya qajbʼil tuʼn qok ik tzeʼn kye. Sino qajbʼil tuʼn ttzaj tqʼamaʼn Jesús qe yol ik tzeʼn jlu qiʼj: «Ojtzqiʼn qe kybʼinchbʼene wuʼne ex bʼaʼn wuʼne at kykʼujlalile, at kyokslabʼle, bʼaʼn kyajbʼebʼle, at kypasense ex mas bʼaʼn kybʼinchbʼene jaʼlo ik tzaʼn nej» (Apocalipsis 2:4, 19). Qaj tuʼn ttzalaj Jehová aj tok tilil quʼn tuʼn tjapun twiʼ qyol xi qtziyen te tej tjaw aʼ qwiʼ.

AJU KYTZIYBʼIL QEJU IN CHE KUBʼ MOJEʼ

Aju yol kubʼ qtziyen tej qkubʼ mojeʼ. (Qʼonka twitza tiʼj taqikʼ 14).

14. ¿Alkye tkabʼin yol nim toklen jaku txi qtziyen ex tiquʼn nim toklen?

14 Aju tkabʼin yol nim toklen in xi qtziyen aju in xi qtziyen aj qkubʼ mojeʼ. Xjan mejebʼleʼn. Tuʼntzunju nya jun saqchbʼil toj twitz Jehová aj tkubʼ kytziyen mejebʼleʼn kyyol twitz ex kywitz qeju otoq che pon kyukʼil. Kykyaqil qeju in che kubʼ mojeʼ in kubʼ kytziyen qa kʼokel kykʼujlan kyibʼ, kʼokel kyxqʼuqin kyibʼ ex qa kʼokel kynimen kyibʼ akux in che anqʼin junx tzalu twitz Txʼotxʼ, ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn Jehová tiʼj mejebʼleʼn. Atlo junjun junxitl yol in najbʼen kyuʼn aj kykubʼ mojeʼ. Noqtzun tuʼnj, in kubʼ kytziyen kyyol twitz Dios. Aj tkubʼ kytziyen kabʼe xjal kyyol aj kykubʼ mojeʼ, in che ok te chmilbʼaj ex xuʼjilbʼaj. Kukx ktel kymejebʼleʼn akux in che anqʼin (Génesis 2:24; 1 Corintios 7:39). Tqʼama Jesús jlu: «Aju ma tzʼok tmojbʼaʼn Dios, miʼn tzʼel tpaʼn xjal». Aqeju xjal che kbʼel mojeʼ, mintiʼ tuʼn tbʼant jlu kyuʼn aj tkubʼ kyximen qa jaku tzʼel kypan kyibʼ qa nya bʼaʼn ma tzʼela kymejebʼleʼn (Marcos 10:9).

15. ¿Tiquʼn mintiʼ tuʼn tten kyximbʼetz okslal tiʼj mejebʼleʼn ik tzeʼn kyximbʼetz txqantl xjal?

15 Ax tok, mlay ten jun mejebʼleʼn tzʼaqli tuʼnju mintiʼ jun xjal tzʼaqli at. Tuʼntzunju in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios qa «tzul yajbʼil», moqa nya bʼaʼn kyiʼj mejebʼleʼn (1 Corintios 7:28). Toj ambʼil jaʼlo, nim xjal mintiʼ in nok kyqʼoʼn toklen mejebʼleʼn. In kubʼ kyximen qa jaku tzʼel kypan kyibʼ toj alkyexku ambʼil qa nya bʼaʼn ma tzʼel kymejebʼleʼn. Nya ik kyximbʼetz okslal ik tzeʼn jlu. Ojtzqiʼn kyuʼn okslal o che kubʼ mojeʼ qa o txi kytziyen jun kyyol twitz Jehová. Qa mintiʼ ma japun kyuʼn, kʼokel jlu ik tzeʼn otoq txi kyqʼamaʼn nya ax tok yol twitz Jehová, ex ikʼun jlu tuʼn Jehová (Levítico 19:12; Proverbios 6:16-19). Il tiʼj tuʼn ttzaj kynaʼn okslal o che kubʼ mojeʼ qe yol kyaj tqʼamaʼn apóstol Pablo: «Qa at t-xuʼjila, miʼn ximana tiʼj tuʼn tel tpaʼn tibʼa tiʼj» (1 Corintios 7:27). Tqʼama Pablo jlu tuʼnju ojtzqiʼntoq tuʼn qa ikʼun tuʼn Jehová qeju xjal in kubʼ kysbʼuʼn kyxuʼjil moqa kychmil aj t-xi kyjyoʼn juntl te t-xel tuʼntzun tel kypan kyibʼ tiʼj (Malaquías 2:13-16).

