1-3. (1) ¿Jamapuʼusü nakuwaʼipa na israeliitakana soʼu nuluwataanüin Zacarías nutuma Jeʼwaa sünain aküjaa nünüiki? (2) ¿Jamüshi nuchuntaka Jeʼwaa namüin na israeliitakana naleʼejüin nachikuaʼa nümaʼanamüin?

EESÜ wanee rooyo waawataka iipünaa, wanee jierü juʼttusü suluʼu wanee cesta otta piamasü jieyuu waawataka iipünaapünaa otta müsü sütüna maʼaka sütüna cigüeña. Tia, süpüshi tü niʼrakat Zacarías nutuma Maleiwa (Zac. 5:1, 7-9). ¿Kasapülajatche tia niʼrakat Zacarías nutuma Jeʼwaa? ¿Jamapuʼusü nakuwaʼipa na israeliitakana suʼunnaa tia? ¿Jamüsü anaka wamüin watüjaale saaʼu jamaluʼuluin tü niʼrakat Zacarías?

² Soʼu juyaka 537 süpülapünaa wakalia, talatüsü maʼin nupueulose Jeʼwaa, süka jamüin, taashin naya suulia nachepchieein na babiloniokana soʼu 70 juya. Talatüshii nayaʼaya süka naleʼejüinjanain Jerusalénmüin süpüla nakumajüin tü aʼwaajüleekat Jeʼwaa otta naʼwaajüin nia chayaa. Waneemüin juya  süchikijee tia, nakumajüin süikkalaaya tü aʼwaajüleekat. Saashin tü Wiwüliakat, talatashaatashii naya suʼunnaa tia otta «aapünüsü nekiisa wattajee maʼin» (Esd. 3:10-13). Nayasaʼa na wayuu nnojoliikana acheküin nuʼwaajünüin Maleiwa, nnojoishii nooʼulaweein nakumajüin tü aʼwaajüleekat. Mojuka naaʼin na israeliitakana sutuma tia, nooʼulaaka suulia akumajaa. Shia jülüjaka naaʼin akumajaa nepia otta apünajaa. Alatüsü 16 juya sümaa shaʼwatüin tü aʼyatawaakat, nnojotsü jaralüin akumajüin tü aʼwaajüleekat. Nüküjaka Jeʼwaa namüin na israeliitakana nooʼulaainjanain suulia jülüja aaʼin nakuwaʼipa neʼe namüiwaʼa otta naʼwaajüinjachin nia nüchikuaʼa süka süpüshuaʼa naaʼin jee sümaa yalayalain naaʼin.

³ Soʼu juyaka 520, aluwataanüshi Zacarías nutuma Jeʼwaa süpüla nüsoʼijirüin naaʼin na israeliitakana sünain tü taashikalü apüla naya Babiloniajee. Tü anülieekat Zacarías, «Sotusü naaʼin Jeʼwaa» maluʼulu. Sutuma tia, eesüjaʼa nayaawatüle aaʼu na israeliitakana motuin naaʼin tü naaʼinrakat Jeʼwaa napüleerua. Aluʼujasaʼa nayakana, nnojoishii motuin naya naaʼin (paashajeʼera Zacarías 1:3, 4). Nüküjain Maleiwa namüin nakaaliinjainjanain naya süpüla naʼwaajüinjachin nia nüchikuaʼa. Nüküjaleepajaʼa namüin naʼwaajüinjachin nia süka süpüshuaʼa naaʼin süpüla anashiin nümüin naʼwaajüin nia. Wekirajaainjatü anain jooluʼu süpüshi tü kasa niʼrakat Zacarías nutuma Jeʼwaa, tü aipiruakat jee tü akaratshikat. Niiʼiyatüin Jeʼwaa tia süpüla nükaaliinjain na israeliitakana. ¿Kasa watüjaka sünainjee tü niʼrakat Zacarías?

