1—‏3.‏ ئا)‏ ئاخىرقى كۈنلەردە خۇداغا سادىق بولۇپ قېلىشقا نېمە ياردەم بېرىدۇ؟‏ ئە)‏ بۇ ماقالىدە نېمىنى مۇلاھىزە قىلىمىز؟‏

بىز ئاخىرقى كۈنلەرنىڭ ئاخىرلىشىش پەيتىگە ئاز قالغان ۋاقىتتا ياشاۋاتىمىز.‏ زەرىل ئادەملەر بارغانسىرى كۆپىيىۋاتىدۇ.‏ ئۇلار «ئوت-‏چۆپتەك» كۆكلەپ جاي-‏جايلارنى بېسىپ كېتىۋاتىدۇ (‏زەبۇر 92:‏7‏)‏.‏ شۇڭا،‏ كۆپ ئادەملەرنىڭ خۇدا توغرا دەپ قارىغانلارنى رەت قىلىدىغانلىقىغا ھەيران قالمايمىز.‏ پاۋلۇس مەسىھىيلەرگە:‏ «يامانلىققا گۆدەك بولۇڭلار،‏ چۈشىنىش قابىلىيىتىدە بولسا،‏ چوڭلاردەك يېتىلىڭلار»،‏—‏ دەپ ئېيتقان (‏كورىنتلىقلارغا 1-‏خەت 14:‏20‏)‏.‏ بىز بۇنى قانداق قىلالايمىز؟‏

² جاۋابى بۇ ماقالىنىڭ ئاساسىي تىما قىلىنغان ئايىتىدە يېزىلغان:‏ «رەزىللەر ئادالەتنى چۈشەنمەس،‏ بىراق پەرۋەردىگارنى [يەھۋانى] ئىزدەنگۈچىلەر ھەممە ئىشنى چۈشىنەر» (‏پەندى-‏نەسىھەت 28:‏5‏)‏.‏ دېمەك،‏ ئۇلار يەھۋانى خۇرسەن قىلىش ئۈچۈن نېمە مۇھىم ئىكەنلىكىنى چۈشىنەلەيدۇ.‏ شۇنداقلا پەندى-‏نەسىھەت 2:‏6—‏9دا،‏ يەھۋا توغرا ھەرىكەت قىلىدىغانلارغا دانالىقنى بېرىدىغانلىقى ئېيتىلغان.‏ شۇ  چاغدا ئۇلار «نېمىنىڭ ھەققانىي،‏ ئادىل،‏ توغرا ئىكەنلىكىنى،‏ يەنە ھەربىر ئەۋزەل يولنىڭ نېمە ئىكەنلىكىنى چۈشىنىدۇ».‏

³ نۇھ،‏ دانىيال ھەم ئايۇپتا مۇنداق دانالىق بولغان (‏ھەزقىيال 14:‏14‏)‏.‏ خۇدانىڭ بۈگۈنكى كۈندىكى خىزمەتچىلىرىدىمۇ شۇنداق دانالىق بار.‏ سىز ھەققىدە نېمە ئېيتىشقا بولىدۇ؟‏ يەھۋانى خۇرسەن قىلىش ئۈچۈن زۆرۈر بولغان «ھەممە ئىشنى چۈشىنىش» كېرەكلىكىنى بىلەمسىز؟‏ ئەڭ مۇھىم ھالقا،‏ ئۇ ھەققىدە توغرا بىلىم بولۇش كېرەك.‏ شۇڭا،‏ بىز بۇ ماقالىدە 1)‏ نۇھ،‏ دانىيال ھەم ئايۇپ خۇدانى قانداق تونۇپ-‏بىلگىنىنى،‏ 2)‏ خۇدانى بىلىش ئۇلارغا قانداقلارچە ياردەم بەرگەنلىكىنى ۋە 3)‏ بىز ئۇلارغا ئوخشاش ئېتىقادنى قانداق يېتىلدۈرەلەيمىز،‏ دېگەنلەر ھەققىدە مۇلاھىزە قىلىمىز.‏

