1-3. (a) Ko e heigoa ka lagomatai a tautolu ke fakatumau e fakamooli ke he Atua he tau aho fakamui nei? (e) Ko e heigoa ka fakaako e tautolu he vala tala nei?

KUA nonofo a tautolu mogonei tata ke he fakaotiaga he tau aho fakamui. Tokologa lahi e tau tagata mahani kelea kua kitia e tautolu. Ko lautolu kua “tupu hake . . . tuga ne tau vao ikiiki.” (Salamo 92:7) Nakai ofo a tautolu ha kua tokologa e tagata ne fakaheu e mena ne talahau he Atua kua tonu. Tala age a Paulo ke he tau Kerisiano: “Eke a mutolu mo tau tama mukemuke ke he kelea,” ka e “eke mo tau tagata lalahi ke he manamanatu.” (1 Korinito 14:20) Taute fēfē e tautolu e mena nei?

² Moua e tautolu e tali ke he matapatu kupu ha tautolu ne pehē: “Ko lautolu kua kumi kia Iehova kua iloa e lautolu e tau mena oti.” (Tau Fakatai 28:5) Kakano e mena nei kua maeke a lautolu ke iloa e tau mena oti kua lata ke fakafiafia a Iehova. Ia Tau Fakatai 2:7, 9 ne fakaako foki ki a tautolu kua foaki e  Iehova e iloilo ki a lautolu ne taute e mena kua tonu. Ko e fua, maeke a lautolu ke “iloa ai . . . e mahani tututonu, mo e fakafiliaga, mo e mahani hakohako; ko e tau puhala mitaki oti ni.”

³ Ko Noa, Tanielu, mo Iopu ne moua e iloilo faka-Atua nei. (Esekielu 14:14) Ti pihia foki e tau tagata he Atua he vahā nei. Ka e kua a koe? Moua nakai e koe e iloilo faka-Atua? Ke “iloa . . . e tau mena oti” ne lata ia koe ke fakafiafia a Iehova, kua lata a koe ke iloa mitaki a ia. He vala tala nei, to fakaako a tautolu ke he (1) puhala ne iloa e Noa, Tanielu, mo Iopu e Atua, (2) puhala kua lagomatai a lautolu he iloa e Atua, mo e (3) puhala ka feaki e tautolu e tua tuga ha lautolu.

4. Iloa fēfē e Noa a Iehova, ti lagomatai fēfē a ia he iloa mitaki e Atua?

⁴ Iloa fēfē e Noa a Iehova? Mai he magaaho ne kamata a Atamu mo Eva ke fanafanau, fakaako e tau tagata hagaao ki a Iehova ke he tolu e puhala: ko e puhala he tufugatia haana, mai he falu fekafekau fakamooli he Atua, mo e mai he kitia e tau fua mitaki he omaoma ki a Ia. (Isaia 48:18) He kitekite ke he tufugatia, liga kitia e Noa e fakamooliaga kua fai Atua ti liga fakaako foki hagaao ke he tau mahani he Atua. Ko e fua, liga iloa e Noa kua malolō lahi mahaki a Iehova ti ko ia ko e Atua mooli tokotaha ni. (Roma 1:20) Ti nakai ni talitonu a Noa ke he Atua ka e feaki foki e ia e tua malolō ki a Ia.

5. Fakaako fēfē a Noa hagaao ke he manako he Atua ma e tau tagata?

⁵ Pehē e Tohi Tapu “kua tupu mai e tua mai he ogo,” ne kakano ko e mena ne logona e tautolu mai he falu ka lagomatai a tautolu ke moua e tua. (Roma 10:17) Liga logona e Noa hagaao ki a Iehova mai he tau magafaoa haana. Ko e matua taane haana ko Lameko ne tua ke he Atua kua fanau ato mate a Atamu. (Kikite fakatino he kamataaga.) Ko e matua tupuna foki haana ko Metusela, mo e matua tupuna ha Metusela ko Iareto, ne mate he 366 e tau he mole e fanau a Noa. * (Kikite matahui tala.) (Luka 3:36, 37) Liga ko e tau tagata ia mo e ha lautolu a tau hoana ne fakaako ki a Noa na tufuga e Iehova e tau tagata ti manako a Ia ki a lautolu ke fanafanau, ke fakapuke e lalolagi, mo e fekafekau ki a Ia. Liga fakaako foki e Noa kua nakai omaoma a Atamu mo Eva ki a Iehova, ti maeke a ia ke kitia e tau fua kelea he fifiliaga ha laua. (Kenese 1:28; 3:16-19, 24) Ne fiafia a Noa ke he mena ne fakaako e ia, ti fakalagalaga a ia ke fekafekau ki a Iehova.​—Kenese 6:9.