4. (1) ¿Kasa niʼraka Zacarías nutuma Jeʼwaa sünain tü aipiruakat kasa niiʼiyataka nümüin? (2) ¿Jamüsü süshajünaka sünain tü piamasükat saʼata tü rooyokot? (Piirakaa sümüin tü ayaakuaakat 1 suluʼu süpana 15).

⁴ Suʼttiajee Zacarías kapiitulo 5, aküjünüsü süchiki wanee kasa waneejatshaana maʼin (paashajeʼera Zacarías 5:1, 2). Niʼrüin Zacarías wanee rooyo waawatüsü iipünaapünaa. Eesü maʼaka 9 meetüro sajaʼapüin otta 4 meetüro shiatapünaamüin seeruluin. Jutatsü tü rooyokot niʼrüin, yapasü süpüla aashajeʼennaa (Zac. 5:3). Tia pütchikat süpülajatü aapiraa wayuu sünain kasalajanainjatüin sümüin saainjala. Sümaiwa paala, ashajünapuʼusü neʼe sünain wanee saʼata tü rooyokalüirua. Ashajünapejeʼe sünain tü piamasükat saʼata tü rooyo niʼrakat Zacarías süka choʼujaain saapüinjatüin wayuu tia pütchikat.

5, 6. ¿Jamüsü nünüiki Jeʼwaa süchiki tü aʼluwajaakat?

⁵ (Paashajeʼera Zacarías 5:3, 4). Asoutajatü wayuu süpüshuaʼa nümüin Maleiwa saaʼu tü saaʼinrakat. Wayaʼaleekajaʼa wayakana nupueulosekana Maleiwa, asoutajana nümüin süka weʼnnaajünüin süka tü nünüliakat. Waya aikana apüla Maleiwa, watüjaa aaʼu mojeerüin pütchi nüchiki waʼluwajüle wanee kasa (Prov. 30:8, 9). Nnojotsü mojuin aʼluwajaa saashin soʼutku wayuu müleka maʼletsere wanee wayuu. Nnojotpejeʼe shiimain tia, chi eekai nuʼluwajüin mojutsai Jeʼwaa nümüin, mojutsat nünülia Jeʼwaa nümüin otta tü nuluwataakalü anain, shia kojutuleeka nümüin kamaʼanaa wainma korolo.

 ⁶ Saashin Zacarías 5:3, 4, oʼttaainjatü kasa mojusü nümüin chi eekai nuʼluwajüin otta yalairümaʼale shia sumojujaʼaleepa sukuwaʼipa nüpüshi. ¿Kasa watüjaka sünainjee pütchikat tüü? Shia eein süpüla sütüjaanüin aaʼu nutuma Jeʼwaa tü naainjalakat wanee wayuu aʼyataakai nümüin. Jee eeshi süpüla süsalain nia nutuma. Jaʼitaichi nuunjulajüin wanee wayuu naainjala suulia pulusiia, nuulia chi nülaamainkai, noulia na laülaashiikana otta nuulia nüshi jee nii, nnojotsü süpüla nuunjulajüin shia nuulia Jeʼwaa. Atüjaaneerü aaʼu nutuma Jeʼwaa nuʼluwajüle wanee wayuu (Heb. 4:13). Talatüshii maʼin waya aʼyataakana nümüin Jeʼwaa süka naʼakain waya na wayuu lotokana akuwaʼipa sünain süpüshuaʼa kasa (Heb. 13:18).

7. ¿Kasa waaʼinrajatka süpüla nnojoluin suʼttaain wanain tü kasa mojusü aküjünakat suluʼu tü rooyo niʼrakat Zacarías?

⁷ Mojusü nümüin Jeʼwaa nuʼluwajüle wanee wayuu, jaʼitairü kasain wayu nuʼluwajüin. Müsüjeseʼe kojutuin maʼin wamüin watüjaain saaʼu otta woonooin sümaa tü nümakat Jeʼwaa süchiki tü wuleetkalü atuma wakuwaʼipa noʼuluʼu. Jee anasü maʼin süka kojutuin nünülia Maleiwa saaʼujee tü wakuwaʼipakat. Sutuma tia, nnojoleena waya süsalain nutuma wanaa namaa na moonooinkana sümaa tü nuluwataakalü anain.

