Skip to content

Skip to table of contents

Ádaniitʼé dóó Ádeiitʼįįdii Biiʼ Hahisiikaigi éí Doo Nátʼą́ą́ʼ Biih Náhidiikah Daígi

Ádaniitʼé dóó Ádeiitʼįįdii Biiʼ Hahisiikaigi éí Doo Nátʼą́ą́ʼ Biih Náhidiikah Daígi

“Átséédą́ą́ʼ ádanohtʼé yę́ę índa éí bee ádaotʼįįdii biiʼ hahisoohkai.”—COLOSSIANS 3:9.

SIN: 121142

1, 2. Diné éí haitʼéego Jiihóvah Yá Dahalneʼé yaa ákódanízin?

LĄʼÍ yaa ákodanízingo Jiihóvah Yá Dahalneʼé łah ádaatʼé. Naaltsoos bikááʼ haneʼ ííłʼíinii Anton Gill wolyéego Nazi Germany bídayéełkaah yę́ędą́ą́ʼ Jiihóvah Yá Dahalneʼé ádaatʼįįd yę́ę, yee yaa haniih. Éí kóní: “Jiihóvah Yá Dahalneʼé tʼáá sahdii átʼéego Nazis ayóó átʼéego dabijoołxáá ńtʼééʼ. . . . 1939 hodeeshzhiizhgo 6,000 ánéelą́ągo [concentration camps góneʼ adahoʼdiisʼnil].” Ałdóʼ ájíníigo éí azhą́ ayóó átʼéego bichʼįʼ nidahwiisʼnáaʼ ndi, ayóó badaʼahódlí, bíighahí dabidiʼníi ndi dahodéeszééʼ, God doo yitsʼą́ąjįʼ kódaanéeh da, áádóó łáʼígo ahił danilı̨́.

2 Tʼah ániidígo diné South Africadi ałdóʼ Jiihóvah Yá Dahalneʼé łah ádaatʼéego yaa ákodaniizı̨́ı̨́ʼ. Africadi Jiihóvah Yá Dahalneʼé éí bikágí ałʼąą ádaatʼéii tʼáá łáʼígi áłah nádleehgo doo bá bee hazʼą́ą da ńtʼééʼ. Ndi, Damóogo December 18, 2011 yę́ędą́ą́ʼ South Africadę́ę́ʼ dóó binaadę́ę́ʼ 78,000dóó baʼaan Jiihóvah Yá Dahalneʼé bikágí ałʼąą ádaatʼéii éí Johannesburg hoolyéegi hótsaago ninádajiʼneehgi áłah sílı̨́ı̨́ʼ. Ákwii bóhólnííhígíí ání: “Díí biiʼ ninádajiʼneehígíí diné áłah silı̨́ʼígíí doo ndi beʼádadíláah da, kótʼéego tʼah doo diné łah shinááł áłah yileeh da ńtʼééʼ. Nizhónígo hadadítʼé. Áádóó biiʼ ninádajiʼneehígíí nizhónígo nihá hashtʼedahoołaa. Ndi íiyisígíí éí dineʼé daʼníłtsʼą́ą́dę́ę́ʼ łáʼí danohłı̨́įgo dahohkah.”

3. Łahdę́ę́ʼ dineʼé haitʼéego bił ałʼąą ádaniitʼé?

3 Doo Jiihóvah Yá Dahalneʼé danilínígíí éí nahasdzáán bikááʼ tʼáá níłtéél ńtʼééʼ ałkʼis daniidlı̨́įgo yaa ádahonízin. (1 Peter 5:9) Áko haʼátʼíí bee łah ádaniitʼé? Jó éí Diyin Bizaad dóó God biníłchʼiʼ diyinii nihíká análwoʼgo Jiihóvah doo bił yáʼátʼéhígíí nahjįʼ kódeiilneʼ. Éí ádaniitʼé dóó ádeiitʼįįdii biiʼ hahisiikai, áádóó ániidíii biih daheekai.—Colossians 3:9, 10.

