Kɔ i nun ndɛ'n su trele

Kɔ like ng'ɔ o fluwa'n nun'n su trele

?E si Zoova kɛ Nowe nin Daniɛli nin Zɔbu be sa?

?E si Zoova kɛ Nowe nin Daniɛli nin Zɔbu be sa?

“Sran nga sa tɛ’n yɛ be waan be fa man be naan be yo’n, be si-man sa nuan su yolɛ’n i bo. Sanngɛ be nga be mantan Nyanmiɛn’n, be liɛ’n be wun sa’n kwlaa wlɛ.”—NYANNDRA MUN 28:5.

JUE: 126, 150

1-3. (a) ?Ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo naan e nin Ɲanmiɛn y’a nanti klanman titi-ɔ? (b) ?Kosan benin mun yɛ é wá tɛ́ be su like suanlɛ nga nun-ɔn?

MƐN’N i awieliɛ blɛ nga nun’n, klunwifuɛ’m b’a sɔn kpa. Biblu’n se kɛ “be nyin kɛ ijre sa.” (Jue Mun 92:8) Ɔ maan, sɛ andɛ sran kpanngban be yoman sa ng’ɔ ti kpa’n, i sɔ’n boman e nuan. Pɔlu seli i niaan Klistfuɛ mun kɛ: “An bu kpɛnngbɛn akunndan, sanngɛ an yo kɛ ba nɔnman b’ɔ si-man gblɛ kpɛ sa.” (1 Korɛntfuɛ Mun 14:20) ?Wafa sɛ yɛ e kwla bu kpɛnngbɛn akunndan-ɔn?

2 Biblu’n nun ndɛ mma nga like suanlɛ’n taka su’n, ɔ tike e ɲin. Ɔ se kɛ: “Be nga be mantan Nyanmiɛn’n, be liɛ’n be wun sa’n kwlaa wlɛ.” (Nyanndra Mun 28:5) Yɛle kɛ, be si like ng’ɔ fata kɛ be yo naan Zoova i klun w’a jɔ be wun’n. Asa ekun’n, Nyanndra Mun 2:7, 9 se kɛ be nga be ti sran kpa’n, Zoova yo maan “be si sa nuan su yolɛ nin sa kpa yolɛ’n.” I sɔ’n kle kɛ Zoova man be ngwlɛlɛ naan b’a kwla yo sa ng’ɔ ti kpa’n.

3 Zoova mannin Nowe nin Daniɛli, ɔ nin Zɔbu be ngwlɛlɛ. (Ezekiɛl 14:14) Andɛ kusu, Zoova mɛn i sufuɛ’m be ngwlɛlɛ wie. Maan e tinuntinun e usa e wun kɛ: ?Like ng’ɔ fata kɛ n yo naan Zoova i klun w’a jɔ min wun’n, n wun i “kwlaa wlɛ”? I lɛ nun’n, ɔ fata kɛ e si Zoova kpa. I sɔ’n ti, like suanlɛ nga nun’n, é wá tɛ́ kosan nga’m be su. (1) ?Ngue ti yɛ Nowe nin Daniɛli, ɔ nin Zɔbu be kwla sili Ɲanmiɛn-ɔn? (2) ?Kɛ mɔ be sili Ɲanmiɛn kpa’n ti, ngue yɛ be kwla yoli-ɔ? (3) ?Ngue yɛ é yó naan y’a lafi Ɲanmiɛn su kɛ be sa-ɔ?

NOWE TRANNIN KLUNWIFUƐ’M BE AFIƐN, SANNGƐ Ɔ NIN ƝANMIƐN BE NANTILI KLANMAN

4. (a) ?Ngue yɛ Nowe yoli naan w’a kwla si Ɲanmiɛn-ɔn? (b) ?Ɲanmiɛn m’ɔ sili i’n ti’n, ngue yɛ ɔ yoli-ɔ?

Nowe fɛli i ɲin sieli i ninnge nga Zoova yili be’n su. I sɔ’n ti, ɔ sili Zoova i nzuɛn’n.