4.‏ نۇھ خۇدانى قانداق تونۇغان ۋە ئۇنى ياخشى بىلىش ئۇنىڭغا قانداق ياردەم بەرگەن؟‏

⁴ نۇھ يەھۋانى قانداق تونۇپ-‏بىلىۋالغان؟‏ ئادەم ئاتا بىلەن ھاۋا ئانا پەرزەنت كۆرگەندىن باشلاپ،‏ ئادەملەر يەھۋا توغرىسىدا ئۈچ ئۇسۇلدا بىلىم ئالماقتا:‏ كۆزگە كۆرۈنىدىغان مەۋجۇداتلىرى،‏ خۇدانىڭ باشقا سادىق خىزمەتچىلىرى ۋە خۇداغا بويسۇنۇشنىڭ پايدىسىنى كۆرۈش ئارقىلىق (‏يەشايا 48:‏18‏)‏.‏ بەلكىم،‏ نۇھ مەۋجۇداتلارنى كۆزەتكىنىدە،‏ خۇدانىڭ بارلىقىنىڭ دەلىل-‏ئىسپاتلىرىنى كۆرۈپ يېتىپ،‏ ئۇنىڭ خىسلەتلىرى ھەققىدە بىلگەن.‏ نەتىجىدە،‏ ئۇ يەھۋانىڭ كۈچ-‏قۇدرەتلىك ۋە بىردىن-‏بىر يالغۇز ھەق خۇدا ئىكەنلىكىنى چۈشەنگەن (‏رىملىقلارغا 1:‏20‏)‏.‏ شۇنداق قىلىپ نۇھ خۇداغا بولغان مۇستەھكەم ئىمان-‏ئېتىقادنى يېتىلدۈرگەن.‏

5.‏ خۇدانىڭ ئىنسانىيەت ئۈچۈن نېمىنى ئىرادە قىلغانلىقىنى نۇھ قەيەردىن بىلگەن؟‏

⁵ مۇقەددەس كىتابتا ئېيتىلغاندەك،‏ «ئېتىقاد ئاڭلاشتىن كېلىدۇ»،‏ يەنى بۇ دېگەنلىك ئاۋۋال خەۋەرنى ئاڭلاپ ئېتىقادىمىز كۈچىيىشكە باشلايدۇ (‏رىملىقلارغا 10:‏17‏)‏.‏ ئۇنداقتا،‏ نۇھ يەھۋا ھەققىدە قەيەردىن ئاڭلىغان؟‏ بەلكىم،‏ تۇغقانلىرىدىن ئاڭلىغان بولۇشى مۇمكىن.‏ مەسىلەن،‏ ئۇنىڭ ئاتىسى لامەك خۇداغا ئىشەنگەن ۋە ئادەم ئاتا تىرىك ۋاقتىدا تۇغۇلغان (‏ماقالىنىڭ بېشىدىكى رەسىمگە قاراڭ)‏.‏ ئۇنىڭ بوۋىسى مەتۇشالاھ،‏ مەتۇشالاھنىڭ بوۋىسى بولسا يارېت بولغان.‏ يارېت نۇھ تۇغۇلغاندىن 366 يىل ئۆتكەندىن كېيىن ئۆلۈپ كەتكەن * (‏ئىزاھاتقا قاراڭ)‏ (‏لۇقا 3:‏36،‏ 37‏)‏.‏ نۇھ بۇ كىشىلەر بىلەن ئۇلارنىڭ ئاياللىرىدىن ئادەملەرنى يەھۋا ياراتقانلىقىنى ۋە خۇدانىڭ نىيىتى بويىچە ئۇلار بالىلىق بولۇپ،‏ يەرنى تولدۇرۇشى ۋە ئۇنىڭغا خىزمەت قىلىشى كېرەكلىكىنى بىلگەن بولۇشى مۇمكىن.‏ يەنە نۇھ،‏ ئادەم ئاتا بىلەن ھاۋا ئانا يەھۋاغا بويسۇنمىغانلىقى ۋە ئۇلارنىڭ قارارى قانداق يامان ئاقىۋەتنى كەلتۈرۈپ چىقارغانلىقىنى بىلگەن (‏يارىتىلىش 1:‏28؛‏ 3:‏16—‏19،‏ 24‏)‏.‏ نۇھ ئۆگىنىپ بىلگەنلىرىنى بەكمۇ ياخشى كۆرگەن ۋە شۇلار ئۇنى يەھۋاغا خىزمەت قىلىشقا ئۈندىگەن (‏يارىتىلىش 6:‏9‏)‏.‏