Doo ákǫ́ǫ́ ájíítʼįįd ńtʼéeʼgo, hweʼiinaʼ hashtʼéézhdoodlíiłgi bohónéedzą́ągo átʼé

4. Haʼátʼíí baa nídadíitʼįįł? Éí haʼátʼíí biniyé?

4 Ádaniitʼé dóó ádeiitʼįįdii biiʼ hahisiikaigo éí doo nátʼą́ą́ʼ biih náhidiikah da. Áłtsé baa ídahwiidiilʼáałgo éí ádeiitʼįįd yę́ę haitʼéego biiʼ hahidiikah áádóó haʼátʼíí biniyé ayóó ílíinii átʼé. Doo ákǫ́ǫ́ ájíítʼįįd ńtʼéeʼgo, hweʼiinaʼ hashtʼéézhdoodlíiłgi bohónéedzą́ągo átʼéegi baa ídahwiidiilʼááł. Áádóó tʼáá ałkʼidą́ą́ʼ Jiihóvah Yá Dahalneʼé danílínígíí éí ádaatʼįįd yę́ę haitʼéego doo nátʼą́ą́ʼ yiih náhidookahígi ałdóʼ baa nídadíitʼįįł. Díí haʼátʼíí biniyé baa nídadíitʼįįł? Bąą yínííł, łaʼ Jiihóvah yá ndaalʼaʼ ńtʼééʼ yę́ę díí doo yee ádaa ádahalyą́ą da. Jiihóvah tʼah doo yéédahoosįįh yę́ędą́ą́ʼ ałkʼidą́ą́ʼ nitsídaakees dóó ádaanííł yę́ęgi átʼéego tsíndadeezkééz. Tʼáá łáʼí niitínígo díí béédeilniih doo: “Éí bąą bíniʼdii tʼáá háiida oodlą́ bee sézı̨́ jiniizı̨́ʼígíí ádaa áhojilyą́ą doo.”—1 Corinthians 10:12.

NAʼAGEH BIDÁHONOONÍ YÓÓʼADAHIDOHʼAAH

5. (a) Ádaniitʼé dóó ádeiitʼįįdii haʼátʼíí biniyé tsı̨́įłgo biiʼ hahisiikaigi binahjįʼ naʼnitinii łaʼ chʼíníʼá. (Áłtsé eelkidígíí níníłʼı̨́.) (b) Ádaniitʼé dóó ádeiitʼįįdii Colossians 3:​5-9 haʼátʼíí daasdzoh?

5 Niʼééʼ tʼóó baaʼihgo niłchxongo baa ákoninizı̨́įʼgo haa díínííł? Tʼáá ákǫ́ǫ́ tsı̨́įłgo hadidííʼnił. Tʼáá ákótʼé, Jiihóvah yijoołáhígíí baa neidáago baa ákoniidzı̨́įʼgo, tsı̨́įłgo nahjįʼ kódíílííł. Tʼóó baaʼihii baa oodááł éí Paul kóníigo yee haadzííʼ: “Díí tʼáá ałtso kʼad yóóʼadahidohʼaah.” Naakigo yóóʼádidootʼáłígíí baa nídadíitʼįįł, éí naʼageh bee tsiʼoodááł dóó baaʼihgo nitsáhákees.—Colossians 3:5-9 yíníłtaʼ.

6, 7. (a) Paul éí ádaniitʼé dóó ádeiitʼįįdii biiʼ háʼdoodáałgi binaʼanish dooleełgo átʼé níigi haitʼéego ííshjání áyiilaa? (b) Sakura haitʼéego hweʼiinaʼ joołtʼih ńtʼééʼ? Haʼátʼíí bee hashtʼeʼninájídzá?

6 Naʼageh bee tsiʼnaʼadá. Diyin Bizaad ání, “naʼageh bee tsiʼoodááł” éí tʼáá háiida ił ashtéézh bił ájítʼı̨́įgo áhyiłní, bee hazʼánii binahjįʼ hastiin dóó asdzání ahéskéego éí doo áhyiłníi da. Paul éí Oodlání ííłníigo naʼageh bee tsiʼnaʼadáagi “yóóʼadahidohʼaah.” Díí áhyiłníigo éí doo yáʼádaatʼéehii bidázhnoolníigo wołí bee nahjįʼ kójósin doo. Díí éí nantłʼa doo, ndi bikʼeh didiidleełgo átʼé!