4 ?Ngue ti yɛ Nowe kwla sili Ɲanmiɛn-ɔn? Kɛ ɔ fɛ i Adam nin Ɛvu be blɛ su lele’n, like nsan ti’n, sran’m be kwla sili Ɲanmiɛn. I klikli’n yɛle ninnge nga Ɲanmiɛn yili be’n. I nɲɔn su’n, yɛle Ɲanmiɛn i su ndɛ nga i sufuɛ nanwlɛfuɛ’m be kan’n. Yɛ i nsan su’n yɛle ninnge nga Ɲanmiɛn yo mɛn i sufuɛ nga be ɲin yi i’n. (Ezai 48:18) Nowe fɛli i ɲin sieli i ninnge nga Ɲanmiɛn yili be’n be su. Ɔ maan, ɔ wunnin i wlɛ kɛ Ɲanmiɛn o lɛ naan ɔ le tinmin. Yɛ ɔ wunnin i wlɛ kɛ i kunngba cɛ yɛ ɔ ti Ɲanmiɛn’n niɔn. (Rɔmfuɛ Mun 1:20) I sɔ’n ti, ɔ lafili Ɲanmiɛn su kpa.

5. ?Wan mun yɛ be kannin Zoova i ndɛ kleli Nowe-ɔ?

5 Biblu’n se kɛ “ndɛ nga sran ti’n yɛ maan ɔ lafi Nyanmiɛn su-ɔ.” I sɔ’n kle kɛ, Ɲanmiɛn i su ndɛ nga be kan kle e ti’n, e kwla lafi i su. (Rɔmfuɛ Mun 10:17) Atrɛkpa’n, Nowe i osufuɛ’m be kannin Zoova i ndɛ be kleli i. Lemɛki m’ɔ ti Nowe i si’n, ɔ lafili Ɲanmiɛn su. Kɛ bé wú Lemɛki’n, nn Adam te o nguan nun. (An nian desɛn ng’ɔ o kan like suanlɛ’n bo i bo lɛ’n.) Metisala kusu, m’ɔ ti Nowe i nannan’n, ɔ nin Zarɛdi m’ɔ ti Nowe i nannannan’n be kusu be lafili Ɲanmiɛn su wie. Kɛ be wuli Nowe’n m’ɔ dili afuɛ 366 yɛ Zarɛdi wuli-ɔ. * (An nian nzɔliɛ’n i su ndɛ’n.) (Lik 3:36, 37) Atrɛkpa’n, sran sɔ’m be nin be yi’m be kleli Nowe kɛ Zoova yɛ ɔ yili klɔ sran-ɔn, naan ɔ kunndɛ kɛ sran’m be su i, naan be trɛ asiɛ’n su. Atrɛkpa’n, be seli i ekun kɛ Adam nin Ɛvu be yoli ɲin kekle Ɲanmiɛn su. Yɛ Nowe bɔbɔ wunnin wafa nga sa nga be yoli’n, i bo guali’n. (Bo Bolɛ 1:28; 3:16-19, 24) Ɲanmiɛn i su ndɛ nga Nowe tili’n, ɔ yoli i fɛ. I sɔ’n ti yɛ ɔ suli Ɲanmiɛn-ɔn.—Bo Bolɛ 6:9.

6, 7. ?Ngue ti yɛ Nowe lafili Ɲanmiɛn su kpa-ɔ?

6 Like nga Ɲanmiɛn seli kɛ ɔ́ yó be’n ti’n, i sufuɛ’m be lafi i su kpa. Nowe i dunman’n i bo’n yɛle ‘wunmiɛn delɛ’ annzɛ ‘fɔnvɔlɛ.’ Ɔ maan atrɛkpa’n, kɛ Nowe wunnin i sɔ liɛ’n i wlɛ’n, ɔ wa lafili Ɲanmiɛn su kpa ekun. (Bo Bolɛ 5:29) Zoova maan Lemɛki kannin Nowe i ndɛ. Ɔ seli kɛ: “Ba nga yɛ ɔ́ yó maan é wá dé wunmiɛn kan junman dilɛ nun-ɔn. Afin kɛ Anannganman boli asiɛ’n i sannzan’n, junman dilɛ’n w’a yo ya, ɔ ti afɛ.” I sɔ’n ti, Nowe fɛli i wla’n guali Ɲanmiɛn su. Kɛ Abɛli nin Enɔki sa’n, Nowe lafili su kɛ “osu” nga Ɲanmiɛn kɛnnin i ndɛ’n, ɔ́ kpɔ́tɔ wuo’n i ti’n.—Bo Bolɛ 3:15.