6،‏ 7.‏ نۇھنىڭ ئۈمىدى ئۇنىڭ ئېتىقادىنى قانداق مۇستەھكەملىگەن؟‏

⁶ ئۈمىد ئىمان-‏ئېتىقادنى مۇستەھكەملەيدۇ.‏ نۇھ ئۆزىنىڭ «ئارام» ياكى «تەسەللىي»  دېگەن مەنىدىكى ئىسمى ئۈمىد بىلەن مۇناسىۋەتلىك ئىكەنلىكىنى بىلگەندە،‏ ئېتىقادى مۇستەھكەملەنگەنلىكىنى تەسەۋۋۇر قىلىپ كۆرۈڭ (‏يارىتىلىش 5:‏29‏)‏.‏ خۇدا لامەكنى ئۇنىڭ ئوغلى نۇھ توغرىسىدا:‏ «يەھۋا لەنەت قىلغان يەرگە جاپالىق ھەم ئازاپلىق ئەمگەكلىرىمىزدە ئۇ بىزگە تەسەللى بېرىدۇ»،‏—‏ دەپ ئېيتىشقا روھلاندۇرغانىدى.‏ شۇڭا،‏ خۇدانىڭ يەردىكى ئەھۋالنى ئۆزگەرتىپ ياخشىلىشىغا ئۈمىد باغلىغانىدى.‏ ھابىل ۋە ھانۇخقا ئوخشاش،‏ نۇھ بىر «نەسىلنىڭ» يىلاننىڭ بېشىنى يانچىيدىغانلىقىغا ئىشەنگەن (‏يارىتىلىش 3:‏15‏)‏.‏

⁷ نۇھ يارىتىلىش 3:‏15-‏ئايەتتىكى بېشارەتنى پۈتۈنلەي چۈشەنمىگەن بولسىمۇ،‏ بۇ بېشارەتنىڭ كېلەچەك ئۈچۈن ئۈمىد بېرىدىغانلىقىنى بىلگەن.‏ ھانۇخمۇ يەھۋانىڭ رەزىللەرنى يوق قىلىدىغانلىقىنى ئېيتىپ،‏ ئوخشاش خەۋەرنى يەتكۈزگەن (‏يەھۇدا 14،‏ 15‏)‏.‏ ھانۇخنىڭ ئارماگېدوندا پۈتۈنلەي ئەمەلگە ئاشىدىغان خەۋىرى نۇھنىڭ ئېتىقادى ۋە ئۈمىدىنى مۇستەھكەملىگەنلىكى شەك-‏شۇبھىسىزدۇر!‏

8.‏ خۇدانى ياخشى بىلگىنى نۇھنى قانداق ھىمايە قىلدى؟‏

⁸ نۇھقا خۇدا ھەققىدىكى توغرا بىلىم قانداق ياردەم بەرگەن؟‏ نۇھ يەھۋا ھەققىدە بىلىم ئالغانلىقتىن،‏ ئۇ ئېتىقاد ۋە دانالىقنى يېتىلدۈرگەنىدى.‏ بۇ ئۇنىڭغا ھىمايە بولۇپ،‏ ئۇنى يەھۋانى رەنجىتىشتىن ساقلىغان.‏ قانداقلارچە؟‏ نۇھ خۇدانىڭ دوستى بولۇشنى خالىغان،‏ شۇنىڭ ئۈچۈن يەھۋاغا ئىشەنمىگەن ۋە ئۇنى ھۆرمەتلىمىگەن ئادەملەر بىلەن دوست بولمىغان.‏ ئۇ ئۇلارغا ئوخشىمىغان،‏ يەنى ئۇ يەرگە چۈشكەن جىنلارنىڭ ئۆزىنى ئازدۇرۇشىغا يول بەرمىگەنىدى.‏ ئادەملەر كۈچلۈك جىنلارنىڭ كۈچى تەرىپىدىن جەلىپ قىلىنىپ ئازدۇرۇلغان ۋە ھەتتا ئۇلارغا سەجدە قىلىشقا باشلىغانىدى (‏يارىتىلىش 6:‏1—‏4،‏ 9‏)‏.‏ نۇھ،‏ يەھۋانىڭ ئىنسانلارنىڭ بالىلىق بولۇپ،‏ يەرنى تولدۇرۇشىنى ئىرادە قىلغانلىقىنى بىلگەنىدى (‏يارىتىلىش 1:‏27،‏ 28‏)‏.‏ شۇڭا،‏ جىنلار ئاياللارنى ئېلىپ،‏ بالىلارنىڭ تۇغۇلغانلىقىنى كۆرگەندە،‏ نۇھ بۇنىڭ ناتوغرا ئىكەنلىكىنى بىلەنگەن.‏ شۇ بالىلار ئۆسۈپ،‏ باشقا بالىلارغا قارىغاندا بەكمۇ يوغان ۋە كۈچلۈك بولۇپ،‏ بۇ تېخىمۇ ئېنىق كۆرۈنۈشكە باشلىدى.‏ ئاخىرىدا يەھۋا نۇھقا رەزىل ئادەملەرنى يوق قىلىش ئۈچۈن،‏ توپان سۈيىنى ئەۋەتمەكچى ئىكەنلىكىنى ئېيتتى.‏ نۇھ يەھۋانىڭ ئاگاھلاندۇرۇشىغا ئىشەنگەنلىكتىن،‏ كېمە ياساپ ئائىلىسى بىلەن ئامان قالغانىدى (‏ئىبرانىيلارغا 11:‏7‏)‏.‏