7 Japandę́ę́ʼ nihisister Sakura wolyéego bitsʼą́ą́dóó ídahwiidiilʼááł. * (Footnote níníłʼı̨́.) Sakura tʼah ániid nijigháago doo hodiʼnidzin da jinízin índa doo hoł hózhǫ́ǫ́góó nijighá. Áko índída 15 honááhaigo doo ákóníshtʼée da doo jinízingo ił ashtéézh baa nízhdiidzá. Tʼóó bóhólníhígíí bił ashtéézh baa nijiyá, áko biniinaa táaʼdi awééʼ hátsą́ haalʼeeł. Kójíní: “Áłtsé éí ił ashtéézh baa naasháago yáʼátʼéehgo ádaa tsídíkééz, éí shídin hwiindzin dóó ayóóʼáshidóʼní nisin. Ndi díí tʼóó tsé ádin baa naasháago doo yáʼátʼééhgóó ádaa nitséskeesgo baa nídiidzá.” 23 honááhaijįʼ kótʼéego hweʼiinaʼ jiníłtʼiʼ. Áádóó Jiihóvah Yá Dahalneʼé bił Diyin Bizaad baa íhojoołʼaahgo baa nízhdiidzá, bíhojiiłʼaahígíí hoł yáʼátʼééh. Hweʼiinaʼ joołtʼih yę́ęgi neʼ ájiilaagi dóó baa hániʼgi índa baa yázhnízingi doo ájítʼée da dooleełgi Jiihóvah yee háká eelwod. Kʼad éí Sakura pioneer jílı̨́, índa shidiʼnídzin jinízin. Kójíní: “Tʼáá ákwíí jı̨́ Jiihóvah biʼayóóʼóʼóʼní biyaagi shił hózhǫ́.”

TʼÓÓ BADAAʼIHII NEʼ ÁDOONÍIŁGI

8. Haʼátʼíí łaʼ ádaʼoolʼįįłii God doo bił yáʼátʼééhgóó yinéłʼı̨́?

8 Baaʼihgo nitsáhákees. Diyin Bizaad biiʼdę́ę́ʼ éí “baaʼihgo nitsáhákees” yee nitʼı̨́įgo naʼageh bee tsiʼnaʼadáagi tʼéiyá doo bił nítʼiʼ da. Éí yee nitʼı̨́įgo náʼátʼoh doodaiiʼ baaʼihgo nahatʼiʼ baa haneʼ ádaatʼéii. (2 Corinthians 7:1; Ephesians 5:​3, 4) Áádóó ałdóʼ doo yáʼádaatʼéehii tʼáá sáhí doo naagháhígóó diné yaa naakaiígíí bił nítʼiʼ. Éí ashtéézh binaaltsoos jółtaʼgo bee ádee hwiih níjídleeh doo biniyé, doodaiiʼ pornography jinéłʼı̨́. Díí ájítʼı̨́įgo éí tʼóó baaʼihgo tʼáá hó ádaa nahojíchʼidgo bee hwiih ánízhʼdiilʼįįh góneʼ ahodínóoʼah. (Colossians 3:5) *—Footnote níníłʼı̨́.

9. Łaʼda naʼageh neʼ ádoolnííł yę́ęgi bikʼeh didlı̨́įgo haa bidoolííł?

9 Łaʼda tʼáá áłahjįʼ pornography yinéłʼı̨́įgo naʼageh neʼ ádoolnííł yę́ęgi bikʼeh didlı̨́į doo, ił ashtéézh tʼéiyá yinízin doo. Ndaʼałkaahii éí pornography jinéłʼı̨́įgo tʼéiyá jinízingo adlą́ doodaiiʼ azeeʼ bee tsiʼnaʼadá tʼéiyá jinízinígi átʼé, daaní. Áko éí bąą pornography nélʼı̨́įgi tʼéiyá jinízingo doo yáʼátʼéhígi áhoołʼįįh. Bee ádaa yáznídzin doo, doo hazhóʼó nijilnish da doo, haghangi doo ił hózhǫ́ǫ́góó hazʼą́ą doo, yóóʼahodiʼdooltʼeeł, dóó ádizhdiyoolyééł. Hastiin léiʼ łaʼ pornography yinéłʼı̨́įgi nahjįʼ kójiilaa áádóó tʼááłáʼí nááhaigo kʼad índída ádił nishdlı̨́ nísísdlı̨́ı̨́ʼ jiní.