6, 7. Fakamalolō fēfē he amaamanakiaga e tua ha Noa?

⁶ Fakamalolō he amaamanakiaga e tua. Manamanatu la ke he puhala ne fakamalolō  e tua ha Noa he iloa ko e kakano he higoa haana ko e Fakamafanatia, putoia e manatu he amaamanakiaga. (Kenese 5:29) Ne omoomoi e Iehova a Lameko ke talahau hagaao ke he tama haana ko Noa: “To fakamafanatia e ia a tautolu ke he ha tautolu a tau gahua [mo e] mamahi he tau lima ha tautolu, ha ko e kelekele kua fakamalaia e Iehova.” Ti moua e Noa e amaamanakiaga to mitaki atu e tau mena ka taute he Atua. Tuga a Apelu mo Enoka, ne moua e ia e tua to fai he “fanau” ka tatuki e ulu he gata.​—Kenese 3:15.

⁷ Nakai iloa katoatoa e Noa e maveheaga he Atua ne fakamau ia Kenese 3:15. Ka e iloa e ia to foaki he perofetaaga nei e amaamanakiaga ma e vahā anoiha. Fakamatala e Enoka e ogo pihia he talahau to moumou e Iehova e tau tagata mahani kelea. (Iuta 14, 15) Ko e ogo ha Enoka ka fakamooli katoatoa i Amaketo ne liga fakamalolō e tua mo e amaamanakiaga ha Noa!

8. Puipui fēfē a Noa he iloa mitaki e Atua?

⁸ Lagomatai fēfē he iloilo tonu he Atua a Noa? Ha kua fakaako a Noa hagaao ki a Iehova, ne feaki e ia e tua mo e iloilo faka-Atua. Puipui he mena nei a ia, mua atu neke taute ha mena ke fakahukia a Iehova. Fēfē? Manako a Noa ke eke mo kapitiga he Atua, ti nakai kapitiga a ia mo lautolu ne nakai tua ki a Iehova mo lautolu ne tiaki a Ia. Nakai tuga a lautolu, nakai fakapouli a Noa ha ko e tau temoni ne o hifo mai ke he lalolagi. Nava e tau tagata ha ko e malolō lahi he tau temoni ti lali ke tapuaki ki a lautolu. (Kenese 6:1-4, 9) Iloa foki e Noa kua manako a Iehova ke he tau tagata ke fanafanau ke fakapuke e lalolagi. (Kenese 1:27, 28) Ti ko e mogo ne faihoana e tau temoni ti fanafanau e tau tama, iloa e Noa kua hepe e mena nei. Kitia maali ai he mogo ne lalahi hake e tau fanau ia ti mua atu e malolō ke he falu fanau foki. Fakahiku ai, tala age a Iehova ki a Noa to fakahoko e ia e fakapukeaga ke moumou e tau tagata mahani kelea oti. Ha kua tua a Noa ke he hatakiaga ha Iehova, ne tā e ia e vaka, ti fakahao a ia mo e magafaoa haana.​—Heperu 11:7.

9, 10. Feaki fēfē e tautolu e tua tuga ha Noa?

⁹ Feaki fēfē e tautolu e tua tuga ha Noa? Kua aoga ke fakaako fakamitaki e Kupu he Atua, ke fiafia ke he mena ne fakaako e tautolu, ti fakaaoga ai ke taute e tau hikihikiaga mo e tau fifiliaga mitaki he tau momoui ha tautolu. (1 Peteru 1:13-15) To puipui he tua mo e iloilo faka-Atua a tautolu mai he tau lagatau ha Satani mo e tau fakaohoohoaga he lalolagi nei. (2 Korinito 2:11) Tokologa e tagata he lalolagi ne fiafia ke he mahani favale mo e mahani feuaki ti mumui ke he ha lautolu a tau manako hehē. (1 Ioane 2:15, 16) Fakaheu e lautolu kua tata lahi a tautolu ke he fakaotiaga he lalolagi kelea nei. Ka nakai malolō e tua ha tautolu, liga kamata a tautolu ke manamanatu ke he puhala  nei foki. Ua nimo, na fakatatai e Iesu e vahā ha tautolu mo e ha Noa ti nakai tutala a ia hagaao ke he mahani favale po ke mahani feuaki ka e hagaao ke he hagahagakelea he takitaki kehe mai he fekafekau ke he Atua.​—Totou Mataio 24:36-39.