9،‏ 10.‏ قانداق قىلىپ نۇھقا ئوخشاش ئىمان-‏ئېتىقادنى يېتىلدۈرەلەيمىز؟‏

⁹ قانداق قىلىپ نۇھقا ئوخشاش ئېتىقادنى يېتىلدۈرەلەيمىز؟‏ خۇدا سۆزىنى ئەستايىدىل تەتقىق قىلىش —‏ ئۆگىنىپ بىلگەنلەرنى ياخشى كۆرۈش ۋە ئۇنى ھاياتىمىزنى ئۆزگەرتىش ۋە توغرا قارارلارنى چىقىرىشتا پايدىلىنىش بەكمۇ مۇھىم (‏پېترۇسنىڭ 1-‏خېتى 1:‏13—‏15‏)‏.‏ شۇڭا،‏ ئېتىقاد ۋە دانالىق بىزنى شەيتاننىڭ ھىيلە-‏مىكىرلىرىدىن ۋە مۇشۇ دۇنيانىڭ تەسىرىدىن قوغدايدۇ (‏كورىنتلىقلارغا 2-‏خەت 2:‏11‏)‏.‏ بۇ دۇنيادىكى كۆپلىگەن ئادەملەر زوراۋانلىق ۋە ئەخلاقسىزلىقنى ياخشى كۆرۈپ،‏ يامان ھەۋەسلەرنىڭ كەينىگە كىرىدۇ (‏يوھاننانىڭ 1-‏خېتى 2:‏15،‏ 16‏)‏.‏ ئۇلار مۇشۇ رەزىل دۇنيانىڭ ئاخىرى يېقىنلاپ كېلىۋاتقانلىقىنىڭ دەلىل-‏ئىسپاتلىرىغا كۆز يۇمىدۇ.‏ ئەگەر ئېتىقادىمىز مۇستەھكەم بولمىسا،‏  بىزمۇ ئۇلارغا ئوخشاش ئويلىشىمىز مۇمكىن.‏ ئەيسا بىزنىڭ كۈنلىرىمىزنى نۇھنىڭ كۈنلىرى بىلەن سېلىشتۇرۇپ سۆزلىگەندە،‏ زوراۋانلىق ياكى ئەخلاقسىزلىق ھەققىدە ئەمەس،‏ بەلكى روھىي ئىشلار بىلەن مەشغۇل بولۇشقا پەرۋاسىزلىق قىلماسلىققا ئاگاھلاندۇرغان ‏(‏مەتتا 24:‏36—‏39نى ئوقۇڭ)‏.‏

¹⁰ ئۆزىڭىزدىن سوراڭ:‏ «مەن يەھۋانى ياخشى بىلىمەنمۇ؟‏ ئېتىقادىم يەھۋانىڭ كۆز ئالدىدا توغرا ئىشلارنى قىلىشقا ۋە باشقىلارنىمۇ شۇنىڭغا ئۆگۈتۈشكە دەۋەت قىلامدۇ؟‏» سىزنىڭ جاۋابلىرىڭىز نۇھقا ئوخشاش خۇدا بىلەن يۈرگەن-‏يۈرمىگەنلىكىڭىزنى چۈشىنىشكە ياردەم بېرىدۇ.‏

11.‏ ئا)‏ ياش دانىيالنىڭ خۇداغا بولغان مېھىر-‏مۇھەببىتىدىن ئۇنىڭ ئاتا-‏ئانىسى ھەققىدە نېمە بىلىۋالدۇق؟‏ ئە)‏ سىز دانىيالنىڭ قايسى خىسلىتىنى ئۈلگە قىلىشنى خالايسىز؟‏

¹¹ دانىيال يەھۋانى قانداق تونۇپ-‏بىلىۋالغان؟‏ ئاتا-‏ئانىسى دانىيالنى يەھۋا بىلەن ئۇنىڭ سۆزىنى ياخشى كۆرۈشنى ئۆگەتكەن بولۇشى مۇمكىن.‏ شۇڭا،‏ ئۇ ئۆمۈر بويى شۇنداق قىلغان.‏ ھەتتا،‏ يېشى چوڭىيىپ قېرىلىق يەتكەندە ھەم ئۇ يازمىلارنى پۇختا تەتقىق قىلغان (‏دانىيال 9:‏1،‏ 2‏)‏.‏ دانىيال يەھۋانى ناھايىتى ياخشى بىلگەنىدى.‏ شۇنداقلا،‏ ئۇ يەھۋانىڭ ئىسرائىللىقلار ئۈچۈن قىلغانلىرىنىڭ ھەممىسىنى بىلگەن.‏ بۇنى دانىيال 9:‏3—‏19-‏ئايەتلەردە‏،‏ دانىيالنىڭ كەمتەرلىك بىلەن ۋە چىن يۈرەكتىن ئېيتقان دۇئاسىدىن كۆرىمىز.‏ مۇشۇ دۇئانى ئوقۇپ،‏ چوڭقۇر ئويلىنىڭ.‏ ئۇ سىزنى دانىيال توغرىسىدا نېمىگە ئۆگىتىدۇ؟‏

