1—3. а) Ахирқи күнләрдә Худаға садиқ болуп қелишқа немә ярдәм бериду? ә) Бу мақалидә немини қараштуримиз?

БИЗ ахирқи күнләрниң ахириға аз қалған вақитта яшаватимиз. Зулум адәмләр барғансири көпийиватиду. Улар «от-чөптәк» бесип кетиватиду (Зәбур 92:7). Шуңа көп адәмләрниң Худа тоғра дәп һесаплайдиғанни рәт қилидиғанлиғиға һәйран қалмаймиз. Паул мәсиһийләргә: «Яманлиққа гөдәк болуңлар, чүшиниш қабилийитидә болса, чоңлардәк йетилиңлар»,— дәп ейтқан (Коринтлиқларға 1-хәт 14:20). Биз буни қандақ қилалаймиз?

² Җавави бу мақалиниң асасий айитидә йезилған: «Рәзилләр адаләтни чүшәнмәс, бирақ Пәрвәрдигарни [Йәһвани] издәнгүчиләр һәммә ишни чүшинәр» (Пәнд-нәсиһәтләр 28:5). Демәк, улар Йәһваға йеқиш үчүн һаҗәт болғанниң һәммисини чүшинәләйду. Шундақла Пәнд-нәсиһәтләр 2:6—9да Йәһва тоғра һәрикәт қилидиғанларға даналиқни беридиғанлиғи ейтилған. Шу чағда улар «неминиң һәққаний, адил, дурус екәнлигини, йәнә һәрбир  әвзәл йолниң немә екәнлигини чүшиниду».

³ Нуһ, Даниял һәм Аюпта мундақ даналиқ болған (Әзәкиял 14:14). Худаниң заманивий хизмәтчилиридиму шундақ даналиқ бар. Сиз һәққидә немә ейтишқа болиду? Йәһваниң мақуллишиға еришишкә һаҗәтлик болған «һәммә ишни чүшиниш» үчүн, сиз Уни яхши тонуп-билишиңиз керәк. Шуңа биз бу мақалидә 1) Нуһ, Даниял һәм Аюп Худани қандақ тонуп-билгинини, 2) Худани билгәнлиги уларға қандақларчә ярдәм бәргәнлигини вә 3) биз уларниңкигә охшаш етиқатни қандақ риваҗландуришимиз мүмкинлигини қараштуримиз.

4. Нуһ Худани қандақ тонуп-билгән вә Уни яхши билиш униңға қандақ ярдәм бәргән?

⁴ Нуһ Йәһвани қандақ тонуп-биливалған? Адәм ата билән Һава ана пәрзәнт көргәндин башлап, адәмләр Йәһва тоғрисида үч усулда билим алмақта: көзгә көрүнидиған мәвҗудатлири, Худаниң башқа садиқ хизмәтчилири вә Худаға бойсунушниң пайдисини көрүш арқилиқ (Йәшая 48:18). Бәлким, мәвҗудатларға көз салғанда Нуһ Худаниң бар екәнлигигә испат көрүп, Униң хисләтлири һәққидә билгән. Нәтиҗидә у Йәһваниң күчлүк вә ялғуз һәқиқий Худа екәнлигини чүшәнгәнду (Римлиқларға 1:20). Шундақ қилип Нуһ Худаға болған мәһкәм етиқатни риваҗландурған.

5. Худаниң инсанийәткә тегишлик нийитини Нуһ нәдин билгән?

⁵ Муқәддәс китапта ейтилғандәк, «етиқат аңлаштин келиду», йәни башқилардин аңлиғанлиримиз арқилиқ етиқатқа еришәләймиз (Римлиқларға 10:17). Нуһ Йәһва һәққидә туққанлиридин аңлиған болуши мүмкин. Униң атиси Ламәһ Худаға ишәнгән вә Адәм ата тирик вақтида туғулған (Мақалиниң бешидики рәсимгә қараң). Униң бовиси Мәтушал, Мәтушалниң бовиси болса Йарәд болған. Йарәд Нуһ туғулғандин 366 жил өткәндин кейин көз жумған * (Изаһәткә қараң) (Луқа 3:36, 37). Нуһ бу кишиләр билән уларниң аяллиридин адәмләрни Йәһва яратқанлиғини вә Худаниң нийити бойичә улар балилиқ болуп, йәрни толдуруши вә Униңға хизмәт қилиши керәклигини билиши мүмкин еди. Нуһ Адәм ата билән Һава ана Йәһваға бойсунмиғанлиғини вә уларниң қарари қандақ яман нәтиҗиләргә әкәлгәнлигини билгән охшайду (Яритилиш 1:28; 3:16—19, 24). Нуһ билгән һәммә нәрсиләр униң қәлбигә тәсир қилип, уни Йәһваға хизмәт қилишқа үндигән (Яритилиш 6:9).

