1-3. (1) Zacariaspa tiemponpiqa, ¿ima ruwaytam Israel runakunaqa saqirurqaku? (2) ¿Imanasqataq Jehova Diosqa nirqa payman kutirikunankupaq?

ZACARIAS qillqapim riman pawachkaq wankusqa qillqamanta, canastapa ukunpi tiyachkaq warmimanta hinaspa wayrapa huqarisqan cigüeña raprayuq iskay warmikunamanta (Zac. 5:1, 7-9). ¿Imanasqataq Jehova Diosqa Zacariasta chaykunata qawachirqa? ¿Imaynam Israel runakunaqa chay tiempopi kachkarqaku? Hinaspa, ¿imaynatam Zacariaspa qawasqanqa ñuqanchiktapas yanapawanchik?

² Israel runakunam Babilonia llaqtapi 70 wata presochasqa karqaku, chaymi 537 watapi Jerusalen llaqtankuman kutispanku kusisqa kachkarqaku, chayqa karqa manaraq Jesus kay allpapi nacechkaptinmi. Chayllaraq kutiruspankuqa ancha kusisqam tarikurqaku Diospa templonta  kaqmanta hatarichiyta qallaykuspanku. Huk wata pasaruptinmi templopa cimientonta ruwarurqaku. Chaymi ancha kusikuymanta qaparirqaku, bibliapa nisqanman hinam karusukama uyarikurqa (Esd. 3:10-13). Ichaqa chiqniqnin runakunam templota mana allichanankuta munaspanku tukuywan sasacharqaku. Chaymi Israel runakunaqa hukmanyaruspanku templo allichayta saqirurqaku hinaspam kikinkupa wasinkutawan chakrankuta ruwayman qukururqaku. Templopa cimientonta churarusqankumanta 16 watakuna pasaruptinqa, templo hatarichiytam qalaypaqta saqirurqaku. Chayraykum Jehova Diosqa Israel runakunata nirqa munasqankuta saqispanku kallpawan hinaspa tukuy sunqunkuwan payta yupaychanankupaq.

³ Chaymi Jehova Diosqa 520 watapi Zacariasta kamachirqa Israel runakunata Babiloniamanta imanasqa librasqanmanta yuyarichinanpaq. Zacarias sutiqa “Diosqa yuyanmi” ninanmi. Israel runakunaqa paykunapaq Jehova Diospa ruwasqantam qunqarurqaku, Jehova Diosmi ichaqa paykunataqa mana qunqarqachu (qaway Zacarias 1:3, 4). Chaymi Jehova Diosqa Israel runakunata nirqa yanapaptin kaqmanta yupaychanankupaq. Ichaqa nirqataqmi sunqumanta yupaychanankupaq. Kay yachachikuypim yachasun Zacariaspa qawasqan: Pawachkaq wankusqa qillqamanta, canastapa ukunpi tiyachkaq warmimanta hinaspa wayrapa huqarisqan cigüeña raprayuq iskay warmikunamanta. ¿Imaynatam Jehova Diosqa kaykunawan Israel runakunata yanaparqa? ¿Imatam ñuqanchikpas chaykunamanta yachachwan?

4. (1) ¿Imamantam Zacariasqa 5 capitulopa qallariyninpi willakun? (2) ¿Imanasqataq chay qillqaqa iskaynin lawpi qillqasqa karqa? (Qaway punta kaq dibujota).

⁴ Zacarias qillqapa 5 capitulonmi pawachkaq wankusqa qillqamanta willakuywan qallarin (qaway Zacarias 5:1, 2). Chay wankusqa qillqapa largonqa kasqa isqun metrom, anchonñataqmi kasqa tawa metro parten. Chay qillqaqa ñawinchanapaq kicharayasqañam kasqa, chaymantapas iskaynin lawninpi qillqasqam kasqa (Zac. 5:3). Chay tiempopi qillqakunaqa huk lawllanpim qillqasqa karqa. Zacariaspa qawasqan qillqam ichaqa iskaynin lawninpi qillqasqa karqa, Jehova Diosta mana kasukuqkunapaq willakuy chaypi kasqanrayku.

5, 6. ¿Imanasqataq Jehova Diosqa mana munanchu suwakunanchikta?

