1-3. a) Nji txani txi no hi vhuna kuzumba hi thembekile ka Txizimu ka masiku awa a magwito? b) Hi na gonda txani ka msungo wuwa?

NYAMSI, hi hanya hafuhi ni magwito a masiku awa a magwito. Vathu vo biha vo ya va txi engeteleka. Vona, va “anda kufana ni mwasi.” (Masalmo 92:7) Se, kha ti hi xamatisi aku vathu vo tala va lambako ati Txizimu txi wombako ti to ndinene. Mpostoli Paulo a gete dibanza da Korinto a txi khene: “Ka tile to biha, eho ti maheni vanana,” kambe “amu ka mapimo ti maheni madhota.” (1 Vakorinto 14:20) Hi nga mahisa kutxani toneto?

² Xamulo yi ka ndimana yi yi nga ñola msungo mhaka wathu, yi yi ku khene: “Avale va xotako MKOMA va ti pima totshe.” (Mavingu 28:5) Atiya ti womba ti to va nga pfisisa ati ti lavekako ti to ve tsakisa Jehovha. Mavingu 2:7, 9 yi  tshumela yi hi gondisa ti to Jehovha wa ninga wuzivi ka va va mahako ta tinene. Wuyelo ya toneto, ngu ti to vona va nga “pfisisa a ti i ku ta tinene ni wululami, i ku gondo ya lisima ngutu.”

³ Nowa, Dhaniyeli ni Jobe va ti ni wuzivi wu wu tako ngu ka Txizimu. (Ezekhiyele 14:14) Ni nyamsi ti mahisa toneto ka vathu va Txizimu. Awe ko? Ina u nawo wuzivi wu wu tako ngu ka Txizimu? Kasiku u “pfisisa totshe” ti ti lavekako ti to u tsakisa Jehovha, ti lava u m’ziva kwati. Ngu toneto ka msungo mhaka wuwa, hi na gonda ti to (1) Nowa, Dhaniyeli ni Jobe va txi zivisile kutxani Txizimu, (2) kuziva Txizimu ti va vhunisile kutxani ni ku (3) athu hi nga li kulisisa kutxani likholo lo fana ni lawe.

4. Nowa a m’zivisile kutxani Jehovha ni ku toneto ti m’vhunisile kutxani?

⁴ Nowa a m’zivisile kutxani Jehovha? Kukhukhela ka vanana va Adhamu ni Evha, vathu va gondile ngu Jehovha ngu tinzila tiraru: Ngu si a nga si vanga, ka malanda mamwani o thembeka a Txizimu, ni kuwona wuyelo yo txi engisa. (Isaya 48:18) Ti nga maha Nowa a di khotwe ti to Txizimu txi ho ngu kuwonisisa kwati mtumbuluko mwendo a di gondile tifanelo ta txona. Ngu toneto, Nowa a ti pfisisile ti to i Jehovha basi a ku ni mtamo ni ku ngene dwe i ku Txizimu txa ditshuri. (Varoma 1:20) Se Nowa kha kholwa basi ka Txizimu, kambe a tshumete e tsanisa likholo lakwe ka txona.

5. Nowa a ti zivisile kutxani ati Txizimu txi nga ti ti lava ngu vathu?

⁵ Bhiblia yi womba ti to “kukholwa kuta ngu kuengisa ti ti txhumayelwako,” ti wombako ti to ati hi ti pfako ka vamwani, ti nga hi vhuna ku va ni likholo. (Varoma 10:17) Ti nga maha Nowa a di gondile ngu Jehovha ka maxaka akwe. Tate wakwe Lameki, a ti ni likholo ka Txizimu ni ku ene a velekilwe Adhamu a si se fa. (Wona mfota wu wu ku makhatoni.) Kokwani wakwe i ti Metusela, se msadi wakwe i ti Jaredhi awu a nga fa Nowa a di ni 366 wa malembe. * (Wona txhamuselo ya hahatshi.) (Luka 3:36, 37) Ti nga maha vavamna vonevo ni vasikati vawe va di gondisile Nowa ti to Jehovha ngene a nga vanga sotshe ni ku a lava ti to vathu ve va ni vanana, ve tata mafu ve tshumela ve mthumela. Ti nga maha Nowa a di gondile ti to Adhamu ni Evha kha va engisa Txizimu ni kuwona wuyelo ya txisungo txawe. (Genesisi 1:28; 3:16-19, 24) Ati Nowa a nga gonda ti mu tsakisile ni ku ti mu mahile e lava kuthumela Jehovha.