6, 7. Нуһниң үмити униң етиқадини қандақ мустәһкәмлигән?

⁶ Үмүт етиқатни мустәһкәмләйду. Нуһ өзиниң «арам» яки «тәсәлли» дегәнни  билдүридиған исми үмүт билән бағлиқ екәнлигини билгәндә, етиқади мустәһкәмләнгәнлигини тәсәввур қилип көрүң (Яритилиш 5:29). Худа Ламәһни униң оғли Нуһ тоғрисида: «Йәһва ләнәт қилған йәргә җапалиқ һәм азаплиқ әмгәклиримиздә у бизгә тәсәлли бериду»,— дәп ейтишқа роһландурди. Шуңа Нуһ Худаниң йәрдики әһвални яхшилитидиғанлиғиға үмүт қилди. Һабил вә Һануһқа охшаш, у «нәсилниң» иланниң бешини янчийдиғанлиғиға ишәнгән (Яритилиш 3:15).

⁷ Нуһ Яритилиш 3:15тики бәшарәтни пүтүнләй чүшәнмигән болсиму, бу бәшарәтниң келәчәккә үмүт беридиғанлиғини билгән. Һануһму Йәһваниң рәзилләрни сотқа тартидиғанлиғини ейтип, охшаш хәвәрни йәткүзгән (Йәһуда 14, 15). Һар-Магедонда пүтүнләй орунлинидиған Һануһниң хәвири Нуһниң етиқадини вә үмүтини мустәһкәмлигәнлиги сөзсиз!

8. Худани яхши билгини Нуһни қандақ қилип һимайә қилди?

⁸ Нуһқа Худа һәққидики тоғра билим қандақ ярдәм бәргән? Нуһ Йәһва һәққидә билим алғанлиқтин, у етиқат вә даналиқни риваҗландурди. Бу униңға һимайә болуп, уни Йәһвани рәнҗитиштин сақлиған. Қандақларчә? Нуһ Худаниң дости болушни халиди, шуниң үчүн Йәһваға ишәнмигән вә уни һөрмәтлимигән адәмләр билән дост болмиған. Улардин пәрқи, йәргә чүшкән җинларниң өзини алдишиға йол бәрмиди. Адәмләр мәшһур вә күчлүк җинларниң күчидин тәсирлинип, уларға сәҗдә қилишқа башлиди (Яритилиш 6:1—4, 9). Шундақла Нуһ Йәһваниң ирадиси бойичә, инсанлар балилиқ болуп, йәрни толдуруши керәклигини билди (Яритилиш 1:27, 28). Шуңа җинлар аялларни елип, балилири туғулғанлиғини көргәндә, Нуһ буниң натоғра болғанлиғини билгән. Шу балилар өсүп, башқа балилардин аллиқанчә йоған вә күчлүк болғанда, бу техиму ениқ болди. Ахирида Йәһва Нуһқа зулум адәмләрни йоқ қилиш үчүн, Топан сүйини әвәтмәкчи болғанлиғини ейтти. Нуһ Йәһваниң агаһландурушиға ишәнгәнликтин, кемә ясап, аилиси билән аман қалди (Ибранийларға 11:7).

9, 10. Қандақ қилип Нуһниңкигә охшаш етиқатни риваҗландуралаймиз?

