၁-၃. (က) ဖဲဝံစကၤရယၤ ထံၣ်ဝဲတၢ်ထံၣ်လၢညါခီအခါ ယဟိဝၤယွၤ အပှၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ် အတၢ်အိၣ်သးအိၣ်ဒ်လဲၣ်. (ခ) ဘၣ်မနုၤအဃိ ယဟိဝၤယွၤ မၢအပှၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ် ဟဲက့ၤကဒါလၢအအိၣ်လဲၣ်.

ဝံစကၤရယၤ ထံၣ်ဝဲတၢ်ထံၣ်လၢညါခီဒ်အံၤလီၤ. လံာ်ထူတထူယူၤဝဲ, ပိာ်မုၣ်တဂၤအိၣ်လၢဃၤအပူၤ ဒီးပိာ်မုၣ်ခံဂၤအိၣ်ဒီးအဒံးဆ့ ဒီးယူၤလၢကလံၤကျါ ဒ်ထိၣ်ဖးဒိၣ်အသိးလီၤ. (စကၤရယၤ ၅:၁, ၇-၉) ဘၣ်မနုၤအဃိ ယဟိဝၤယွၤ ဟ့ၣ်ဒုးထံၣ်ဝဲအဝံအံၤလၢ တၢ်ထံၣ်လၢညါခီတဖၣ်အံၤလဲၣ်. ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ် ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ် အတၢ်အိၣ်သးအိၣ်ဝဲဒ်လဲၣ်. တၢ်ထံၣ်လၢညါခီတဖၣ်အံၤ ကဲဘျုးလၢပစိၤခဲအံၤဒ်လဲၣ်.

^၂ ဖဲ ချ.ခ.န ၅၃၇ န့ၣ် ယဟိဝၤယွၤ အပှၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ် ပှဲၤဝဲဒီးတၢ်သူၣ်ခုသးခုလီၤ. အဝဲသ့ၣ်ဘၣ်တၢ်က့ၤကိးအီၤလၢ ဘၤဘူၤလိၣ် အနံၣ် ၇၀ ဒီးခဲအံၤအဝဲသ့ၣ် ထူၣ်ဖျဲးထီၣ်က့ၤဝဲလံ. အဝဲသ့ၣ်ကက့ၤတ့ထီၣ်ဘၣ် တၢ်လုၢ်ဟံၣ်လၢ ဝ့ၢ်ယရူၤၡလ့ၣ် ဒီးကဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်ဘၣ်က့ၤ ယဟိဝၤယွၤဖဲန့ၣ်အဃိ အသးခုဝဲဒိၣ်မးလီၤ. အဝဲသ့ၣ်က့ၤတုၤဝဲ တနံၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံ တ့ထီၣ်ဝဲတၢ်လုၢ်ဟံၣ် အခီၣ်ထံးလီၤ. အဝဲသ့ၣ်ခဲလၢာ် သူၣ်ဖှံသးညီဒီး “ကိးပသူထီၣ်လၢ အသီၣ်ဖးဒိၣ်, ဒီးတၢ်အသီၣ်ဟူထီၣ်ဝဲလၢအယံၤလီၤ.” (ဧ့စြၤ ၃:၁၀-၁၃) ဘၣ်ဆၣ်အဒုၣ်အဒါတဖၣ် အ တၢ်ထီဒါန့ၣ် ဆူၣ်ထီၣ်ဝဲကွ့ၢ်ကွ့ၢ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ် အသးလီၤစၢ်ဝဲတုၤဒၣ်လဲာ် တဆဲးတ့ထီၣ်လၢၤတၢ်လုၢ်ဟံၣ်လၢၤဘၣ်. လၢတၢ်န့ၣ်အလီၢ် အဝဲသ့ၣ်တ့ထီၣ်က့ၤဝဲ အနီၢ်ကစၢ်အဟံၣ် ဒီးသူၣ်အီၣ်ဖျးအီၣ်တၢ်လၢ အနီၢ်ကစၢ်အဂီၢ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်က့ၤတုၤဝဲန့ၢ် တဆံဃုနံၣ်လံဘၣ်ဆၣ် တ့ထီၣ်ဝဲတၢ်လုၢ်ဟံၣ်တဝံၤဒံးဘၣ်. ယဟိဝၤယွၤအပှၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ် လိၣ်ဘၣ်ဝဲတၢ်ဟ့ၣ်ပလီၢ် ဒ်သိးကက့ၤကဒါက့ၤဆူ ယဟိဝၤယွၤအအိၣ် ဒီးတဆိကမိၣ်တၢ်ထဲလၢ အနီၢ်ကစၢ်အဂီၢ်လၢၤတဂ့ၤန့ၣ်လီၤ. ယဟိဝၤယွၤအဲၣ်ဒိးလၢ အပှၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ်အံၤ ကဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်အီၤလၢ တၢ်သူၣ်ဆူၣ်သးဆူၣ် ဒီးလၢတၢ်သူၣ်ဒူသးဒူအပူၤလီၤ.

