1, 2. a) I mhaka muni ya lisima nguvhu yi khumbako vanhu vontlhe? b) Hikuyini zvi nga zvi nene ku seketela wuhosi ga Jehovha?

KA VANHU vo tala nyamutlha, a mali hi yona nchumu wa lisima nguvhu. A yi suki maalakanyweni yabye niku hi yona va karatekako nguvhu hi yona. Va mbheta cikhati co leha na va zama ku kuma yin’wani kutani na va zama ku kala va nga lahlekelwi hi leyi va nga nayo. A van’wani leci va ci wonako na ci hi ca lisima nguvhu i ngango wabye, wutomi, kutani zvilo lezvi va lavako ku zvi maha wutomini.

² Kanilezvi ku na ni nchumu wun’wani wu nga wa lisima nguvhu ku hundza zvontlhe lezvo — ku nga kutiyiswa ka fanelo ya Jehovha ya ku fuma. Leyo i mhaka ya lisima nguvhu ya ku a hi faneli ku tshuka hi yi rivakelwa. Loku hi nga ti woneli, hi nga tshuka hi khomeka nguvhu hi wutomi ga hina ga siku ni siku kutani ku karateka nguvhu hi zvikarato zva hina laha ka kuza hi rivala leci ci nga ca lisima. Loku hi seketela wuhosi ga Jehovha, hi tava ni ntamu wa ku lwisana ni zvikarato zva wutomi ga hina ga siku ni siku hi tlhela hi tshinela ka Jehovha.

3. Sathani i li yini hi mafumela ya Nungungulu?

³ Sathani i vhuxile kukanakana xungetano hi kuva Jehovha a  hi ni fanelo ya ku fuma. I lava lezvaku a vanhu va alakanya ku Jehovha i Hosi yo biha ya ku a yi zvi lavi ku hi hanya khwatsi. Sathani i wula lezvaku a vanhu va nga tsaka nguvhu loku va ti fuma hi voce. (Genesisi 3:1-5) I tlhela a wula lezvaku a ku na munhu loyi hakunene a tsumbekako ka Nungungulu, niku loku a wutomi gi bindza nguvhu, ni wihi munhu i ta fularela Jehovha, a nga ha vhumeli ku fumiwa hi yena. (Joba 2:4, 5) Hikwalaho, Jehovha i tsika cikhati ci hundza kasi zvi dlunyateka ka vanhu vontlhe lezvaku a ku hanya na u nga fumiwi hi Nungungulu i hlomulo.

4. Hikuyini a mhaka ya wuhosi yi faneleko ku tlhatlhiwa?

⁴ Jehovha wa zvi tiva ku lezvi Sathani a wulako mawunwa. Makunu, hikuyini a mu nyikako cikhati ca ku a zama ku tiyisa lezvi a wulako? A hlamulo wa kona wu khumba vanhu vontlhe — le tilweni ni laha misaveni. (Gondza Lisimu 83:18.) Adhamu na Evha va alile a wuhosi ga Jehovha, niku kusukela kwalaho a vanhu vo tala va maha zvalezvo. Lezvo zvi nga ha maha vokari va alakanya ku lezvi Sathani a wulako lisine. Loku zvi nga se tiya maalakanyweni ya vanhu ni tingilozi lezvaku Jehovha hi yena a nga ni fanelo ya ku fuma, ku nga ta tshuka kuva ni kurula ni kuzwanana ka lisine. Kanilezvi andzhako ka kuva a mhaka leyi yi tiyisilwe, hontlheni hi tazwa kunandziha ka mafumela yakwe ya ma nene kala kupindzuka. Ku tava ni kurula wuakweni gontlhe. — Va Le Efesusi 1:9, 10.