⁵ (Qaway Zacarias 5:3, 4). Imapas ruwasqanchikmantaqa llapallanchikmi Jehova Diosman cuentata qusun. Astawanraqmi paypa sutinmanta willakuqkunaqa. Diosta kuyaqkunaqa yachanchikmi suwakuyqa paypa sutinta pinqaypi churasqanta (Prov. 30:8, 9). Wakin runakunam ninku wakcha kaspanchik utaq hukkunata yanapanapaq suwakuyqa allin kasqanta. Ichaqa suwakuy allin kasqanta piensaqqa, qawachichkanmi Diosmantapas, sutinmantapas hinaspa kamachikuyninmantapas suwakusqan aswan allin kasqanta.

⁶ Zacarias 5:3, 4 nisqanmi willakun suwakunapa wasin ñakasqa kaptin tukuy imanpas chinkachisqa kananmanta. Chaynaqa, Jehova Diosqa sutillatam qawachinqa yupaychaqninkunapa  ima hucha ruwasqantapas. Ichapas mana allin ruwarusqanchikta pakaruchwan autoridadkunamanta, patronninchikmanta, Diospa llaqtanpi punta apaqkunamanta hinaspa tayta-mamanchikmantapas. Jehova Diosmantam ichaqa mana pakayta atichwanchu, payqa pakallapi suwakusqanchiktapas sutillatam qawachinqa (Heb. 4:13). Diosta yupaychaqkunaqa kusisqam tarikunchik “tukuy imapi allin kawsakuyta” munaqkunawan kasqanchikrayku (Heb. 13:18).

7. ¿Imaynatam kawsakunanchik Diospa kamachikuyninkunata mana kasukuqkunawan mana ñakarinanchikpaq?

⁷ Imaraykuña suwakusqanchikqa Jehova Diostam llumpayta piñachin. Diosta yupaychaqkunaqa kallpanchakunchikmi kamachisqanman hina kawsakunapaq hinaspa payta kasukunapaqpas, chaynapi sutinta pinqaypi mana churananchikpaq. Chayta ruwaspaqa manam Diospa kamachikuyninkunata mana kasukuqkunawanqa ñakarisunchu.

8-10. (1) ¿Imatam pipas juraspanqa nichkan? (2) ¿Imapaqmi Sedequiasqa jurarqa? (3) Ichaqa ¿nisqanman hinachu ruwarqa?

⁸ Wankusqa qillqaqa willakuntaqmi Diospa sutinpi yanqamanta juraqkunaqa mana allinpi tukunankumanta (Zac. 5:4). Pipas juraspanqa nichkanmi imapas nisqan chiqap kasqanta, utaq nichkanmi rimasqanman hina ruwananpaq utaq mana ruwananpaqpas.

⁹ Diospa sutinpi jurayqa manam pukllay hinachu. ¿Imanasqa? Chaypaq yachasun Jerusalen llaqtapi Sedequias sutiyuq  kamachiqmanta. Payqa Diospa sutinpim jurarqa Babilonia nacionta kasukunanpaq. Ichaqa Sedequiasqa “despreciarqam chay juramento ruwasqanta”, hinaspapas manataqmi contrato ruwasqantapas ruwarqachu. Chaymi Jehova Diosqa Sedequiasta nirqa Babilonia nacionpi wañunanmanta (Ezeq. 17:16).

¹⁰ Sedequiasqa Jehova Diospa sutinpim jurarqa, chaymi Jehova Diosqa munarqa nisqanman hina ruwananta (2 Cron. 36:13). Ichaqa Sedequiasqa rimasqanta mana ruwaspanmi Egipto nacionta valekurqa Babilonia nacionmanta librakunankupaq. Chaywanpas Egipto nacionqa manam librayta atirqachu (Ezeq. 17:11-15, 17, 18).

11, 12. (1) ¿Ima nisqanchikmi imamantapas aswan allinqa? (2) Diosllapaqña kawsanapaq niruspanchikqa, ¿imaynatam kawsakunanchik?

¹¹ Jehova Diosqa imapas ruwanapaq rimasqanchiktam uyarichkan. Paypaqqa manam pukllay hinachu, chaymi nisqanchikman hina imatapas ruwananchik, chaynapi pay chaskiwananchikpaq (Sal. 76:11). Diosllapaqña kawsananchikpaq rimasqanchik utaq nisqanchikmi imamantapas aswan allinqa. Diostam tukuy sunqunchikmanta nirqanchik ima sasachakuypiña kaspanchikpas payllapaqña kawsanapaq.

