1, 2. Vati ua fuile muono ua vaYundeya va kele mu Yelusalema ku ntsongo ya cimona ca mu 7 ca Zakaliya?

MU CA HUILE cimona ca mu 7, Zakaliya ua muene via vingi via pandele ku singanieka. Halumo cikulaheso ca Yehova ca ku hana kasitiku kuli vakua vupi ca mu kaniamesele. Vunoni na vimo mpundu via alulukile viahi. Va vengi kasi va kele na ku linga vupi kaha ka va kele na vusunga, ngeci cipanga ca ku tungulula tembele ka ca huile. Omo lia vika vaYundeya va likelele vuasi cipanga ca va hanene Yehova? Vuno va hilukile ku Yelusalema mu ku tonda lika muono ua cili ni?

² Zakaliya ua tantekeyele ngecize vaze vaYundeya va hilukile ku Yelusalema va puile vakua ku lemesa Yehova. Vakevo ‘sipilitu ya Njambi ya va sindiyile’ ku seza vindzivo na mingoso yavo mu Mbambilone. (Ezela 1:2, 3, 5) Va sezele cihela ci va tantekeyele cingi cavo na ku ya ku cihela ka va tantekeyele. Ku tungulula tembele ya Yehova ca kele na seho ya kama kuli  vaze vaYundeya, ngeci va lihanene ku enda 1.600 km mu njila ya vusonde na visoti vikuavo.

3, 4. Visoti vika va lihitile navio vaYundeya mu va hilukile?

³ Singaniekenu honi ku laha ca vungendzi vua ku tunda ku Mbambilone na ku Yelusalema. Mu vungendzi vuaco, vantu va kele na ntsimbu ya yingi ya ku singanieka na ku simutuila ha vati limbo liavo li ka fua ku lutue. Vakuluntu va kele ha kati kavo va va lekele mu ya viukile Yelusalema na tembele ku laza. (Ezela 3:12) Nga nenu mua kele mu vungendzi vuze, vati mue ku livuile mu ku mona Yelusalema lua mbangelo? Nga mua vuile vusiua mu ku mona muila ku vindzivo, vivumbe via ku lundumuka, na vimbengua via kama mua kele mapito na vimpaka ni? Halumo nga mua setekesele vize vivumbe via kuua na vize via ku Mbambilone. Vunoni vaYundeya ka va hilukilile mu nima. Omo lia vika? Muomu mu vuze vungendzi vuavo vua laha, Yehova ua va kuasele na ku va niunga. Mu va ka hetele vene ngeci mu Yelusalema, va tungile umo mutula haze ha kele tembele ya laza kaha va putukile ku kombeleya vikombelo viavo kuli Yehova nkala litangua. (Ezela 3:1, 2) Va kele na ntuima ya kama ya ku panga. Ca monekele ngue na vimo viahi vi ka va hiluisila mu nima.

⁴ Mu ku vueza ku cipanga ca ku tungulula tembele, vaYundeya va pandele naua ku tungulula membo na vindzivo viavo. Kaha va pandele ku lima linga va suke mavusoko avo. (Ezela 2:70) Mua vusunga va kele na vipanga via vingi cikumakuma. Vutuhu ngoco, ka mua hitile ntsimbu ya kama, kaha vitozi vavo vezile na ku va vindika. Vitozi vaco va va tanganesele mu miaka 15, kaha kamandende-kamandende vaYundeya va putukile ku zeya. (Ezela 4:1-4) Cisoti cikuavo ca putukile mu muaka ua 522, omo muangana ua vaPelesia ua vindikile vipanga viose via ku tungulula. Ca monekele vene ngue Yelusalema ka va ka i tungulula naua.​—Ezela 4:21-24.

5. Vati Yehova ua kuasele vantu veni?

⁵ Yehova ua tantekeyele ngecize vantu veni va tondekele ku va kaniamesa. Ngeci ua hele cimona ca ku manusuila kuli Zakaliya linga a hane vusunga ku vantu ngecize ua va lema kaha ua hakele seho ku kapandi ka va lihakelele mu ku mu pangela. Ua va lekele ngueni a ka va niunga nga va hilukila ku cipanga ca va hanene. Yehova ua lekele naua vantu veni ngueni ku tungulula tembele “ci keza [ni ci ka lipuisamo], nga mu ka zangama mu ku ononoka ku lizi lia Yehova Njambi yenu.”​—Zakaliya 6:15.