^၃ ဖဲ ချ.ခ.န ၅၂၀ န့ၣ် ယဟိဝၤယွၤဆှၢလီၤဝဲ ဝံစကၤရယၤလၢ ကဒုးသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤ ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ်လၢ ဘၣ်မနုၤအဃိ ယဟိဝၤယွၤ မၤပူၤဖျဲးထီၣ်က့ၤ အဝဲသ့ၣ်လၢ ဝ့ၢ်ဘၤဘူၤလိၣ်လဲၣ်. စကၤရယၤန့ၣ် အခီပညီမ့ၢ်ဝဲ “ယဟိဝၤယွၤ သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤဝဲ” လီၤ. ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ် သးပ့ၤနီၣ်ကွံာ်ဝဲတၢ်လၢ ယွၤမၤန့ၢ်အဝဲသ့ၣ်တဖၣ် ဘၣ်ဆၣ် ယဟိဝၤယွၤတသးပ့ၤနီၣ် အဝဲသ့ၣ်ဘၣ်. (ဖး စကၤရယၤ ၁:၃, ၄ တက့ၢ်.) ယဟိဝၤယွၤ အၢၣ်လီၤဝဲလၢ ကမၤစၢၤအဝဲသ့ၣ် ဒ်သိးကဒုးအိၣ်ထီၣ်က့ၤ တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါလၢအစီဆှံန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်ယဟိဝၤယွၤ ဟ့ၣ်ပလီၢ်စ့ၢ်ကီးအဝဲသ့ၣ်လၢ ဒ်သိးယွၤကတူၢ်လိာ် အဝဲသ့ၣ်အတၢ်ဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်အဂီၢ် အဝဲသ့ၣ်ကဘၣ်ဟ့ၣ်အီၤ တၢ်လၢအဂ့ၤကတၢၢ်လီၤ. ပကတဲသကိး ဝံစကၤရယၤအတၢ်ထံၣ်လၢညါခီ ဃုခါတခါ ဒီးနွံခါတခါအဂ့ၢ်လီၤ. ပကတဲသကိးဘၣ်ဃး ယဟိဝၤယွၤ ထိၣ်ဟူးထိၣ်ဂဲၤထီၣ် ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ်ဒ်လဲၣ်. ဒီးပဝဲစ့ၢ်ကီး ပဟံးန့ၢ်တၢ်မၤလိလၢ တၢ်ထံၣ်လၢညါခီခံခါအံၤ ကသ့ဒ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ.

၄. ဝံစကၤရယၤ အတၢ်ထံၣ်လၢညါခီ ဃုခါတခါန့ၣ် မ့ၢ်မနုၤလဲၣ်. ဘၣ်မနုၤအဃိ လံာ်ထူအံၤဘၣ်တၢ်ကွဲးအီၤ ခံကပၤလၢာ်လဲၣ်. (ကွၢ်တၢ်ဂီၤ ၁ လၢတၢ်မၤလိ အခီၣ်ထံးတက့ၢ်.)

^၄ စကၤရယၤ အဆၢဒိၣ် ၅ န့ၣ်ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲ တၢ်ထံၣ်လၢညါခီလၢ အလီၤဆီတခါလီၤ. (ဖး စကၤရယၤ ၅:၁, ၂ တက့ၢ်.) ဝံစကၤရယၤ ထံၣ်ဝဲလံာ်ထူတထူ လၢအယူၤဝဲလၢကလံၤကျါလီၤ. လံာ်ထူအံၤအထီအိၣ်ဝဲ ၉ မံထၢၣ် (အပ့ၣ် ၃၀) ဒီးအလဲၢ်အိၣ်ဝဲ ၄.၅ မံထၢၣ် (၁၅ ပ့ၣ်) လီၤ. လံာ်ထူအံၤအိးထီၣ်အသး ဒီးလၢအပူၤန့ၣ်အိၣ်ဒီး တၢ်ကစီၣ်တဖၣ်လီၤ. (စကၤရယၤ ၅:၃) ဒီးတၢ်ကစီၣ်အံၤမ့ၢ်ဝဲ တၢ်စံၣ်ညီၣ်အကစီၣ်လီၤ. လၢပျၢၤန့ၣ် လံာ်ထူတဖၣ် ညီနုၢ်ပှၤကွဲးအီၤထဲတကပၤလီၤ. ဘၣ်ဆၣ် မ့မ့ၢ်လံာ်ထူတဘ့ၣ်အံၤန့ၣ် ပှၤကွဲးအီၤခံကပၤလၢာ် မ့ၢ်လၢတၢ်ဂ့ၢ်လၢလံာ်ထူအပူၤတဖၣ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်ဂ့ၢ်လၢအရ့ဒိၣ်အဃိလီၤ.