6, 7. Themba yi li tsanisile ngu nzila yihi likholo la Nowa?

 ⁶ Kuthemba ka tsanisa likholo. Alakanya ati Nowa a nga tsakisa tona mbimo yi a nga gonda ti to ditina dakwe di womba “kuthavelela,” di ti pata ni mhaka ya themba. (Genesisi 5:29) Jehovha a thumisile Lameki kuwomba tiya ngu mwanana wakwe Nowa: “A na hi thavelela kukaralani kwathu, ni kuxuphekani ka mithumo ya manza athu, ka mafu awa MKOMA a nga ma ruketela.” Se Nowa a ti themba ti to Jehovha a na lulamisa timhaka. Kufana ni Abhele ni Enoki, ene a ti ni likholo la ti to “liveleko” li ndina faya msungo wa mnyoka.​—Genesisi 3:15.

⁷ Hi nga ti to Nowa a ti ko pfisisa totshe mayelano ni wuprofeti wa Genesisi 3:15. Kambe a ti pfisisile ti to wona wu ninga themba ya mbimo yi yi tako. Enoki a txhumayete mhaka yi yi fanako, a txi khene Jehovha a na lovisa vathu vo biha. (Judha 14, 15) Ditshuiri ngu diya, ati ti nga wombwa ngu Enoki, ati ti no maheka ngu mbimo ya Armagedhoni ti tsanisile likholo la Nowa!

8. Kuziva Txizimu ti mu vhikelisile kutxani Nowa?

⁸ Kuva ni wuzivi wa ditshuri ngu Txizimu ti mu vhunisile kutxani Nowa? Aku a nga gonda ngu Jehovha, ene a kulisile likholo ni wuzivi wo ta ngu ka Txizimu. Eto ti mu vhikete, ngutu-ngutu ka kumaha ati ti ndino henyisa Jehovha. Ngu nzila yihi? Nowa a ti lava ku va mngana wa Jehovha. Se ene a si ti lavi ku va ni wungana ni vathu vo mbi kholwa ka Jehovha. Kuhambana ni vathu vonevo, Nowa a si tsakiswi ngu madhimoni aya ma nga ti tile ha mafuni. Vathu va ti xamatiswa ngu mtamo wa madhimoni ale, se ti nga maheka va di zamile ni ku ma khozela. (Genesisi 6:1-4, 9) Nowa a txi ti ziva kambe ti to Jehovha a lava ti to vathu ve va ni vanana, ve tata mafu. (Genesisi 1:27, 28) Se, mbimo yi madhimoni ma nga tekana ni vavasikati, me veleka vanana navo, Nowa a ti zivile ti to ti bihile. Ti tsumete ti va ha kubasani mbimo yi vanana va kona va nga kula ve pinda vamwani, ve va sihotxovila. Jehovha a gete Nowa ti to a ndina tisa ndambi ayi yi no lovisa vathu votshe vo biha. Se aku a nga ti ni likholo ka txialakanyiso txa Jehovha, a akile ngalava. Se ene ni mwaya wakwe va hulukile.​—Vahebheru 11:7.

9, 10. Hi nga li kulisisa kutxani likholo lo fana ni la Nowa?

