1, 2. Andi bi pasa ku Paulosu ku Silasi di de bi dë a Filipi? (Luku di peentje a bigi u di woto.)

PAKISEI di soni aki. A bi dë gaan ndeti. Paulosu ku Silasi bi ta du di sëndëlengi wooko. De bi dë a di kaba lasiti kamian u wan dunguwosu di bi dë a di foto Filipi, nöö di kamian dë bi dë di möön dungu wan tu. De an bi sa buli, u di de bi bui dee tu së futu u de söötö gingin. Söseei baka bi ta hati de u di de bi fon de gaanfa seei (Tjabukama 16:23, 24). A di mamate fëën, wanlö gaan hia sëmbë bi kisi Paulosu ku Silasi hai tja go da dee tiima a wojowojo. Di de dou ala, hën de sitaafu de. De bi hai dee koosu lai u de puu a de sinkii hën de fon de taku fon (Tjabukama 16:16-22). De an bi kuutu de a wan leti fasi seepiseepi! Paulosu bi dë goon mii u Loomë, nöö de bi musu kuutu ën a wan leti fasi. *​—Luku di pisi a basu.

 ² Di Paulosu bi dë a dunguwosu, nöö kandë a bi ta pakisei di soni di bi pasa di daka dë nasö kandë a bi ta pakisei dee sëmbë u Filipi. Dee woto foto ka Paulosu bi go bi abi wan keikiwosu ka dee Dju bi sa nango ta dini Gadu. Ma keikiwosu an bi dë a Filipi. Fëën mbei dee Dju u di foto dë bi nango ta dini Gadu a wan lio bandja a döösë u di foto (Tjabukama 16:13, 14). Ma faandi mbei di soni aki bi dë sö? A bi sa dë sö taa de an bi abi möön leki teni Dju womi a di foto, u de bi sa abi wan keikiwosu kumafa di wëti bi ta taki ö? Dee sëmbë dee bi ta libi a Filipi bi ta si deseei kuma apaiti sëmbë u di de bi dë Loomë köndë sëmbë (Tjabukama 16:21). Kandë fëën mbei de an bi ta si kuma Paulosu ku Silasi bi sa dë goon mii u Loomë hii fa de bi dë Dju. Wa dë seiki u di soni aki, ma di soni di u sabi, hën da de an bi kuutu Paulosu ku Silasi a wan leti fasi di de buta de a dunguwosu.

3. Faandi mbei a bi sa bigi da Paulosu di de butëën a dunguwosu, ma unfa Paulosu bi dë?

³ Kandë Paulosu bi ta pakisei di soni di bi mbei a go a Filipi. Wantu liba ufö a bi go a Filipi, nöö a bi dë a Piki Asia, a di woto së u di Ze de kai Egeus. Di a bi dë ala, di santa jeje bi tapëën sömëni pasi fu an peleiki a so kamian. A bi dë kuma di santa jeje bi ta mandëën faa go a wan woto kamian (Tjabukama 16:6, 7). Ma naasë a bi kë mandëën go? Wë, di Paulosu bi dë a di foto Toasi, hën a bi si wan wojolimbo sunjan ka a bi si wan womi u Masadonia ta piki ën taa: „Gaantangi, aba ko a di së fuu aki ko heepi u baa.” A bi ko dë gbelingbelin u si andi Jehovah bi kë! Fëën mbei Paulosu bi go a Masadonia wantewante. (Lesi Tjabukama 16:8-10.) Ma andi bi ko pasa bakaten? Di a dou a Masadonia, hën de kisi ën buta a dunguwosu! Faandi mbei Jehovah bi da pasi u di soni aki miti Paulosu? Un longi a bi o dë a dunguwosu? Kandë Paulosu bi ta pakisei dee soni aki, ma ee a bi dë sö seei, tökuseei di biibi fëën an bi ko suwaki, söseei a bi dë waiwai go dou. Hën ku Silasi tuu bi ta „begi Gaangadu ta kanda dëën ta gafëën” (Tjabukama 16:25). Di kötöhati u Gadu bi tjubi de pakisei ku de hati tuu.

4, 5. (a) Unfa dee soni dee bi miti Paulosu sa miti u tu? (b) Unfa soni bi ko waka woto fasi da Paulosu?

⁴ I bi fii kumafa Paulosu bi fii wan daka kaa u? Kandë i bi hakisi Gadu faa heepi i du so soni, nöö i bi ta fii taa di santa jeje bi ta tii i a dee soni dee i bi ta du. Ma bakaten, soni bi ko taanga da i nasö kandë i bi musu tooka sömëni soni a i libi (Peleikima 9:11). Nöö te i toona mëni fa soni bi waka, nöö i ta hakisi iseei ee faandi mbei Jehovah bi da pasi u so soni miti i. Andi sa heepi i fii hoi go dou, söseei fii ta buta hii i futoou a Jehovah? U sa feni di piki te u luku di soni di bi pasa ku Paulosu ku Silasi bakaten.