၅, ၆. တၢ်ဟုၣ်တၢ်တမံၤဂ့ၤတမံၤဂ့ၤန့ၣ် ယဟိဝၤယွၤ ထံၣ်ဝဲဒ်လဲၣ်.

^၅ ဖး စကၤရယၤ ၅:၃, ၄ တက့ၢ်. ပှၤကိးဂၤဒဲး ကဘၣ်ဟ့ၣ်တၢ်စံးဆၢလၢ ကစၢ်ယွၤအအိၣ်န့ၣ်လီၤ. လီၤဆီဒၣ်တၢ် ယဟိဝၤယွၤ အပှၤဂီၢ်မုၢ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ဘၣ်တၢ်ကိးအီၤလၢ ယဟိဝၤယွၤအမံၤအဃိလီၤ. အဝဲသ့ၣ် အဲၣ်ကစၢ်ယွၤ ဒီးသ့ၣ်ညါဝဲလၢ မ့ၢ်ဟုၣ်တၢ်န့ၣ် ယွၤအမံၤကဘၣ်တၢ်ဒုၣ်ဒွဲၣ်လီၤ. (ကတိၤဒိ ၃၀:၈, ၉) ပှၤတနီၤနီၤဆိကမိၣ်ဝဲလၢ မ့ၢ်ဟုၣ်တၢ်လၢ တၢ်ဂ့ၢ်အဂ့ၤတမံၤမံၤအဃိန့ၣ် တဘၣ်နီတမံၤဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ် ပှၤမ့ၢ်ဟုၣ်တၢ်လၢ တၢ်ဂ့ၢ်တမံၤဂ့ၤတမံၤဂ့ၤအဃိန့ၣ် မ့ၢ်ဒၣ်အပာ်ဒိၣ်အတၢ်သူၣ်လီသးကွံအါန့ၢ်ဒံး ယဟိဝၤယွၤ, အမံၤလၤသၣ်ကပီၤ ဒီးအတၢ်သိၣ်တၢ်သီတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.

^၆ စကၤရယၤ ၅:၃, ၄ တဲဝဲလၢ တၢ်ဆိၣ်အၢန့ၣ် “ကလဲၤနုာ်လၢ ပှၤဟုၣ်တၢ်အဟံၣ်ပူၤ” ဒီး “ကအိၣ်ဝဲလၢအဟံၣ်အသးကံၢ်ပူၤ, ဒီးကအီၣ်ကွံာ်အီၤ” လီၤ. ယဟိဝၤယွၤ အခ့အပှၤတဖၣ် မ့ၢ်မၤကမၣ်တၢ်တမံၤမံၤန့ၣ် ယဟိဝၤယွၤပာ်ဖျါထီၣ် အဝဲသ့ၣ်အတၢ်ကမၣ် ဒီးစံၣ်ညီၣ်အဝဲသ့ၣ်သ့ဝဲလီၤ. ပှၤလၢအဟုၣ်တၢ်တဖၣ် ပာ်ခူသူၣ်အတၢ်ကမၣ်လၢ ပလံး, အတၢ်မၤခိၣ်, တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သးပှၢ်တဖၣ် ဒီးအမိၢ်အပၢ်အမဲာ်ညါ မ့ၢ်န့ၢ်ဘၣ်ဆၣ် ပာ်ခူသူၣ်ဝဲလၢ ယဟိဝၤယွၤအမဲာ်ညါတန့ၢ်ဘၣ်. ဆၢကတီၢ် မ့ၢ်ဘၣ် ကစၢ်ယွၤကပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲ တၢ်လၢအဝဲသ့ၣ်ဟုၣ်ဝဲတဖၣ်လီၤ. (ဧ့ၤဘြံၤ ၄:၁၃) ပအိၣ်ဘၣ်လၢ ပှၤလၢအဂုာ်ကျဲးစၢး မၤတၢ်တီတီလိၤလိၤလၢ “တၢ်ခဲလၢာ်အပူၤ” တဖၣ်အကျါအဃိ ပသးခုဒိၣ်မးလီၤ.—ဧ့ၤဘြံၤ ၁၃:၁၈.

၇. တၢ်ဆိၣ်အၢလၢ လံာ်ထူလၢအယူၤဝဲတထူအပူၤန့ၣ် ပဟးဆှဲးအီၤကသ့ဒ်လဲၣ်.

^၇ တၢ်ဟုၣ်တၢ်တမံၤဂ့ၤတမံၤဂ့ၤန့ၣ် တဘၣ်ယဟိဝၤယွၤအသးဘၣ်. ပသ့ၣ်ညါဘၣ် ယဟိဝၤယွၤအတၢ်သိၣ်တၢ်သီလၢ အဘၣ်ဃးဒီး တၢ်အဘၣ်ဒီးတၢ်အကမၣ် ဒီးပအိၣ်မူဒ်သိး အမံၤသုတဘၣ် တၢ်ဒုၣ်ဒွဲၣ်အီၤတဂ့ၤအဃိ ပသးခုဒိၣ်မးလီၤ. ပမ့ၢ်မၤဒ်န့ၣ်န့ၣ် ဖဲယွၤစံၣ်ညီၣ်ပှၤလၢ အထီဒါအီၤ ဒီးတဒိကနၣ်အကလုၢ်တဖၣ်အခါ ပကပူၤဖျဲးလီၤ.

