1-3. (a) Nye ci tu kuatisa oku amamako oku kolela Yehova vokuenda kuoloneke vilo via sulako? (b) Nye tu lilongisa vocipama cilo?

OMO okuti tu kasi koloneke via sulako, olondigaĩvi vi kasi oku livokiya calua. Ovio vi kasi oku “yova ndowangu.” (Osamo 92:7) Omo liaco, ka tu komõha poku mola omanu va likala ovina Yehova a tenda okuti via sunguluka. Paulu wa sapuila Akristão hati: “Kevĩho lingi ndomãla,” pole, “kolondunge lingi ndakulu vendamba.” (1 Va Korindo 14:20) Tu ci linga ndati?

² Tu sanga etambululo liaco kocisonehua kua kunamẽla osapi yetu. Oco citi: ‘Ava va sanda sanda Yehova va pondola oku kuata elomboloko liovina viosi.’ (Olosapo 28:5) Eci ci lekisa okuti va tẽla oku kuata elomboloko liovina viosi va sukila, oco va sanjuise Yehova. Elivulu Liolosapo 2:7, 9 li tu longisavo okuti Yehova eca olondunge  ku vana va linga eci ca sunguluka. Omo liaco, va pondola oku “limbuka esunga locili kuenda eci ca sunguluka, onjila yosi yiwa.”

³ Noha la Daniele kuenda Yovi va kuata olondunge viocili. (Esekiele 14:14) Afendeli va Yehova koloneke vilo va kuetevo olondunge viaco. Nye ci popiwa kokuove? O kuetevo olondunge viocili? Oco o kuate ‘elomboloko liovina viosi,’ vi sanjuisa Yehova o sukila oku u kũlĩha ciwa. Omo liaco, vocipama cilo tu lilongisa (1) ndomo Noha la Daniele kuenda Yovi va kũlĩha Yehova, (2) ndomo oku kũlĩha Yehova ca va kuatisa kuenda (3) ndomo tu kuata ekolelo ndeli liavo.

4. Noha wa kũlĩha ndati Yehova kuenda ukũlĩhĩso waco wo kuatisa ndati?

⁴ Noha wa kũlĩha ndati Yehova? Tunde eci Adama la Heva va fetika oku kuata omãla, omanu va enda oku lilongisa catiamẽla ku Yehova volonjila vitatu: poku tala ovina via lulikiwa, kafendeli vakuavo sumbile Suku kuenda koku tambula asumũlũho eyilila ko ku pokola kokuaye. (Isaya 48:18) Noha poku luluvalela lutate kovina via lulikiwa, wa ponduile oku limbuka okuti kuli Suku kuenda oku lilongisa ovituwa viaye. Noha wa kuata elomboloko liokuti Yehova ukuonene wosi kuenda eye lika Suku yocili. (Va Roma 1:20) Omo liaco, Noha ka tavele lika ku Suku, pole wa kuata ekolelo liapama kokuaye.

5. Noha wa lilongisa ndati ocipango ca Suku catiamẽla komanu?

⁵ Embimbiliya lipopia okuti “ekolelo li tunda kueci ca yeviwa,” ci lomboloka okuti ovina tu yeva ku vakuetu vi tu kuatisa oku kuata ekolelo. (Va Roma 10:17) Citava okuti, Noha wa lilongisa eci catiamẽla ku Yehova ku vangandiaye. Isiaye Lameke wa kolelele Suku kuenda wa citiwa eci handi Adama a kala komuenyo. (Tala ociluvialuvia kefetikilo liocipama.) Sekulu yaye wa kala Metusale kuenda kukululu yaye wa kala Yarete, una wa fa eci pa pita 366 kanyamo noke lioku citiwa kua Noha. * (Tala etosi pombuelo yemẽla.) (Luka 3:36, 37) Citava okuti alume vaco lakãi vavo, ovo va longisa Noha okuti Yehova wa lulika omanu kuenda wa yonguile okuti va kuata omãla, loku yukisa ongongo kuenda oku U vumba. Noha wa lilongisavo okuti Adama la Heva va sinĩla Yehova kuenje Noha wa ponduile oku mola onima yĩvi va kuata omo lionjila va nõla. (Efetikilo 1:28; 3:16-19, 24) Noha wa sola calua ovina a  lilongisa kuenje vio vetiya oku vumba Yehova.—Efetikilo 6:9.