¹⁰ Hūhū hifo: ‘Fakakite nakai he moui haaku kua iloa mooli e au a Iehova? Omoomoi nakai he tua haaku au ke taute e mena ne talahau e Iehova kua tonu mo e fakaako falu ke taute e mena ne manako e Atua ki a lautolu?’ Ko e tau tali haau ke he tau hūhū nei to lagomatai a koe ke iloa po kua o fano foki a koe mo e Atua mooli tuga ne taute e Noa.

11. (a) Ko e heigoa he fakaalofa he fuata ko Tanielu ma e Atua ne talahau ki a tautolu hagaao ke he tau matua haana? (e) Ko e tau mahani fe ha Tanielu ne manako a koe ke moua?

¹¹ Iloa fēfē e Tanielu a Iehova? Liga fakaako he tau matua ha Tanielu a ia ke fakaalofa ki a Iehova mo e fiafia ke he Kupu Haana. Ti taute pihia e Tanielu he moui katoa haana. He vahā motua haana, ne fakaako fakamakutu agaia e ia e tau Tohiaga Tapu. (Tanielu 9:1, 2) Iloa mitaki e Tanielu a Iehova. Iloa foki e ia e tau mena oti ne taute e Iehova ma e tau Isaraela. Kitia e tautolu e mena nei he liogi fakatokolalo mo e fakamooli ha Tanielu he tohi ha Tanielu 9:3-19. Totou ke he liogi nei, ti manamanatu fakahokulo ki ai. Hūhū hifo, ‘Ko e heigoa he liogi nei ne fakaako ki a au hagaao ki a Tanielu?’

12-14. (a) Fakakite fēfē e Tanielu e iloilo faka-Atua? (e) Fakamonuina fēfē e Iehova e loto malolō mo e fakamooli ha Tanielu?

¹² Lagomatai fēfē a Tanielu he iloa mitaki e Atua? Nakai mukamuka ma e Iutaia fakamooli ke fekafekau ke he Atua he motu pouliuli ko Papelonia. Ma e fakatai, tala age e Iehova ke he tau Iutaia: “Kia kumi foki e mutolu e monuina he maga kua fakapaea atu e au a mutolu ki ai.” (Ieremia 29:7) Ka e poaki foki a Iehova ki a lautolu ke tapuaki ni ki a ia mo e ha lautolu a tau loto katoa. (Esoto 34:14) Maeke fēfē a Tanielu ke omaoma ke he tau poakiaga nei? Lagomatai he iloilo faka-Atua a Tanielu ke iloa kua lata a ia ke omaoma fakamua ki a Iehova, fakamui ke he tau pule he tagata. He tau teau tau fakamui, fakaako e Iesu e matapatu fakaakoaga taha ia.​—Luka 20:25.

¹³ Manamanatu ke he mena ne taute e Tanielu he poaki e matafakatufono ke 30 e aho ke nakai liogi taha ke he ha atua po ke ha tagata ka e ke he patuiki ni. (Totou Tanielu 6:7-10.) Na maeke a ia ke piu he pehē, ‘Na 30 ni e aho.’ Ka e nakai talia e Tanielu ke fakaatā e matafakatufono he tagata ke mua atu e aoga ke he haana tapuakiaga ke he Atua. Maeke a Tanielu ke liogi ki a Iehova he mena galo. Ka e iloa e ia kua kitia he tau tagata tokologa a ia ne liogi he tau aho takitaha. Ti pete ni e hagahagakelea, ne matutaki a Tanielu ke liogi he mena ka kitia he tau tagata a ia ha kua nakai manako a ia ke manamanatu e tau tagata kua nakai liu a ia ke tapuaki ki a Iehova.