10. Ribeiro éí haitʼéego pornography nélʼı̨́įgi bitsʼą́ąjįʼ dazhdiiyá?

10 Diné tʼóó ahayóí éí pornography yitsʼąą ádaatʼée dooleeł yę́ęgi bá ndanitłʼa. Ndi díí bikʼeh hodidoodleełgo átʼé. Brazildę́ę́ʼ Ribeiro joolyéego baa haneʼ. Tʼah ániid nijigháago haghan bitsʼą́ąjįʼ dashdiiyáago naaltsoos chodaozʼįįdii ániidígo ánídaalneʼgi jideeshnish. Ákwii pornography naaltsoos bee nidanideehígíí jinéłʼı̨́įgo baa nízdiidzá. Ribeiro ájíní: “Tʼáá éí tʼéiyá nisin sélı̨́ı̨́ʼ. Asdzání bił shighanígíí tsı̨́įłgo háágóoda doogááł áko pornography shinááł nidoolkił nisin łeh.” Ńtʼééʼ nijilnishgi naaltsoos tʼóó ahayóí ałkʼiistłʼingo jiiłtsą́, łaʼ The Secret of Family Happiness wolyé. Nízhdiiʼą́ áádóó jííłtaʼ. Áko bitsʼą́ą́dóó bóhojiiłʼą́ʼígíí binahjįʼ Jiihóvah Yá Dahalneʼé bił Diyin Bizaad yee nídahodíníitą́ą́ʼ. Ndi pornography baa nínázhdinidááh yę́ęgi doo hah da yóóʼazhdííʼą́. Haʼátʼíí háká eelwod? Ájíní: “Sodizin, Diyin Bizaad bóhooʼaahgi, dóó bóhoołʼą́ʼígíí hazhóʼó nabikʼítséskeesgo, God yee átʼéii baa ahééh nisingo pornography biláahdi Jiihóvah ayóóʼííníshʼníigi bidziil silı̨́ı̨́ʼ.” Diyin Bizaad dóó God biníłchʼiʼ diyinii háká análwoʼgo Ribeiro hashtʼeʼninádzáago baptize ábiʼdiilyaa, kʼad elder jílı̨́.

Jiihóvah ayóóʼííníiʼní dóó yijoołáhígíí jiniidláa doo

11. Pornography bitsʼąą ájítʼée dooígi, haʼátʼíí nihíká adoolwoł?

11 Ribeiro éí pornography nélʼı̨́įgi bitsʼą́ąjįʼ dazhdiiyáagi éí doo Diyin Bizaad tʼéiyá baa íhojiiłʼaah da ńtʼééʼ. Diyin Bizaad jółtaʼ áádóó hazhóʼó nabikʼítsídzíkeesgo hajéí nayiiłnáago ádiih jiiznil. Jiihóvah shíká anilyeed bijiníigo bichʼįʼ sozdilzin ńtʼééʼ. Díí tʼáá átʼé binahjįʼ God ayóóʼájóʼníigo bidziil sílı̨́ı̨́ʼ, áko éí bee pornograhy bidázhnoolnínę́ę bee bikʼeh jideesdlı̨́ı̨́ʼ. Pornography bitsʼąą ániitʼéego éí Jiihóvah ayóóʼííníiʼní dóó yijoołáhígíí jiniidláa doo.—Psalm 97:10 yíníłtaʼ.

ÁHÁCHĮʼ, ÁKÁ NAATʼÁAGO YÁTIʼ, YOOCHʼÍÍD YÓÓʼADAHIDOHʼAAH

12. Stephen éí áháchįʼ dóó saad doo yáʼátʼéehii bee níjídziih ńtʼéeʼgi haʼátʼíí háká eelwodgo doo ájítʼée da jizlı̨́ı̨́ʼ?