12—‏14.‏ ئا)‏ دانىيال دانالىقنى قانداق كۆرسەتتى؟‏ ئە)‏ يەھۋا دانىيالنىڭ باتۇرلۇق ۋە ساداقەتمەنلىكىنى قانداق بەرىكەتلىگەن؟‏

¹² دانىيالغا خۇدا ھەققىدىكى توغرا بىلىم قانداق ياردەم بەرگەن؟‏ سادىق يەھۇدىيلارغا بۇتلارغا تولغان بابىلوندا خۇداغا خىزمەت قىلىش ئاسان بولمىغان.‏ مەسىلەن،‏ يەھۋا يەھۇدىيلارغا:‏ «مەن سىلەرنى سۈرگۈنگە ئەۋەتكەن [شەھەرنىڭ] تىنچ-‏ئاۋاتلىقىنى ئىزدەڭلار»،‏—‏ دەپ ئېيتقان (‏يەرەمىيا 29:‏7‏)‏.‏ شۇنداق بولسىمۇ،‏ پۈتۈن قەلبى بىلەن پەقەت ئۇنىڭغىلا ئىبادەت قىلىشنى بۇيرىغان (‏چىقىش 34:‏14‏)‏.‏ دانىيال بۇ ئىككى بۇيرۇقنى قانداق قىلىپ تەڭ ئورۇندىيالايتتى؟‏ دانالىق ئۇنىڭغا ئەڭ ئاۋۋال يەھۋاغا،‏ كېيىن ئىنسانىي ھۆكۈمرانلارغا بويسۇنۇش كېرەكلىكىنى چۈشىنىشكە ياردەم بەرگەنىدى.‏ نەچچە يۈز يىل ئۆتكەندىن كېيىن،‏ ئەيسامۇ شۇنداق ئوخشاش قائىدە-‏پرىنسىپنى ئۆگەتكەن (‏لۇقا 20:‏25‏)‏.‏

¹³ ئوتتۇز كۈن جەريانىدا پادىشاھتىن باشقا ھەرقانداق ئىلاھ ياكى كىشىگە سەجدە قىلىش مەنئىي قىلىنغانلىقىنى بىلگەندە،‏ دانىيالنىڭ نېمە قىلغانلىقىنى تەسەۋۋۇر قىلىپ كۆرۈڭ ‏(‏دانىيال 6:‏7—‏10نى ئوقۇڭ)‏.‏ ئۇ باھانە ئىزدەپ،‏ «بۇ بارى-‏يوقى 30 كۈن ئىكەنغۇ!‏» دەپ ئېيتىسا بولاتتى.‏ ئەمما،‏ دانىيال ئىنسانلارنىڭ قانۇنىنىڭ خۇداغا ئىبادەت قىلىشتىن مۇھىم بولۇشىغا يول قويمىغان.‏ دانىيال يەھۋاغا دۇئانى يوشۇرۇن يەردە قىلسا بولاتتى.‏ لېكىن،‏ ئۇ ھەر كۈنى دۇئا قىلغاندا كۆپ ئادەملەرنىڭ كۆرۈدىغانلىقىنى بىلگەن.‏ شۇڭا،‏ بۇ خەتەرلىك بولسىمۇ،‏ دانىيال ئادەملەر كۆرگەن يەردە دۇئا قىلىشنى داۋاملاشتۇرغان،‏ چۈنكى ئادەملەرنىڭ ئۇنىڭ خۇداغا ئىبادەت قىلىشنى توختاتتى،‏ دەپ ئويلىشىنى خالىمغانىدى.‏

¹⁴ يەھۋا دانىيالغا باتۇرلۇق ھەم ساداقەتمەنلىك بىلەن چىقارغان قارارى ئۈچۈن ئۇنى بەرىكەتلىگەن.‏ ئۇ مۆجىزە كۆرسىتىپ،‏ دانىيالنى شىرلارنىڭ يەپ كېتىشىدىن قوغداپ قالغان.‏ نەتىجىدە،‏ ئادەملەر مىدىيا بىلەن پارس ئىمپېرىيىسىنىڭ بۇلۇڭ-‏پۇشقاقلىرىغىچە يەھۋا ھەققىدە بىلگەن (‏دانىيال 6:‏25—‏27‏)‏.‏