7 Nowe w’a wunman ndɛ ng’ɔ o Bo Bolɛ 3:15 nun’n, i wlɛ kpa. Sanngɛ, ng’ɔ wunnin i wlɛ’n, yɛle kɛ cɛn wie lele’n sran’m be liɛ yó ye. Ndɛ nga Enɔki kannin’n, ɔ kle ekun kɛ sran’m be liɛ yó ye. Ɔ seli kɛ Zoova wá núnnún klunwifuɛ mun. (Zid 14, 15) Armagedɔn alɛ’n nun yɛ ndɛ nga Enɔki kannin’n, ɔ́ kpɛ́n su-ɔ. Atrɛkpa’n, ndɛ sɔ’n wlali Nowe i fanngan kpa. Ɔ maan, ɔ lafili Ɲanmiɛn su kpa ekun.

Sɛ e lafi Ɲanmiɛn su kpa, naan e si ngwlɛlɛ ng’ɔ fin Ɲanmiɛn’n, Satan su ɲanman e.

8. ?Kɛ mɔ Nowe sili Ɲanmiɛn kpa’n ti, ngue yɛ ɔ kwla yoli-ɔ?

8 ?Ɲanmiɛn mɔ Nowe sili i kpa’n ti’n, ngue yɛ ɔ kwla yoli-ɔ? Ɔ lafili Zoova su yɛ ɔ wunnin like nga Zoova kunndɛ kɛ ɔ yo’n i wlɛ. I sɔ’n ti’n, w’a yoman like nga Zoova klomɛn i’n. I wie yɛle kɛ, ɔ nin be nga be lafiman Ɲanmiɛn su’n, b’a sanman nun. Kɛ anzi klunwifuɛ’m be bali asiɛ’n su wa’n, ninnge sroesroe nga be yoli be’n ti’n sran’m be yili be ayɛ. Atrɛkpa’n, be kunndɛli kɛ bé sú anzi sɔ mun bɔbɔ. Sanngɛ Nowe liɛ’n, anzi sɔ’m b’a kwlá lɛkɛmɛn i wie. (Bo Bolɛ 6:1-4, 9) Asa ekun’n, Nowe si kɛ klɔ sran mun yɛ Zoova kunndɛ kɛ be wu ba naan be trɛ asiɛ’n su-ɔ. (Bo Bolɛ 1:27, 28) Ɔ maan, kɛ anzi sɔ’m be jali bla mun mɔ be nin be wuli ba’n, Nowe si kɛ i sɔ’n timan su. Like kun ekun m’ɔ kle kɛ be ayeliɛ sɔ’n timan su’n, yɛle kɛ ba nga be wuli be’n, be ti jajraajra, yɛ be le wunmiɛn kpa tra ba onga mun. I sɔ’n ti, Zoova seli Nowe kɛ ɔ́ fá anannganman su nzue núnnún klunwifuɛ’m be kwlakwla. Nowe lafili Zoova su. I sɔ’n ti, ɔ boboli mmeli. Ɔ maan, ɔ nin i yi’n nin i mma’m be fiteli nun.—Ebre Mun 11:7.

9, 10. ?Ngue yɛ é yó naan y’a lafi Ɲanmiɛn su kɛ Nowe sa-ɔ?

9 ?Ngue yɛ é yó naan y’a lafi Ɲanmiɛn su kɛ Nowe sa-ɔ? Maan e suan Ɲanmiɛn Ndɛ’n i kpa. Maan like nga e suan’n ɔ yo e cinnjin. Yɛ maan e nian su e nanti. (1 Piɛr 1:13-15) Sɛ e yo sɔ’n, é láfi Ɲanmiɛn su kpa. Kpɛkun, é sí ngwlɛlɛ ng’ɔ fin Ɲanmiɛn’n. Ɔ maan, Satan nin i mɛn’n be su lakaman e. (2 Korɛntfuɛ Mun 2:11) Andɛ sran kpanngban be klo sa kekleekle yolɛ. Be klunklo like nga be waan bé yó’n, yɛ be yo-ɔ. (1 Zan 2:15, 16) Be wunmɛn i wlɛ kɛ mɛn tɛ nga i awieliɛ’n w’a mantan koko. Sɛ e lafiman Ɲanmiɛn su kpa’n, ɔ cɛman naan y’a yo kɛ be sa. Kɛ Zezi klé kɛ e blɛ liɛ’n yó kɛ Nowe liɛ’n sa’n, nán sa kekleekle nga sran’m bé yó’n, ɔ nin bla nin bian kunndɛlɛ’n, i su yɛ ɔ fa e ɲin sieli-ɔ. Sanngɛ, ɔ kleli kɛ ninnge wie’m be yolɛ’n ti’n, Ɲanmiɛn i sulɛ’n su yoman sran sunman be cinnjin.—An kanngan Matie 24:36-39 nun.