5. Zvini hi nga mahako kasi ku komba lezvaku hi yima ni wuhosi ga Jehovha?

⁵ Hi cikhati ci faneleko, zvi ta woneka zvi ku dlunya lezvaku a mafumela ya Sathani ni ya vanhu a ma vhuni nchumu, zvi tlhela zvi woneka lezvaku a mafumela ya Nungungulu hi wona ya ma nene nguvhu. Hi ndlela leyo, zvi ta tiya ku Nungungulu hi yena a nga ni fanelo ya ku fuma, ku fuvisiwa a mufumo wa Sathani ni wa vanhu. A vanhu va timbilu ti nene va tava va kombile hi kumbhelela lezvaku zva koteka ku simama va tsumbeka va tlhela va seketela a wuhosi ga Nungungulu hi mbilu yontlhe. (Isaya 45:23, 24) Hina ke, a hi zvi lavi kuva vanhu lavo vo tsumbeka? Handle ko kanakana ha zvi lava! Makunu, hi fanele ku zwisisa a lisima la mhaka leyi.

6. A kutiyiswa ka fanelo ya Jehovha ya ku fuma ka lisima ku ya chikela kwihi?

⁶ A kutiyiswa ka fanelo ya Jehovha ya ku fuma ka lisima nguvhu ku hundza litsako la hina. Kanilezvi, a zvi wuli lezvaku a kuhanyiswa ka hina a hi ka lisima kutani ku Jehovha a nga khatali hi hina. Hi zvi tivisa kuyini?

7, 8. A kutiyiswa ka fanelo ya Nungungulu ya ku fuma ku ta hi vhunisa kuyini?

⁷ Jehovha wa hi randza nguvhu hina vanhu. I hi randzile nguvhu laha ka kuza a nyikela N’wana wakwe kasi hi kuma wutomi ga pindzukelwa. (Johani 3:16; 1 Johani 4:9) Loku Jehovha i wo kala ku maha lezvi a hi tsumbisako, lezvi Sathani ni vakaneti van’wani va wulako zvi wa tava lisine. Sathani i wula lezvaku Jehovha muhembi niku a nga fumi khwatsi a tlhela aku wa tsona vanhu a zvilo zva zvi nene. A vakaneti va poyilela zvitsumbiso zva Jehovha vaku: ‘Hi kwihi a kuwuya kakwe ku tsumbisilweko ke? Hakuva cima ka lezvi vadhadhani va nga etlela,  zvontlhe zva ha tshamisile zvalezvo zvi nga tshamisile zvona hi le kusanguleni ka kuvangiwa.’ (2 Pedro 3:3, 4) Kanilezvi a mhaka yo tiya hi ku Jehovha i ta maha zvontlhe a tsumbisako. I mahile tindlela ta ku a kuhanyiswa ka vanhu vo ingisa kuva ndzeni ka kutiyiswa ka fanelo yakwe ya ku fuma. (Gondza Isaya 55:10, 11.) A wuhosi ga Jehovha gi rangelwa hi lirandzo. Hikwalaho ha tiyiseka lezvaku contlhe cikhati i ta randza malandza yakwe yo tsumbeka a tlhela a ma nyika lisima. — Eksodusi 34:6.

⁸ A kuva a wuhosi ga Jehovha ku hi yona mhaka ya lisima nguvhu a zvi wuli lezvaku a kuhanyiswa ka hina ko kala ku nga hi ka lisima. Jehovha wa khatala nguvhu hi hina. Hi fanele ku tshama na hi alakanya leci ci nga ca lisima nguvhu hi tlhela hi seketela wuhosi ga Jehovha hi kutsumbeka.