⁹ Hi nga li kulisisa kutxani likholo lo fana ni la Nowa? Hi nga li kulisa ngu kugonda kha kwati Bhiblia, hi dhunda ati hi ti gondako, hi leka to biha ni kumaha sisungo sa sinene ka wutomi wathu. (1 Pedro 1:13-15) Se likholo ni wuzivi wo ta ngu ka Txizimu, si na hi vhikela ka  marindi a Sathani ni kukujetelwa ngu ditiko. (2 Vakorinto 2:11) Vathu vo tala va londisela minavelo yawe yo biha, se va dhunda mazunga ni wugelegele. (1 Johani 2:15, 16) Kha va tumeli ti to kugumiswa ka mafu awa o biha ku hafuhi. Se ngako hi singa ni likholo lo tsana, hi nga khata ku va ni mawonelo onewo. U nga divali ti to mbimo yi Jesu a nga fananisa mbimo yathu ni ya masiku a Nowa, ene kha womba-womba ngu mazunga ni wugelegele, kambe ngu phango yo khulumetelwa kuthumela Txizimu.​—Lera Matewu 24:36-39.

¹⁰ Ti wotise tiya: ‘Ina mahanyelo angu ma kombisa ti to na mu ziva Jehovha? Ina likholo langu li ni maha ni tsakela kumaha ati Jehovha a ku khene ndinene ni kugondisa vamwani ati ene a ti lavako?’ Tixamulo tako ngu tona ti no kombisa ti to nawe wa tsimbila ni Txizimu txa ditshuri kufana ni Nowa.

11. a) Ngu tihi ati Dhaniyeli a nga ti gonda ka vaveleki vakwe i di ngadi mwanana? b) Ngu tihi tifanelo ta Dhaniyeli ati u tsakelako ku va nato?

¹¹ Dhaniyeli a mu zivisile kutxani Jehovha? Ti nga maha vaveleki vakwe va di mu gondisile kudhunda Jehovha ni Dipswi dakwe. Se ene a mahile toneto wutomi wakwe wotshe. Hambi mbimo yi a nga ti kumbile, ene a simamile e gonda mibhalo. (Dhaniyeli 9:1, 2) Dhaniyeli a ti mu ziva kwati Jehovha. Ene a ti ti ziva ati Jehovha a nga mahela va ka Israyeli. Hi ti zivisa kutxani? Hi tiziva ngu mkombelo wo tiveka hahatshi wu ku ka Dhaniyeli 9:3-19. Wu lere u tshumela u alakanyisisa ngu wona. Tiwotise, ‘Mkombelo wuwa wu ni gondisa txani ngu Dhaniyeli?’

12-14. a) Dhaniyeli a wu kombisisile nzila yihi wuzivi wo ta ngu ka Txizimu? b) Jehovha a wu katekisile ngu nzila yihi wuthembeki ni txibindi txa Dhaniyeli?

¹² Kuva ni wuzivi wa ditshuri ngu Txizimu ti mu vhunisile kutxani Dhaniyeli? Ti si hehuki kukhozela Txizimu u di Bhabhilona, aku i nga ti ditiko da mahedheni. Ngu txikombiso, Jehovha a gete Vajudha a txi khene: “Lavani kuthutha ka didhoropa di mi no yiswa ka dona.” (Jeremiya 29:7) Jehovha se a ti va gete kambe ti to va ti fanete ve khozela ene dwe, ngu mbilu yotshe. (Eksodha 34:14) Dhaniyeli a ndina txi engisisa kutxani txirumo txonetxo? Wuzivi wo ta ngu ka Txizimu wu mu vhuni ti to e ziva ti to a ti fanete kuengisa Jehovha kupala votshe. Ku di pindile mazana a malembe, Jesu a gondisile mhaka yo fana.​—Luka 20:25.

¹³ Alakanya ngu ti Dhaniyeli a nga maha mbimo yi ku nga humiswa mlayo wa ti to vathu votshe va ti fanete kukhozela mkoma i singa ka tximwani txizimu kudingana 30 wa masiku. (Lera Dhaniyeli 6:7-10.) Ene a ndina va a di tigete ti to: ‘i 30 wa masiku basi, hi nga ta txilo.’ Kuhambana ni toneto, ene a to lamba kuleka m’thu e ti maha wa lisima kupinda Txizimu. Dhaniyeli a ndina va a di baramile ti to e maha mkombelo. Kambe a txi tiziva ti to vathu vo tala va mu wona mbimo yi a khongelako. Se, hambiku ti nga ti ni phango, Dhaniyeli a simamile e maha mkombelo ka wukhalo wu vathu va ndino mu wona ti to va si pimisi ti to a lekile kuthumela Jehovha.