⁹ Қандақ қилип Нуһниңкигә охшаш етиқатни риваҗландуралаймиз? Худа Сөзини пухта тәтқиқ қилип, билгәнлиримизни яхши көрүш, һаятимизни өзгәртиш вә дурус қарарларни қилишимиз муһим (Петрусниң 1-хети 1:13—15). Шуңа етиқат вә даналиқ Шәйтанниң һейлә-амаллиридин вә мошу дунияниң тәсиридин қоғдайду (Коринтлиқларға 2-хәт 2:11). Бу дуниядики көплигән адәмләр зулумлуқни һәм әхлақсизлиқни яхши көрүп, яман һәвәслиригә берилиду (Йоһанниң  1-хети 2:15, 16). Улар мошу зулум дунияниң ахири йеқинлишиватқанлиғиға көз жумиду. Мәһкәм етиқадимиз болмиса, бизму уларға охшаш ойлишимиз мүмкин. Әйса бизниң күнлиримизни Нуһниң күнлири билән селиштурғанда, зулумлуқ яки әхлақсизлиқтин әмәс, роһий җәһәттин бепәрва болуштин агаһландурған (Мәтта 24:36—39ни оқуң).

¹⁰ Өзүңиздин сораң: «Мән Йәһвани яхши билимәнму? Етиқадим Йәһваниң көз алдида тоғра нәрсиләрни қилишқа вә башқиларниму шуниңға үгитишкә дәвәт қиламду?» Сизниң җаваплириңиз Нуһқа охшаш Худа билән жүргән-жүрмигәнлигиңизни чүшинишкә ярдәм бериду.

11. а) Яш Даниялниң Худаға болған меһир-муһәббитидин униң ата-аниси һәққидә немә биливалдуқ? ә) Сиз Даниялниң қайси хислитигә тәқлит қилишни халайсиз?

¹¹ Даниял Йәһвани қандақ тонуп-биливалған? Ата-аниси Даниялни Йәһва билән Униң Сөзини яхши көрүшни үгәткән болуши керәк. Шуңа у пүткүл һаяти давамида шундақ қилған. Һәтта йеши чоң болғандиму, у Язмиларни пухта тәтқиқ қилған (Даниял 9:1, 2). Даниял Йәһвани наһайити яхши билди. Шундақла у Йәһваниң исраиллиқлар үчүн қилғанлириниң һәммисини билгән. Буни Даниял 9:3—19дики Даниялниң кәмтәрлик билән вә чин жүрәктин ейтқан дуасидин көримиз. Мошу дуани оқуп, пухта ойлиниң. У сизни Даниял тоғрисида немигә үгитиду?

12—14. а) Даниял даналиқни қандақ көрсәтти? ә) Йәһва Даниялға җасурлиғи билән садиқлиғи үчүн қандақ бәрикәт бәрди?

¹² Даниялға Худа һәққидики тоғра билим қандақ ярдәм бәргән? Садиқ йәһудийларға бутқа толған Бабилда Худаға хизмәт қилиш асан болмиди. Мәсилән, Йәһва йәһудийларға: «Мән силәрни сүргүнгә әвәткән [шәһәрниң] тинич-аватлиғини издәңлар»,— дәп ейтқан (Йәрәмия 29:7). Шундақ болсиму, пәқәт Униңғила пүтүн жүриги билән ибадәт қилишни буйриған (Чиқиш 34:14). Даниял бу икки буйруқни қандақ қилип тәң орунлалатти? Даналиқ униңға әң авал Йәһваға, кейин инсаний һөкүмранларға бойсунуш керәклигини чүшинишкә ярдәм бәрди. Миңлиған жиллар өткәндин кейин Әйсаму шуниңға охшаш принципқа үгәткән (Луқа 20:25).

¹³ Оттуз күн давамида падишадин башқа һәрқандақ илаһ яки кишигә сәҗдә қилиш мәнъий қилинғанлиғини билгәндә, Даниялниң немә қилғанлиғини тәсәввур қилип көрүң (Даниял 6:7—10ни оқуң). У баһанә издәп, «бу бари-йоқи 30 күн екәнғу!» дәп ейтиши мүмкин еди. Амма Даниял инсаний қанунниң Худаға ибадәт қилиштин муһим болуп кетишигә йол бәрмиди. Даниял Йәһваға дуани йошурун йәрдә қилса болатти. Лекин у көп адәмләр уни һәр күни дуа қилғанда көргәнлигини билгән еди. Шуңа бу хәтәрлик болсиму, Даниял адәмләр көргән йәрдә дуа қилишни давамлаштурди, чүнки адәмләрниң униң Худаға болған хизмитини тохтатти дәп ойлишини халимиди.