၈-၁၀. (က) တၢ်ဆိၣ်န့ၣ် မ့ၢ်မနုၤလဲၣ်. (ခ) စီၤစံးဒကံယၤ မၤဟးဂီၤဝဲအတၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤ ဖဲလဲၣ်တခါလဲၣ်.

^၈ လံာ်ထူလၢအယူၤဝဲတထူန့ၣ် လဲၤစိာ်ဝဲ တၢ်ကစီၣ်လၢပှၤလၢ “အဆိၣ်တၢ်” လၢယွၤအမံၤတတီဘၣ် တဖၣ်အအိၣ်လီၤ. (စကၤရယၤ ၅:၄) တၢ်ဆိၣ်န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ ပအၢၣ်လီၤအီလီၤလၢ ပတဲတၢ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲတီဝဲ မ့တမ့ၢ် ပအၢၣ်လီၤအီလီၤလၢ ပကမၤတၢ်တမံၤမံၤ မ့တမ့ၢ် တမၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ.

^၉ ပမ့ၢ်မၤတၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤလၢ ယဟိဝၤယွၤအမံၤန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲတၢ်ဂ့ၢ်ဖးဒိၣ်တခါလီၤ. ဘၣ်ဃးဒီးတၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤန့ၣ် ပဟံးန့ၢ်တၢ်မၤလိလၢ တၢ်ကဲထီၣ်အသးဒီး စီၤစံးဒကံယၤ လၢအမ့ၢ်စီၤပၤလၢ အပၢတၢ်လၢ ဝ့ၢ်ယရူၤၡလ့ၣ် အလီၢ်ခံကတၢၢ်တဂၤအအိၣ်သ့ဝဲလီၤ. စီၤစံးဒကံယၤ မၤတၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤလၢ ယဟိဝၤယွၤအမံၤ လၢအဝဲကဒိးပၢအသးလၢ ဘၤဘူၤလိၣ် အစီၤပၤအဖီလာ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် စီၤစံးဒကံယၤ တတီဒီးအတၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤဘၣ်. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ယဟိဝၤယွၤ တဲဘၣ်စီၤစံးဒကံယၤလၢ “မ့ၢ်မးဖဲစီၤပၤတဂၤလၢ အပာ်အီၤလၢစီၤပၤအိၣ်ဝဲဆိးဝဲအလီၢ်, ပှၤလၢအတပးကဲဘၣ် အတၢ်ဆိၣ်, ဒီးမၤဟးဂီၤအတၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤန့ၣ် ကသံဝဲဒီး အဝဲဒၣ်ဒၣ်လဲာ်လၢ ဘၤဘူၤလိၣ် အသးကံၢ်ပူၤလီၤ.”—ယဃ့းစက့လး ၁၇:၁၆.

 ^၁၀ စီၤပၤစံးဒကံယၤ မၤဝဲတၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤလၢ ယွၤအမံၤ ဒီးယဟိဝၤယွၤ မုၢ်လၢ်ဝဲလၢအဝဲကတီဒီး အတၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤန့ၣ်လီၤ. (၂ ကွဲးနီၣ်တၢ် ၃၆:၁၃) ဘၣ်ဆၣ် စီၤစံးဒကံယၤ တတီဒီးအတၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤဘၣ်. အဝဲလဲၤဃ့ဝဲတၢ်မၤစၢၤလၢ အဲၤကူပတူးအအိၣ် ဒ်သိးကမၤပူၤဖျဲးထီၣ်အဝဲသ့ၣ်လၢ ဘၤဘူၤလိၣ်အစုပူၤန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် အဲၤကူပတူး မၤစၢၤအီၤတသ့ဘၣ်.—ယဃ့းစက့လး ၁၇:၁၁-၁၅, ၁၇, ၁၈.

၁၁, ၁၂. (က) တၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤလၢ အရ့ဒိၣ်ကတၢၢ်တခါလၢ ပမၤဒီးယဟိဝၤယွၤန့ၣ် မ့ၢ်မနုၤလဲၣ်. (ခ) ပဟ့ၣ်လုၢ်ထီၣ်ပသးလၢ ယဟိဝၤယွၤအအိၣ်ဝံၤလံအဃိ ကိးနံၤဒဲးပကဘၣ်မၤတၢ်မနုၤလဲၣ်.

