Aˬ cawˬ aˬ dui˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗awˇ yaw muiˬ jeˬ mˇ nehˬ ngeh, laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu maˬ ngeuˇ nya loˇ. Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ dui˗ahˇ kʼahˬ lahˇ ngaˇ lehˇ ya siˬ˗euˬ nui ma saˇ˗eu meh. Aˬ dui gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ya leˇ˗eu miˇ neh, aˬ dui jiˇ aˬ cawˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ nehˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Teu loꞈ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ nya˗eu nga?

Gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu tsawˇ haˬ aˬ cawˬ˗ahˇ maˇ diˇ ngehˬ gʼeh˗awˇ ngehˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu mˇ˗eu jeˬ neh mˇ doˆ laꞈ˗eu meh. Gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ yaw zeu baw˗eu jeˬ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗a, aˬ cawˬ˗ahˇ gaˬ˗awˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ nui ma˗ahˇ gʼoˆ shaw nehˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ naˇ, gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ˗aˬ, Miˬyehˇ˗euˬ yaw sahˇ laꞈ kʼoeˇ siˬ le˗eu aˇ siˬ tiˬ jeˬ jiˇ pyeuꞈ meh. (Gaˬlaˬtiˆ 5:22, 23) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ nya˗eu tiˬ gʼaˬ bi pyeuꞈ mawꞈ˗eu meh. Teu miˇ neh, Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ, tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ aˬ joˆ˗ehˇ gaˬ˗eu nga, aˬ dui aˬ yawꞈ nyaꞈ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ dzaw geuꞈ nya˗eu nga lehˇ haw ma.

Yeˬhawˇbaˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗awˇ, “guiˬ lahˬ˗ahˇ maˬ noeˬ mawˇ nya˗eu tsawˇ haˬ hawˇ˗eu haiˬ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ” jiˇ yaw muiˬ jeˬ mˇ nehˬ˗eu meh. (Luˇkaꞈ 6:35) Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ yawꞈ “tsawˇ muiˬ tsawˇ doeˇ maˬ tseˇ ni, dawˬ tawˆ luꞈ kʼoeˇ taˆ aˬ yawꞈ˗euˬ nahˇ ma bi doˆ laˇ˗awˇ, yaw tsaˬ yaw dawˇ tsawˇ haˬ hawˇ˗eu maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu tsawˇ haˬ maˬ tseˇ paˆ ni, dawˬ tawˆ luꞈ kʼoeˇ taˆ uˬ yehˇ bi yehˇ le˗eu meh.” (Maꞈtehˬ 5:45) Yeˬhawˇbaˬ˗aˬ Beh˗euˬ yaw sahˇ meh lehˇ maˬ jah˗eu deuˬ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ˗euˬ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ neh muiˬ˗eu jeˬ za nya˗awˇ, dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ tiˬ tiˆ na˗ahˇ keuˆ ni laˬ kʼaˬ cehˇ nya meh.

Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ huiˬ dui dui˗eu gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ naˇ, Aˬdaˬ hawˇ˗eu Eˇbaˆ˗ahˇ mˇ nehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ neh ya mawˇ˗euˬ ma. Aˬ yawꞈ nyaꞈ iˬ baˇ mˇ gʼaˬ˗euˬ miˇ tsa, “siˬ guˬ aˇ paꞈ guꞈ tawꞈ˗awˇ, yawˬ ha˗euˬ gʼawˇ mawˇ˗ahˇ dm kaˬ˗euˬ meh.” Ehˇ kʼawꞈ miˇ tsaˬ yaˬ kʼehˇ yaˬ gaˇ ya daˬ˗euˬ miˇ neh, Eˬdeˬ yaˇ kmˇ laꞈ nyiˇ “yaˇ moꞈ hawˇ˗eu aˬ gah baw duˆ deuˬ” tehꞈ˗ehˇ jaˆ meh lehˇ Yeˬhawˇbaˬ siˬ nya˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ nyaꞈ yaˇ kmˇ laꞈ nyiˇ dm nya˗eu mehˬ tsoeˬ jaˆ paˬ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ nyaꞈ˗ahˇ “jeˬ zaˬ baˆ kʼoˆ mehˬ tsoeˬ guꞈ˗awˇ bi dm˗euˬ meh.”—Aˇdahˬbeh˗eu 3:7, 17, 18, 21.