6. (a) Vati ca putukile cimona ca mu 8 ca Zakaliya? (Talenu cikupulo ca ku vuputukilo.) (b) Omo lia vika tuvalu va puile va mavala a ku liseza-seza?

⁶ Cimona ca mu 8 ca Zakaliya, cikeco ca kaniamesele cikuma lutsilielo ku hiana vimona vikuavo viose. (Tandenu Zakaliya 6:1-3.) Aci singaniekenu via muene Zakaliya. “Ha kati ka mincinda ivali” ya nkengelezi ha tuhukile tuvalu va kele na ku koka matemba auana. Tuvalu vaco va puile va mavala a ku liseza-seza, kaha eci ca asiuisile ku tepesa vakua ku vendesa. Ngeci Zakaliya ua hulile ngueni: “Evi vika?” (Zakaliya 6:4) Netu lelo tu tonda cikuma ku vi tantekeya muomu cimona ceni ca kuata na kuli etu.

7, 8. (a) Vika yemanena mincinda ivali? (b) Omo lia vika mincinda yaco ya puile ya nkengelezi?

 ⁷ Mu Mbimbiliya, mincinda i hasa ku imanena mavuangana ni vanguvulu. Mincinda ya muene Zakaliya ya lifua na mincinda ya mu vupolofeto vua Ndaniele. Umo ua mincinda yaco uemanena ku sika ca Yehova ca ya-ye ca mu melu ose na ha mavu, kaha ukuavo uemanena Vuangana vua vuMesiya vua ka sika Yesu. (Ndaniele 2:35, 45) Tunde mu 1914, omo Yesu va mu vialeka ha Vuangana, eyi mincinda ivali ku ya kala, kaha ya kala na cipanga ca ku lifuila mu ku puisamo vutumbe vua Njambi ha mavu.

⁸ Omo lia vika mincinda yaco ya pua ya nkengelezi? Nkengelezi ya pua vutale vua seho kaha vua ku viazima. Yehova ua lekele vaIsaleli va pangese nkengelezi mu ku tunga tavenakulu kaha mu nima ya ntsimbu na ku tungisa tembele mu Yelusalema. (Ezundu 27:1-3; 1 Vamiangana 7:13-16) Ize mincinda ya puile ya nkengelezi mu ku muesa ku viuka ca mpoko ya Yehova ya ku sika na ca Vuangana vua Mesiya vuze vu ka lingisa vantu va ka yoye mu ciyulo na ku tambula vivezikiso via vingi.

9. Veya va pua vakua ku endesa matemba, kaha cipanga cavo ca pua cika?

⁹ Matemba na vakua ku endesa viemanena vika? Vakua ku endesa vemanena tungelo, citava vivunga via ku liseza-seza via tungelo. (Tandenu Zakaliya 6:5-8.) Va tuhuka “ku meso a Sukulu ua mavu ose” na ku ka puisamo cipanga ca ku lifuila ci va va tuma. Tungelo va va tuma ku vihela via ku hangula via ha mavu, cikumakuma “ku cifuti ca ku nolote” ku Mbambilone, mu ku ka niunga vantu va Njambi. Na cimona eci, Yehova ua muesele vantu veni ngecize ka va ka pua naua vandungo ku Mbambilone na limo litangua liahi. Mua vusunga eci cimona ca lembeziekele cikumakuma vakua ku tunga tembele ku matangua a Zakaliya! Va muene honi ngecize vitozi vavo ka va ka hasa ku va vindika.

10. Vati vupolofeto vua Zakaliya ku tuala ha matemba na vakua ku endesa vu hasa ku tu kuasa matangua ano?

¹⁰ Lelo lino, Yehova kasi ue ku pangesa tungelo veni mu ku ohiela na kaniamesa vangamba veni. (Malakiya 3:6; VaHevelu 1:7, 14) Tunde mu 1919, omo vantu va Yehova va patukile ku vundungo vua Mbambilone ya Kama, vitozi vavo ve ku linga cose vemike ku likulisa na ku lisanduoka ca ku lemesa ca vusunga. (Ku-Solola 18:4) Vunoni ka va hasele ku lingamo. Muomu tungelo va li na ku niunga lukungulukilo lua Yehova, kaha ka tua pandele ku ivua vuoma nguetu vangamba va Yehova tangua va ka pua naua vandungo mu vulombelo vua makuli, houe. (Visamo 34:7) Vunoni, tu tualelelaho ku pangela Yehova na ndzolela kaha na ndzili yose. Vupolofeto vua Zakaliya vu tu kuasa ku mona ngecize mincinda ivali i li na ku tu niunga.