^၁၁ ပမ့ၢ်ကွၢ်စီၤစံးဒကံယၤအဂ့ၢ်န့ၣ် ပသ့ၣ်ညါလၢ ယဟိဝၤယွၤ ဒိကနၣ် ဒီးပာ်လုၢ်ပာ်ပှ့ၤဝဲ တၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤလၢ ပမၤတဖၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ဒ်သိးပကမၤသးခုအသးအဂီၢ် ပကဘၣ်တီဒီး ပတၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤလီၤ. (စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၇၆:၁၁) တၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤ လၢအရ့ဒိၣ်ကတၢၢ်တခါလၢ ပမၤဒီးယဟိဝၤယွၤန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲပဟ့ၣ်လုၢ်ထီၣ်ပသးလၢ အအိၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲပဟ့ၣ်လုၢ်ထီၣ်ပသးလၢ ယဟိဝၤယွၤအိၣ်အခါ မ့ၢ်ဒၣ်ပအၢၣ်လီၤလၢ တၢ်မ့ၢ်ကဲထီၣ်အသးဒီးပှၤ ဒ်လဲၣ်ဂ့ၤဒ်လဲၣ်ဂ့ၤ ပကမၤအတၢ်မၤလၢ ပတၢ်အိၣ်မူတစိၤသးလီၤ.

^၁၂ ပတီဒီးပတၢ်အၢၣ်လီၤလၢ ပမၤဒီးယဟိဝၤယွၤန့ၣ် ကသ့ဒ်လဲၣ်. “တနံၤဘၣ်တနံၤ” ပထံၣ်ဘၣ်တၢ်မၤကွၢ် အဒိၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤ အဆံးမ့ၢ်ဂ့ၤလီၤ. ပတၢ်ရ့လိာ်သးဒီး ယဟိဝၤယွၤဂ့ၤထဲလဲၣ်န့ၣ် ပပာ်ဖျါထီၣ်အီၤခီဖျိ ဖဲပဘၣ်တၢ်မၤကွၢ်အခါ ပမၤဒ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ. (စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၆၁:၈) အဒိ, လၢကၠိမ့ၢ်ဂ့ၤ လၢတၢ်မၤလီၢ်မ့ၢ်ဂ့ၤ ပှၤတဂၤဂၤ မ့ၢ်ဂဲၤလိာ်ကွဲတၢ်အဲၣ်ဒီးနၤန့ၣ် နကမၤဒ်လဲၣ်. မ့ၢ်နဂ့ၢ်လိာ်ကွံာ်အဝဲသ့ၣ် ဒီးပာ်ဖျါထီၣ်လၢ နဒိကနၣ် ယဟိဝၤယွၤအကလုၢ်ဧါ. (ကတိၤဒိ ၂၃:၂၆) ဒီးလၢနဟံၣ်ဖိဃီဖိအကျါ နမ့မ့ၢ်ပှၤထဲတဂၤဧိၤလၢ အဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ် ယဟိဝၤယွၤန့ၣ် ဒ်သိးနဆဲးအိၣ်မူဒ် ခရံာ်ဖိတဂၤအသိးကသ့အဂီၢ် မ့ၢ်နဃ့တၢ်မၤစၢၤလၢ ယဟိဝၤယွၤအအိၣ်ဧါ. တနံၤဘၣ်တနံၤ နတၢ်အိၣ်သးမ့ၢ်အိၣ် ဒ်လဲၣ်ဂ့ၤဒ်လဲၣ်ဂ့ၤ မ့ၢ်နစံးဘျုးယဟိဝၤယွၤလၢ အတၢ်အဲၣ်ဒီး အတၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲအဃိဧါ. မ့ၢ်နဟံးန့ၢ်တၢ်ဆၢကတီၢ်လၢ နကဖးလံာ်စီဆှံကိးနံၤဒဲးဧါ. ဖဲပဟ့ၣ်လုၢ်ထီၣ်ပသးဆူ ယဟိဝၤယွၤအိၣ်အခါ မ့ၢ်ဒၣ်ပအၢၣ်လီၤယဟိဝၤယွၤလၢ ပကမၤတၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤလီၤ. ပမ့ၢ်ဒိကနၣ်အကလုၢ်ဒီး ဟ့ၣ်အီၤတၢ်လၢအဂ့ၤကတၢၢ်န့ၣ် မ့ၢ်ဒၣ်ပပာ်ဖျါထီၣ်လၢ ပအဲၣ်အီၤဒီး ပမ့ၢ်ကစၢ်အတၢ်န့ၣ်လီၤ. ပတၢ်ဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်အရ့ဒိၣ်ကတၢၢ်လၢ ပတၢ်အိၣ်မူအပူၤလီၤ. ဒီးပမ့ၢ်တီဒီးယဟိဝၤယွၤ တုၤအကတၢၢ်န့ၣ် အဝဲအၢၣ်လီၤပှၤလၢ ကဟ့ၣ်ပှၤတၢ်အိၣ်မူအဂ့ၤကတၢၢ်လၢ ခါဆူညါန့ၣ်လီၤ.—၅ မိၤၡ့ ၁၀:၁၂, ၁၃.