 ¹⁴ Jehovha a katekisile txisungo txo thembeka txa Dhaniyeli. A mani wusikoti wo maha sidiwukiso e tsumela e huluka kudyiwa ngu tingonyamu. Wuyelo ya toneto, vathu votshe va nga ti fumwa ngu Vamedhi-Vapersa va gondile ngu Jehovha!​—Dhaniyeli 6:25-27.

15. Hi nga li kulisisa kutxani likholo lo fana ni la Dhaniyeli?

¹⁵ Hi nga li kulisisa kutxani likholo lo fana ni la Dhaniyeli? Ti to hi va ni likholo lo tsana, kha ta enela kulera Bhiblia basi. Ti lava hi yi pfisisa. (Matewu 13:23) Hi lava kuziva ati Jehovha a yi wonisako tona mhaka yo kari. Se ti lava hi alakanyisisa kha kwati ngu ti hi ti lerako. Ti ni lisima kumaha mkombelo mbimo yotshe, ngutu-ngutu hi di ni sikarato. Ti lava hi kholwa ti to Jehovha a na hi ninga wuzivi ni mtamo awu hi wu kombelako.​—Jakobe 1:5.

16, 17. Jobe a mu zivisile kutxani Jehovha?

¹⁶ Jobe a mu zivisile kutxani Jehovha?  Jobe i singa Muisrayeli. Kambe, Abrahamu, Isaake ni Jakobe i ti maxaka a Jobe. Se Jehovha a ti va gondisile kha kwati ngu ngene ni ti a nga ti ti lava ka vathu. Ngu ha kufanako, Jobe a gondile ditshuri donedo do tsakisa. (Jobe 23:12) A wombile tiya ka Jehovha: “Ni ti engisile va txi womba ngu ngawe.” (Jobe 42:5) Jehovha apuni a wombile ti to Jobe a gete vamwani ditshuri mayelano ni Nene.​—Jobe 42:7, 8.

¹⁷ Nene Jobe a zivile Jehovha ngu kuwona asi a nga si vanga. (Jobe 12:7-9, 13) Elihu ni Jehovha, va thumisile asi si nga vangwa ti to ve gondisa Jobe ti to ene m’dotho ngutu ka Txizimu. (Jobe 37:14; 38:1-4) Jobe a gwesilwe ngu mapswi a Jehovha, se ngu kutiveka hahatshi a wombile tiya ka Txizimu: “Na ti ziva kha kwati ti to wa tikota totshe ni ku awalo wu a nga hokelelako mialakanyo yako.” Engetile a txi khene: “Na ti laya ni di mu ka lithulu ni mu ka dikhuma.”​—Jobe 42:2, 6, Tradução do Novo Mundo.

18, 19. Jobe a ti kombisisile kutxani ti to ene ngu ditshuri a ti mu ziva Jehovha?

¹⁸ Kuziva Jehovha ti mu vhunisile kutxani Jobe? Ti mu vhuni kupfisisa kha kwati matshina a milayo ya Txizimu. Ngu ditshuri a ti mu ziva Jehovha, se ti mu mahile e maha sisungo sa sinene. Ngu txikombiso, Jobe a txi tiziva ti to kha ti koteki kuranda Txizimu na a di ni tshofu ka vathu vamwani. (Jobe 6:14) Jobe a si ti woneli txitimwi, kambe ene a ti ñola vathu vamwani kota maxaka awe, ku singa ni mhaka ni ti to va ganyile mwendo nzisiwana. A wombile tiya: “Awule a nga ni wumba ka mame, ina hi nga ene a nga wumba khumbi kani?” (Jobe 31:13-22) Hambi ka mbimo yile a nga ti ganyile, kha wona vamwani i singa va txilo. Nyamsi wa ditshiku, ava va ku naso, va ti wona va txi pala vamwani.