Yeˬhawˇbaˬ “tsawˇ muiˬ tsawˇ doeˇ” deuˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ nehˬ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ˗euˬ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu gaˇ mˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ ngehˬ˗ehˇ dzehˬ gaˬ dzehˬ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Zaˬkaˬliˇ bawˇlawˇpeh geuꞈ luꞈ˗eu yaw kaˬ˗ahˇ mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ tiˬ gʼaˬ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ, Yeˬluˇsaˬlehˬ meuˬ˗euˬ uˬ duˬ tahˬ nymˇ maˬ paˇ tsoˆ ni naˬ leˇ gaˇ ya mawˇ ngeh, nui ma tiˬ pawꞈ˗i maˬ saˇ˗a. Yeˬhawˇbaˬ mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ heu gʼaˬ neh ngehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ naˇ haˬ neh˗awˇ, “nui ma saˇ ni” nahˬ yu ni ehˇ kʼoꞈ nehˬ˗euˬ meh. (Zaˬkaˬliˇ 1:12, 13) Yeˬhawˇbaˬ bawˇlawˇpeh Eˇliˇyaˆ˗ahˇ jiˇ teu loꞈ˗ehˇ jahˇ nehˬ˗euˬ meh. Tiˬ poˆ Eˇliˇyaˆ nui ma cawˆ dui dui˗awˇ, aˬ yawꞈ tiˬ gʼaˬ tehꞈ nya lehˇ noeˬ leˇ˗awˇ bi shiˇ nehˬ laꞈ lehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ shaˇ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ nui ma˗ahˇ gʼoˆ shaw nehˬ˗awˇ, mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ neh gʼaˬ bi biꞈ le˗euˬ uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ tiˬ gʼaˬ tehꞈ maˬ ngeuˇ˗a lehˇ ehˇ nehˬ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ teu loꞈ˗ehˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ nehˬ˗euˬ miˇ neh Eˇliˇyaˆ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ daˆ leꞈ nya˗euˬ meh. (1 Sahˬpaˬ 19:1-18) Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ laꞈ kʼoeˇ neh, aˬ yawꞈ˗euˬ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ nya dzehˬ˗eu aˬ suˇ gʼaˬ nga?

Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jawˇ ngeh, tsawˇ haˬ deuˬ aˬ yawꞈ aˇ naˆ ni gʼawˬ shaˬ gaˬ nya˗eu lehˇ mawˇ haw˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ tiˬ jawˇ˗iˬ dawˬ kʼaˆ maˬ ngehˬ˗eu uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ˗euˬ nui kʼahˇ mˇ lehˇ tiˬ gʼaˬ˗ahˇ˗iˬ maˬ ka tiˇ haw˗aˬ. Aˬ yawꞈ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ kʼahˬ lahˇ˗awˇ, “Kʼaˆ behˆ yaw kah pi˗awˇ gʼaˬ doeˇ doeˇ˗eu tsawˇ haˬ dawˬ tawˆ luꞈ ngaˇ jawˇ gaˇ laˇ˗awˬ. Ngaˇ naw maꞈ˗ahˇ gʼaˬ naˬ  bi naˬ ma.  . . ngaˬ˗euˬ kʼaˆ behˆ yaw pyaˇ ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 11:28-30) Yeˬsuˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ nya dui dui˗eu miˇ neh, aˬ yawꞈ kʼaˇ iˇ kʼaˇ laˇ gaˇ tsawˇ haˬ deuˬ caw teh˗eu meh. Aˬ yawꞈ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ “gʼawˬ shaˬ haw gaˬ˗euˬ” miˇ neh, bi dzaˬ bi dawˇ˗awˇ, naˇ gawˇ laˆ saˆ nehˬ˗eu uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ˗euˬ Aˬda nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ “gʼawˬ mya jeˬ” jiˇ mehˬ nehˬ˗euˬ meh.—Maˬkuˆ 6:34; Maꞈtehˬ 14:14; 15:32-38.