၁၃. ပဟံးန့ၢ်တၢ်မၤလိလၢ ဝံစကၤရယၤ အတၢ်ထံၣ်လၢညါခီ ဃုခါတခါအပူၤကသ့ဒ်လဲၣ်.

^၁၃ တၢ်ထံၣ်လၢညါခီ ဃုခါတခါန့ၣ် မၤစၢၤပှၤဒ်သိး ပကနၢ်ပၢၢ်ထီၣ်လၢ ပမ့ၢ်အဲၣ်ယဟိဝၤယွၤန့ၣ် ပတဟုၣ်တၢ်ဘၣ် ဒီးပကတီဒီး ပတၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤတဖၣ်လီၤ. တကးဒံးဘၣ် ပသ့ၣ်ညါဘၣ်လၢ ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ် မၤတၢ်ကမၣ်ဒီဒူၣ်ဘၣ်ဆၣ် ယဟိဝၤယွၤ တီဒီးအတၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤ ဒီးတပာ်တ့ၢ်အဝဲသ့ၣ်ဘၣ်. ဒီးမ့ၢ်လၢပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ် အဒုၣ်အဒါအိၣ်ဝးတရံးအီၤအဃိ ယဟိဝၤယွၤနၢ်ပၢၢ်ဝဲလၢ အဝဲသ့ၣ်အတၢ်အိၣ်သးကကီဝဲလီၤ. ယဟိဝၤယွၤအဒိအတဲာ်န့ၣ် သိၣ်လိပှၤလၢ ပကြၢးတီဒီးပတၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤလီၤ. ဒီးပနာ်သ့သပှၢ်ကတၢၢ်လၢ အဝဲကမၤစၢၤပှၤဒ်သိး ပကတီဒီးပတၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤလီၤ. အဝဲမၤစၢၤပှၤခီဖျိ ဟ့ၣ်ပှၤတၢ်မုၢ်လၢ်လၢ ခါဆူညါန့ၣ်လီၤ. တယံာ်လၢၤဘၣ်န့ၣ် အဝဲကမၤလီၤမၢ်ကွံာ် တၢ်အၢတၢ်သီလၢဟီၣ်ခိၣ်ချၢလီၤ. ပကတဲသကိးတၢ်ဂ့ၢ်တဖၣ်အံၤဖဲ ပဃုသ့ၣ်ညါအါထီၣ် ဝံစကၤရယၤ အတၢ်ထံၣ်လၢညါခီ လၢခံတခါန့ၣ်လီၤ.

၁၄, ၁၅. (က) ဝံစကၤရယၤ အတၢ်ထံၣ်လၢညါခီ နွံခါတခါန့ၣ် မ့ၢ်မနုၤလဲၣ်. (ကွၢ်တၢ်ဂီၤ ၂ လၢတၢ်မၤလိ အခီၣ်ထံးတက့ၢ်.) (ခ) ပိာ်မုၣ်လၢ အအိၣ်လၢဃၤအပူၤန့ၣ် မ့ၢ်မနုၤလဲၣ်. ဒီးဘၣ်မနုၤအဃိ မူခိၣ်ကလူးန့ၣ် ကရီပံးကွံာ်ဝဲ ဃၤအခိၣ်လဲၣ်.

^၁၄ ဝံစကၤရယၤထံၣ်ဝဲလံာ်ထူလၢအယူၤဝဲတထူဝံၤဒီး မူခိၣ်ကလူးတဲအီၤလၢ– “ကျ့ထီၣ်လၢ်နမဲာ်” တက့ၢ်. ဒီးဝံစကၤရယၤထံၣ်ဝဲ ဃၤတဖျၢၣ်လၢ ဘၣ်တၢ်ကိးအီၤလၢ “အ့ဖး” လီၤ. (ဖး စကၤရယၤ ၅:၅-၈ တက့ၢ်.) ဃၤန့ၣ်အခိၣ်ကဝီၤဝဲ ဒီးအိၣ်ဒီးအခိၣ်ကၢၢ်လၢ ဘၣ်တၢ်မၤအီၤလၢ စၢၢ်ထးန့ၣ်လီၤ. ဖဲဃၤန့ၣ်အိးထီၣ်အသးအခါ ဝံစကၤရယၤထံၣ်ဝဲ “ပိာ်မုၣ်ဆ့ၣ်နီၤ” လၢအပူၤတဂၤန့ၣ်လီၤ. ဒီးမူခိၣ်ကလူးန့ၣ် တဲဝဲလၢ ပိာ်မုၣ်လၢအအိၣ်လၢ ဃၤပူၤန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ “တၢ်အၢတၢ်သီလီၤ.” ဒီးဝံစကၤရယၤ ထံၣ်ဝဲပိာ်မုၣ်တဂၤအံၤ ဂုာ်ကျဲးစၢးဟးထီၣ်လၢဃၤအပူၤ ဘၣ်ဆၣ် မူခိၣ်ကလူးန့ၣ် ကရီဆီၣ်နုာ်က့ၤအီၤလၢဃၤအပူၤ ဒီးပံးကွံာ်ဝဲဃၤအခိၣ်လီၤ. ဖဲအဝဲထံၣ်ဝဲဒ်အံၤအခါ အဝဲကပျံၤတၢ်လီၤ. တၢ်ထံၣ်လၢညါခီတခါအံၤ အဲၣ်ဒိးစံးဝဲတၢ်မနုၤလဲၣ်.