16. ¿Tiʼ in tzaj t-xnaqʼtzaʼn Tyol Dios tiʼjju tuʼn tkubʼ naj jun mejebʼleʼn ex tiʼjju tuʼn tel kypan kyibʼ?

16 Kyaj t-xnaqʼtzaʼn Jesús qa oʼkx in tzaj tqʼoʼn Tyol Dios ambʼil tuʼn tkubʼ naʼj jun mejebʼleʼn qa at jun kye otoq yaẍin, ex qa nya taj xuʼjilbʼaj ex qa chmilbʼaj tuʼn tkubʼ tnajsaʼn il (Mateo 19:9; Hebreos 13:4). ¿Yajtzun qa noq oʼkx kyaj tuʼn tel kypan kyibʼ? Ax ikx in tzaj tchikʼbʼaʼn Tyol Dios aju tuʼn tbʼant tiʼj jlu (kjawil uʼjit 1 Corintios 7:10, 11). Mintiʼ in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios alkyexix jun tiquʼn jaku tzʼel tpan jun xjal tibʼ tiʼj t-xuʼjil ex qa tiʼj tchmil. Noqtzun tuʼnj, jakulo kubʼ t-ximen jun okslal qa il tiʼj tuʼn tel tpan tibʼ tiʼj tukʼil. Jun techel, ateʼ junjun in kubʼ kyximen qa jaku tzaj nim nya bʼaʼn tiʼj kychwinqlal ex tiʼj kyamiwbʼil tukʼil Jehová qa mintiʼ ma tzʼel kypan kyibʼ tiʼj kyukʼil otoq tzʼok te bʼiyel ex qa otoq tzʼel tpan tibʼ tiʼj axix tok * (qʼonka twitza tiʼj tqanil).

17. ¿Tiʼ jaku bʼant kyuʼn okslal o che kubʼ mojeʼ tuʼntzun kukx tten kymejebʼleʼn?

17 ¿Tiʼ kbʼantel kyuʼn ansyan qa ma tzaj tqanin jun mejebʼleʼn onbʼil tuʼn kyten toj tzalajbʼil? Jaku txi kyqanin ansyan kye qa o tzʼok kyqʼoʼn kywitz tiʼj video ¿Cómo sabes si es amor? ex qa o kubʼ kyxnaqʼtzaʼn aju uʼj Jaku tzalaja kyukʼil toj tjaya. In che yolin onbʼil lu tiʼj junjun nabʼil jaku tzʼonin kyiʼj mejebʼleʼn tuʼn tchʼiy kʼujlabʼil kyxol. Tqʼama jun mejebʼleʼn jlu: «Atxix tej ttzyet qxnaqʼtzane tiʼj uʼj lu, at mas tzalajbʼil qxole». Juntl ermana tqʼama qa ya chʼixtoq tkubʼ naj tmejebʼleʼn tej qʼiʼntoq 22 abʼqʼi tuʼn tkubʼlen mojeʼ. Tejtzun tok kyqʼoʼn kywitz tiʼj video ¿Cómo sabes si es amor?, tqʼama: «Qkabʼile otoq jaw aʼ qwiʼye, noqtzun tuʼnj, otoq chewix kʼujlabʼil qxole. Ul video tojxix ambʼil at tajbʼen. Atzun jaʼlo, mas in qo tzalaje toj qmejebʼleʼne». Jaku tzʼok qeʼ qkʼuʼj tiʼj qa jaku chʼiy kʼujlabʼil kyxol mejebʼleʼn ex jaku che tzalaj qa ma kubʼ kyqʼoʼn toj xnaqʼtzbʼil qe nabʼil in tzaj tqʼoʼn Jehová.

AJ T-XI QTZIYEN TE JEHOVÁ TUʼN QAJBʼEN TE TOJ TKYAQIL AMBʼIL

18, 19. a) ¿Tiʼ o bʼant kyuʼn nim mambʼaj okslal? b) ¿Alkye tten in japun twiʼ kyyol erman kyuʼn, aqeju o txi kytziyen tuʼn kyajbʼen toj tkyaqil ambʼil te Jehová?