6, 7. Elavoko lia pamisa ndati ekolelo lia Noha?

⁶ Elavoko li pamisa ekolelo. Sokolola ndomo ekolelo lia Noha lia pamisiwa eci a lilongisa okuti onduko yaye yi lomboloka “Epuyuko” ale “Elembeleko,” mua kongelele ocisimĩlo celavoko. (Efetikilo 5:29) Yehova wa vetiya Lameke oco a popie eci catiamẽla komõlaye Noha hati: “Eye o tu kuatisa okuti posi yina Yehova a siñala pa tunda elembeleko liokupange wovaka etu.” Omo liaco, Noha wa kuatele elavoko liokuti Yehova wa laikele oku nena ekalo liwa. Ndeci Abele la Enoke va linga, eye wa kuatelevo ekolelo liokuti, ‘ombuto’ yi ka sasõla utue wonyõha.—Efetikilo 3:15.

⁷ Noha ka kuatele elomboloko lia suapo liohuminyo ya Suku yi sangiwa kelivulu Liefetikilo 3:15. Pole, eye wa kũlĩhĩle okuti ocitumasuku caco ceca elavoko liokovaso yololoneke. Enoke wa kundavo esapulo limuamue, liokuti Suku wa laikele oku kundula olondingaĩvi. (Yuda 14, 15) Esapulo lia Enoke, lina lia laikele oku tẽlisiwa ko Harmagedo, citava okuti lia pamisa ekolelo kuenda elavoko lia Noha!

8. Ukũlĩhĩso wa Suku wa teyuila ndati Noha?

⁸ Ukũlĩhĩso wasuapo wa Suku wa kuatisa ndati Noha? Noha omo lioku lilongisa catiamẽla ku Yehova, co kuatisa oku kuata ekolelo lolondunge. Eci co teyuila koku linga ovina vi sumuisa Suku. Ndamupi? Omo okuti Noha wa yonguile oku kala ekamba lia Suku, wa yuvula oku linga ukamba la vana ka va kolelele Yehova loku u likala. Noha ka ecelele okuti o yapuisiwa lolondele vieyile palo posi. Omanu va enda oku komõha calua omo liunene wolondele viaco kuenje citava okuti va seteka oku vi fendela. (Efetikilo 6:1-4, 9) Handi vali, Noha wa kũlĩhĩle okuti Yehova wa yonguile okuti omanu va licita loku yukisa ongongo. (Efetikilo 1:27, 28) Kuenje, eci olondele via litokeka lakãi kuenje via cita omãla, Noha wa kũlĩhĩle okuti elinga liaco ka lia sungulukile. Eci omãla vaco va kula va litepele lomãla vakuavo momo va linga ovindululu. Kuenje, Yehova wa sapuila Noha hati wa laikele oku nena etande oco a nyole olondingaĩvi viosi. Omo okuti Noha wa kolelele kelungulo lia Yehova, wa tunga ocimbaluku kuenje eye kumue lepata liaye va popeliwa.—Va Heveru 11:7.

9, 10. O kuata ndati ekolelo ndeli lia Noha?