12 Diné łaʼ tʼáá hooshchʼįʼ ayóó átʼéego bádahachįʼgo saad yee nidaʼadziih. Kótʼı̨́įgo éí hooghan hazʼą́ągi bichʼįʼ hodiiʼnááh. Australiadę́ę́ʼ azhéʼé nilı̨́įgo Stephen joolyéego saad doo yáʼátʼéehii bee ayóó níjídziih ńtʼééʼ, áádóó hóníshéhí ndi bikʼee ayóó hánáháchįįh. Kójíní: “Shichʼooní bił táaʼdi ałʼąą tah diitʼáázh, áádóó ałtsʼá niitʼaash ńtʼééʼ.” Jiihóvah Yá Dahalneʼé bił Diyin Bizaad bídahwijiiłʼaahgo baa nízhdiikai, Stephen éí bíhojiiłʼaahígíí bikʼeh ájítʼéego baa nízhdiidzá. Ájíníigo éí Jiihóvah tʼáadoo bééhoosįįhgóó báhodoonihii hánáháłchįįhgo hwiiʼdę́ę́ʼ bomb didooldǫǫł nahalin níjídleeh. Ndi Stephen éí Diyin Bizaad bikʼeh ájoonííł jizlı̨́įʼgo yáʼátʼéehgo hoł hooʼaʼ. Kójíní: “Nihighan hazʼą́ągi yéigo hashtʼehodíítʼeʼ. Jiihóvah shíká análwoʼgo áhodííníszéeʼgo doo ayóó átʼéego sháháchįʼ dago bee alááh áníshtʼé sélı̨́ı̨́ʼ.” Kʼad éí Stephen ministerial servant jílı̨́, hweʼasdzą́ą́ éí pioneer nilı̨́įgo ląʼí nááhai. Stephen éí elders bił yah aníjíjahígíí ádahałní: “Stephen éí doo ayóó yáłtiʼ da, ayóó naalnish, índa aʼohgo ádaa nitsíkees.” Áádóó ałdóʼ ádaaníigo éí tʼah doo nihinááł báháchįįh da. Stephen éí hashtʼeʼninádzáagi doo tʼáá bí yee ádaa haʼniih da. Kójíní: “Ayóó sháháchįʼgi Jiihóvah shíká anilyeed tʼáadoo bidííniidgóó éí doo kótʼéego hashtʼeʼninánísdzáa da doo.”

13. Haʼátʼíí biniyé áháchįʼ bááhádzid? Diyin Bizaad éí haʼátʼíí nihiłní?

13 Diyin Bizaad éí anáháshchʼííʼ, áháchįʼ, índa azahóchįʼ bitsʼąą ádanohtʼé nihiłní. (Ephesians 4:31) Díí łaʼda atídoolnííł góneʼ áʼniiʼááh. Dííshjı̨́įdi diné ádeinízingo áháchįʼgo atéʼélʼı̨́ tʼáadoo átʼéhí da. Ndi kóniitʼéego éí Ánihiilaii doo nihił nilı̨́į da. Nihibrothers éí ląʼígo kódaatʼéé ńtʼéeʼgo yóóʼadeidiyiizʼą́.—Psalm 37:8-11 yíníłtaʼ.

14. Diné ayóó atíʼéłʼı̨́ı̨́ ńtʼéeʼgoósh ayóó bá áhwiinítʼı̨́ dooleełgo átʼé?

14 Austriadi elder nilı̨́įgo Hans wolyéego baa haneʼ. Elders bicoordinator nilı̨́įgo ahałní: “Hans éí akʼis ayóó bá áhwiinítʼíinii nilı̨́įgo bił ahééhozhdoolzįįł.” Ndi Hans éí doo há áhwiinítʼı̨́į da ńtʼééʼ. Tʼah ániid nijigháago ajidlą́ągo baa nízhdiidzáago ayóó atíjíłʼı̨́ jizlı̨́ı̨́ʼ. Łah ayóó átʼéego hoł honeezdogo háhóóchįįdgo hweʼatʼééd jiisxı̨́. Áko biniinaa awáalyagóó 20 nááhaijįʼ há nihootʼą́. Ndi awáalya góneʼ áháchįʼ tʼáadoo biiʼ hajííyáa da. Ńtʼééʼ hamá éí elder łaʼ, shiyáázh shá baa díínááł yidííniid, áko łaʼ baa níyá, áádóó Diyin Bizaad bíhojiiłʼaahgo baa nízdiidzá. Hans ájíní: “Áháchįʼ biiʼ hadeesháałgi ayóó shá nantłʼa ńtʼééʼ. Isaiah 55:7 shíká eelwod. Éí ání: ‘Diné doo yáʼáshóonii yee átʼéii bíniʼdii yóóʼiidiʼaah.’ Áádóó 1 Corinthians 6:11, éí doo yáʼádaashóonii yóóʼadeideezʼáanii áhyiłní: ‘Łah nihí łaʼ ákódanohtʼéé nítʼééʼ.’ Ląʼí nááhai, Jiihóvah shił haʼólníigo biníłchʼiʼ diyinii bee díí biiʼ háíyá.” Hans éí awáalya góneʼ baptize ábiʼdiilyaa, 17dóó baʼaan naʼałnííʼ awáalya góneʼ honááhai áádóó chʼééhodeeltʼeʼ. Ájíní: “Jiihóvah bibee ajoobaʼ dóó yóóʼanéidiyiiʼaahii yéigo bichʼįʼ ahééh nisin.”