8-10. (1) ¿Kasa wayu tü apansaajaakat pütchi? (2) ¿Jarat tü pütchi mojutkat nümüin Sedequías?

⁸ Aküjünüsia suluʼu tü rooyokot wanee pütchi namüinjatü na nnojoliikana ekeraajüin wanee pütchi napansaajakat saaʼu nünülia Jeʼwaa (Zac. 5:4). Eesü nüpansaajüle nünüiki wanee wayuu süpüla sütüjaanüin aaʼu shiimain tü nümakat otta eesü nüpansaajüle nünüiki süpüla naaʼinrüin jee nnojoluin naaʼinrüin wanee kasa.

 ⁹ Nnojotsü shaittaain wapansaajüle wanüiki sümüin wayuu saaʼu nünülia Jeʼwaa. Wekirajaa sünain tü alatakat nümüin Sedequías, chi chiiruaajaikai wayuu aluwataakai saaʼu Jerusalén. Nüpansaajüin nünüiki saaʼu nünülia Jeʼwaa, jüüjüüinjachin nia nümüin chi aluwataaikai saaʼu Babilonia naashin. Nnojotpejeʼe nikeraajüin Sedequías tü pütchi nüpansaajakat. Müshijeseʼe outajachin nia Babilonia naashin Jeʼwaa (Ezeq. 17:16).

¹⁰ Süka nüpansaajüin Sedequías wanee pütchi saaʼu nünülia Jeʼwaa, kojutuinjatiaa shia nümüin naaʼinruʼu Jeʼwaa (2 Crón. 36:13). Nnojotpejeʼe müin shia, achuntüshi neʼe kaaliinwaa Sedequías namüin na egipciokana shiiʼiree taashin naya suulia Babilonia. Isapejeʼe nachiki na egipciokana nakaaliinjain naya (Ezeq. 17:11-15, 17, 18).

11, 12. (1) ¿Jarat tü pütchi kojutuleekat maʼin wamüin? (2) ¿Kasa waaʼinrajatka waneepia sutuma waapüin waaʼin nümüin Jeʼwaa?

¹¹ Watüjaa aaʼu naapüin Jeʼwaa wanüiki wapansaajapa wanee pütchi. Kojutusü tia nümüin otta kojutuinjatü shia wamüinya süpüla talatüin nia wamaa (Sal. 76:11). Shiapejeʼe kojutuleein maʼin wamüin tü wamakat nümüin Jeʼwaa soʼu waapüin waaʼin nümüin. Suʼunnaa tia waküjain nümüin waʼyataainjanain waneepia nümüin jaʼitairü kasain alatüin wamüin.

¹² ¿Jamüsü süpüla wekeraajüin wanüiki nümüin Jeʼwaa wanaa sümaa waapüin waaʼin nümüin? Wainma kasa alatawaika wamüin waneepia, eesü eekai kapüleein otta eesü tü nnojotkat kapüleein maʼin. Eejiraale waya sümaa tia alatakat wamüin, atüjaaneerü aaʼu kojutuin wamüin tü pütchi wapansaajakat nümüin Jeʼwaa (Sal. 61:8). Jamüsüjaʼa eere wanee wayuu eekai saʼalaajaain puʼupalapünaa chaa piʼyataaleruʼu jee koleejialuʼu, ¿jaa meeiche pia sümüin? ¿Shiataajeetpa paaʼinrüin tü nümakat Jeʼwaa? (Prov. 23:26). Piale neʼe anoujain nünain Jeʼwaa saʼakajee püpüshi, ¿achuntawaijeechi pia kaaliinwaa nümüin süpüla laülaainjatüin paaʼin waneepia suʼupala püpüshi? ¿Paapeetche analuʼut waneepia nümüin Jeʼwaa saaʼu alin pia nüpüla otta nikirajüin pia? ¿Paashajeʼerüinche tü Wiwüliakat waneepia? Wanaa sümaa waapüin waaʼin nümüin Jeʼwaa, waküjain nümüin waaʼinrüinjatüin süpüshuaʼa tia. Oonooinjana waya nümaa Jeʼwaa otta anainjatü wakuwaʼipa noʼuluʼu. Waaʼinrüle tia, niʼreerü shiimain alin nia wapüla otta niain laülaain waaʼu. Süpüshuaʼa tü kasa waaʼinrakat sünainpünaasü waʼyataain nümüin Jeʼwaa. Wekeraajüle tü pütchi wapansaajakat nümüin Jeʼwaa, aneerü maʼin wakuwaʼipa nutuma mapeena (Deut. 10:12, 13).