⁵ Di Paulosu ku Silasi bi ta kanda, hën sömëni foombo soni bigi pasa. Di fosu soni di bi pasa, hën da di goon bi seki gaanfa seei. Dee döö u di dunguwosu bi jabi wantewante, hën hii dee sëmbë dee bi dë a di dunguwosu söötösöötö ku bui tuu bi ko lusu. Di soni dë bi mbei di wakitima bi kë kii hënseei, hën Paulosu tapëën fu an du di soni dë. Bakaten di wakitima ku dee sëmbë fëën wosudendu tuu bi ko tei dopu. Di debooko fëën, hën dee gaan lanti u di köndë manda siköutu be de go lusu Paulosu ku Silasi u de go u de. Di dee siköutu ko fusutan taa Paulosu  ku Silasi da goon mii u Loomë, hën de ko si taa de mbei wan gaan föutu. Fëën mbei dee gaan lanti seei ko puu de a dunguwosu. Ma ufö de kumutu a di foto, hën Paulosu ku Silasi bi go da Lidia odi. A bi dë wan sisa di bi tei dopu a di pisiten dë. Nöö di de dou ala, hën de tei di okasi dë u da dee woto baaa ku dee sisa u Filipi dee bi sai dë degihati (Tjabukama 16:26-40). Soni bi ko tooka hesihesi seei!

6. Fuun soni woo taki a di woto aki?

⁶ Andi u ta lei a di woto aki? Wë, u ta lei taa Jehovah sa du soni di wa bi mëni. Fëën mbei an ta dë fuu ta booko u hedi te fuka ta miti u. Di soni dë Paulosu bi ko fusutan, nöö a bi heepi ën gaanfa seei. U sa taki di soni aki, te u luku dee soni dee a bi sikifi da dee baaa ku dee sisa u Filipi. A bi taki u dee bookohedi di sëmbë ta abi ku di kötöhati di Gadu ta da sëmbë. A di woto aki, woo taki u dee soni dee Paulosu bi taki, dee sikifi a Filipi 4:6, 7. (Lesi ën.) Baka di dë, woo luku wantu woto ka Jehovah bi du soni a wan foombo fasi. Nöö woo taki unfa di „kötöhati u Gadu” sa heepi u fuu hoi dou, u di woo ta buta hii u futoou nëën.

7. Andi Paulosu bi lei dee baaa ku dee sisa u Filipi ku di biifi di a bi manda da de, nöö andi useei sa lei fëën?

⁷ Andi di biifi di Paulosu bi manda da dee baaa ku dee sisa u Filipi bi mbei de mëni, di de bi lesi ën? Wë kandë gaansë u de bi mëni di soni di bi pasa ku Paulosu ku Silasi, söseei fa Jehovah bi heepi dee tu womi aki a wan foombo fasi. Andi Paulosu bi kë lei dee baaa ku dee sisa aki ku di biifi di a bi manda da de? A bi kë lei de taa de an musu ta booko de hedi ku soni. De musu ta begi, nöö de o feni „di kötöhati u Gadu di bigi pasa hii sëmbë fusutan”. Ma andi di soni aki kë taki? So Bëibel ta puu di soni aki ko, „bigi pasa hii dee soni dee libisëmbë ta pakisei” nasö „hei möön hii dee soni dee libisëmbë ta buta taa de o du”. Hën da Paulosu bi kë lei de taa di kötöhati di Gadu ta da sëmbë bigi möön fa u ta mëni. So juu wa ta sabi unfa u musu puu useei a wan fuka, ma Jehovah hën a ta sabi. Nöö a sa seeka soni a wan fasi di wa bi mëni seei.​—Lesi 2 Petuisi 2:9.

8, 9. (a) Hii fa de bi kuutu Paulosu a wan föutu fasi di a bi dë a Filipi, tökuseei un bunu soni bi ko pasa bakaten? (b) Faandi mbei dee baaa ku dee sisa u Filipi bi sa biibi dee soni dee Paulosu bi taki?

⁸ Di biifi di Paulosu bi manda da dee baaa ku dee sisa u Filipi bi da de degihati, u di de bi go pakisei fa Jehovah bi heepi de a dee teni jaa dee bi pasa. Jehovah bi da pasi u sëmbë kuutu Paulosu ku Silasi a wan föutu fasi, ma di soni aki bi mbei taa Paulosu bi sa „hopo taki da di bunu buka”, söseei a bi sa „du hii soni di a sa u mbei lanti da de pasi u de peleiki” (Filipi 1:7, NW). Dee gaan lanti u di foto Filipi an bi o peevu u du hogi ku  dee sëmbë u di njunjun kemeente u Keesitu sëmbë. Kandë u di Paulosu bi mbei de ko sabi taa hën da wan goon mii u Loomë, mbei di bakama u Jesosi de kai Lukasi bi sa fika a Filipi baka di Paulosu ku Silasi bi go. A sö wan fasi Lukasi bi sa heepi dee sëmbë dee bi ko toon Keesitu sëmbë a di köndë dë.