Yeˬsuˇ tsawˇ haˬ deuˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ gʼoˆ shaw nehˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ nui noeˬ˗ahˇ noeˬ keuˆ nehˬ˗eu uˬ taꞈ, gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu laꞈ kʼoeˇ mˇ nehˬ˗eu meh. Maˇ diˇ naˇ Yeˬsuˇ maˬ dah ngeh kʼawꞈ, aˬ yawꞈ jawˇ gaˇ laˇ˗eu deuˬ˗ahˇ caw ba nehˬ˗eu meh. (Luˇkaꞈ 9:10, 11) Shiˬ doˆ˗eu naˇ gawˇ naˇ˗eu aˬ buˇ kʼoeˇ gʼaˬ neh ya tahˬ puˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ yawꞈ taˬ leˇ mawꞈ˗eu miˇ neh, Yeˬsuˇ˗euˬ pehˇ kʼahˬ pehˇ dahˬ˗ahˇ toeˬ ciˆ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ Moˇseˬ˗euˬ Zahˇ dawˬ kʼoꞈ dawˬ laꞈ kʼoeˇ, aˬ yawꞈ maˬ shawˇ˗eu miˇ neh teu loꞈ˗ehˇ maˬ ya jahˇ˗a. (Uˬduˬtahˬ˗eu 15:25-28) Yeˬsuˇ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗euˬ nga? Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ maˬ dehˬ˗aˬ. Aˬ yawꞈ guˆ dui dui˗awˇ 12 kʼoꞈ dawˬ peh heu loꞈ˗ehˇ naˇ leꞈ˗euˬ lehˇ siˬ nya˗eu miˇ neh, gʼawˬ shaˬ gaˬ˗awˇ, “Ngaˬ buˇ˗oˇ. Nawˬ˗euˬ jah˗eu nui ma nawˬ˗ahˇ bi taˬ leˇ˗euˬ meh. Nui ma saˇ lehˆ ni gʼoꞈ˗iˇ˗awˬ. Nawˬ˗euˬ naˇ gawˇ teu tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ paˇ naˇ poˆ laˇ˗aˇ” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Maˬkuˆ 5:25-34) Yeˬsuˇ maˇ diˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ nya˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ meh.

Aˬ dui gʼawˬ shaˬ gaˬ nya˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ naˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ caw ba ngaˇ lehˇ ya ja sawˇ˗euˬ ma. Yeˬsuˇ gaˇ kawˆ heu aˇ yeˇ huiˬ˗eu lehˇ bi siˬ˗eu gʼaˇ duˬ, nui ma muiˬ˗eu Saˬmaˬliˇ tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ ja˗euˬ meh. Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ tahˇ dzoe neh bi deh˗awˇ, shiˇ leˇ caˇ˗ehˇ bi diˬ˗awˇ, gaˇ ma gaˇ dzeˇ ga˗eu meh. Saˬmaˬliˇ tsawˇ haˬ cah tsehˆ leꞈ˗awˇ ya mawˇ ngeh, Saˬmaˬliˇ tsawˇ haˬ hawˇ˗eu Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ bye˗eu kʼawꞈ, gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu miˇ neh caw ba nehˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ teu gʼaˬ˗euˬ maˇ naˇ˗ahˇ ciˬ shawˇ nehˬ˗awˇ, daˬ yah naˬ duˬ˗ahˇ tawˬ iˬ˗euˬ uˬ taꞈ, yaw muiˬ˗ehˇ bi ngehˬ gʼeh˗eu gʼaˇ duˬ, daˬ yah naˬ duˬ˗ahˇ haw˗eu gʼaˬ˗ahˇ pyuˇ jiˇ biꞈ nehˬ˗euˬ meh. Kʼoeˇ tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ ni pyuˇ heu naˆ maˬ tseˇ jiˇ leˇ naˇ, paˇ gʼoꞈ le˗awˇ tsoeˬ kʼoꞈ nehˬ ma lehˇ jiˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh.—Luˇkaꞈ 10:29-37.

Gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ˗aˬ, mˇ˗eu jeˬ neh tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu, yaw muiˬ˗ehˇ shaˇ noeˬ˗awˇ dawˬ muiˬ ngehˬ˗eu jeˬ neh jiˇ, gʼaˬ biꞈ ni laˆ noeˬ nehˬ˗eu meh. Jaˇliꞈ˗ahˇ “Kʼahˬ lahˇ˗eu nui ma yawˬ ha˗ahˇ kʼehˬ˗awˇ, dawˬ muiˬ tmˇ gaˇ nui saˇ caw˗eu meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Dawˬdaˬ 12:25) Aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗awˇ yaw muiˬ jeˬ mˇ nehˬ ngeh, aˬ cawˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu miˇ neh aˬ cawˬ jiˇ laˬ kʼaˬ cehˇ laˇ˗eu meh. a (Ehˇ lahˬ˗ahˇ haw.) Gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu laꞈ kʼoeˇ ngehˬ˗eu dawˬ heu naˇ, aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ kʼahˬ lahˇ˗eu lehˇ bi siˬ˗awˇ, shaˬ zahˬ˗ahˇ kmˬ daˬ coeˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh.—Dawˬdaˬ 16:24.

Tsawˇ haˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ Miˬyehˇ˗euˬ aˇ gʼehˇ˗ahˇ duˇ ni beh˗euˬ miˇ neh, aˬ cawˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ nya˗eu meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 1:27) Yaw jeˬ ma jeˬ, Yuˇluˆ lehˇ kuˇ˗eu Loˇmaˆ˗euˬ yehˇ tiˬ gʼaˬ Pawˇluˆ˗ahˇ Loˇmaˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ ya sheuˬ gʼeh˗awˇ Siˇdoˬ meuˬ˗ahˇ jawˇ ngeh, “Pawˇluˆ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu miˇ neh, cawˬ deuˬ˗ahˇ tahˬ puˬ leˇ˗awˇ kʼaˇ loˬ˗eu jeˬ bi caw ba nehˬ˗eu gʼaˇ duˬ, Pawˇluˆ˗ahˇ aˬ kawˬ˗aˬ biꞈ˗euˬ meh.” (Gʼaˬkʼehˇ 27:3) Kʼoeˇ naˇ, Pawˇluˆ hawˇ˗eu nui deuˬ˗euˬ saˇ baoˬ cawˆ iˇ ngeh, Meˬleˬdeˬ tsawˇ haˬ “gʼawˬ shaˬ gaˬ dui dui˗eu” laꞈ kʼoeˇ miˬ dzaˬ baw doꞈ˗awˇ yaw muiˬ˗ehˇ ha nehˬ˗euˬ meh. (Gʼaˬkʼehˇ 28:1, 2) Tsawˇ haˬ heu deuˬ muiˬ˗eu jeˬ mˇ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ laˬ kʼaˬ bi cehˇ˗eu gʼaˇ duˬ, tiˬ poˆ na tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu aˬ myah luꞈ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ ya mˇ mawˇ˗eu meh.

Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu tsawˇ haˬ bi pyeuꞈ mawꞈ˗awˇ aˬ myah luꞈ bi mˇ doˆ leꞈ mawꞈ˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ, “dm tsahˬ taˬ˗awˬ” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Gawˇlawˇsehˇ 3:12) Ehˇ kʼawꞈ aˬ myah luꞈ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ mˇ mawˇ˗eu heu naˇ yaw awˬ maˬ ngeuˇ˗a. Aˬ jeˬ miˇ neh nga? Tiˬ gʼaˬ na saꞈ dawˇ˗eu miˇ neh maˬ ehˇ, aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ paˬ maˬ siˬ lehˇ noeˬ˗eu miˇ neh maˬ ehˇ, yawˬ ha gʼaˇ duˬ tehꞈ˗ehˇ shaˇ noeˬ˗eu miˇ neh maˬ ehˇ, aˬ cawˬ maˬ ngeuˇ˗eu jeˬ˗ehˇ jahˇ laˇ˗eu miˇ neh maˬ ehˇ, gʼawˬ shaˬ˗eu jeˬ mˇ mawˇ˗eu yaw shaˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ biꞈ nehˬ laꞈ lehˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ naˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ nya laˇ meh.—1 Gawˇliˬtu 2:12.