13. ¿Kasa watüjaka sünainjee tü aipiruakat kasa niiʼiyataka Jeʼwaa nümüin Zacarías?

¹³ ¿Kasa watüjaka sünainjee tü aipiruakat kasa niiʼiyataka Jeʼwaa nümüin Zacarías? Aire wapüla Jeʼwaa, nnojoleena waya aʼluwajüin otta wekeraajeerü wanüiki waneepia. Wekirajaa anainrü nnojoluin motuin naaʼin Jeʼwaa na israeliitakana mayaapejeʼe wainmain kasa mojusü naaʼinraka. Nütüjaa aaʼu Jeʼwaa kapüleein nakuwaʼipa süka naʼakain naya na naʼünüükana.  Nikeraajüin Jeʼwaa waneepia tü nümakat, naaʼinrüin tia süpüla washatüin nukuwaʼipa. Akaʼaya nia, nükaaliinjeena waya süpüla ayatüin wekeraajüin wanüiki nümüin. Nükaaliinjain waya sükajee nüküjain wamüin sülüʼülüin sükalia süpüla najaʼlajeʼerüin tü kasa mojusükat yaa saaʼujee tü Mmakat. Watüjaa aaʼu shiimain naaʼinreerüin tia sutuma tü wanee kasa niiʼiyatakat nümüin Zacarías.

14, 15. (1) ¿Kasa niʼraka Zacarías sünain tü akaratshikat kasa niiʼiyataka Jeʼwaa nümüin? (Piirakaa sümüin tü ayaakuaakat 2 suluʼu süpana 15). (2) ¿Kasa kayaawaseka tü jierü suluʼujutkat tü canastakat? (3) ¿Jamüsü nuʼwataka chi aapieekai shirouse tü canastakat sümaa tü jietkat?

¹⁴ Süchikijee niʼrüin Zacarías tü rooyokot, «piirakaa iipünaamüin», müshi wanee aapiee nümüin. Niʼraka wanee canasta, shia tü emeriijiakat wanee «efá» sümaiwa (paashajeʼera Zacarías 5:5-8). Lakayaasü shirouse tia canastakat otta aainjuushi süka plomo. Saakatünapa tü shirousekat, niʼrüin Zacarías wanee jierü joyotuin suluʼu tü canastakat. Nüküjaka chi aapieekai nümüin shiain tü mojulawaakat tia wayuu niʼrakat. Shiyoʼujaaka naaʼin Zacarías niʼrapa isajeein tia wayuukot. Nikerotiramaataka shia chi aapieekai süchikuaʼa suluʼu tü canastakat otta nuʼwataka shirouse, tü aainjuushikat süka plomo. ¿Kasapülajatche tü niʼrakat Zacarías?

¹⁵ Tia süpülajatü sütüjaanüin aaʼu nnojoleerüin nuuʼulaain Jeʼwaa eein tü mojulawaakat suluʼu tü nupueulosekat. Niʼrüle sukumajaain tü mojulawaakat, nüsünneʼeramaatüin shia (1 Cor. 5:12, 13). Shia maka nuʼwatamaatüin chi aapieekai shirouse tü canastakat sümaa tü jietkat.