15.‏ قانداق قىلىپ دانىيالغا ئوخشاش ئېتىقادنى يېتىلدۈرەلەيمىز؟‏

 ¹⁵ قانداق قىلىپ دانىيالغا ئوخشاش ئېتىقادنى يېتىلدۈرەلەيمىز؟‏ مۇستەھكەم ئېتىقادنى يېتىلدۈرۈش ئۈچۈن،‏ مۇقەددەس كىتابنى ئوقۇپلا قويماي،‏ ئۇنىڭ مەنىسىنى چۈشىنىشىمىز كېرەك (‏مەتتا 13:‏23‏)‏.‏ بىز يەھۋانىڭ قانداقتۇ بىر مەسىلىگە بولغان ئوي-‏پىكىرلىرى ۋە ھېس-‏تۇيغۇلىرىنى بىلىشنى خالىغانلىقتىن،‏ ئوقۇغانلىرىمىز ھەققىدە مۇلاھىزە قىلىشىمىز كېرەك.‏ شۇنداقلا پات-‏پات،‏ بولۇپمۇ قىيىنچىلىقلارغا دۇچ كەلگەندە،‏ دۇئا قىلىشىمىز بەك مۇھىم.‏ يەھۋا بىز سورىغان دانالىق ۋە كۈچنى سېخىيلىق بىلەن بېرىدىغانلىقىغا ئىشىنەلەيمىز (‏ياقۇپ 1:‏5‏)‏.‏

16،‏ 17.‏ ئايۇپ يەھۋانى قانداق تونۇپ-‏بىلىۋالغان؟‏

¹⁶ ئايۇپ يەھۋانى قانداق تونۇپ-‏بىلىۋالغان؟‏ ئايۇپ ئۇ بىر ئىسرائىل ئەمەس ئىدى.‏ بىراق ئىبراھىم،‏ ئىسھاق ۋە ياقۇپ ئۇنىڭ يىراق تۇغقانلىرى بولغان.‏ يەھۋا ئۇلارغا ئۆزى ۋە ئىنسانىيەت ئۈچۈن قىلغان ئىرادىسى  ھەققىدە تەلىم بەرگەن.‏ بىز ئۇنىڭ قانداق بىلگەنلىكىنى ئېنىق بىلمەيمىز،‏ بىراق ئايۇپمۇ شۇ قىممەت-‏باھا ھەقىقەتلەرنى ئۆگەنگەن (‏ئايۇپ 23:‏12‏)‏.‏ ئۇ يەھۋاغا:‏ «قۇلىقىم ئارقىلىق خەۋىرىڭنى ئاڭلىغانمەن»،‏—‏ دەپ ئېيتقان (‏ئايۇپ 42:‏5‏)‏.‏ يەھۋانىڭ ئۆزى ئېيتقاندەك،‏ ئايۇپ باشقىلارغا ئۇ ھەققىدە ھەقىقەتنى ئېيتقان (‏ئايۇپ 42:‏7،‏ 8‏)‏.‏

¹⁷ ئايۇپ يارىتىلغان مەۋجۇداتلارغا قاراپ يەھۋانىڭ خىسلەتلىرىنى بىلىۋالغان (‏ئايۇپ 12:‏7—‏9،‏ 13‏)‏.‏ يەھۋا خۇدا ۋە ئېلىخۇ يارىتلغان مەۋجۇداتلارنى تىلغان ئېلىپ ئايۇپنى ئاگاھلاندۇرۇپ،‏ خۇدا بىلەن سېلىشتۇرغاندا ئىنسانلارنىڭ قانچىلىك تۆۋەن تۇرىدىغانلىقىنى كۆرسەتكەن (‏ئايۇپ 37:‏14؛‏ 38:‏1—‏4‏)‏.‏ يەھۋانىڭ سۆزلىرى ئايۇپقا تەسىر قىلغاچ،‏ ئۇ كەمتەرلىك بىلەن خۇداغا تۆۋەندىكى سۆزلەرنى ئېيتقانىدى:‏ «سەن ھەممە ئىشنى قىلالايسەن!‏ سېنىڭ ھەرقانداق مۇددىئارىڭنى توساۋالغىلى بولمايدۇ،‏ دەپ بىلىپ قويدۇم!‏» ئۇ يەنە:‏ «مەن توپا-‏چاڭلار ۋە كۈللەر ئارىسىدا توۋۋا قىلدىم»،‏—‏ دېگەنىدى (‏ئايۇپ 42:‏2،‏ 6‏)‏.‏  

