1, 2. Gin ango ma Jo mapol guniang madok i kom Lucaden pa Jehovah?

DANO mapol gingeyo ni Lucaden pa Jehovah dok gipat adada. Me labolle, lacoc mo ma nyinge Anton Gill opwoyo kit Lucaden me Nazi Germany. En ocoyo ni: “Luloc me Nazi onongo gidag Lucaden pa Jehovah adada. . . . I 1939, onongo tye Lucaden ma romo 6,000 kulu i [kam].” En omedo ni kadi bed Lucaden gudeno can malit, onongo pud gitye jo ma genne, ma gimwol, ma ginote i kingi, dok ma lugen bot Lubangagi.

² Cokcok-ki, dano mapol i South Africa bene guniang ni Lucaden pa Jehovah dok gipat adada. I kare mo mukato angec, onongo pe kiye ni Lucaden ma rangi del komgi patpat i lobo meno gucokke kacel. Kadi bed kit meno, i Ceng Cabit, Decemba 18, 2011, Lucaden makato 78,000 ma rangi del komgi patpat ma i South Africa kacel ki ma i lobe macok gucokke kacel i bar tuku madit loyo i boma  me Johannesburg. Ladit acel ma loyo bar tuku meno owaco ni: “Man pud dong jo ma kitgi ber loyo ma gubedo i bar tuku man. Wun ducu wuruke i yo me woro. Wuyubo bar maleng adada. Ento ma pire tek loyo aye ni wupe ki apokapoka pi rangi del kom.”

3. Pingo kit ma wabedo kwede macalo utmege dok patpat-te tye?

³ Kadi wa jo ma pe gubedo Lucaden bene gitwero neno ni kit ma utmege gibedo kwede i twok lobo-ni lung dok patpat-te tye. (1 Petero 5:9) Pingo dok wapat adada ki dul mukene-ni ducu? Pien pi kony ma nonge i Baibul kacel ki cwiny maleng, watute me loko kit me kwowa wek wayom cwiny Jehovah. ‘Wabwoto kwowa macon,’ ci ‘waruko kit pa dano manyen.’—Jo Kolocai 3:9, 10.

4. Gin ango ma wabinyamo i pwony man, ki dok pingo?

⁴ Ka dong waweko kitwa macon woko, myero pe dok wadok iye. I pwony man, kong wabinyamo kit ma watwero bwoto kwede ki kitwa macon ki dok pingo man pire tek adada. Wabineno ni twere ki ngat moni me loko kwone kadi bed ni onongo dong odonyo matut adada i timme marac-ci. Ci dok wabinyamo gin ma jo ma dong gurii i ada pi mwaki mapol gitwero timone me jwayo kit macon woko kwicikwici. Pingo mitte ni wanyam jami magi? Ki cwer cwiny madit, dano mapol ma kong gutiyo pi Jehovah i kare macon pe gugwoko gennegi. Gucako tam ki timo jami i yo macon ma onongo pud pe gingeyo Jehovah. Wan ducu ki acel acel myero wiwa opo i kom tira man ni: “Ngat mo ma tamo ni etwero cung myero ogwokke wek pe opoti.”—1 Jo Korint 10:12.

5. (a) Mi lapor ma nyuto kit ma pire tek kwede me loko kitwa macon labongo galle. (Nen cal ma tye i pot karatac 15.) (b) Kodi tim ango ma tye i kin kit macon ma kitito pire i Jo Kolocai 3:5-9?

⁵ Gin ango ma ibitimo ka iniang ni bongo-ni col dok ngwecce rac? Ibilunyo oyotoyot adada. I yo acel-li, ka waniang ni watye ka timo jami ma Jehovah dag, myero walok kitwa labongo galle. Paulo oloko i kom tim marac magi ni: “Myero dong wubwotgi woko ducu.” Kong dong wanyam kit maraco aryo i kingi: Tim kwele ki tim caro.—Kwan Jo Kolocai 3:5-9.