9. Zvini lezvi Sathani a nga wula hi Joba? (Wona mufota kusanguleni ka ndzima.)

⁹ Zva lisima ku hiva ni mawonela ma nene hi wuhosi ga Jehovha. Lezvo hi nga zvi wona hi ku lera a bhuku ga Joba, ku nga gin’we ga mabhuku yo sangula ku tsaliwa lomu ka Bhiblia. Ka bhuku lego hi kuma lezvaku Sathani i te loku Joba a xaniseka nguvhu, i wa ta tsika Nungungulu. Sathani i tlhelile a kombela Nungungulu lezvaku a xanisa Joba. Kanilezvi Jehovha a nge mahi lezvo. Hambulezvo i chusile Sathani lezvaku a ringa Joba, hi ku wula lezvi: ‘Zvontlhe a nga nazvo zvi le ntan’weni wa wena.’ (Gondza Joba 1:7-12.) Cikhatanyana ndzhako ka lezvo, Joba i felwe hi malandza yakwe a tlhela a luza zvontlhe a nga hi nazvo. Andzhako ka lezvo i tivisilwe lezvaku a vana vakwe va khume va humelwe hi mhango vafa vontlhe. Sathani i zvi mahile zvi ku khwatsi a makhombo lawo ma vangiwa hi Nungungulu. (Joba 1:13-19) Loku ku hundzile lezvo, Sathani i no babyisa Joba hi mababyi yo bayisa nguvhu ni yo nyenyeza. (Joba 2:7) Ahandle ka lezvo, a sati wakwe ni vanghana vakwe vo kala ku tsumbeka va tlhelile va mu tata hloko hi magezu yo tlhava ni zvilo zva ku mu mbheta ntamu. — Joba 2:9; 3:11; 16:2.

10. a) Joba i kombisile kuyini ku tsumbeka ka Nungungulu? b) Hikuyini Joba a nga kawukiwa?

¹⁰ Xana lezvi Sathani a nga wula zvi wa hi lisine? Ahihi. Hambu lezvi Joba a nga welwa hi makhombo yo tshisa, a nga tshukangi a tsika Jehovha. (Joba 27:5, Tradução do Novo Mundo) Hambulezvo, hi cikhati co kari Joba i rivakelwe leci ci nga hi ca lisima nguvhu, a alakanyela gakwe basi. I wa tshamela ku wula lezvaku a nga wonhangi nchumu. I tlhelile a ti wona na a hi ni fanelo ya ku tiva ku hikuyini a xanisekako. (Joba 7:20; 13:24) Kuzvilava ha zvi zwisisa lezvi Joba a nga ti zwisa zvona. Kanilezvi Jehovha i wa zvi tiva ku a mawonela ya Joba ma byekele, niku i mu kawukile hi kota ya lezvo. I zvi mahisile kuyini?

11, 12. a) Zvini lezvi Jehovha a vhunileko Joba lezvaku a zvi zwisisa? b) Joba i gi khomisile kuyini a wusungukati legi a nga nyikwa?

¹¹ Hi nga tiva lezvi Jehovha a nga byela Joba hi ku lera zvipimo 38 kala 41 zva bhuku ga Joba. Jehovha a nga mu tlhamuselangi a ku hikuyini a xanisekako. Kanilezvi Jehovha i wa lava ku mu vhuna ku zwisisa lezvaku mu tsongwani nguvhu loku a fananiswa na Nungungulu. I gondzisile Joba lezvaku ku na ni timhaka ta lisima nguvhu a ku hundza a zvikarato zvakwe. (Gondza  Joba 38:18-20.) A magezu ya Jehovha ma vhunile Joba lezvaku a lulamisa mawonela yakwe.

¹² Xana zvive xapi lezvi Jehovha a nga wulawulisa zvona na Joba andzhako ka zvikarato zvontlhe lezvi a nga kumene nazvo? Ahihi, hambu yena Joba a nga zvi wonisangi lezvo. I zwisisile wusungukati ga Jehovha a tlhela a gi nyika lisima. I zile a wula lezvi: ‘Ndza ti sola, ndzi hundzuluka, na ndzi hi tshurini ni le khumeni.’ (Joba 42:1-6) Na a nga se wulawula na Jehovha, a jaha go kari gaku hi Elihu gi wa rangile gi mu vhuna ku lulamisa maalakanyo yakwe. (Joba 32:5-10) Andzhako ka loku Joba a ingisile wusungukati ga lirandzo legi Jehovha a mu nyikileko a tlhela a cica mawonela yakwe, Jehovha i kombile van’wani lezvaku i wa xalaliswa hi kutsumbeka ka Joba. — Joba 42:7, 8.