^၁၅ တၢ်ထံၣ်လၢညါခီတခါအံၤ ပာ်ဖျါထီၣ်န့ၢ်ပှၤလၢ ယဟိဝၤယွၤတပျဲဝဲ တၢ်အၢတၢ်သီအိၣ်လၢ အပှၤဂီၢ်မုၢ်အကျါဘၣ်. ယဟိဝၤယွၤ မ့ၢ်ထံၣ်တၢ်အၢတမံၤမံၤလၢ အခ့အပှၤအကျါန့ၣ် အဝဲကမၤလီၤမၢ်ကွံာ်ဝဲလၢ အဆိအချ့လီၤ. (၁ ကရံၣ်သူး ၅:၁၃) မူခိၣ်ကလူး ကရီပံးကွံာ်ဝဲ ဃၤအခိၣ်န့ၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ ယဟိဝၤယွၤ ကမၤလီၤမၢ်ကွံာ်ဝဲ တၢ်အၢတၢ်သီတဖၣ် တဘျီဃီလီၤ.

၁၆. (က) ဃၤတဖျၢၣ်န့ၣ် ဘၣ်တၢ်မၤအီၤဒ်လဲၣ်. (ကွၢ်တၢ်ဂီၤ ၃ လၢတၢ်မၤလိ အခီၣ်ထံးတက့ၢ်.) (ခ) ပိာ်မုၣ်လၢအိၣ်ဒီးအဒံးဆ့ခံဂၤန့ၣ် လဲၤစိာ်ဝဲဃၤတဖျၢၣ်အံၤလၢ တၢ်လီၢ်ဖဲလဲၣ်.

^၁၆ ဝံစကၤရယၤ ထံၣ်ကဒီးဝဲပိာ်မုၣ်ခံဂၤ လၢအအိၣ်ဒီးအဒံးဆ့ ဒ်ထိၣ်ဖးဒိၣ်အသိးလီၤ. (ဖး စကၤရယၤ ၅:၉-၁၁ တက့ၢ်.) ပိာ်မုၣ်ခံဂၤအံၤလီၤဆီလိာ်အသးဒီး ပိာ်မုၣ်လၢအအိၣ်လၢ ဃၤအပူၤတဂၤန့ၣ်လီၤ. ပိာ်မုၣ်ခံဂၤအံၤအဒံးဆ့န့ၣ်  အဂံၢ်ဆူၣ်ဒိၣ်မးအဃိ ယူၤစိာ်ထီၣ်ကွံာ်ဝဲ ဃၤတဖျၢၣ်လၢအအိၣ်ဒီး “တၢ်အၢတၢ်သီ” အံၤလၢအယံၤန့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်လဲၤစိာ်ကွံာ်ဝဲ ပိာ်မုၣ်အံၤဖဲလဲၣ်. အဝဲသ့ၣ်လဲၤစိာ်ဝဲ ဃၤတဖျၢၣ်အံၤဆူ “ကီၢ်ၡံနၢ်အပူၤ” လၢအအိၣ်လၢ ဘၤဘူၤလိၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်မနုၤအဃိ အဝဲသ့ၣ်လဲၤစိာ်ဝဲ ဖဲန့ၣ်လဲၣ်.

၁၇, ၁၈. (က) ဘၣ်မနုၤအဃိ ဘၤဘူၤလိၣ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲတၢ် “လီၢ်” အကြၢးအဘၣ်လၢ ပှၤကလဲၤပာ်လီၤ “တၢ်အၢတၢ်သီ” လဲၣ်. (ခ) နပာ်လီၤနသးဂၢၢ်ဂၢၢ်ကျၢၤကျၢၤလၢ နကမၤတၢ်မနုၤလဲၣ်.