⁹ Di dee baaa ku dee sisa u Filipi bi lesi di biifi di Paulosu bi manda da de, de bi sabi taa na a Paulosu dee soni dë bi kumutu. Sömëni hogi soni bi miti Paulosu. A di pisiten di a bi manda di biifi da dee baaa ku dee sisa u Filipi, nöö siköutu bi kisi ën söötö nëën pisi a Loomë. Ma tökuseei a bi ta du soni di bi ta lei taa Gadu bi dëën kötöhati.​—Filipi 1:12-14; 4:7, 11, 22.

10, 11. Andi u musu du te u ta booko u hedi ku wan fuka, nöö ku un soni u sa ta dë ku ën mëni?

¹⁰ Andi sa heepi u fuu ko abi di „di kötöhati u Gadu”, sö taa wa ta ’booko u hedi ku na wan soni?’ Di biifi di Paulosu bi manda da dee baaa ku dee sisa u Filipi ta lei u taa ee u kë feni heepi te u abi wan bookohedi, nöö u musu begi. Fëën mbei te u abi bookohedi, nöö u musu begi Jehovah. (Lesi 1 Petuisi 5:6, 7.) Te i ta begi Jehovah, nöö i musu dë seiki taa a ta booko hën hedi ku i. Hii juu i musu ta dëën tangi u dee bunu dee a ta du da i. Nöiti i musu fëëkëtë taa Jehovah sa „du soni gaanfa möön leki fa u ta begi ën. A sa du soni pasa ka pakisei fuu sa dou seei”.​—Efeise 3:20.

¹¹ A sa foondo u seei te u si andi Jehovah du u heepi u, leti kumafa a bi foondo Paulosu ku Silasi. Kandë Jehovah an o du wan gaan foombo soni, ma hii juu a o da u di soni di u abi fanöudu (1 Kolenti 10:13). Di soni aki an kë taki taa woo sindo piii ta wakiti Jehovah faa puu di bookohedi fuu. U musu ta du soni di ta kai ku dee begi fuu (Loomë 12:11). Di soni dë o lei taa u kë u Jehovah heepi u tuutuu, nöö a sö wan fasi woo dëën di okasi faa mbei u feni bunu. Wa musu fëëkëtë taa Jehovah sa du soni gaanfa möön leki fa u ta begi ën, söseei taa a sa du soni pasa ka pakisei fuu sa dou. So juu a ta du soni di wa bi mëni seei. Fëën mbei boo luku wantu woto di o mbei u ko ta biibi möön gaanfa taa Jehovah sa du wan soni da u di wa bi mëni seei.

12. (a) Andi Könu Esikia bi du di Sahelepi bi ko u ko feti ku ën? (b) Andi u ta lei u di fasi fa Jehovah bi puu Esikia a fuka?

¹² U ta feni sömëni woto a di Bëibel ka Jehovah bi du soni di sëmbë an bi mëni. Di Könu Esikia bi ta tii Juda, hën di könu fu Asilia de kai Sahelepi bi go feti wini hii dee köndë u Juda, boiti Jelusalen (2 Könu 18:1-3, 13). Baka di dë, hën Sahelepi ko faa ko feti ku Jelusalen. Ma andi Könu Esikia bi du? Di fosu soni di a bi du, hën da a bi begi Jehovah faa heepi ën, hën a go hakisi di tjabukama u Jehovah de kai Jesaaja faa dëën lai (2 Könu 19:5, 15-20). Baka di dë, hën Esikia bi du soni ku köni u di a bi paka Sahelepi di möni di a bi hakisi ën faa pakëën (2 Könu 18:14, 15). Bakaten, hën a seeka soni a di foto u de bi sa dë kabakaba te dee sodati fu Asilia bi o ko lontu di foto (2 Kloniki 32:2-4). Andi bi ko pasa te u kaba fëën? Wë Jehovah bi manda wan ëngëli go kii 185.000 sodati u Sahelepi a wan kodo  ndeti. Esikia seei an bi mëni taa sö wan soni bi o pasa!​—2 Könu 19:35.

13. (a) Andi u ta lei u di fasi fa soni bi waka da Josëfu? (b) Un gaan foombo soni Jehovah bi du da Sala?