18 Tej saj tzyet xnaqʼtzbʼil, ma qo yolin tiʼj yol xi ttziyen Jefté ex Ana. Noq kyuʼn yol xi kytziyen, bʼant tuʼn tajbʼen tmeʼjel Jefté ex tal Ana te Jehová toj tkyaqil kyanqʼibʼil toj jun tbʼanel tten. Toj ambʼil jaʼlo, ateʼ nim mambʼaj o che onin kyiʼj kykʼwaʼl tuʼn kyajbʼen te Jehová toj tkyaqil ambʼil ex tuʼn tok kyqʼoʼn kywiʼ tiʼj kyajbʼebʼil. Qkyaqilx jaku txi qqʼamaʼn kye kuʼxun lu tuʼn kukx kyajbʼen te Jehová toj tkyaqil ambʼil (Jueces 11:40; Salmo 110:3TNM).

Tej xi qtziyen tuʼn qajbʼen toj tkyaqil ambʼil te Jehová.(Qʼonka twitza tiʼj taqikʼ 19).

19 Toj ambʼil jaʼlo, atlo jun 67,000 erman kyxol Kʼloj Okslal in che ajbʼen toj Tkyaqil Ambʼil twitz tkyaqil Txʼotxʼ kye Testigos de Jehová. Ate junjun in che ajbʼen toj Betel, tuʼn kyjaw bʼinchet ja ex te ansyan in che bʼet kyojele Ja te Chmabʼil. Junjuntl, o chex samaʼn pakbʼal toj juntl tnam, ex qa o che ok te qʼol xnaqʼtzbʼil kyiʼj xnaqʼtzbʼil tuʼn ttnam Jehová, te precursor especial, te onil kyoj Ja te Nimaq Chmabʼil ex kyoj ja jatumel in che ok Xnaqʼtzbʼil tuʼn ttnam Jehová. Kykyaqil jlu o txi kytziyen jun kyyol tuʼn kynimen ex tuʼn miʼn tten nim tiʼchaq kye. Aj t-xi kytziyen yol lu, in nok tilil kyuʼn tuʼn tbʼant alkyexku oklenj in xi qʼoʼn kye toj ttnam Jehová. Ex tuʼnju in xi kytziyen tuʼn miʼn tten nim tiʼchaq kye, mintiʼ in bʼant juntl aqʼuntl kyuʼn. Oʼkx jaku bʼant kyuʼn qa in xi qʼoʼn ambʼil kye. Mintiʼ in nok qʼet jun kyoklen erman lu, noqtzun tuʼnj, nim toklen kyaqʼun in bʼant. Mintiʼ in jaw kynimsan kyibʼ erman lu tuʼn tjapun twiʼ kyyol xi kytziyen akux in che ajbʼen toj tkyaqil ambʼil.

20. ¿Tiʼ qximbʼetz ktel kyiʼj yol o txi qtziyen te Jehová ex tiquʼn?

20 Toj xnaqʼtzbʼil lu, ma qo xnaqʼtzan tiʼj oxe yol jaku txi qtziyen te Jehová. Atlo jun kyxol jlu o bʼant quʼn. Bʼaʼn tuʼn ttzaj qnaʼn qa nim kyoklen yol o txi qtziyen ex qa il tiʼj tuʼn tok tilil quʼn tuʼn kyjapun quʼn (Proverbios 20:25). Qa mintiʼ ma japun twiʼ qyol o txi qtziyen te Jehová, jaku tzaj nya bʼaʼn qiʼj (Eclesiastés 5:6). Qo ok ik tzeʼn jun aj bʼitzil aju xi tqʼamaʼn jlu te Jehová: «Kyjaʼtzun kukx kjawil nnimsaʼne tbʼiya, ex tkyaqil qʼij kjapunel wuʼne aju yol o txi ntziyane» (Salmo 61:8).

^ taqik' 7 Xi ttziyen Ana te Jehová qa ma tzultoq jun tal, kʼokeltoq jlu te nazareo toj tkyaqil tanqʼibʼil. A t-xilen jlu qa iltoq tiʼj tuʼn tajbʼen tal te Jehová toj jun tbʼanel tten (Números 6:2, 5, 8).

^ taqik' 13 Tuʼnju il tiʼj tuʼn kyyolin ansyan kyiʼj nim tiʼchaq tukʼil jun xjal naʼmxtoq t-xi qʼamet te qa kjawil aʼ twiʼ, tuʼntzunju, chʼixmi tkyaqil maj mlay txi qʼamet qa mintiʼ tajbʼen aju tej jaw aʼ twiʼ.

^ taqik' 16 Qʼonka twitza tiʼj Chʼintl xnaqʼtzbʼil «¿Tiʼ in tqʼamaʼn Tyol Dios tiʼj najsabʼil mejebʼleʼn ex tiʼj pabʼil?» toj uʼj «Ax che tenkje tuj tkʼujlalil Dios.