11. Omo lia vika ka tua pandele ku vuila vuoma mu va ka luisa vangamba va Njambi?

¹¹ Vuovuno vivunga via vakua pulitika via  mu mavu a Satana vi ka lipandakana hamo mu ku seteka ku nongesa vangamba va Njambi. (Ezekiele 38:2, 10-12; Ndaniele 11:40, 44, 45; Ku-Solola 19:19) Vupolofeto vua Ezekiele, vua muesa evi vivunga viaco vi fuika mavu ose ngue maselua. Vendela ha tuvalu kaha va li na ku iza na vutenu vua kama mu ku luisa vantu va Njambi. (Ezekiele 38:15, 16) * (Talenu ha litota.) Vuno tua pande ku va vuila vuoma ni? Houe! Muomu tungelo va Yehova va li netu. Mu lamba ya kama, tungelo va Yehova va ka niunga vangamba veni na ku ka nongesa uose ue ku alulukila ku sika ca Yehova. (2 Tesalonika 1:7, 8) Mua vusunga li ka pua litangua lia ku komouesa cikuma! Vuno iya a ka tuamenena civunga ca masualale va Yehova va muilu?

12, 13. (a) Vika Yehova ua tumine Zakaliya? (b) Vati tua tantekeya ngecize Muntango ukeuo Yesu Kilistu?

¹² Zakaliya ikeye lika ua muene evi vimona 8. Vunoni mu nima yevi ua lingile vimo vi va muene vakuavo, kaha vie ku kaniamesele vaze va kele na ku tunga tembele ya Njambi. (Tandenu Zakaliya 6:9-12.) Ku Mbambilone kua tundile vamala vatatu, Helendayi, Toviya na Yendaya. Yehova ua tumine Zakaliya ku tambula palata na olu kuli vaze vamala na ku vi pangesa ‘cilongo.’ (Zakaliya 6:11) Vuno cize cilongo caco ce ku  puile ca Muene Zolombambele ni? Houe. Yehova ua lekele Zakaliya linga a ci zike ku mutue ua Sasendote ua Kama, Yehosua. Halumo ku lingamo ca komouesele nkala muntu ua keleho.

¹³ Vuno ku zika cilongo ku mutue ua Yehosua ca mu puisile muangana ni? Houe. Yehosua ka fuililile ku pua muangana muomu ka puile ua ku cikota ca Ndaviti. Ku mu zika cilongo ca puile cimueso ca viuma vi ka lingika kuli muangana ua ku lutue kaha ua ku miaka ya ya-ye, u va sana Muntango. Mbimbiliya ya muesa ngecize uze Muntango ukeuo Yesu Kilistu.​—Isaya 11:1; Mateo 2:23.

14. Cipanga cika a li na ku linga Yesu mu ku pua Muangana na Sasendote ua Kama?

¹⁴ Yesu ua pua Muangana na Sasendote ua Kama. Ue ku tuamenena civunga ca masualale va Yehova muilu kaha na ku niunga vantu va Njambi mu mavu ano a vukenia. (Yelemiya 23:5, 6) Vuovuno Kilistu a ka vula vakua vifuti mu ku hakuila ku sika ca Njambi na ku ohiela vangamba va Yehova. (Ku-Solola 17:12-14; 19:11, 14, 15) Ntsimbu kanda li ci hete litangua liaco, Yesu, ni Muntango, a li na cipanga ca kama.

15, 16. (a) Vati vantu va Njambi va va hiluisa na ku va viukisa lelo lino, kaha iya ue ku va lingamo? (b) Vati a ka fua mavu ku ntsongo ya Likulukazi lia Miaka ya ku Sika ca Kilistu?

¹⁵ Mu ku pua Muangana na Sasendote ua Kama, Yesu va mu hana cipanga ca ku “tunga tembele ya Yehova.” (Tandenu Zakaliya 6:13.) Yesu ua lingile eci cipanga mu muaka ua 1919, mu ku patula vantu va Njambi ku vundungo vua vulombelo vua makuli, ni nguetu Mbambilone ya Kama. Yesu ua hiluisa cikungulukilo na ku hangula “mukuamanda ua cili mukua mana.” Eci civunga ca vamuanetu va ku vuavesa ce ku tuamenena cipanga ca seho cize ci li na ku lipuisamo ku mutamba ua ha mavu ua tembele ya kama ya mu lutsilielo. (Mateo 24:45) Yesu ue ku viukisa naua vantu va Njambi linga va lemese mu njila ya ku lela.​—Malakiya 3:1-3.