⁹ Tu kuata ndati ekolelo ndeli lia Noha? Ci kuete esilivilo oku lilongisa lutate Ondaka ya Suku, oku sola ovina tu lilongisa loku vi kapako oco tu linge apongoloko kuenda oku nõla ciwa onjila tu kuama komuenyo wetu. (1 Petulu 1:13-15) Kuenje ekolelo lolondunge viocili vi ka tu teyuila kayonjo a Satana kuenda koluali lulo lũvi. (2 Va Korindo 2:11) Omanu valua voluali va sole ugangala lukahonga kuenda  oku kuama olonjongole viavo vĩvi. (1 Yoano 2:15, 16) Ovo ka va tava okuti tu kasi kesulilo lioluali lulo lũvi. Nda ka tua kuatele ekolelo liapama tu fetikavo oku kuata ovisimĩlo viaco. Ivaluka okuti eci Yesu a sokisa otembo yetu leyi ya Noha, ka popele catiamẽla kungangala ale ku kahonga, pole, wa tukula ohele yi tunda kovina vi tu tateka oku vumba Yehova.—Tanga Mateo 24:36-39.

¹⁰ Lipula ndoco: ‘Ekalo liange li lekisa hẽ okuti nda kũlĩha ciwa Yehova? Ekolelo liange li mbetiya hẽ oku linga ovina Yehova a tenda okuti via sunguluka loku longisa vakuetu ovina Yehova a va yonguila?’ Atambululo ove kapulilo aco a ka ku kuatisa oku kũlĩha nda o kasi oku endaenda la Suku ndeci Noha a linga.

11. (a) Ocisola Daniele a kuatela Suku, ci tu longisa nye catiamẽla kolonjali viaye? (b) Ovituwa vipi via Daniele o yongola oku setukula?

¹¹ Ndamupi Daniele a kũlĩha Yehova? Olonjali via Daniele ovio vio longisa oku sola Yehova kuenda Ondaka yaye. Kuenje Daniele wa ci linga vokuenda kuomuenyo waye wosi. Ndaño muẽle ceci a kuka, wa amamako oku lilongisa lutate Ovisonehua. (Daniele 9:1, 2) Daniele wa kũlĩhĩle okuti Yehova uwa calua. Wa kũlĩhĩlevo ovina viosi Yehova a lingila va Isareli. Tu ci limbukila kohutililo a linga lutima wosi yi sangiwa kelivulu lia Daniele 9:3-19. Tanga ohutililo yaco kuenda sokolola lutate kokuayo. Lipula ndoco, ‘Ohutililo yaco yi ndi longisa nye catiamẽla ku Daniele?’

12-14. (a) Daniele wa lekisa ndati olondunge viocili? (b) Yehova wa sumũlũisa ndati Daniele omo liutõi kuenda ekolelo a lekisa?

¹² Ukũlĩhĩso wa Suku wa kuatisa ndati Daniele? Ku Yudea umue ukuekolelo oku vumba Yehova ko Bavulono ka ca lelukile. Yehova wa sapuila va Yudea hati: “Litumbiki oku kuatisa imbo oko ndo tumi umandekua.” (Yeremiya 29:7) Handi vali, wa va handelekelevo oku u fendela lika eye lutima wosi. (Etundilo 34:14) Daniele wa ponduile oku pokola ndati kovihandeleko viaco? Olondunge viocili vio kuatisa oku kũlĩha okuti wa sukilile oku pokola tete ku Yehova, noke kuviali womanu. Noke lianyamo alua, Yesu wa longisa onumbi yimuamue.—Luka 20:25.

¹³ Sokolola kovina Daniele a linga eci kua eciwile ocihandeleko cokuti, ka ci tava oku likutilila cimue ndaño kosuku ale komunu te lika ku Soma pokati koloneke akũi atatu. (Tanga Daniele 6:7-10.) Citava okuti, Daniele nda wa sima ndoco, ‘akũi atatu lika koloneke.’ Pole, Daniele ka ecelele okuti ocihandeleko comunu ci velapo vali okuti efendelo liaye ku Yehova ci sule. Handi vali, Daniele nda wa linga ohutililo ku Yehova vuyombeki. Pole, eye wa kũlĩhĩle okuti omanu valua va enda ale oku u mola oku likutilila oloneke viosi. Omo liaco, ndaño wa kala kohele, Daniele wa amamako oku likutilila pana okuti o muiwa lomanu, momo ka yonguile okuti omanu va sima okuti wa liwekapo oku vumba Yehova.