15. Haʼátʼíí ałdóʼ łahdóó ádaniitʼé dóó ádeiitʼįįdii bił naaztʼiʼ? Diyin Bizaad éí haitʼéego díí yee nítʼı̨́?

15 Yoochʼííd ałdóʼ łahdóó ádaniitʼé dóó ádeiitʼįįdii bił naaztʼiʼ. Ląʼí diné éí tax bikʼé niʼiilyéegi yitsʼąą ádaatʼé doodaiiʼ nidaʼiisííhgóó yitsʼąą ádaatʼéego yoochʼííd ádeiłʼı̨́į łeh. Ndi Jiihóvah éí Diyin God tʼáá aaníinii nilı̨́. (Psalm 31:5) Áko bá ndaalʼaʼí “saad tʼáá aaníinii bee bił ałchʼįʼ yádaałtiʼ,” dóó “woochʼííd tʼáadoo ałkʼijįʼ nisoołʼání,” hóʼní. (Ephesians 4:25; Colossians 3:9) Azhą́ baa yáhásin doodaiiʼ nantłʼa ndi, tʼáá aaníígóó hwiilneʼ doo.—Proverbs 6:16-19.

YIKʼEE DAH DEESDLĮ́ĮʼGI

16. Ádaniitʼé dóó ádeiitʼįįdii biiʼ hahisiikaigi haʼátʼíí nihíká adoolwoł?

16 Ádaniitʼé dóó ádeiitʼįįdii biiʼ hahisiikaigi tʼáá sáhí íitʼı̨́įgo doo bíighah da. Sakura, Ribeiro, Stephen, dóó Hans tʼáá ájíłtso éí ádajítʼéé ńtʼééʼ yę́ęgi wołí bee ádajitʼı̨́įgo biiʼ hahijiiskai. Bíká eelwodígíí éí Diyin Bizaad dóó God biníłchʼiʼ diyinii. (Luke 11:13; Hebrews 4:12) Tʼáá éí adziilee nihíká adoolwołgo éí tʼáá ákwíí jı̨́ Diyin Bizaad yíníiltaʼ áádóó hazhóʼó nabikʼítsíilkees doo. Áádóó hódzą́ dóó adziil bee díí bikʼeh áníshtʼée doo, diiʼníigo tʼáá ałhąąh bíká sodiilzin doo. (Joshua 1:8; Psalm 119:97; 1 Thessalonians 5:17) Diyin Bizaad dóó God biníłchʼiʼ diyinii nihíká análwoʼgo éí áłah néidleehígíí biniyé hashtʼe áníʼdiilʼįįhgo áadi neidáa doo. (Hebrews 10:24, 25) Áádóó tʼóó ahayóígóó Jiihóvah bidineʼé nihá neisłáhígíí, éí naaltsoos daóltaʼígíí, JW Broadcasting, JW Library, dóó jw.org choiniilʼı̨́į doo.—Luke 12:42.

Ádaniitʼé dóó ádeiitʼįįdii haitʼéego biiʼ hahidiikah? (¶16 bił)

17. Haʼátʼíí baa nínáádadíitʼįįł?

17 Oodlání éí Jiihóvah yił dahóshǫ́ǫ dooígi éí doo ákǫ́ǫ́ ádaniitʼé dóó ádeiitʼįįdii biiʼ hahisiikaigi łaʼ baa nídasíitʼįįd. Ndi doo éí tʼóó biiʼ hadiidáał da. Díí ániidígo bee ándiʼnilyaago éí tʼáá bee ániitʼéego ahoolʼáa doo. Díí bikééʼdóó haitʼéego tʼáá ákóniitʼéego íʼdííníilzin dooígi baa nídadíitʼįįł.

^ par. 7 Díí łaʼ doo tʼáá aaníí daházhiʼ da.

^ par. 8 Questions Young People Ask—Answers That Work, Volume 1, chapter 25 góneʼ baa íídííłtah.