10 Maan e tinuntinun e usa e wun kɛ: ‘?Sa nga n yo be’n, be kle kɛ n si Zoova sakpa naan n lafi i su? ?N kle sran mun like nga Zoova kunndɛ kɛ be yo’n?’ Wafa nga é tɛ́ kosan sɔ’m be su’n, ɔ́ úka e naan sɛ e nin Ɲanmiɛn e nanti klanman kɛ Nowe sa’n, y’a wun i wlɛ.

BABILƆNIN LƆ’N DANIƐLI KLELI KƐ Ɔ TI NGWLƐLƐFUƐ

11. (a) ?Ngue ti yɛ Daniɛli kwla sili Ɲanmiɛn-ɔn? (b) ?Ngue yɛ Daniɛli yoli mɔ a klo kɛ á yó wie-ɔ?

11 ?Ngue ti yɛ Daniɛli kwla sili Ɲanmiɛn-ɔn? Daniɛli i si nin i nin’n be kannin Zoova i ndɛ be kleli i. I sɔ’n ti, Daniɛli kloli Zoova nin i nuan ndɛ’n i kpa titi. Kɛ Daniɛli yoli oke bɔbɔ’n, w’a yaciman Ɲanmiɛn ndɛ’n i nun like suanlɛ le. (Daniɛl 9:1, 2) Daniɛli sili Zoova kpa. Asa ekun’n, ɔ sili like nga Zoova yo mannin Izraɛlifuɛ mun’n. Ndɛ ng’ɔ kan kleli Ɲanmiɛn m’ɔ o Daniɛli 9:3-19 nun’n, ɔ kle sɔ weiin. Kɛ é kánngan ndɛ mma sɔ’n nun’n, maan e usa e wun kɛ: ‘?Ngue yɛ ndɛ sɔ’n kle min Daniɛli su-ɔ?’

12-14. (a) ?Wafa sɛ yɛ Daniɛli kleli kɛ ɔ ti ngwlɛlɛfuɛ-ɔ? (b) Ngue yɛ Zoova yo mannin Daniɛli-ɔ?

12 ?Kɛ mɔ Daniɛli sili Ɲanmiɛn kpa’n ti’n, ngue yɛ ɔ kwla yoli-ɔ? Ɲanmiɛn i sulɛ’n w’a yoman pɔpɔ w’a manman Zuifu nanwlɛfuɛ nga be o Babilɔnin lɔ’n. Afin, Zoova seli Zuifu mun kɛ: “An kunndɛ klɔ nga n trali amun ɔli su’n i kpa yolɛ.” (Zeremi 29:7) Sanngɛ, ɔ seli be ekun kɛ i kunngba cɛ yɛ ɔ fata kɛ be su i-ɔ. (Ezipt Lɔ Tulɛ 34:14) ?Daniɛli yó sɛ naan w’a kwla nanti ndɛ nɲɔn sɔ’m be su? Daniɛli ti ngwlɛlɛfuɛ. Ɔ si kɛ ɔ fata kɛ i ɲin yi Zoova ɔ nin siefuɛ mun. Sanngɛ, ɔ fata kɛ ɔ dun mmua yo Zoova i klun sa liɛ’n. Kɛ afuɛ kpanngban sinnin’n, Zezi kleli kɛ i sɔ yɛ ɔ fata kɛ e yo-ɔ.—Lik 20:25.