¹⁹ Jobe a si lavi txilo txo kari txi va ni lisima kupinda Jehovha, hambi tithomba. Ene a txi ti ziva ti to ngako ti txo maheka toneto, a na tshuralela “Txizimu txi txi ku txitimwi.” (Lera Jobe 31:24-28.) I singeto dwe, Jobe a ti wona mtxhadho i di txixambanyo txo sawuleka ka mwamna ni msikati. A mahile ni kuxambanya ekha, a txi khene a mbi thuka e wonetela wamsikati ngu ku mu navela. (Jobe 31:1) Eto ta xamalisa nguko ka masiku a ku hanya ka Jobe Jehovha a tumelete vavamna vamwani ti ve va ni ligota. Se i ti ku a ti ti lavile, a di tekile msikati wa wumbidi. Kambe, a ti zivile ti to makhatoni Jehovha a to txhadhisa wamwamna mmweyo ni wamsikati mmweyo basi, se nene a txi khene na nga mahisa toneto. * (Wona txhamuselo ya hahatshi.) (Genesisi 2:18, 24) Ku di pindile 1.600 wa malembe, Jesu a gondisile ditshina donedo da mlayo, da ti to timhaka ta mataho ni mtxhadho nda wamwamna mmweyo ni wamsikati mmweyo basi.​—Matewu 5:28; 19:4, 5.

20. Ku mu ziva kwati Jehovha ni milayo yakwe ti nga hi vhunisa kutxani kusawula vangana va vanene ni misakano?

²⁰ Hi nga li kulisisa kutxani likholo lo  fana ni la Jobe? Ti lava hi mu ziva kwati Jehovha ni kuthumisa ati hi nga gonda ka totshe ati hi ti mahako. Ngu txikombiso, Bhiblia yi womba ti to Jehovha a “wa nyenya avale va dhundako wurena” ni ku kha ha fanela kuzumba ni sikonyoka. (Lera Masalmo 11:5; 26:4.) Konkuwa ti wotise: ‘M’bhalo wuwa wu ni gela txani ngu ti Jehovha a ti pimisako? Toneto ti ni komba ti to ngu tihi i ku ta lisima ka wutomi wangu? Ti ni gela txani ngu nzila yi ni thumisako ngu yona internet, vangana vangu kumweko ni misakano?’ Tixamulo tako ti na kukomba ti to ina wa mu ziva Jehovha kani. Kha hi lavi kukuzetelwa ngu mafu awa o biha. Ngu toneto, ti lava hi gonda ‘kutolovela’, i ku ti to, hi gonda kuziva kuhambanisa ta tinene ni to biha, wuzivi ni wuphukuphuku.​—Vahebheru 5:14; Vaefesu 5:15.

21. Nji txani txi no hi vhuna “kupfisisa totshe” ati hi ti lavako ti to hi kota kutsakisa Jehovha?

²¹ Aku Nowa, Dhaniyeli ni Jobe va nga maha totshe ti va nga tikota ti to ve mu ziva kwati Jehovha, ene a va vhuni “kupfisisa totshe” ati ti nga ti laveka ti to ve kota ku mtsakisa. Txikombiso txawe txi kombisa ti to kumaha ati Jehovha a ti lavako ti ni wuyelo ya wutomi wa wunene. (Masalmo 1:1-3) Se ti wotise tiya: ‘Ina ani na mu ziva Jehovha kufana ni Nowa, Dhaniyeli ni Jobe?’ Kha ditshuri athu hi nga mziva ngutu Jehovha kupala vavamna vale vakale nguko a hi ningile so tala so m’ziva ngu sona. (Mavingu 4:18) Ngu toneto, gonda kha kwati Bhiblia ni ku alakanyisisa. Kombela moya wo sawuleka. Se mafu awa o biha ma na mbi ku kuzetela ka ta walo. Kuhambana ni toneto, u na maha totshe ngu wuzivi wo ta ngu ka Txizimu ni ku u na va hafuhi ni Tate wako wa nzumani.—Mavingo 2:4-7.