13. A wusungukati ga Jehovha gi mu vhunisile kuyini Joba a cikhati leci a zvikarato zvakwe zvi nga hundzile?

¹³ A wusungukati ga Jehovha gi simamile ku vhuna Joba ni cikhati leci a zvikarato zvakwe zvi nga mbhelile. ‘Jehovha i no katekisa magumo ya Joba ku hundza masangulo yakwe.’ Hi ndzhako ka cikhati, i tlhelile ava ni ‘ntlhanu wa vafana ni vambiri, ni vanhanyana vanharu.’ (Joba 42:12-14) Hambu lezvi a nga va randza a vana vakwe va vaswa, i wa ha va rila lava va nga file. Niku kuzvilava a nga rivalangi a makhombo wontlhe ma nga mu wele yena ni ngango wakwe. Hambu loku a gumile a tiva ku hikuyini a nga xaniseka, kuzvilava i simamile a ti wutisa ku hikuyini Nungungulu a nga mu tsika a xaniseka hi ndlela leyo. Loku ku hi lezvaku i tshukile a alakanya lezvo, zva koteka ku a alakanyile lezvi Jehovha a nga mu byelile, zvi guma zvi mu chavelela zvi tlhela zvi mu vhuna kuva ni mawonela ma nene. — Lisimu 94:19.

14. Hi gondza yini ka lezvi zvi humeleleko Joba?

¹⁴ A ku ehleketa hi lezvi zvi humeleleko Joba zvi nga hi vhuna ku cica maalakanyo ya hina zvi tlhela zvi hi chavelela. A bhuku ga Joba gi maha cipandze ca mahungu lawa Jehovha a ma tsaleleko ‘ku gondzisa hina,  lezvaku kasi hi fela kuva ni kutsumba hi kota ya kutiya ni kuchavelelwa loku hi nyikwako hi Mitsalo.’ (Va Le Roma 15:4) Gi hi gondzisa lezvaku a hi faneli ku veka nguvhu kupima ka zvikarato zva hina laha ka kuza hi rivala a mhaka ya kutiyiswa ka fanelo ya Jehovha ya ku fuma. A ku fana na Joba, hi seketela wuhosi ga Jehovha hi ku simama hi tsumbekile hambu loku a wutomi gi bindza.

15. Mabhindzu muni hi ma kumako loku hi tsumbeka a cikhati hi kumanako ni zvikarato?

¹⁵ Lezvi zvi humeleleko Joba zvi nga hi chavelela hakuva zvi komba lezvaku a ku kumana ni zvikarato a zvi wuli ku Jehovha i no hi zangarela. Kanilezvi zvi hi vhululela ndlela ya ku seketela wuhosi ga Jehovha. (Mavingu 27:11) Loku hi simama hi tsumbekile ka zviyimo lezvo, hi ta tsakisa Jehovha niku a kukholwa ka hina ka zvitsumbiso zvakwe ku ta tiya nguvhu. (Gondza Va Le Roma 5:3-5.) Lezvi zvi humeleleko Joba zvi hi komba ku Jehovha i “tele hi ku zwela wusiwana ni wuxinji.” (Jakobe 5:11) Loku hi seketela wuhosi ga Jehovha, i ta hi chachazela. A ku tiva lezvo zvi hi vhuna a kuva ‘hi tiyisela ni kutimisela hi kutsaka.’ — Va Le Kolosi 1:11.

16. Hikuyini hi faneleko ku tshama hi ku ti alakanyisa lezvaku a kutiyiswa ka fanelo ya Jehovha ya ku fuma hi yona mhaka ya lisima nguvhu?