18،‏ 19.‏ ئايۇپ يەھۋانى ياخشى بىلگەنلىكىنى قانداق كۆرسەتتى؟‏

¹⁸ ئايۇپقا خۇدا ھەققىدىكى توغرا بىلىم قانداق ياردەم بەرگەن؟‏ ئايۇپ خۇدانىڭ قائىدە-‏پرىنسىپلىرىنى ياخشى چۈشەنگەن.‏ يەھۋانى ياخشى بىلگەنلىكى ئۇنى توغرا ھەرىكەت قىلىشقا دەۋەت قىلغان.‏ مەسىلەن،‏ ئۇ ئادەملەرگە مېھرىبانلىق كۆرسەتمىسە،‏ خۇدانى ياخشى كۆرىمەن،‏ دەپ ئېيتالمايدىغانلىقىنى چۈشەنگەنىدى (‏ئايۇپ 6:‏14‏)‏.‏ ئايۇپ ئۆزىنى باشقىلاردىن ئۈستۈن ھېسابلىمىغان،‏ ئەكسىچە،‏ بايلارغىمۇ،‏ كەمبەغەللەرگىمۇ قېرىنداشلارچە مۇئامىلە قىلغان.‏ ئۇ مۇنداق دېگەن:‏ «مېنى بالىياتقۇدا پەيدا قىلغۇچى ئۇنىمۇ پەيدا قىلغان ئەمەسمۇ؟‏» (‏ئايۇپ 31:‏13—‏22‏)‏.‏ ھەتتا،‏ باي ۋە كۈچلۈك بولغاندىمۇ،‏ ئايۇپ مەغرۇرلىنىپ،‏ باشقىلارنى ئۆزىدىن تۆۋەن ھېسابلىمىغان.‏ ئايۇپ بۈگۈنكى كۈندە باي ۋە ئابرويلۇق دەپ سانالغانلاردىن قانداق چوڭ پەرق قىلىدۇ،‏ ھە!‏

¹⁹ ئايۇپ ھېچنەرسىنىڭ،‏ يەنى مال دۇنيانى ئۆز ئىچىگە ئالغان ھەرقانداق نەرسىنىڭ يەھۋادىن مۇھىمىراق بولۇشىنى خالىمىغان.‏ ئۇنىڭ ئۆزى مۇنداق دېگەن:‏ «شۇنداق قىلغان بولسام،‏ مەن ھەممىدىن ئۈستۈنگە ۋاپاسىزلىق قىلاتتىم» ‏(‏ئايۇپ 31:‏24—‏28نى ئوقۇڭ)‏.‏ يەنە ئۇ نىكاھنى ئەر-‏ئايال ئارىسىدىكى مۇقەددەس قەسەم دەپ ھېسابلىغان.‏ ھەتتا،‏ باشقا ئاياللارغا ھەۋەس قىلىپ نەزەر سالماسلىق ئۈچۈن كۆزى بىلەن كېلىشىم تۈزگەن (‏ئايۇپ 31:‏1‏)‏.‏ بۇ ھەقىقەتەن دىققەتكە سازاۋەر،‏ چۈنكى ئايۇپنىڭ زامانىدا يەھۋا خۇدا كۆپ ئايال ئېلىشقا يول قوياتتى.‏ دېمەك،‏ ئايۇپ خالىسا،‏ ئىككىنچى ئايالنى ئالالايتتى.‏ ئەمما،‏ ئايۇپ يەھۋا خۇدا ئاساس سالغان بىرىنچى نىكاھ بىر ئەر بىلەن بىر ئايال ئوتتۇرىسىدا بولغانلىقىنى بىلگەن.‏ شۇ سەۋەبتىن ئۇمۇ بۇ ئورۇنلاشتۇرۇشقا ماس ياشاشنى قارار قىلغان * (‏ئىزاھاتقا قاراڭ)‏ (‏يارىتىلىش 2:‏18،‏ 24‏)‏.‏ تەخمىنەن 1600 يىلدىن كېيىن ئەيسامۇ دەل مۇشۇ قائىدە-‏پرىنسىپنى،‏ يەنى جىنسىي مۇناسىۋەت ۋە نىكاھنىڭ پەقەت بىر ئەر بىلەن بىر ئايالنىڭ ئارىسىدا بولۇشى كېرەكلىكىنى ئۆگەتكەنىدى (‏مەتتا 5:‏28؛‏ 19:‏4،‏ 5‏)‏.‏

20.‏ يەھۋانى ۋە ئۇنىڭ تەلەپلىرىنى بىلگىنىمىز دوستلارنى ۋە كۆڭۈل ئېچىش تۈرىنى توغرا تاللاشقا قانداق ياردەم بېرىدۇ؟‏