¹⁶ Yesu hamo na vamiangana na vasasendote veni va ku pua 144.000 va ka sika mu likulukazi lia miaka. Mu ku hita ca ntsimbu ize, vakevo va ka kuasa vantu va ku ononoka ku pua va ku tantuluka. Ava vamiangana na vasasendote mu va ka manusula eci cipanga, ha mavu ha ka supa lika vakua ku lemesa Yehova va vusunga. Hakeho honi ku lemesa ca vusunga ci ka hiluka mu vutuntu!

17. Lukulahelo luka Yehova ua hele ku vaYundeya, kaha mu njila ika ou muzimbu ua va kuasele?

¹⁷ Vati muzimbu ua Zakaliya ua kuasele vaYundeya va ku ntsimbu ize? Yehova ua kulahesele ku va kuasa na ku va niunga linga va ka manusule ku tunga tembele. Va kulahelele mu cikulaheso eci. Vunoni halumo va kele na ku lihula vati vantu va vandende lika va hasele ku linga cipanga cize ca kama. Ngeci Zakaliya ua va lekele vimo vie ku va tundisile nkala vuoma ni vimpata vi va kele navio. Ku vuezelela ku vantu vezile mu ku ka va kuasa ngeci mua Helendayi, Toviya na Yendaya, Yehova ua handekele ngueni vantu va vengi navo va “keza na ku tunga mu tembele ya Yehova.” (Tandenu Zakaliya 6:15.) Evi via lingisile vaYundeya ku kala na vusunga ngecize nkuma Yehova ua kele na ku kuasa cize cipanga. Na ku simpa cose va hilukile mu ku tungulula tembele, vutuhu muangana ua Pelesia ua tumine umo lisualale mu ku ka imika cize cipanga. Eci ku imika ca puile ngue muncinda ua kele mu njila yavo, vunoni Yehova ua u tundisilemo. Amba vuose, tembele ya huile mu muaka ua 515 tele Kilistu kanda eze. (Ezela 6:22; Zakaliya 4:6, 7) Vunoni, aze mezi a Yehova a muesele naua viuma via kama vi li na ku lingika matangua ano.

18. Vati mukanda ua Zakaliya 6:15 u li na ku lipuisamo lelo lino?

¹⁸ Lelo lino, makulukazi na makulukazi a vantu ve ku lemesa Yehova. Vantu vaco ve ku hana na ndzolela “vikuata” viavo kuli Yehova, ngeci mua ntsimbu, ngolo, na vupite. Mu njila eyi, ve ku kuatesa ku tembele ya kama ya mu lutsilielo. (Visimo 3:9) Kaha tu hasa ku kala na vusunga nguetu Yehova ue ku haka seho ku vukuasi vu tue ku hana. Vulukenu nguenu Helendayi, Toviya na Yendaya va tualele palata na olu, kaha Zakaliya ua vi pangesele cilongo. Cize cilongo ca puile “civuluiso” ca milambu i va hanene ku ku lemesa ca vusunga. (Zakaliya 6:14) Yehova ka li ka suva vipanga vi tue ku linga na cilemo ci tue ku mu muesa.​—VaHevelu 6:10.

19. Mu njila ika vimona via Zakaliya via pande ku kuata ku miono yetu?

¹⁹ Ku matangua ano a ku sulumuina, vantu va Njambi ve ku hasa ku linga vipanga via kama. Ce ku tava lika ku puisamo vipanga viaco omo lia vivezikiso via Yehova na ku tuamenena ca Kilistu. Tue ku viukilila mu ku kala ku mutamba ua luno lukungulukilo lua ku kola ngo, lue ku tu niunga, kaha ka lue ku-hua, kaha na ku tantekeya nguetu vutumbe vua Yehova ku tuala ha ku lemesa ca vusunga vu ka lipuisamo. Ngeci mukemuo hakenu seho ku cihela ci mu li naco ha kati ka vangamba va Yehova, kaha ‘ononokenu ku lizi lia Yehova Njambi yenu.’ Omo mu lingamo va ka mi niunga kuli Muangana na Sasendote uetu kaha na ku tungelo. Lingenu viose vi mu hasa mu kuase ku lemesa ca vusunga ci ye ku lutue. Kaha Yehova a ka mi niunga ku matangua ano​—na ku miaka yose ya ya-ye!