13 Cɛn kun’n, Babilɔnin lɔ siefuɛ mun be wa kpɛli mmla kun. Mmla sɔ’n se kɛ lele m’ɔ́ fá dí cɛn ba 30, nán maan sran fi yaci famiɛn’n lɛ, naan ɔ koto i amuɛn wie bo annzɛ ɔ manman sran uflɛ. (An kanngan Daniɛl 6:7-11 nun.) Daniɛli kwla se i wun kɛ: ‘Be waan cɛn ba 30 cɛ.’ Sanngɛ, w’a seman sɔ. W’a bumɛn i kɛ klɔ sran’m be mmla’n ti cinnjin tra Ɲanmiɛn i sulɛ’n. Asa ekun’n, Daniɛli kwla se kɛ ɔ́ fía naan w’a srɛ Ɲanmiɛn. Sanngɛ, ɔ si kɛ titi kɛ ɔ́ srɛ́ Ɲanmiɛn’n, sran’m be wun i. Ɔ maan, sɛ ɔ fia srɛ Ɲanmiɛn’n, be kwla bu i kɛ ɔ suman Zoova kun. I sɔ’n ti, kannzɛ bɔbɔ Daniɛli si kɛ be kwla kun i’n, sanngɛ ɔ srɛli Ɲanmiɛn kɛ ɔ fa yo i titi’n sa.

14 Zoova wunnin kɛ Daniɛli ti yakpafuɛ naan ɔ nin i be nanti klanman. I sɔ’n ti, kɛ be fali Daniɛli yili i asɔmɔli’m be kunman’n nun’n, Zoova yoli maan asɔmɔli’m b’a kunmɛn i. Mɛdi nin Pɛrsifuɛ’m be mɛn wunmuan’n nun’n, sran’m be tili abonuan sa sɔ mɔ Zoova yoli’n.—Daniɛl 6:25-27.

15. ?Ngue yɛ é yó naan y’a lafi Ɲanmiɛn su kpa kɛ Daniɛli sa-ɔ?

15 ?Ngue yɛ é yó naan y’a lafi Ɲanmiɛn su kpa kɛ Daniɛli sa-ɔ? Sɛ e kunndɛ kɛ é láfi Ɲanmiɛn su kpa’n, ɔ fataman kɛ e kanngan Ɲanmiɛn Ndɛ’n nun sa ngbɛn. Ɔ fata kɛ e bu su akunndan naan e wun i nun ndɛ’n i wlɛ. (Matie 13:23) I liɛ’n, é sí like nga Zoova klo i’n, ɔ nin ng’ɔ klomɛn i’n. Asa ekun’n, ɔ fata kɛ e srɛ i titi. I li kɛ sa kekle o e su’n, yɛ ɔ fata kɛ e yo sɔ kpa-ɔ. Sɛ e yo sɔ’n, Zoova mán e ngwlɛlɛ, nin wunmiɛn ng’ɔ fata kɛ e ɲɛn i naan y’a kwla jran kekle’n.—Zak 1:5.

SA’N KWLAA NUN’N, ZƆBU NANTILI ƝANMIƐN MMLA’N SU

16, 17. ?Ngue ti yɛ Zɔbu kwla sili Zoova-ɔ?

16 ?Ngue ti yɛ Zɔbu kwla sili Zoova-ɔ? Zɔbu timan Izraɛlifuɛ. Sanngɛ, Abraamun nin Izaaki, ɔ nin Zakɔbu be ti i osufuɛ. Zoova kɛnnin i bɔbɔ i wun ndɛ kleli sran sɔ mun. Yɛ ɔ kleli be like nga ɔ́ wá yó mán klɔ sran mun’n. Zɔbu kusu sili Zoova i su ndɛ cinnjin wie mun. (Zɔb 23:12) Ɔ seli Zoova kɛ: “Min nyinma’n w’a wun wɔ.” (Zɔb 42:5) Zoova bɔbɔ seli kɛ Zɔbu kannin i wun ndɛ kpa kleli i wiengu mun.—Zɔb 42:7, 8.

Sɛ e fa e ɲin sie i ninnge nga Zoova yili be’n be su naan e si i nzuɛn’n, é láfi i su kpa. (An nian ndɛ kpɔlɛ 17 nun.)