6, 7. (a) Lok pa Paulo nyuto nining ni mito tute matek wek wabwot kit me kwowa macon? (b) Kwo pa Sakura onongo tye nining? Gin ango ma omiye kero me loko kwone?

⁶ Tim kwele. Ki i Baibul, ‘tim kwele’ kwako tim me buto i kin jo ma pe gunyomme. Paulo owaco ni Lukricitayo myero ‘gunek gin ducu me lobo ma tye i igi’ madok i kom tim me caro caro. Man nyuto ni myero watute matek me jwayo miti marac. Timo meno twero bedo tek, ento twero timme!

⁷ Watwero neno meno ki i labol pa lamego  mo ma nyinge Sakura * (Nen coc ma tye i tere piny.) ma a ki i Japan. I kare ma Sakura pud tye ka dongo, en onongo cwinye cwer dok winyo calo etye kene kare ducu. Me lweny ki pekone, en ocako donyo i tim me buto ma tye ki mwaka 15 keken. Sakura obuto ki dano mapol mapatpat ci onyo iye wang adek kulu. En owaco ni: “I acakkine, onongo awinyo ni wiya opye mot ka atye ka timo tim tarwang, kun atamo ni kiparo pira dok kimara. Ento cwinya obedo ka pida dok onongo awinyo marac adada.” Sakura omedde ki kit kwone-ni nio ma en oo mwaka 23. Lacen, en ocako kwano Baibul ki Lucaden pa Jehovah dok onongo maro gin ma etye ka pwonyone-ni. Jehovah okonye me weko timme me caro caro ki dok me kwanyo lewic ki cwiny ma pide kare ducu. I kare-ni, Sakura tye ka tic macalo painia marii, dok pe dong winyo calo etye kene kit macon. En owaco ni: “Cwinya yom me bedo i mar pa Jehovah nino ki nino.”

8. Tim mene ma weko Lubanga nenowa ni wan lutim tim caro caro?

⁸ Tim caro caro. Ki i Baibul “tim caro caro” kwako jami mapol makato tim me buto keken. Kwako wa jami calo mato taa, nyo loko lok oree mogo macilo. (2 Jo Korint 7:1; Jo Epeco 5:3, 4) Kwako bene jami maraco ma dano gitimo ka gitye kengi, calo kwano bukke nyo neno gin mo keken macilo ma tugo miti me buto. Jami magi twero terowa me cobo miti me buto kekenwa. (Jo Kolocai 3:5) *—Nen coc ma tye i tere piny.

9. Gin ango ma twero timme ka ngat moni odongo “[miti] marac ma kelo lewic”?

⁹ Jo ma gimaro neno jami ma tugo miti me buto gidongo “[miti] marac ma kelo lewic” dok gidoko opii me tim me buto. Lukwed lok giwaco ni bedo opii pa jami ma tugo miti me buto rom aroma ki bedo opii pa kongo nyo yadi calo jayigi-ni. Pi meno, pe tye me ur ni neno jami ma tugo miti me buto kelo adwogi maraco. Man kelo lewic, weko ngat moni pe tiyo maber i dog ticce, pe bedo ki yomcwiny i kwo me ote, kelo ket keny, nyo bene twero kwanyo kwone woko kekene. Mwaka acel i nge giko neno jami ma tugo miti me buto, laco mo owaco ni olo to dong etwero wore kekene.