^၁၇ ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိလၢ အအိၣ်မူဘၣ်လၢ ဝံစကၤရယၤအစိၤတဖၣ် သ့ၣ်ညါဝဲလၢ ဘၣ်မနုၤအဃိ ဘၤဘူၤလိၣ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲတၢ်လီၢ်လၢအကြၢးအဘၣ်လၢ ပှၤကလဲၤစိာ် “တၢ်အၢတၢ်သီ” လဲၣ်. မ့ၢ်လၢဘၤဘူၤလိၣ်န့ၣ် အိၣ်ပှဲၤထဲ တၢ်မၤကမၣ်မုၣ်ကမၣ်ခွါ ဒီးတၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါလၢအကမၣ်တဖၣ်အဃိန့ၣ်လီၤ. ဝံစကၤရယၤ ဒီးပှၤယူဒၤဖိလၢအအိၣ်လၢ ဘၤဘူၤလိၣ်တဖၣ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ်ဘၣ်ဂ့ၢ်လိာ်ကွံာ်ဝဲ ပှၤလၢအဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ် တၢ်ဂီၤတၢ်ဖှီၣ်တဖၣ် အတၢ်လ့ပစီကိးနံၤဒဲးလီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ တၢ်ထံၣ်လၢညါခီအံၤ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ ယဟိဝၤယွၤန့ၣ် ကမၤကဆှီထီၣ် အတၢ်ကရၢကရိန့ၣ်လီၤ.

^၁၈ ဝံစကၤရယၤအတၢ်ထံၣ်လၢညါခီအံၤ ဒုးသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်ပှၤယူဒၤဖိတဖၣ်လၢ ဒ်သိးအဝဲသ့ၣ် အတၢ်ဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ် ကစီဆှံလၢ ယဟိဝၤယွၤအမဲာ်ညါအဂီၢ် အဝဲသ့ၣ်ခဲလၢာ်အိၣ်ဒီးမူဒါလီၤ. တၢ်အၢတၢ်သီန့ၣ် အိၣ်လၢယွၤအပှၤဂီၢ်မုၢ်အကျါတသ့ဘၣ်. မုၢ်မဆါတနံၤအံၤ ယဟိဝၤယွၤ မိၤပှၤဆူအတၢ်ကရၢကရိလၢအစီဆှံ လၢအပှဲၤဒီးတၢ်အဲၣ်ဒီး တၢ်ကဟုကယာ်န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ဒ်သိးယွၤအတၢ်ကရၢကရိကအိၣ်စီဆှံအဂီၢ် ပဝဲခဲလၢာ်ပအိၣ်ဒီးမူဒါလီၤ. တၢ်အၢတၢ်သီန့ၣ် အိၣ်လၢယဟိဝၤယွၤ အပှၤဂီၢ်မုၢ်အကျါ တသ့လ့ၤတက့ၤဘၣ်.

၁၉. မုၢ်မဆါတနံၤအံၤ ဝံစကၤရယၤ အတၢ်ထံၣ်လၢညါခီတဖၣ် ကဲဘျုးလၢပဂီၢ်ဒ်လဲၣ်.

^၁၉ ဝံစကၤရယၤ အတၢ်ထံၣ်လၢညါခီ ဃုခါတခါဒီးနွံခါတခါန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲတၢ်ဟ့ၣ်ပလီၢ်ဖးဒိၣ်လၢ ပှၤလၢအမၤတၢ်အၢတၢ်သီတဖၣ်အဂီၢ်လီၤ. ယဟိဝၤယွၤတပျဲဝဲ တၢ်အၢတၢ်သီကအိၣ်လီၤစိၤဘၣ်. ဒ်ပမ့ၢ်အခ့အပှၤအသိး ပကဘၣ်သးဟ့တၢ်အၢတၢ်သီလီၤ. တၢ်ထံၣ်လၢညါခီတဖၣ်အံၤ ဒုးနာ်န့ၢ်ပှၤလၢ ပမ့ၢ်ဂုာ်ကျဲးစၢးမၤတၢ်ဘၣ် ယဟိဝၤယွၤအသးန့ၣ် အဝဲကဒီသဒၢပှၤ ဒီးကဆိၣ်ဂ့ၤပှၤလီၤ. ဒ်သိးပကဆဲးအိၣ် စီဆှံလၢဟီၣ်ခိၣ်လၢ အအၢအသီတဖျၢၣ်အံၤအပူၤအဂီၢ် ကကီဝဲဘၣ်ဆၣ် လၢယဟိဝၤယွၤ အတၢ်မၤစၢၤအဃိ ပအိၣ်စီဆှံသ့ဝဲလီၤ. ဘၣ်ဆၣ် တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါလၢအမ့ၢ်အတီ ကဆဲးအိၣ်ဂၢၢ်ဆိးကျၢၤန့ၣ် ပနာ်သ့ဒ်လဲၣ်. ဒီးမ့ၢ်လၢတၢ်နးတၢ်ဖှီၣ်ဖးဒိၣ် ဘူးထီၣ်ဝဲအဃိ ယဟိဝၤယွၤ ကဒီသဒၢအတၢ်ကရၢကရိန့ၣ် ပသ့ၣ်ညါဒ်လဲၣ်. ပကတဲသကိး တၢ်သံကွၢ်တဖၣ်အံၤလၢ တၢ်မၤလိလၢခံတခါအပူၤန့ၣ်လီၤ.