²⁰ قانداق قىلىپ ئايۇپقا ئوخشاش ئېتىقادنى يېتىلدۈرەلەيمىز؟‏ ئۇسۇل يەنىلا  ئوخشاش،‏ يەھۋانى ياخشى تونۇپ-‏بىلىشىمىز ۋە بۇ بىلىمنىڭ ئىش-‏ھەرىكىتىمىزگە تەسىر قىلىشىغا يول قويۇشىمىز كېرەك.‏ مەسىلەن،‏ مۇقەددەس كىتابتا يەھۋانىڭ «زوراۋانلىققا خۇشتارلارغا.‏.‏.‏ ۋۇجۇدىدىن نەپرەتلىنىدىغانلىغى» ۋە يالغانچىلار بىلەن ئارىلاشماسلىقىمىز كېرەكلىكى يېزىلغان ‏(‏زەبۇر 11:‏5؛‏ 26:‏4نى ئوقۇڭ)‏.‏ ئەمدى ئۆزىڭىزدىن:‏ «مۇشۇ ئىككى ئايەتتىن يەھۋانىڭ كۆزقارىشى ھەققىدە نېمىنى بىلىۋالدىم؟‏ بۇ ھاياتىمدا نېمە ئەڭ مۇھىم بولۇشىغا،‏ توردىن نېمە كۆرۈشىمگە،‏ كىملەر بىلەن دوست بولۇشىمغا ۋە ئويۇن-‏تاماشىلارنى تاللىشىمغا قانداق تەسىر قىلىشى كېرەك؟‏» —‏ دەپ سوراپ كۆرۈڭ.‏ مۇشۇ سوئاللارغا بەرگەن جاۋابىڭىز يەھۋانى قانچىلىك ياخشى بىلىدىغانلىقىڭىزنى ئېنىقلاشقا ياردەم بېرىدۇ.‏ بۇ رەزىل دۇنيانىڭ بىزگە تەسىر قىلىشىنى خالىمايمىز.‏ شۇ سەۋەبتىن،‏ «ئېڭىمىزنى» چېنىقتۇرۇشىمىز،‏ يەنى ياخشى بىلەن ياماننىڭ،‏ دانالىق بىلەن ئەقىلسىزلىقنىڭ پەرقىنى بىلىشكە ئۆگىتىشىمىز كېرەك (‏ئىبرانىيلارغا 5:‏14؛‏ ئەفەسلىكلەرگە 5:‏15‏)‏.‏

21.‏ يەھۋانى خۇرسەن قىلىش ئۈچۈن زۆرۈر بولغان «ھەممە ئىشنى چۈشىنىشكە» نېمە بىزگە ياردەم بېرىدۇ؟‏

²¹ نۇھ،‏ دانىيال ۋە ئايۇپ يەھۋانى ياخشى تونۇپ-‏بىلىش ئۈچۈن قولىدىن كەلگەننىڭ ھەممىسىنى قىلغانلىقتىن،‏ يەھۋا ئۇلارنىڭ ئۇنى خۇرسەن قىلىش ئۈچۈن زۆرۈر بولغان «ھەممە ئىشنى چۈشىنىشكە» ياردەم بەرگەنىدى.‏ ئۇلارنىڭ مىساللىرى يەھۋانىڭ ئىرادىسى بويىچە ياشاشنىڭ ھەقىقىي مۇۋەپپەقىيەتكە ئېرىشتۈرىدىغانلىقىنى كۆرسىتىدۇ (‏زەبۇر 1:‏1—‏3‏)‏.‏ شۇڭا ئۆزىڭىزدىن:‏ «مەن يەھۋانى نۇھ،‏ دانىيال ۋە ئايۇپلاردەك ياخشى تونۇيمەنمۇ؟‏»—‏ دەپ سوراپ كۆرۈڭ.‏ بۈگۈنكى كۈندە،‏ بىز يەھۋانى بۇ سادىق كىشىلەردىن ياخشىراق بىلەلەيمىز.‏ چۈنكى ئۇ بىزگە ئۆزى ھەققىدە كۆپرەك مەلۇمات بەرمەكتە (‏پەندى-‏نەسىھەت 4:‏18‏)‏.‏ ئۇنداقتا مۇقەددەس كىتابنى ئەستايىدىل تەتقىق قىلىڭ.‏ ئوقۇغانلىرىڭىز ھەققىدە چوڭقۇر مۇلاھىزە قىلىڭ.‏ دۇئا قىلىپ،‏ مۇقەددەس روھنى سوراڭ.‏ شۇ چاغدا بۇ رەزىل دۇنيا سىزگە تەسىر قىلالمايدۇ.‏ ئەكسىچە،‏ خۇدانىڭ دانالىقى بويىچە ھەرىكەت قىلىدىغان بولۇپ،‏ ئەرشتىكى ئاتىڭىزغا تېخىمۇ يېقىنلىشالايسىز (‏پەندى-‏نەسىھەت 2:‏4—‏7‏)‏.‏