¹³ Boo buta pakisei a di fasi fa soni bi waka da di njönku kijoo de kai Josëfu. Di Josëfu bi dë a dunguwosu a Egepiti, nöö an bi sa mëni taa a bi o ko dë di u tu möön hei sëmbë u Egepiti nasö taa Jehovah bi o tei ën u puu dee sëmbë fëën a hangi pena (Kenesesi 40:15; 41:39-43; 50:20). Di soni di Jehovah bi du da Josëfu bi bigi möön di soni di Josëfu bi mëni taa Jehovah bi o du dëën. Boo buta pakisei a Sala, di mujëë di Josëfu kai togbo. I si kuma Sala bi o mëni taa Jehovah bi o dëën pasi faa pai wan womi mii hii fa a bi ko gaandi kaa u? Naa di mujëë saafu fëën bi o pai wan mii dëën nöö a kaba? Nöiti Sala bi sa mëni taa Jehovah bi o mbei a pai Isaki.​—Kenesesi 21:1-3, 6, 7.

14. Fuun soni u sa dë seiki?

¹⁴ Wa ta dë ku di mëni taa Jehovah o puu hii dee fuka fuu a wan foombo fasi ufö  di njunjun goonliba ko, nöö wa ta hakisi Jehovah faa du gaan foombo soni da u tu. Ma u sabi taa Jehovah bi heepi dee dinima fëën a wan foombo fasi a di ten di pasa. Nöö Jehovah an tooka. (Lesi Jesaaja 43:10-13.) Di soni aki ta mbei u ko ta futoou ën möön gaanfa. U sa dë seiki taa a o da u di kaakiti di u abi fanöudu fuu du soni kumafa a kë (2 Kolenti 4:7-9). Andi u ta lei a di woto u Esikia, Josëfu ku Sala? Wë, u ta lei taa aluwasi soni ta hebi da u gaanfa seei, tökuseei Jehovah sa heepi u ee u hoi useei nëën.

15. Andi sa heepi u fuu ko abi di kötöhati di Gadu ta da sëmbë aluwasi fuka ta miti u, nöö unfa a du waka taa u sa feni di kötöhati dë?

¹⁵ Unfa u sa lei taa u abi „di kötöhati u Gadu” aluwasi fuka ta miti u? U musu ta mbei möiti fuu ku Jehovah ta dë mati nöömö. U di Jesosi Keesitu paka di lusupaima da u, mbei u ku Gadu sa dë mati. Di lusupaima da wan u dee möön gaan soni di Jehovah da u. U di Jesosi paka di lusupaima da u, mbei Jehovah sa da u paadon u dee zöndu fuu, u sa abi wan limbo háti, söseei u ku ën sa ko dë gaan mati.​—Johanisi 14:6; Jakobosi 4:8; 1 Petuisi 3:21.

16. Konda wan woto di ta lei andi o pasa te u feni „di kötöhati u Gadu”.

¹⁶ Andi o pasa te Gadu da u di kötöhati di „bigi pasa hii sëmbë fusutan”? Di Bëibel taki taa di kötöhati dë o „tjubi” u hati ku u fusutan (Filipi 4:7). Di wöutu „tjubi” kumutu a wan wöutu di nama ku wan kulupu sodati di bi abi di wooko u tjubi wan foto. Dee lö sodati aki bi ta tjubi dee sëmbë u di foto Filipi. Dee sëmbë u di foto aki bi ta duumi suti a ndeti u di de bi sabi taa de bi abi sëmbë ta luku di foto. A di wan seei fasi, te u abi „di kötöhati u Gadu”, nöö wa ta booko u hedi, söseei u hati ku u fusutan ta dë bööböö. U sabi taa Jehovah ta booko hën hedi ku u, söseei taa a kë u soni waka bunu da u (1 Petuisi 5:10). Nöö di soni aki ta heepi u fu wa ta booko u hedi poi ku soni, söseei a ta heepi u fu wa lasi hati tu.

17. Andi o heepi u fuu buta futoou a Jehovah a di pisiten u di gaan fuka?

¹⁷ Abiti möön di gaan fuka o bigi (Mateosi 24:21, 22). Wa sabi finifini andi o pasa ku u, ma tökuseei wa musu booko u hedi poi ku dee soni dee sa miti u a di ten dë. Hii fa wa sabi andi ku andi Jehovah o du, ma tökuseei u sabi unfa di Gadu fuu ta du soni. U sabi andi a bi du da dee dinima fëën a di ten di pasa. U bi si taa aluwasi andi ta pasa, Jehovah o du di soni di a abi a pakisei. Nöö a sa du di soni aki a wan fasi di wa bi mëni seei! Fëën mbei u sa taki taa hiniwan juu te Jehovah du wan soni da u, nöö u ta si „di kötöhati u Gadu di bigi pasa hii sëmbë fusutan” a wan fasi di wa bi si jeti.