1, 2. Paul le Silas nih Filipi khua ah zeidah an ton? (A hramthawknak hmanthlak zoh.)

MAH kong hi ruathmah. Mah cu zanṭim hrawngah a si. Filipi khua i thonginn ah missionary a simi Paul le Silas cu thong an tla. An ke ah hreng an khenh hna caah lam an kal kho lo i an tuk hna caah an keng a fak. (Lam. 16:23, 24) Mah ni ah mibu nih ruahlopi in an tlaih hna i biaceih bawi sinah an kalpi hna. An thil kha an thlehpiak hna i fung in an tuk hna. (Lam. 16:16-22) Mah cu a dinglo taktakmi a si. Paul cu Rom mi a si caah ṭha tein bia an hal hmasa awk a si. *

² Thong chung an um lioah Paul nih mah ni ah a cangmi kong le Filipi khua mi hna kong kha a ruat ko lai. Paul a rak tlawnnak khua dang bantukin Filipi khua ah  biakinn a um lo. Cucaah Judah mi pawl cu khualeng i tivakam ah an i pum tawn. (Lam. 16:13, 14) Biakinn sak awkah a herhmi Judah mi pa pahra hmanh an um lo ruangah maw a si? Filipi khua ah a ummi hna nih Rom mi an simi kha an i uangthlar tuk. (Lam. 16:21) Mah ruangah Judah mi a simi, Paul le Silas cu Rom mi an si kho ve ti kha a ruah awk an hngal men lai lo. Fiang tein cun kan hngal lo nain Paul le Silas kha a dinglopi in thong ah an thlak hna.

3. Paul cu thong a tlak ruangah zeicah a lung aa tuai khawh men, asinain zei lungput dah a rak langhter?

³ Paul nih Filipi khua ah zeidah ka ton lai ti kha a ruat ko lai. Paul cu a luancia thla tlawmpal lioah Asia Minor, Aegean Rili khattalei ah a rak um. Cuka hmun i a um lioah thiang thlarau nih hmun cheukhat ah phungchim lo dingin atu le atu a rak kham. A dang hmun ah kal dingin thiang thlarau nih a fialmi a lo. (Lam. 16:6, 7) Asinain khoika ah dah? Troas khua i a um lioah “Masidonia leiah hin ra law ra kan bawm” tiah an timi langhnak kha a hmuh. Jehovah duhnak cu a fiang ko. Cucaah Masidonia leiah khulrang in a kal colh. (Lamkaltu 16:8-10 rel.) Mah hnuah zeidah a cang? Masidonia a phanh hnu tlawmpal ah thong a tla. Mah cu Jehovah nih zeicah a awnh? Thonginn chungah zei can dah a um lai? Mah he aa tlaiin Paul cu a lungre a thei ko nain a zumhnak le aa lawmhnak cu a zor hlei lo. Paul he, Silas he an pahnih in “thla an cam i Pathian sinah thangṭhatnak hla an sa.” (Lam. 16:25) Pathian daihnak nih hnangamnak a pek hna.

4, 5. (a) Paul sining le kan sining cu zeitindah aa lawh khawh? (b) Paul sining cu ruahlopi in zeitindah aa thlen?

⁴ Paul bantukin na tong bal ve maw? Biakhiahnak na tuah tikah Pathian sinah bawmhnak na hal i thiang thlarau lamhruainak ningin ka tuah tiah na ruah men ko lai. Asinain zuamcawhnak tampi na tong men lai asiloah na nunnak ah thlennak nganpi tuah a hau men lai. (Pct. 9:11) Mah tikah thil sining cheukhat he aa tlaiin zeicah Jehovah nih umnak nawl a awnh hnga tiah na ruah men lai. Jehovah kha lungthin dihlak in i bochan awk le inkhawhnak ngeih awkah zeinihdah aan bawmh khawh? A phi hngalh awkah Paul le Silas kong kha tam deuh in i ruah hna u sih.