¹⁴ Йәһва Даниялға җасур һәм садиқ қарари үчүн бәрикәт бәрди. У мөҗүзә  қилип, Даниялни ширлардин сақлап қалди. Нәтиҗидә, адәмләр Мидия билән Парс империясиниң булуң-пушқақлириғичә Йәһва һәққидә биливалған (Даниял 6:25—27).

15. Қандақ қилип Даниялниңкигә охшаш етиқатни риваҗландуралаймиз?

¹⁵ Қандақ қилип Даниялниңкигә охшаш етиқатни риваҗландуралаймиз? Мәһкәм етиқатни риваҗландуруш үчүн, Муқәддәс китапни оқупла қоймай, униң мәнасини чүшинишимиз керәк (Мәтта 13:23). Биз Йәһваниң қандақту бир мәсилигә тегишлик ойлирини вә һис-туйғулирини билишни халиғанлиқтин, оқуғанлиримиз һәққидә мулаһизә қилишимиз керәк. Шундақла пат-пат, болупму қийинчилиқларға дуч кәлгәндә, дуа қилишимиз бәк муһим. Йәһва биз сориған даналиқ билән күчни сехийлиқ билән беридиғанлиғиға ишинәләймиз (Яқуп 1:5).

16, 17. Аюп Йәһвани қандақ тонуп-биливалған?

¹⁶ Аюп Йәһвани қандақ тонуп-биливалған? Аюп исраиллиқ болмиған. Бирақ Ибраһим, Исһақ вә Яқуп униң  жирақ туққанлири болған. Йәһва уларға Өзи тоғрисида һәм инсанийәткә тегишлик ирадиси һәққидә тәлим бәргән. Аюпму қандақту бир усулда бу қиммәтбаһа һәқиқәтләрни үгәнгән (Аюп 23:12). У Йәһваға: «Қулиғим арқилиқ хәвириңни аңлиғанмән»,— дәп ейтқан (Аюп 42:5). Йәһваниң өзи ейтқандәк, Аюп башқиларға У һәққидә һәқиқәтни ейтқан (Аюп 42:7, 8).

¹⁷ Шундақла Аюп Йәһваниң хисләтлирини мәвҗудатларға қарап биливалди (Аюп 12:7—9, 13). Йәһва Худаму, Елихуму Аюпниң нәзәрини мәвҗудатларға ағдуруп, Худа билән селиштурғанда адәмләрниң қанчилик төвән туридиғанлиғини көрсәткән (Аюп 37:14; 38:1—4). Йәһваниң сөзлири Аюпқа тәсир қилип, уни бундақ кәмтәр сөзләрни ейтишқа дәвәт қилди: «Сән һәммә ишни қилалайсән! Сениң һәрқандақ муддиариңни тосавалғили болмайду, дәп билип қойдум!» У шундақла: «Мән топа-чаңлар вә күлләр арисида товва қилдим»,— дәп қошти (Аюп 42:2, 6).

18, 19. Аюп Йәһвани яхши билгәнлигини қандақ көрсәтти?

¹⁸ Аюпқа Худа һәққидики тоғра билим қандақ ярдәм бәргән? Аюп Худаниң принциплирини яхши чүшәнгән. Йәһвани яхши билгәнлиги уни тоғра һәрикәт қилишқа дәвәт қилған. Мәсилән, у адәмләргә меһрибанлиқ көрсәтмисә, Худани яхши көримән дәп ейталмайдиғанлиғини чүшинәтти (Аюп 6:14). Аюп өзини башқилардин үстүн һесаплимиған, әксичә, байларғиму, кәмбәғәлләргиму қериндашларчә муамилә қилған. У мундақ дегән: «Мени балиятқуда пәйда қилғучи униму пәйда қилған әмәсму?» (Аюп 31:13—22). Һәтта бай вә күчлүк болғандиму, Аюп мәғрурлинип, башқиларни өзидин төвән һесаплимиған. Аюп бүгүнки бай вә абройлуқ кишиләрниң көпинчисидин қанчилик пәриқләнгән дәңа!