 Aˬ dui gʼawˬ shaˬ gaˬ nya dzehˬ laˇ ni aˬ jeˬ jeˇ ya laˆ paˇ˗eu lehˇ siˬ laˇ miˇ˗a loˇ? ‘Ngaˇ aˬ cawˬ ngehˬ gaˇ yaw muiˬ˗ehˇ naˇ haˬ nehˬ˗awˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ gʼoˆ shaw nehˬ ni leh jeh miˇ˗a loˇ? Aˬ cawˬ caw ba˗eu jeˬ˗ahˇ loˬ nga lehˇ ngaˬ˗ahˇ mawˇ laˇ miˇ˗a loˇ? Ngaˬ˗euˬ nymˇ jiˇ hawˇ˗eu gʼoeˇ˗eu cawˬ maˬ ngeuˇ˗eu deuˬ˗ahˇ, ngaˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu lehˇ bi mawˇ saˬ saˬ˗euˬ aˬ geu ngeh nya?’ lehˇ yawˬ ha˗ahˇ naˇ haˬ nya meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ dui tiˬ jawˬ jawˇ˗eu deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ ngehˬ˗ehˇ dzehˬ maˬ ehˇ, siˬ nya laˇ ni leh jeh. Heu loꞈ˗ehˇ jahˇ naˇ aˬ yawꞈ maꞈ aˬ jeˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ˗awˇ, aˬ jeˬ loˬ nga lehˇ aˬ dui siˬ nya laˇ tehꞈ˗a. Aˬ dui˗ahˇ gʼawˬ shaˬ bi gaˬ mawꞈ˗eu loꞈ˗ehˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ jiˇ teu loꞈ˗ehˇ mˇ nehˬ. (Maꞈtehˬ 7:12) Kʼoeˇ uˬ taꞈ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ caw ba nehˬ laꞈ lehˇ shaˇ, aˬ yawꞈ nawˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ ni leh jeh gaˇ guiˬ lahˬ biꞈ tehꞈ˗a.—Luˇkaꞈ 11:13.

Pawˇluˆ aˬ dui muiˬ˗eu Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ ngehˬ keuˆ ngeh, gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ jiˇ ngehˬ keuˆ˗euˬ meh. (2 Gawˇliˬtu 6:3-6) Pawˇluˆ ngehˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu mˇ˗eu jeˬ neh aˬ cawˬ˗ahˇ ngehˬ gʼeh˗eu miˇ neh, tsawˇ haˬ deuˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ ya leˇ˗eu meh. (Gʼaˬkʼehˇ 28:30, 31) Teu gaˇ duˇ ni aˬ dui gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ naˇ, aˬ cawˬ Jaˇliꞈ˗ahˇ dzaw mawꞈ laˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu, yawˬ ha˗ahˇ maˬ muiˬ˗eu jeˬ mˇ laˇ˗eu deuˬ˗ahˇ kʼawꞈ gʼawˬ shaˬ gaˬ nehˬ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ nui ma˗ahˇ zaw leˇ˗awˇ, aˬ dui˗ahˇ noeˬ˗eu nui noeˬ kʼoeˇ paˇ laˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. (Loˇmaˆ 12:20) Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ maꞈ Jaˇliꞈ dzaw mawꞈ laˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh.