¹⁴ Ne fakamonuina e Iehova e fifiliaga loto malolō mo e fakamooli ha Tanielu. Ofoofogia e mena ne taute e Ia ti fakahao a Tanielu mai he tau gutu he tau leona. Ko e fua, ko e tau tagata he Pule Atu Motu Metai-Peresia ne fakaako hagaao ki a Iehova!​—Tanielu 6:25-27.

15. Feaki fēfē e tautolu e tua tuga ha Tanielu?

 ¹⁵ Feaki fēfē e tautolu e tua tuga ha Tanielu? Ke malolō e tua, nakai koenaia ke totou e Kupu he Atua. Lata a tautolu ke maama ai. (Mataio 13:23) Manako a tautolu ke iloa e puhala ne manamanatu mo e logona hifo a Iehova hagaao ke he tau tutūaga. Ti lata a tautolu ke manamanatu fakahokulo hagaao ke he tau mena ne totou e tautolu. Kua aoga lahi foki ke liogi tumau, mua atu ka fehagai a tautolu mo e tau mena uka. Maeke ke moua e tautolu e tua na foaki fakamokoi e Iehova ki a tautolu e iloilo mo e malolō ne ole a tautolu he liogi.​—Iakopo 1:5.

16, 17. Iloa fēfē e Iopu a Iehova?

¹⁶ Iloa fēfē e Iopu a Iehova? Nakai ko e tagata Isaraela a Iopu. Ka ko Aperahamo, Isaako, mo Iakopo ne nakai ko e tau magafaoa tata foki haana, ti kua fakaako e Iehova a lautolu hagaao ki a Ia mo e Haana manako ma e tau tagata. Liga iloa foki e Iopu e loga  he tau kupu mooli uho ia. (Iopu 23:12) Pehē a ia ki a Iehova: “Ne fanogonogo au kia koe, he fanogonogo ai haku tau teliga.” (Iopu 42:5) Ti talahau e Iehova kua tala age e Iopu ke he falu e kupu mooli hagaao ki a Ia.​—Iopu 42:7, 8.

¹⁷ Iloa foki e Iopu e tau mahani ha Iehova he onoono ke he tufugatia. (Iopu 12:7-9, 13) Fakaaoga e Elihu mo Iehova e tufugatia ke fakaako ki a Iopu e puhala ne tote e tagata he fakatatai mo e Atua. (Iopu 37:14; 38:1-4) Ne lauia a Iopu he tau kupu ha Iehova ti fakatokolalo a ia he tala age ke he Atua: “Kua iloa e au kua maeke kia koe e tau mena oti kana, ti nakai maeke foki ke lekua ai ha mena kua finagalo ki ai a koe.” Lafi e ia: “Tokihala ai au ke he efuefu mo e efuefuafi.”​—Iopu 42:2, 6.

18, 19. Fakakite fēfē e Iopu kua iloa mooli e ia a Iehova?

¹⁸ Lagomatai fēfē a Iopu he iloa mitaki e Atua? Maama mitaki e Iopu e tau matapatu fakaakoaga faka-Atua. Iloa mooli e ia a Iehova, ti fakalagalaga he mena nei a ia ke mahani he puhala tonu. Ma e fakatai, iloa e Iopu nakai maeke a ia ke pehē kua fakaalofa a ia ke he Atua ka e nakai totonu a ia ke he falu. (Iopu 6:14) Nakai manamanatu a ia kua mahomo hake a ia ke he falu ka e taute e ia a lautolu tuga ko e magafaoa ni haana, he maukoloa po ke nofogati a lautolu. Pehē a Iopu: “Ko ia ne eke ai au ke he manava, nakai kia eke foki e ia a ia?” (Iopu 31:13-22) Pete he maukoloa mo e malolō lahi a Iopu, ne nakai fakatokoluga a ia ti nakai onoono a ia ke he falu kua nakai aoga lahi mai ia ia. Kehe mamao e mena ia mai he mahani he tau tagata tokologa ne maukoloa mo e malolō lahi he vahā nei.