⁵ Paul le Silas nih hla an sak lioah an i ruahchan lomi thil tampi a hung um. Pakhatnak ah, fakpi in li aa hnin. Mah tikah thonginn kutka hna cu an i awng dih, cun thongtla vialte i an thir cikcin cu an i phoih dih. Pahnihnak ah, amahle amah thah aa timmi thong bawi kha Paul nih a thlauh. Thong bawi le a chungkhar mi vialte cu tipil an hung ing. A thaizing zingka ah nawlngeitu pawl nih thonginn bawi kha an thlah i Paul le Silas cu khuachung in dai tein chuah awkah an fial hna. Nawlngeitu pawl nih Paul le Silas cu Rom mi an si ti kha an hngalh tikah palhnak nganpi kan tuah ti kha an hngalh caah anmah theng nih khualeng tiang an thlah hna. Asinain Paul le Silas nih an kal hlanah tipil  a ingtharmi Lidia kha an va chawnhbiak ta. Cun Filipi khua i unau dang zong tha an pek hna. (Lam. 16:26-40) Thil sining aa thlenmi cu a rang tuk hringhran.

6. Zei kong dah kan i ruah hna lai?

⁶ Mah thil sining hna in zeidah kan cawn khawh? Jehovah nih kan i ruahchan lomi thil kha a tuah khawh caah harnak kan ton tikah lungretheih a hau lo. Filipi khua i unau hna sinah lungretheihnak kong le Pathian daihnak kong a ṭialmi a cakuat in Paul cu mah thil sining in ṭhatnak a hmu ti kha kan hngalh. Hi capar ah Filipi 4:6, 7 i Paul bia kha kan i ruah hna lai. (Rel.) Jehovah nih an i ruahchan lomi, thil a tuahmi Baibal tuanbia cheukhat kong zong kan i ruah hna lai. Cun “Pathian daihnak” nih Jehovah kha lungthin dihlak in i bochan awk le inkhawhnak ngeih awkah zeitindah a kan bawmh khawh ti zong kan i ruah hna lai.

7. Paul nih Filipi unau pawl kha zei kong dah a cawnpiak hna, zeidah kan i cawn khawh?

⁷ Filipi khau i unau pawl nih Paul cakuat an rel tikah zei kong dah an ruah? Paul le Silas nih an tonmi le Jehovah nih anmah bawmh awkah a tuahmi kha an hun i cinken ko lai. Paul nih zei kong dah a cawnpiak hna? Nan lungrethei hlah u. Thlacam u law “Pathian daihnak, minung hngalhnak a lonhtu” kha nan hmuh lai. Mah cu zeidah a chim duhmi a si? Baibal lehnak cheukhat nih “minung ruahnak a lonhtu” asiloah “minung tinhnak nakin a sang deuhmi” tiah an leh. Cucaah Paul nih “Pathian daihnak” cu kan ruah khawhmi nakin a ṭha deuh tukmi a si tiah a ti. Kan tonmi buaibainak hna tawnghthamning kha kan hngal men lai lo nain Jehovah nih cun a hngalh i kan i ruahchan lomi thil a tuah khawh.—2 Peter 2:9 rel.

8, 9. (a) Paul cu Filipi khua ah a ding lomi thil a tong ko nain zei ṭhatnak dah a chuak? (b) Filipi khua i unau pawl nih Paul bia kha zeicah an sunsak?

⁸ Filipi i unau pawl cu a luancia kumhra lioah Jehovah nih a rak tuahmi kong hna an ruah tikah thazaang an hmu ko lai. Jehovah nih Paul le Silas kha a ding lomi thil ton awkah a awnh ko hna nain ‘thawngṭha cu a hmaan i biatak a si tiin chimnak’ caanṭha a hmuhter hna. (Fil. 1:7) Cucaah nawlngeitu pawl nih dirhkami Khirhfabu kha a ding loin an pehtlaih ngam ti lo. Paul tuahsernak ruangah zultu Luka cu Paul le Silas an kir hnuah Filipi khua ah a um kho. Cucaah Luka nih Filipi khua i Khrihfabu thar kha a bawmh khawh hna.

⁹ Filipi khua i unau hna nih Paul  cakuat an rel tikah amah pumpak ruahnak a si lo ti kha an hngalh. Paul nih a har tukmi thil sining hna a rak ton. Unau pawl sin cakuat a ṭial lioah Paul cu Rom khua i thonginn ah a um lio a si. Asinain “Pathian daihnak” a hmuh kha a rak langhter peng.—Fil. 1:12-14; 4:7, 11, 22.