¹² ¿Imaynatam Diosllapaqña kawsanapaq nisqanchikman hina kawsakuchwan? ‘Sapa punchawmi’ imapas sasachakuykunapi tarikunchik, chaymi imayna tarikusqanchikwan hinaspa imapas ruwasqanchikwan qawachisun Jehova Diosllapaqña kawsasqanchikta utaq manapas (Sal. 61:8). ¿Imatam ruwanchikman estudiaqmasinchik utaq llamkaqmasinchik sunqunchikta suwananpaq imatapas ruwaptin? ¿Yaqachu Jehova Diosta kasukusqanchikrayku chaylla “manam” nispa nisunchik? (Prov. 23:26). Utaq ayllunchikpi sapallanchik Diosta yupaychaq kaspaqa ¿Jehova Diospa yanapakuynintachu mañakunchik munasqanman hina kawsananchikpaq? Imapiña tarikuspapas ¿sapa punchawchu Diosta agradecekunchik kuyakuywan yanapaykuwasqanchikmanta? ¿Sapa punchaw bibliata ñawinchananchikpaqchu tiempochakunchik? Diosllapaqña kawsanapaq nispanchikmi tukuy chaykunata ruwananchikpaq nirqanchik. Chaynaqa, nisqanchikman hinam ruwananchik. Imapipas Diosta kasukuspanchikqa kuyasqanchiktam qawachichkanchik, chaymantapas rimasqanchiktam sunqumanta ruwachkanchik. Diosllapaqña kawsanapaq nisqanchikman hina kawsaptinchikqa paymi hamuq tiempopi allin kawsakuyta quwasunchik (Deut. 10:12, 13).

13. ¿Imakunatam yachanchik Zacariaspa wankusqa qillqa qawasqanmanta?

¹³ Zacariaspa wankusqa qillqa qawasqanmi yachachiwanchik mana suwakunapaq, chaynataq nisqanchikman hina kawsakunapaq. Chaymantapas yachanchikmi Israel runakuna achka kutipi Diosmanta karunchakuptinkupas Jehova Diosqa paykunata mana qunqasqanmanta. Diosqa yacharqam enemigonkunapa chawpinpi kawsakuyqa sasa kasqanta. Jehova Diosqa nisqanman hinam imatapas ruwan, chaynatam qawachiwanchik ñuqanchikpas pay hina kanapaq. Chaymantapas manam iskayrayanachu  rimasqanchikman hina ruwananchikpaq Jehova Dios yanapawananchikmantaqa. Jehova Diosqa niwanchikmi hamuq tiempopi enterollan allpa pachapi mana allinkunaqa manaña kananmanta. Chayna kananmantam Zacariaspa qawasqan yachachiwanchik, chaymantayá qatiqninpi yachaykusun.

14, 15. (1) ¿Imatawanraqmi Zacariasqa qawarqa? (Qaway iskay kaq dibujota). (2) ¿Imawanmi tupan canastapi kaq warmiqa? (3) ¿Imanasqataq angelqa chay warmita canastapi titimanta tapawan chaylla wichqarurqa?

¹⁴ Wankusqa qillqata qawarusqan qipallatam Zacariasta huk angel nirqa: “Kunanñataqyá qawariy wak imam rikurimuqta”, nispa. ¿Imatam Zacariasqa qawarqa? “Huk tupuna canastatam” (qaway Zacarias 5:5-8). ‘Chay tupuna canastaqa titimanta tapayuqmi kasqa, chay tapanta huqariykuptinmi chay canastapa ukunpiqa warmi tiyachkasqa’. Hinaptinmi chay angel Zacariasta nirqa: ‘Kay warmiqa rikchakun chay runakunapa mana allin ruwasqanmanmi’, nispa. Zacariasqa mancharikurqachá chay warmi lluqsimunanpaq tukuy ima ruwasqanta qawaspanqa. Ichaqa angelmi chay warmita canasta ukuman tanqaykurqa hinaspa wichqarurqa chay titimanta tapanwan. ¿Imatataq kayqa yachachiwanchik?