¹⁹ Nakai manako a Iopu ke he ha mena taha, putoia e tau koloa fakatino ke mua atu e aoga ma haana ka e nakai ki a Iehova. Iloa e ia ka tupu e mena nei to fakaheu e ia e “Atua ha ha i luga.” (Totou Iopu 31:24-28.) Onoono foki a Iopu ke he fakamauaga ko e maveheaga fakatapu he vahāloto he taane mo e hoana. Ne taute foki e ia e maveheaga ki a ia ni to nakai ono a ia ke he fifine he puhala feuaki. (Iopu 31:1) Ko e mena ke nava lahi ki ai, ha kua moui a Iopu he magahala ne fakaatā e Iehova e tau tagata taane ke loga e hoana. Ti maeke a Iopu ke ua e hoana ka manako a ia. Ka e liga iloa e ia ko e fakamauaga fakamua ne fakatoka e Iehova ko e taha e tagata taane mo e taha e tagata fifine, ti kua fifili a Iopu ke moui he puhala pihia. * (Kikite matahui tala.) (Kenese 2:18, 24) Kavi ke he 1,600 e tau tau fakamui, ne fakaako e Iesu e matapatu fakaakoaga pihia ko e mahani fakataane mo e fifine mo e fakamauaga kua lata ni ke he vahāloto he taha e taane mo e taha e hoana.​—Mataio 5:28; 19:4, 5.

20. Maeke fēfē he iloa mitaki a Iehova mo e haana tau tutūaga ke lagomatai a tautolu ke fifili e tau kapitiga mo e tau fakafiafiaaga kua hako?

²⁰ Feaki fēfē e tautolu e tua tuga ha Iopu? Kua lata agaia a tautolu ke iloa mitaki a Iehova ti fakaatā e iloilo nei ke omoomoi e tau mena oti ne taute e tautolu. Ma e fakatai, pehē e Tohi Tapu ko Iehova “kua vihiatia he hana finagalo e tagata ne mahani kelea” ti nakai lata a tautolu ke fio mo lautolu ne nakai mahani fakamooli. (Totou Salamo 11:5; 26:4.) Hūhū hifo mogonei: ‘Ko e heigoa he tau kupu tohi ua nei ne tala mai ki a  au hagaao ke he puhala ne manamanatu a Iehova? Lata fēfē he mena ia ke lauia e mena ne mua e aoga ke he moui haaku? Lata ke lauia fēfē ai e tau mena ne onoono au he Initanete, lautolu ne fifili e au ke eke mo tau kapitiga haaku, mo e tau mena ne fifili e au mo fakafiafiaaga?’ Lagomatai he tau tali haau a koe ke kitia e iloaaga haau ki a Iehova. Nakai manako a tautolu ke fakaohooho he lalolagi kelea nei. Ti lata a tautolu ke fakaako ha tautolu a “mahani he ako mua ai” kakano kua lata a tautolu ke iloa e kehekehe he mena kua hako mo e hepe mo e mena kua tonu mo e nakai tonu.​—Heperu 5:14; Efeso 5:15.

21. Ko e heigoa ka lagomatai a tautolu ke “iloa . . . e tau mena oti” kua lata a tautolu ke fakafiafia a Iehova?

²¹ Ha kua taute e Noa, Tanielu, mo Iopu e tau mena oti kua maeke a lautolu ke iloa mitaki a Iehova, ne lagomatai e Ia a lautolu ke “iloa . . . e tau mena oti” ne lata ke fakafiafia a Ia. Ko e fakafifitakiaga ha lautolu ne fakakite ko e taute e tau mena he puhala ha Iehova kua takitaki ke he moui ne kautū. (Salamo 1:1-3) Ti hūhū hifo, ‘Iloa mitaki nakai e au a Iehova tuga he iloa e Noa, Tanielu, mo Iopu?’ He vahā nei iloa mitaki e tautolu a Iehova nakai tuga e tau tagata fakamooli ia, ha kua foaki mai e Iehova e tau vala tala loga hagaao ki a ia. (Tau Fakatai 4:18) Kia fakaako fakamitaki e Tohi Tapu. Manamanatu fakahokulo ki ai. Ti liogi ma e agaaga tapu. To nakai fakaohooho he lalolagi kelea nei a koe. Ka e to mahani a koe ke he iloilo faka-Atua mo e fakatata lahi atu ke he haau a Matua he lagi.​—Tau Fakatai 2:4-7.