16. (1) ¿Kasa alataka sümüin tü canastakat? (Piirakaa sümüin tü ayaakuaakat 3 suluʼu süpana 15). (2) ¿Jalamüinsü sülüʼüjüin tü piamasükat jieyuu tü canastakat?

 ¹⁶ Süchikijee tia, niʼraka Zacarías shiweenuwaain piamasü jieyuu katünasü, müsü aka saaʼin sütüna tü wüchii kanüliakat cigüeña (paashajeʼera Zacarías 5:9-11). Waneejatü tia jieyuukalüirua suulia tü suluʼujutkat canasta. Niʼrüin Zacarías shiyalerüin tü piamasükat jieyuu tü canasta kaluʼujutkat tü mojulawaakat. Nalüʼüjaka shia suluʼumüin tü mmakat Sinar, tü kanüliakat Babilonia. ¿Jamüsüche nalüʼüjaka shia chaai sukua?

17, 18. (1) ¿Jamüsü shiaka anain shiʼikajaanüle tü mojulawaakat Babiloniamüin? (2) ¿Kasa wayu tü nnojoluinjatkat waaʼinrüin?

¹⁷ Natüjaa aaʼu na israeliita eejanakana nükalioʼu Zacarías shiain anain shiʼikajaanüle tü mojulawaakat Babiloniamüin. Natüjaa aaʼu mojulaain maʼin wayuu chayaa, keejiasü sümüin amaʼüjirawaa akuwaʼipa otta aʼwaajaa maleiwayaasü. Soʼu chajachin Zacarías otta na wane israeliitakana, eejiraashii naya süpüla nnojoluin nashatüin nakuwaʼipa naya wayuukana. Atütülaakajasaʼa naaʼin na israeliitakana sutuma tü niʼrakat Zacarías nutuma Jeʼwaa, süka jamüin, niiʼiyatüin Jeʼwaa sünain wuleinjatüin sukuwaʼipa nuʼwaajia.

¹⁸ Sutuma tü niʼrakat Zacarías, natüjaa aaʼu na israeliitakana wuleinjatüin natuma sukuwaʼipa nuʼwaajia Jeʼwaa. Nnojotsü ooʼulaanüinjatüin eein tü mojulawaakat suluʼu nupueulose Maleiwa. Wulesü nupueulose Maleiwa otta nüntirüin waya suluʼumüin süpüla niiʼiyatüin tü waalinkat nüpüla jee süpüla naaʼinmajüin waya. Nnojoishii waya aaʼinrüinjanain kasa mojusü suulia yarüttüin watuma nupueulose Maleiwa. Nnojotsü süpüla eeinjatüin tü mojulawaakat suluʼu tü paʼaraiisü eekat maaʼulu nutuma Maleiwa.

19. ¿Kasa watüjaaka aaʼu sutuma tü niʼrakat Zacarías nutuma Jeʼwaa?

¹⁹ Tü aipiruakat jee tü akaratshikat kasa niʼrakat Zacarías nutuma Jeʼwaa, süpülajatü natüjaain aaʼu na mojulaashiikana süsaleenain naya naainjala. Sotusü waaʼinya sutuma nnojoleerüin nuuʼulaain Jeʼwaa eein tü mojulawaakat. Nayoutajatü aaʼinraa kasa mojusü na aʼyataashiikana nümüin. Sükajee tü niiʼiyataka Jeʼwaa nümüin Zacarías, watüjaa aaʼu aneerüin wakuwaʼipa nutuma Jeʼwaa otta naaʼinmajeenain waya anale wakuwaʼipa noʼuluʼu. Nükaaliinjeena waya süpüla wulein wakuwaʼipa jaʼitairü kapüleein tia wamüin. ¿Jamüsü watüjaaka saaʼu ayateechin nuʼwaajünüin Jeʼwaa waneepia? ¿Jamüsü watüjaaka saaʼu naaʼinmajeerüin Jeʼwaa nupueulose maaʼulu, sülüʼütpa maʼin tü müliaa miyoʼusükat? Wekirajaajeerü anain tia sünain tü wane ekirajaayakat.