¹⁵ Zacariaspa qawasqanqa kaytam yachachiwanchik: Jehova Diosqa manam saqinchu llaqtan ukupi imapas mana allin kanantaqa. Imapas mana allin kaqta qawaspanqa, chayllam chayta chinkachinanpaq  imatapas ruwan (1 Cor. 5:13). Chaytam yachanchik chay angel chay canastata titimanta tapawan chaylla wichqarusqanwan.

16. (1) ¿Imatam Zacariaspa rikusqan warmikunaqa ruwarqaku? (Qaway kimsa kaq dibujota). (2) ¿Maymanmi chay canastata aparqaku?

¹⁶ Chaymantañataqmi Zacariasqa qawarqa iskay warmikunata, chay warmikunaqa kasqa raprayuqkamam. Chay raprankunaqa kasqa cigüeñapa raprankuna hinam (qaway Zacarias 5:9-11). Kay warmikunaqa manam canastapi kaq warmi hinachu karqa. Kay warmikunam chay tupuna canastapi kaq warmita utaq ‘runakunapa mana allin ruwasqanta’ huqariruspanku aparqaku. ¿Maymantaq canastapi kaq warmita aparqaku? Sinar utaq Babilonia nacionmanmi. ¿Imanasqataq chay lawmanqa aparqaku?

17, 18. (1) ¿Imanasqataq allin karqa Babilonia nacionman chay canastapi warmita apasqakuqa? (2) ¿Imata ruwananchikpaqmi kallpanchakunanchik?

¹⁷ Zacariaspa tiemponpi Israel runakunaqa entienderqakum imanasqa Babilonia nacionman chay canastapi warmita apay allin kasqanmanta. Paykunaqa ñawpaqtam yacharqaku Babilonia nacionpi, hinaspam qawarqaku chay nacionpi runakunaqa llumpay mana allin ruwasqankuta, huchapakusqankuta hinaspa taytacha-mamachakunata yupaychasqankutapas. Israel runakunaqa sapa punchawmi chaykunata atipananku karqa. Zacariaspa qawasqanwanmi paykunaqa musyakurqaku Jehova Diosqa llaqtanta mana allinkunamanta chuyanchananmanta.

¹⁸ Zacariaspa qawasqanqa Israel runakunataqa yuyarichirqataqmi Diosta yupaychasqankuta mana allinkunawan mana chaqrunankupaq. Mana allin ruwayqa manam kananchu Diospa llaqtanpiqa. Jehova Diosqa chuyay-chuyay llaqtanmanmi pusamuwarqanchik, kaypim Diospa kuyasqa hinaspa imapas mana allinkunamanta harkasqa kanchik. Chaymi Diospa llaqtan hinalla chuyay-chuyay kananpaq sapakama kallpanchakunanchik. Mana allin ruwaykunaqa manam Diospa yupaychaqninkunapa chawpinpiqa kananchu.

19. ¿Imatam yachachiwanchik Zacariaspa qawasqankunaqa?

¹⁹ Pawachkaq wankusqa qillqamanta, canastapa ukunpi tiyachkaq warmimanta hinaspa wayrapa huqarisqan cigüeña raprayuq iskay warmikunamanta Zacariaspa qawasqankunam yachachiwanchik suwakuqkunaqa mana allinpi tukunankumanta. Yachachiwanchiktaqmi imapas mana allin ruwaykunataqa Jehova Dios chiqnisqanta, chaymi ñuqanchikpas mana allin ruwaykunataqa chiqninanchik. Zacariaspa qawasqankunawanmi Jehova Diosqa niwanchik paypa munasqanta ruwaspaqa bendeciwananchikmanta hinaspa yanapawananchikmanta, manam mana allinpiqa tarikusunchu. Jehova Diosqa yanapawasuntaqmi kay pachapi mana allinkunawan mana chaqrukunanchikpaq. Qatiqnin yachachikuypim yachasunchik kay tapukuykunamanta: ¿Imaynatam yachanchik Jehova Diosta yupaychayqa mana chinkananmanta? ¿Imataq yanapawanchik llumpa-llumpay ñakariy punchawkunapi llaqtanta Jehova Dios waqaychananmanta mana iskayrayanapaq?