10, 11. Kan tonmi buaibainak he aa tlaiin kan lungre a theih tikah zeidah kan tuah a herh, zeidah kan i ruahchan khawh?

¹⁰ “Zeithil kong hmanhah lungrethei loin” “Pathian daihnak” hmuh awkah zeinihdah a kan bawmh khawh? Kan tonmi buaibainak he aa tlaiin kan lungre a theih tikah thlacamnak cu hnemtu taktak a si ti kha Paul bia nih a langhter. Cucaah kan lungre a theih tikah thla kan cam a hau. (1 Peter 5:6, 7 rel.) Jehovah nih a ka dawt timi zumhnak he thlacam. Na hmuhmi thluachuah vialte cungah lawmhnak bia chim. Cun Jehovah cu “kan hal khawh leng le kan ruah khawh lengin thil a tuah khotu Pathian” a si ti kha philh hlah.—Efe. 3:20.

¹¹ Paul le Silas bantukin Jehovah nih a kan bawmh caah kan khuaruah a har men ko lai. Khuarauhhar lam in a si lo hmanhah kan herhmi cu a kan bawmh zungzal lai. (1 Kor. 10:13) Mah cu Jehovah nih thil sining a kan tawngthampiak lai caan kha zeihmanh tuah loin kan hngah awk a si tinak a si lo. Kan thlacam ningin kan nun a hau. (Rom 12:11) Kan tuahsernak nih kan lungthin taktak kha a langhter lai i Jehovah thluachuah kan hmu lai. Jehovah nih kan halmi le kan ruahmi lengin a tuah khawh ti kha kan philh ding a si lo. A caan ah kan i ruahchan lomi thil a tuahnak thawngin kan khuaruah a harter. Jehovah cu kan i ruahchan lomi thil tuah khawhnak ṭhawnnak a ngei ti a langhtermi Baibal tuanbia cheukhat kha i ruah hna u sih.

12. Siangpahrang Sennakherib nih a tlerhkhonh tikah Sianghpahrang Hezekiah nih zeidah a tuah? (b) Jehovah nih buaibainak a tawnghtham ningin zeidah kan cawn khawh?

¹² Baibal ah Jehovah nih an i ruahchan lomi thil a tuahmi kong tampi a um. Tahchunhnak ah, Judah siangpahrang Hezekiah chan ah Assiria siangpahrang Sennakherib nih Jerusalem khua dah ti lo cu Judah ram chung i khua vialte kha a lak dih. (2 Si. 18:1-3, 13) A hnuah Sennakherib nih Jerusalem kha a hun doh. Mah tikah siangpahrang Hezekiah nih zeidah a tuah? Pakhatnak ah, Jehovah sinah thla a cam i Jehovah a profet Isaiah sinah ruahnak cheuhnak a hal. (2 Si. 19:5, 15-20) Pahnihnak ah, Sennakherib nih a halmi ngunkhuai a peknak thawngin a tlarimi a si kha a langhter. (2 Si. 8:14, 15) A donghnak ah, caan saupi khua kulhnak caah a rak timhtuah. (2 Chan. 32:2-4) Thil sining kha zeitindah tawnghtham a rak si? Jehovah nih vancungmi pakhat kha a thlah i zankhatte ah Sennakherib ralkap 185,000 kha a thah hna. Mah thil sining  kha Hezekiah nih aa ruahchanmi a si lo.—2 Si. 19:35.

13. (a) Josef kong in zeidah kan cawn khawh? (b) Sarah nih aa ruahchan lomi zeithil dah a ton?

¹³ Mino pa Josef kong hi ruathmanh. Izipt thonginn chung i a um lioah Josef nih Izipt ram ah Faroah changtu ka si lai ti le a chungkhar pawl mangṭam in khamh awkah Jehovah nih a ka hman lai ti kha a ruat bal lai lo. (Gen. 40:15, 41:39-43; 50:20) Josef nih aa ruahchan lomi kha Jehovah nih a tuah. Josef a pi Sarah kong zong hi ruathmanh. A salnu nih a hrinpiakmi fapa lengin amah theng nih fapa ka hrin lai tiah a tar cangmi Sarah nih aa ruahchan maw? Isak ka hrin lai ti kha Sarah nih a mitthlam ah a cuanter kho bal lo.—Gen. 21:1-3, 6, 7.