17 Zɔbu fɛli i ɲin sieli i ninnge nga Zoova yili be’n, be su. I sɔ’n ti, ɔ sili Zoova i nzuɛn’n. (Zɔb 12:7-9, 13) Asa ekun’n, Zoova kannin ninnge ng’ɔ yili be’n be ndɛ kleli i naan ɔ wun i wlɛ kɛ klɔ sran’m be kwlá faman be wun sunnzunman i bɔbɔ Ɲanmiɛn’n. Elii kusu kannin ninnge nga Zoova yili be’n, be ndɛ kleli Zɔbu wie. (Zɔb 37:14; 38:1-4) Ndɛ nga Zoova kan kleli Zɔbu’n, ɔ wluwluli i wun dan. I sɔ’n ti, ɔ seli Zoova kɛ: “M’an wun kɛ a kwla like kwlaa yo. Like fi nun-man lɛ bɔ i yolɛ ti kekle ɔ sa nun-ɔn. [...] Ń trán ndutre nin nzuɛn’n nun, ń kán min wun ase.”—Zɔb 42:2, 6.

18, 19. ?Wafa sɛ yɛ Zɔbu kleli kɛ ɔ si Zoova sakpa-ɔ?

18 ?Kɛ mɔ Zɔbu sili Ɲanmiɛn kpa’n ti’n, ngue yɛ ɔ kwla yoli-ɔ? Zɔbu si Zoova, yɛ ɔ si like ng’ɔ kunndɛ kɛ ɔ yo’n. I sɔ’n ti, ɔ yoli sa ng’ɔ ti kpa’n. I wie yɛle kɛ, ɔ si kɛ sɛ ɔ yo i wiengu’m be tɛ’n, ɔ kwlá seman kɛ ɔ klo Ɲanmiɛn. (Zɔb 6:14) W’a bumɛn i kɛ ɔ ti kpa trɛ i wiengu mun. Zɔbu nin sran kwlaa, i yalɛfuɛ o, i aɲanbeunfuɛ o, be trannin kɛ sran kun nin i awlofuɛ mun sa. Ɔ seli kɛ: “?Nyanmiɛn b’ɔ maan be wunnzɛli min mɔ be wuli min’n, nán i kunngba’n yɛ maan be wunnzɛli be yɛ be wuli be kɛ min sa-a?” (Zɔb 31:13-22) I nun mɔ Zɔbu ti aɲanbeunfuɛ bɔbɔ’n, w’a tumɛn i wun. Yɛ w’a yomɛn i wun kpakpa i wiengu’m be su. Sanngɛ andɛ’n, be nga be ti aɲanbeunfuɛ’n, be dan lika be tu be wun.

19 Aɲanbeun ninnge mun, annzɛ like uflɛ fi w’a yoman Zɔbu i cinnjin w’a traman Zoova i sulɛ’n. Afin, Zɔbu si kɛ sran nga ninnge sɔ’m be ti i cinnjin’n, ɔ́ káci i sin sí “Nyanmiɛn b’ɔ o nglo lɔ’n.” (An kanngan Zɔb 31:24-28 nun.) Asa ekun’n, Zɔbu si kɛ aja’n ti like cinnjin kpa Zoova ɲrun. I sɔ’n ti, ɔ tali nda kɛ ɔ su fɛmɛn i ɲinma kpɛman bla ng’ɔ timɛn i yi’n i kannglɛ. (Zɔb 31:1) Zɔbu i ayeliɛ sɔ’n yo ɲɛnmɛn kpa. Afin, blɛ sɔ nun’n, be nga be ja bla uflɛ be uka be yi’n su’n, Zoova buman be fɔ. Ɔ maan, Zɔbu kwla se kɛ ɔ́ já bla nɲɔn. Sanngɛ ɔ jali bla kunngba cɛ. Afin ɔ si kɛ, kɛ Zoova yili yasua’n, bla kunngba cɛ yɛ ɔ fa mɛnnin i-ɔ. * (An nian nzɔliɛ’n i su ndɛ’n.) (Bo Bolɛ 2:18, 24) Kɛ afuɛ kɔe 1.600 sinnin’n, Zezi fali mmla sɔ’n kpɛnnin sran’m be wla. Ɔ kleli kɛ ɔ fata kɛ yasua kun ja bla kunngba naan be nga b’a ja’n, yɛ be kwla si sua-ɔ.—Matie 5:28; 19:4, 5.