10. Ribeiro ojuko neno jami ma tugo miti me buto nining?

¹⁰ Bot jo mapol, mito tute matek adada wek ngat moni owek bedo opii pa jami ma tugo miti me buto. Ento gitwero loyone. Tam kong i kom labol pa Ribeiro, laco mo ma a ki i Brazil. I kare ma en tye ki mwaka apar ki wiye, en oa woko ki gang ci ocako tic i cuma mo ma dok yub karatac ma kitiyo kwede. Ki kunu, en oneno magajin ma tye ki cal ki coc ma tugo miti me buto. Ribeiro owaco ni: “Mot mot, adoko opii pa jami magi. Dok miti pi jami magi omedde matek adada ma oweko onongo dong akuro akura ni dako ma atye  kwede-ni oa ki gang wek acak neno vidio ma tugo miti me buto.” I nino mo ma Ribeiro tye i gang ticce, en oneno bukke mogo ma kidurogi ma onongo kimito tic i komgi, dok i kin bukke magi onongo tye buk me Mung me Nongo Yomcwiny i Kwo me Ot. En okwanyo buk meno ci ocako kwanone. Gin ma en opwonyo oweko en ocako kwano Baibul ki Lucaden pa Jehovah. Ento pud otero kare malac pi Ribeiro me juko neno jami ma tugo miti me buto. Gin ango ma okonye? En owaco ni: “Lega, kwano Baibul, lwodo lok i kom gin ma apwonyo oweko adongo pwoc pi kit pa Lubanga nio ka mara pi Jehovah odoko tek ma loyo mitina pi jami ma tugo miti me buto.” Cwiny maleng kacel ki kwano Baibul okonyo Ribeiro me loko kwone ki me nongo batija, dok i kare-ni, en tiyo macalo laelda me kacokkegi.

11. Gin ango ma twero konyo ngat moni me gwokke ki i jami ma tugo miti me buto?

¹¹ Nge ni, me juko neno jami ma tugo miti me buto, Ribeiro pe ogik ki kwano Baibul keken. Onongo mitte ni en otam matut i kom gin ma en tye ka kwanone ki i Baibul wek ogud cwinye. En olego bot Jehovah, kun kwaye ni okonye. Jami magi okonye wek marre pi Lubanga odok matek ma loyo mitine pi jami ma tugo miti me buto. Wek wan bene wagwokke ki i jami ma tugo miti me buto, myero wabed ki mar matek pi Jehovah kun wakwero jami maraco.—Kwan Amoc 5:15.

12. Gin ango ma okonyo Stephen me juko kinigane kacel ki tic ki leb marac?

¹² Jo mukene kiniga makogi oyotoyot adada ci giwaco lok makec nyo giyeto jo mukene. Ka meno otimme, jo me ganggi ducu gideno can. Stephen, wego mo ma bedo i Australia onongo maro tic ki leb maraco dok kiniga make oyotoyot adada kadi pi gin mo matidi. En owaco ni: “An ki dakona wapokke wang adek kulu, dok onongo dong wacok keto kenywa.” Ento gucako kwano Baibul ki Lucaden, dok Stephen otemme me keto i tic jami ma en tye ka pwonyone. En owaco ni ma onongo peya engeyo Jehovah, onongo kiniga make adada ka gin mo keken ocwero cwinye dok nongo ewinyo calo bom ma twero mwoc i cawa mo keken. I ngeye ma Stephen ocako lubo tira me Baibul, jami ocako yubbe. En owaco ni: “Kwowa me ot oyubbe adada. Dok ki kony pa Jehovah, dong abedo ki kuc dok ma cwinya opye mot.” I kare-ni, Stephen dong tiyo macalo lakony kor tic, dok dakone dong otiyo macalo painia marii pi mwaki mapol. Luelda ma i kacokke ma Stephen tye iye guwaco ni: “Stephen bedo ki kuc ki jo mukene, latic matek dok mwol.” Gin bene guwaco ni peya gunene ma kiniga omako. Stephen ngeyo ni kit ma eloko ki kwone  pe obedo pi tutene pire kene. En owaco ni: “Onongo pe abinongo mot magi ducu kono onongo pe aye kony pa Jehovah wek alok kita.”

13. Pingo kiniga rac? Gin ango ma Baibul cikowa ni myero wagwokke kwede?

¹³ Baibul cikowa ni myero wabed jo ma kiniga pe makogi oyot, pe myero walok ki gero bot jo mukene, ki dok ni wajuk daa. (Jo Epeco 4:31) Jami magi pol kare kelo tim gero. I kare-ni, jo mapol gitamo ni kiniga nyo tim gero pe rac. Ento tim ma kit meno pe keto deyo i kom Lacwecwa. Onongo mitte ni utmegiwa mapol gulokke ci guruk kit pa dano manyen.—Kwan Jabuli 37:8-11.