¹⁶ Lisine ku zvi nga tshuka zvi karata ku veka kupima ka kutiyiswa ka fanelo ya Jehovha ya ku fuma loku hi lwisana ni zvikarato wutomini. Hambu zvikarato zva zvi tsongwani zvi nga wonekisa ku khwatsi zva hombe loku hi tshamela ku ehleketa hi zvona. Hikwalaho hi fanele ku tshama hi ku ti alakanyisa a lisima la ku seketela wuhosi ga Nungungulu hambu loku hi kumana ni zvikarato zvo tshamisa kuyini.

17. A ku tshama na hi khomekile ntirweni wa Jehovha zvi nga hi vhunisa kuyini ku veka kupima ka hina ka leci hakunene ci nga ca lisima?

¹⁷ A ku tshama na hi khomekile ntirweni wa Jehovha zvi nga hi vhuna ku alakanya leci ci nga ca lisima. Hi cikombiso, a  makabye wo kari waku hi Renee i wa hi ni tromboze, niku a miri wakwe wu wa tshama hi ku bayisa nguvhu, lezvo na a hi ni kankro kambe. A cikhati a nga hi cipitali i wa chumayela vatiri, ni vababyi van’wani ni lava va ngaya va va vhuxela. Ka khati go kari a nga bhaxara mavhiki mambiri ni khihlanya, i mbhetile 80 wa tihora na a chumayela. Hambu lezvi Renee a nga zvi tiva ku i lava kufa, a nga zangi a rivakelwa leci hakunene ci nga hi ca lisima. A ku seketela wuhosi ga Jehovha zvi mu nyikile kurula.

18. Lezvi zvi nga humelela Jennifer zvi hi gondzisa yini hi ku seketela wuhosi ga Jehovha?

¹⁸ Hi nga seketela wuhosi ga Jehovha kambe loku hi lwisana ni zvikarato zva zvi tsongwani zva wutomi ga siku ni siku. A makabye wo kari waku hi Jennifer i mbhetile masiku manharu laha ku chikako miavhiyawu na a rindzela avhiyawu wa kuya kaya. Khati ni khati va nga thinda avhiyawu wa kuya lomu a ngaya kona, zvi wa mu karata zvi tlhela zvi mu vangela ciwundza. Zvi wa olova ku a sangula ku ti tsetsa-tsetsa laha ko tlhela a vhumala ni co maha. Kanilezvi i no khongela ka Jehovha lezvaku a mu vhuna ku chumayela lava a nga rindzela navo. I chumayele vanhu vo tala a tlhela a nyikela mabhuku yo tala. Jennifer i wula lezvi: “Ndzi zvi wonile ku Jehovha i ndzi katekisile hambu lezvi ndzi nga hi ka ciyimo co bindza a tlhela a ndzi nyika ntamu wa ku dhumisa vito gakwe.”

19. Cini ci kombisako lava va nga vakhozeli va lisine?

¹⁹ A vanhu va Jehovha hi vona voce va zwisisako a lisima la wuhosi gakwe. A kuzwisisa loko ku kombisa lava va nga vakhozeli va lisine. Hikwalaho a mun’we ni mun’wani wa hina i fanele ku maha zvontlhe a zvi kotako kasi ku seketela wuhosi ga Jehovha.

20. Jehovha i zvi wonisa kuyini zvontlhe lezvi u zvi mahako kasi ku seketela wuhosi gakwe?

²⁰ Jehovha wa zvi wona a tlhela a zvi nyika lisima zvontlhe lezvi u mahako kasi ku seketela wuhosi gakwe laha u mu tirelako hi kutsumbeka u tlhela u timisela zvikarato. (Lisimu 18:25) A ndzima yi landzelako yi ta tlhamusela zin’wani zvi kombako ku hikuyini a wuhosi ga Jehovha gi ringanelwako hi kuva u gi seketela ni lezvi u nga gi seketelisako zvona hi kumbhelela.