20. ?Ngue ti yɛ sɛ e si Zoova’n, é trá sran kpa janvuɛ, kpɛkun é yíyí e ɲin su kɛ ɔ nin i fata’n sa-ɔ?

20 ?Ngue yɛ é yó naan y’a lafi Ɲanmiɛn su kpa kɛ Zɔbu sa-ɔ? Maan e si Zoova kpa. Yɛ maan e nanti i mmla’m be su. Biblu’n se kɛ Zoova kpɔ “sran ng’ɔ fa sa tɛ yolɛ’n cici i ti’n.” Ɔ se ekun kɛ nán maan e nin gblɛfuɛ mun e san nun. (An kanngan Jue Mun 11:5; 26:4 nun.) Maan e tinuntinun e usa e wun kɛ: ‘?Ngue yɛ Biblu’n nun ndɛ sɔ’m be kle min Zoova su-ɔ? ?Ngue yɛ ɔ fata kɛ ɔ yo min cinnjin kpa-ɔ? ?Kɛ n kɔ ɛntɛnɛti su’n, annzɛ kɛ ń yíyí min ɲin su’n, wafa sɛ yɛ n kwla kle kɛ n bu ndɛ sɔ’m be akunndan-ɔn? ?Sran wafa benin mun yɛ n tra be janvuɛ-ɔ?’ Wafa nga é tɛ́ kosan sɔ’m be su’n, ɔ kwla uka e naan sɛ e si Zoova sakpa’n, y’a wun i wlɛ. E kunndɛman kɛ é yó kɛ mɛn tɛ nga nunfuɛ mun sa. I sɔ’n ti, ɔ fata kɛ e kunndɛ sa ng’ɔ ti kpa’n nin ng’ɔ ti tɛ’n be ngbaciɛ lele e si i kpa.—Ebre Mun 5:14; Efɛzfuɛ Mun 5:15.

21. ?Ngue yɛ é yó naan y’a “wun sa’n kwlaa” nga Zoova kunndɛ kɛ e yo’n i wlɛ-ɔ?

21 Nowe nin Daniɛli, ɔ nin Zɔbu be yoli like kwlaa nga be kwla yo naan b’a kwla si Zoova kpa’n. Zoova kusu tikeli be ɲin naan “be wun sa’n kwlaa” ng’ɔ kunndɛ kɛ be yo naan i klun w’a jɔ be wun’n i wlɛ. Be su ndɛ’n kle kɛ, be nga be fa atin nga Zoova kle’n su’n, be liɛ yo ye. (Jue Mun 1:1-3) Maan e tinuntinun e usa e wun kɛ: ‘?N si Zoova kpa kɛ Nowe, nin Daniɛli, ɔ nin Zɔbu be sa?’ Andɛ’n, e kwla si Zoova kpa tra i sufuɛ sɔ mun. Afin, Zoova i su ndɛ ng’ɔ kle sran mun andɛ’n, ɔ sɔnnin kpa. (Nyanndra Mun 4:18) I sɔ’n ti, maan e suan Biblu’n nun like titi. Yɛ e bu su akunndan kpa. Maan e srɛ Zoova kɛ ɔ fɛ i wawɛ’n man e. Sɛ e yo sɔ’n, e su yoman kɛ mɛn nunfuɛ mun sa. Sanngɛ, é sí ngwlɛlɛ ng’ɔ fin Ɲanmiɛn’n. Yɛ é fá e wun mántan e Si Ɲanmiɛn kpa.—Nyanndra Mun 2:4-7.

^ ndɛ kpɔlɛ 5 Enɔki m’ɔ ti Nowe i nannannan’n, i kusu ɔ “nin Nyanmiɛn be nantili klanman.” Kɛ ɔ wuli mɔ afuɛ 69 sinnin’n, yɛ be wuli Nowe-ɔ.—Bo Bolɛ 5:23, 24.

^ ndɛ kpɔlɛ 19 Kɛ ɔ fin blɛ mɔ Adam nin Ɛvu be yoli sa tɛ’n, sran’m be wa jali bla kpanngban. (Bo Bolɛ 4:19) Sanngɛ, Nowe jali bla kunngba.