Baˬlaˬdiˇsuˆ laꞈ kʼoeˇ yawˬ gʼaˬ na luꞈ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu meh. Gʼoˆ dehꞈ laˇ˗eu deuˬ aˬ cawˬ gʼawˬ shaˬ gaˬ nehˬ gaˇ ya mawˇ˗awˇ, tiˬ gʼaˬ na heu loꞈ˗ehˇ ya mawˇ beh beh˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Heu naˇ aˬ yawꞈ maꞈ jiˇ aˬ cawˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ ni jiˇ laˆ noeˬ nehˬ˗eu meh. Maˇ diˇ naˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ maˬ gaˬ˗eu uˬ taꞈ, yaw muiˬ jeˬ maˬ mˇ nehˬ mawꞈ˗eu deuˬ Miˬyehˇ˗euˬ Miˇkʼahˬ uˆ lahˇ˗eu uˬ moˆ maˬ ya jawˇ˗a. Aˬ cawˬ˗ahˇ gaˬ˗awˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu deuˬ tehꞈ˗ehˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ ya dehꞈ˗eu meh. (Ja ceuˬ 37:9-11) Heu naˇ guˆ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ maˬ jaˆ˗eu uˬ taꞈ, maˇ diˇ nui saˇ oˆ˗eu miˇ tsaˬ pyeuꞈ meh. Ehˇ kʼawꞈ teu maˬ keuˆ laˇ mi naˆ˗ehˇ aˬ dui gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ neh gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ za nya meh. Aˬ joˆ˗ehˇ?

Jaˇliꞈ˗ahˇ “Gʼawˬ shaˬ gaˬ nya˗eu tsawˇ haˬ˗aˬ, yawˬ ha˗ahˇ muiˬ laˇ duˬ jaˆ” meh lehˇ ehˇ˗eu meh. (Dawˬdaˬ 11:17) Tsawˇ haˬ deuˬ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu tsawˇ haˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ mawꞈ˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ jiˇ teu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu meh. Yeˬsuˇ ‘Naw maꞈ neh aˬ cawˬ˗ahˇ kʼaˇ biꞈ nehˬ˗euˬ myaˆ ni, aˬ yawꞈ maꞈ naw maꞈ˗ahˇ biꞈ nehˬ laꞈ tehꞈ˗a’ lehˇ ehˇ˗eu meh. (Luˇkaꞈ 6:38) Teu miˇ neh gʼawˬ shaˬ gaˬ nya˗eu tsawˇ haˬ muiˬ˗eu cawˬ poˆ˗eu maˬ shaˬ˗eu uˬ taꞈ, gʼawˬ myahˇ ni cawˬ nya˗eu meh.

Kuiˇ laꞈ Pawˇluˆ Eˇpeˇsu meuˬ˗euˬ Ka li zaˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ ‘naw maꞈ nui nahˬ nui yu ahˇ˗eu laꞈ kʼoeˇ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗awˇ iˬ baˇ pyehˬ˗awˬ’ lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Eˇpeˇsu 4:32) Mehˇ nmˇ deuˬ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗awˇ aˬ cawˬ˗ahˇ caw ba naˇ, aˇ muˇ ziꞈ dah ni gʼeh laˇ˗awˇ mehˬ bawˬ jiˇ gm laˇ˗eu meh. Aˬ dui mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ maˬ ja kʼoeˬ, aˬ cawˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ naˇ leˇ ni maˬ ngehˬ˗eu uˬ taꞈ, ngehˬ niˇ gʼa˗eu geuꞈ geuꞈ˗ehˇ maˬ ngehˬ deuˬ. Teu loꞈ˗ehˇ jahˇ ngeh to˗aˬ, gaˇ dahˇ tsoeˬ˗awˇ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ, gʼaˬ biꞈ˗eu gaˇ kawˆ ngehˬ˗eu ma. (Dawˬdaˬ 12:18) Heu loꞈ˗ehˇ jahˇ naˇ aˇ muˇ muˇ lah ni Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ mˇ nya meh.

Gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ heu naˇ, ngehˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu mˇ˗eu jeˬ neh ya mˇ doˆ laꞈ meh lehˇ aˬ dui ya dzaw dzeuˇ˗euˬ ma. Aˬ dui gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ naˇ, aˬ dui˗ahˇ gaˬ˗awˇ nui ma jeˇ lo ni gʼeh˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. (Eˇpeˇsu 5:1) Heu naˇ aˇ muˇ˗ahˇ bi ziꞈ laˇ˗awˇ, mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ mˇ mawꞈ ni jiˇ laˆ noeˬ nehˬ˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ aˬ myah luꞈ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh leh jeh kaˇ˗euˇ.