¹⁹ Аюп һечнәрсиниң, шуниң ичидә мал-мүлүкниң, Йәһвадин муһимирақ болушини халимиған. Униң өзи мундақ дегән: «Шундақ қилған болсам, мән Һәммидин үстүнгә вапасизлиқ қилаттим» (Аюп 31:24—28ни оқуң). Шундақла у некани әр-аял арисидики муқәддәс қәсәм дәп һесаплиған. Һәтта башқа аялларға һәвәс қилип нәзәр салмаслиқ үчүн көзи билән келишим түзгән (Аюп 31:1). Бу һәқиқәтән диққәткә сазавәр, чүнки Аюпниң заманида Йәһва Худа көп аял елишқа йол қоятти. Демәк, Аюп халиса, иккинчи аял алалатти. Амма Аюп Йәһва Худа асас салған биринчи нека бир әр билән бир аял арисида болғанлиғини билгән охшайду, шу сәвәптин уму бу орунлаштурушқа мас яшашқа қарар қилди * (Изаһәткә қараң) (Яритилиш 2:18, 24). Тәхминән 1600 жилдин кейин Әйсаму дәл мошу принципни, йәни җинсий мунасивәт вә неканиң пәқәт бир әр билән бир аялниң арисида болуши керәклигини, үгәтти (Мәтта 5:28; 19:4, 5).

20. Йәһвани вә униң тәләплирини билгинимиз достларни вә көңүл ечиш түрини тоғра таллашқа қандақ ярдәм бериду?

²⁰ Қандақ қилип Аюпниңкигә охшаш етиқатни риваҗландуралаймиз? Йәнә бир қетим ейтип кәтсәк,  Йәһвани яхши тонуп-билишимиз вә бу билимниң һәрикитимизгә тәсир қилишиға йол беришимиз керәк. Мәсилән, Муқәддәс китапта Йәһваниң «зораванлиққа хуштарларға... вуҗудидин нәпрәтлинидиғанлиғи» вә ялғанчилар билән арилашмаслиғимиз керәклиги йезилған (Зәбур 11:5; 26:4ни оқуң). Әнди өзүңиздин: «Мошу икки айәттин Йәһваниң көзқариши һәққидә немини биливалдим? Бу һаятимда немә әң муһим болушиға, тордин немә көрүшимгә, кимләр билән дост болушимға вә оюн-тамашиләрни таллишимға қандақ тәсир қилиши керәк?» — дәп сорап көрүң. Мошу соалларға бәргән җававиңиз Йәһвани қанчилик яхши билидиғанлиғиңизни ениқлашқа ярдәм бериду. Бу рәзил дунияниң бизгә тәсир қилишини халимаймиз. Шу сәвәптин, «уқумимизни» мәшиқләндүрүшимиз, йәни яхши билән яманниң, даналиқ билән әқилсизлиқниң пәрқини билишкә үгитишимиз керәк (Ибранийларға 5:14; Әфәсликләргә 5:15).

21. Бизгә Йәһваниң мақуллишиға еришишкә һаҗәт болған «һәммә ишни чүшинишкә» немә ярдәм бериду?

²¹ Нуһ, Даниял вә Аюп Йәһвани яхши тонуп-билиш үчүн қолидин кәлгининиң һәммисини қилғанлиқтин, Йәһва уларға униң мақуллишиға еришиш үчүн һаҗәт болған «һәммә ишни чүшинишкә» ярдәм бәрди. Уларниң мисаллири Йәһваниң ирадиси бойичә яшаш утуққа йәткүзидиғанлиғини көрситиду (Зәбур 1:1—3). Шуңа өзүңиздин: «Мән Йәһвани Нуһ, Даниял вә Аюплардәк яхши тонуймәнму?»— дәп сорап көрүң. Бүгүнки таңда биз Йәһвани бу садиқ кишиләрдин яхширақ биләләймиз, чүнки У бизгә Өзи һәққидә көпирәк мәлумат бәрмәктә (Пәнд-нәсиһәтләр 4:18). Ундақта Муқәддәс китапни пухта тәтқиқ қилиң. Оқуғанлириңиз һәққидә чоңқур мулаһизә қилиң. Дуа қилип, муқәддәс роһ сораң. Шу чағда бу зулум дуния сизгә тәсир қилалмайду. Әксичә, Худаниң даналиғи бойичә һәрикәт қилидиған болуп, әрштики Атиңизға техиму йеқинлишалайсиз (Пәнд-нәсиһәтләр 2:4—7).