¹⁴ Yehova wa sumũluisa calua Daniele omo a lekisa utõi lekolelo. Yehova wa linga ocikomo coku popela Daniele kolohosi. Kuenje omanu vosi Vuviali wa va Medo-Persia  va lilongisa eci catiamẽla ku Yehova!—Daniele 6:25-27.

15. Tu kuata ndati ekolelo ndeli lia Daniele?

¹⁵ Tu kuata ndati ekolelo ndeli lia Daniele? Oco tu kuate ekolelo lia pama ka tu sukila lika oku tanga Embimbiliya. Te tu kuata elomboloko lieci tua tanga. (Mateo 13:23) Tu sukila oku kũlĩha ovisimĩlo via Yehova kuenda ndomo a liyeva catiamẽla kulandu waco. Omo liaco tu sukila oku sokolola lutate kueci tua tanga. Ci kuetevo esilivilo oku likutilila, ca piãla enene eci tu kasi lovitangi. Tu pondola oku kolela okuti, Yehova o tu ĩha lutima wosi olondunge kuenda ongusu tuo pinga vohutililo.—Tiago 1:5.

16, 17. Ndamupi Yovi a kũlĩha Yehova?

¹⁶ Ndamupi Yovi a kũlĩha Yehova? Yovi ka kaile u Isareli. Pole, Avirahama la Isake kuenda Yakoba va kala vangandiaye. Yehova wa va longisa ovina viatiamẽla kokuaye locipango caye komanu. Citava  okuti Yovi wa lilongisavo ovina viaco. (Yovi 23:12) Eye wa sapuila Yehova hati: “Oku ku yeva letũi nda ku yeva yeva.” (Yovi 42:5) Kuenje Yehova wa popia hati, Yovi wa sapuila vakuavo ocili catiamẽla Kokuaye.—Yovi 42:7, 8.

¹⁷ Yovi wa lilongisavo ovituwa via Yehova kovina via lulikiwa. (Yovi 12:7-9, 13) Yehova kuenda Elihu, va longisa Yovi lovina via lulikiwa oco va lekise kokuaye ndomo omanu va sule poku va sokisa la Suku. (Yovi 37:14; 38:1-4) Olondaka via Yehova via kuatisa calua Yovi kuenje vio vetiya oku lekisa umbombe poku sapuila Yehova hati: “Ndi ci okuti o tẽla cosi kuenje lacimue ocipango cove ci tatekiwa.” Eye wamisako hati: “Ndi livela oku tumãla voneketela lovetiko.”—Yovi 42:2, 6.

18, 19. Yovi wa lekisa ndati okuti wa kũlĩhĩle ciwa Yehova?

¹⁸ Ukũlĩhĩso wa Suku wa kuatisa ndati Yovi? Yovi wa kuata elomboloko lia suapo liolonumbi via Suku. Eye wa kũlĩhĩle ciwa Yehova kuenje co vetiya oku linga ovina lonjila yimue ya sunguluka. Ndeci, Yovi wa kũlĩhĩle okuti ka ponduile oku popia hati, o sole Suku nda eye ka kaile ukuahenda la vakuavo. (Yovi 6:14) Eye ka li tendele okuti wa velelepo vakuavo, pole, wa enda oku tata vosi ndepata liaye, cikale ohuasi ale ohukũi. Yovi wa pula hati: “Wa sowila ame vimo heyeko wo sovola eye?” (Yovi 31:13-22) Ndaño ceci Yovi a kuata ukuasi lekemãlo, ka lingile ukuepela loku tenda vakuavo okuti ka vakuete esilivilo. Ocituwa caye ca litepele calua leci omanu va kuete ukuasi lekemãlo koloneke vilo, va siata oku lekisa.