14. Jehovah kha zeicah kan zumh khawh?

¹⁴ Vawlei thar a rat hlanah Jehovah nih buaibainak vialte kha khauruahhar lam in a kan hlohpiak lai tiah kan i ruahchan lo. Cun aa thleidangmi thil pakhatkhat tuahpiak awk zongah kan hal lo. Asinain Jehovah nih hlanlio i zumhfekmi a salle kha khuaruahhar lam in a rak bawmh hna ti cu kan hngalh. Jehovah  cu aa thleng bal lo. (Isaiah 43:10-13 rel.) Mah nih Jehovah kan zumhnak kha a fehter chin. A duhnak tuah awkah a herhmi ṭhawnnak a kan pek lai ti kha kan hngalh. (2 Kor. 4:7-9) Hezekiah, Josef le Sarah sinin zeidah kan cawn khawh? Pathian cungah zumhfek tein kan um ahcun a har bikmi thil sining hmanhah Jehovah nih a kan bawmh khawh.

15. Buaibaibak kan ton tik hmanhah “Pathian daihnak” nih zeitindah a kan bawmh khawh, mah cu zeitindah a si khawh?

¹⁵ Buaibainak kan ton tik hmanhah “Pathian daihnak” kha zeitindah kan hmuh khawh? Jehovah he kan i pehtlaihnak kha kan ṭhawnter zungzal a hau. Mah pehtlaihnak cu Jesuh Khrih tlanhnak man thawng lawngin kan hmuh khawhmi a si. Tlanhnak man cu Jehovah tuahmi khuaruahhar thil lakah pakhat a si. Tlanhnak man thawngin Jehovah nih kan sualnak a kan ngaihthiam i a thiangmi chiaṭha thleidan khawhnak lungthin kan ngei kho. Mah nih Jehovah he a kan naihter.—Johan 14:6; Jeim 4:8; 1 Pet. 3:21.

16. “Pathian daihnak” kan hmuh tikah zei ṭhatnak dah kan hmuh? Tahchunhnak pe.

¹⁶ “Pathian daihnak, minung hngalhnak a lonhtu” kha kan hmuh tikah zei ṭhatnak dah kan hmuh? Kan lungthin le kan ruahnak kha “him tein a chiah” tiah Baibal nih a ti. (Fil. 4:7) “Him tein a chiah” timi a hrampi biafang nih khua pakhat kha huhphenh awkah rian a ngeimi ralkapbu pakhat kha a chim duhmi a si. Filipi khua cu, cu bantuk khua a si. Khua kutka hna kha ralkap nih an cawngh timi hngalhnak nih khuami hna cu ṭha tein a hngilhter khawh hna. Cu bantukin “Pathian daihnak” kan hmuh tikah kan lungthin a dai. Jehovah nih a kan dawt i hlawhtlinnak hmuhter a kan duh ti kha kan hngalh. (1 Pet. 5:10) Mah nih lungretheihnak le lungdonghnak hna i teiter lo awkah a kan huhphenh.

17. Harnak nganpi chungah Jehovah i bochan awkah zeinihdah a kan bawmh lai?

¹⁷ A rauhhlan ah vawleicung ah harnak nganpi a phan cang lai. (Matt. 24:21, 22) Pumpak pakhat cio nih zeidah kan ton lai ti cu fiang tein kan hngal lo. Asinain kan lungre a theih tuk awk a si lo. Jehovah nih a tuah laimi vialte cu kan hngal lo nain kan Pathian tu cu kan hngalh. Hlanlio i zumhfekmi a salle cungah a tuahmi kha kan hngalh. Zeithil a can hmanhah Jehovah nih aa tinhnak cu a tlinter hrimhrim lai. Kan i ruahchan lomi lam zong in a tuah khawh. Cucaah Jehovah nih kan caah thil pakhat a tuah fatin “Pathian daihnak, minung hngalhnak a lonhtu” kha lamthar in kan hmuh.