14. Tika twere ki ngat mager me loko kite?

¹⁴ Omego mo ma nyinge Hans tiyo calo laelda i kacokke mo i Austria. Lakub kin luelda i kacokke meno owaco ni: “Hans tye i kin omege ma mwol adada.” Ento Hans onongo pe mwol kit meno con. I kare ma Hans tye ki mwaka apar ki wiye, en ocako mato kongo matek ci odoko ger adada. I nino mo ma en onongo omer, kiniga omake adada ci oneko anyaka mo ma onongo en mito. Kitweyo Hans i buc pi mwaka 20, ento kwo me buc pe oloko kite. Lacen, minne openyo laelda mo ka twero limme ki i buc, ci Hans ocako kwano Baibul. En owaco ni: “Pe obedo yot me weko kwona macon. Wang Baibul ma ocuko cwinya obedo Icaya 55:7, ma waco ni: ‘Latim marac myero obwot timme marac,’ ki 1 Jo Korint 6:11, ma loko i kom jo ma guweko timgi marac  ni: ‘Jo mogo i kinwu bene yam gubedo macalo jo meno.’ Pi mwaki mapol, Jehovah odiyo cwinye me konya kun tiyo ki cwiny maleng wek aruk kit pa dano manyen.” Hans onongo batija ki i buc, dok kigonye i nge bedo i buc pi mwaka 17 ki nucu. En owaco ni: “Atye ki pwoc pi kica madit ma Jehovah onyuta.”

15. Kit mene mukene ma obedo but kitwa macon? Baibul loko iye nining?

¹⁵ Loko lok goba obedo but kitwa macon. Me labolle, jo mapol giloko lok goba wek pe gicul mucoro nyo pe ginong pwod pi bal ma gutimo. Ento Jehovah obedo “Lubanga me ada.” (Jabuli 31:5) Pi meno, en mito ni jo ma wore ducu ‘gulok lok ada’ ento ‘pe myero gulok lok goba.’ (Jo Epeco 4:25; Jo Kolocai 3:9) Ki lok ada, myero walok lok ada kadi bed keliwa lewic nyo timone pe yot.—Carolok 6:16-19.

16. Gin ango ma bikonyowa me weko kwowa macon?

¹⁶ Pe twere me weko kwowa macon pi tekowa kenwa. Onongo mitte ni Sakura, Ribeiro, Stephen, ki dong Hans gutute matek me loko kwogi macon. Gin ma okonyogi obedo teko ma a ki i Lok pa Lubanga kacel ki cwiny maleng. (Luka 11:13; Jo Ibru 4:12) Me nongo kony man, myero wakwan Baibul nino ducu, walwod lok i kom gin ma wakwano, dok waleg kare ducu pi ryeko ki teko wek waket gin ma wapwonyo i tic. (Yocwa 1:8; Jabuli 119:97; 1 Jo Tecalonika 5:17) Wanongo bene adwogi maber ki i Lok pa Lubanga kacel ki cwiny maleng ka wayubbe pi cokke dok wabedo tye iye. (Jo Ibru 10:24, 25) Dok myero wati ki jami ma dul pa Jehovah miniwa, me labolle magajin, JW Broadcasting, JW Library, ki dong jw.org.—Luka 12:42.

17. Gin ango ma wabinyamo i pwony ma lubo man?

¹⁷ Wanyamo lok i kom tim mogo maraco ma Lukricitayo myero gubwoti wek guyom cwiny Jehovah. Ento tye jami mapol ma myero watim. Myero waruk kit pa dano manyen wek obed kitwa pi naka. I pwony ma lubo man, wabinyamo kit ma watwero timone kwede.