¹⁹ Yovi ka yonguile okuti cimue ale ukuasi, ci velapo kokuaye okuti Yehova ci sule. Momo wa kũlĩhĩle okuti, nda wa lingila “usuanji Suku.” (Tanga Yovi 31:24-28.) Yovi wa tendelevo olohuela ndohuminyo yimue yi kola yi kasi pokati kulume lukãi. Wa lisila eye muẽle oku yuvula oku vanja kukãi umue lovisimĩlo viukahonga. (Yovi 31:1) Ci komohĩsa calua momo Yovi wa kala kotembo Yehova a ecelela okuti ulume o kuela oluvale. Ci lekisa okuti Yovi wa ponduile oku kuata akãi vavali nda wa yonguile. Pole, wa kũlĩhĩle okuti olohuela Yehova a sokiyile tete, viulume lukãi umosi kuenje oyo onjila Yovi a kuama. * (Tanga etosi pombuelo yemẽla.) (Efetikilo 2:18, 24) Noke yoku pita 1.600 kanyamo, Yesu wa tukula onumbi yimuamue, yokuti oku lipekela kuenda olohuela te vi kala lika pokati kulume lukãi waye.—Mateo 5:28; 19:4, 5.

20. Ukũlĩhĩso wa Yehova lovihandeleko viaye vi tu kuatisa ndati poku nõla akamba lovitalukilo?

²⁰ Tu kuata ndati ekolelo ndeli lia Yovi? Tu sukilavo oku kũlĩha ciwa Yehova loku ecelela okuti ukũlĩhĩso waco u tu songuila kovina viosi tu linga. Ndeci, Embimbiliya lipopia hati, Yehova “o suvuka u o sole ungangala” omo liaco tu yuvuli oku kala lolohembi. (Tanga Osamo 11:5; 26:4.)  Kaliye lipula ndoco: ‘Ovisonehua evi vivali vi ndi longisa nye catiamẽla kovisimĩlo via Yehova? Vi ñuatisa ndati kovina ndi tenda okuti via velapo komuenyo wange? Vi ñuatisa ndati oku nõla ovina ndi tala vo Internet, loku nõla akamba kuenda ovitalukilo?’ Atambululo ove a ku kuatisa ndomo o kũlĩha ciwa Yehova. Ka tu ka yapuisiwi loluali lulo lũvi. Omo liaco, tu sukila oku pindisa “olondunge” vietu, ci lomboloka oku kũlĩha etepiso li kasi pokati keci ciwa leci cĩvi loku kũlĩha eci cesunga leci hacesungako.—Va Heveru 5:14; Va Efeso 5:15.

21. Nye ci tu kuatisa oku kuata elomboloko liokuti tu sukila oku sanjuisa Yehova?

²¹ Omo okuti Noha la Daniele kuenda Yovi va likolisilako oku kũlĩha ciwa Yehova, eye wa va kuatisa oku kuata ‘elomboloko liovina viosi’ va sukilile oco vo sanjuise. Ongangu yavo yeca uvangi wokuti oku linga ovina ndomo Yehova a yongola, cinena asumũlũho. (Osamo 1:1-3) Omo liaco lipula ndoco, ‘Nda kũlĩha ciwa Yehova nda Noha, la Daniele kuenda Yovi?’ Koloneke vilo, tu pondola oku kũlĩha vali ciwa Yehova okuti alume vaco vakuekolelo ci sule, momo eye wa tu situluila ovina vialua viatiamẽla kokuaye. (Olosapo 4:18) Omo liaco lilongisa Embimbiliya lutate. Sokolola lutate ovina o tanga. Likutilila loku pinga espiritu sandu. Nda wa ci linga ku ka yapuisiwa loluali lulo lũvi. Pole, o ka linga ovina lolondunge kuenda o ka pamisa ukamba wove la Isiove kilu.—Olosapo 2:4-7.