Te wotowan ta lei taa de abi tjalihati da u, nöö di soni dë ta mbei u ta fii bunu. U ta fii bunu te u sabi taa sëmbë ta booko de hedi ku u. U di a ta bigi da u te wotowan ta lei taa de abi tjalihati fuu, nöö unfa useei sa lei taa u abi tjalihati da wotowan?

Wan sëmbë di abi tjalihati da sëmbë ta booko hën hedi ku wotowan, nöö a ta dë u si a dee soni dee a ta taki ku dee soni dee a ta du. Söwan sëmbë an ta du bunu da wotowan u di a abi bunu fasi nöö, ma u di a lobi de, söseei u di a ta fusutan unfa de ta fii. Ma di möön fanöudu soni, hën da di tjalihati di sëmbë ta abi da wotowan, da wan u dee fasi di di jeje u Gadu ta mbei sëmbë ko abi (Galasia 5:22, 23). Jehovah kë taa u abi tjalihati u wotowan. Fëën mbei boo luku unfa Jehovah ku Jesosi bi lei taa de abi tjalihati da sëmbë, söseei unfa u sa djeesi de.

Jehovah abi tjalihati u hii sëmbë, te kisi „dee sëmbë an ta dëën tangi” ku „dee hogihati sëmbë tuu” (Lukasi 6:35). U ta si di soni dë, u di „te di sonu fëën ta jabi, nöö a ta jabi da dee bunu sëmbë ku dee hogi wan tuu. Te tjuba fëën ta kai, a ta kai te dou a hii sëmbë, dee ta libi bunu nëën wojo ku dee an ta libi bunu nëën wojo tuu” (Mateosi 5:45). Dee sëmbë dee na ta biibi taa Jehovah hën mbei hii soni seei ta feni wini, u di a abi tjalihati u sëmbë, söseei de sa ta dë waiwai.

Wan fasi fa Jehovah lei taa a abi tjalihati u sëmbë, hën da di soni di a bi du da Adam ku Eva. Baka di Adam ku Eva du zöndu, hën de „tei figa uwii, hën de nai de miti u mbei soni u tapa de sen kamian”. Ma Jehovah bi sabi taa te de bi o libi a döösë u di djai u Eden, nöö de bi o abi koosu lai fanöudu di sa tjubi de sinkii möön bunu, u di a bi siba di goon, söseei u di „maka ku taku uwii” bi dë a di goon. Fëën mbei a lei taa a abi tjalihati da de, u di a mbei „langa koosu ku mbeti kakisa” da de.​—Kenesesi 3:7, 17, 18, 21.

Hii fa Jehovah abi tjalihati da „dee bunu sëmbë ku dee hogi wan tuu”, tökuseei a ta möön abi tjalihati da dee dinima fëën dee ta dini ën ku hii de hati. A di ten di Sakalia bi dë wan tjabukama u Gadu, wan ëngëli bi ta booko hën hedi, u di dee Isaëli sëmbë an bi ta mbei di Wosu u Jehovah a Jelusalen go dou möön. Jehovah bi haika andi di ëngëli bi taki, hën a piki ën „bunu soni ku soni di bi ta da kötöhati” (Sakalia 1:12, 13). Jehovah bi lei taa a abi tjalihati u di tjabukama fëën de kai Elia tu. Wan ten bi dë, di di tjabukama aki bi ta fii booko saka, söseei a bi ta fii taa a bi dë hën wanwan. Fëën mbei a bi hakisi Jehovah faa mbei a dëdë. Jehovah bi lei Elia taa a bi ta booko hën hedi ku di fasi fa a bi ta fii. Fëën mbei a bi manda wan ëngëli faa go dëën taanga. A bi piki Elia tu taa a dë ku ën. Di tjalihati di Jehovah bi abi da Elia, bi dëën taanga faa go dou ku di wooko fëën (1 Könu 19:1-18). Ma undi u dee dinima u Jehovah lei möön gaanfa taa a abi tjalihati u sëmbë, leti kumafa Jehovah bi lei taa a abi tjalihati u wotowan?

Di Jesosi bi dë a goonliba aki, sëmbë bi sa si taa a abi tjalihati u sëmbë. An bi ta gandji da sëmbë, söseei nöiti a bi pooba u duwengi sëmbë u de du andi a kë. A bi ta booko hën hedi ku wotowan. A bi  taki taa: „Haika e, dee sëmbë, ee wan sëmbë i dë fukafuka, i ko wei u dee lai dee i ta tja, nöö be i ko a mi e. Nöö mi o mbei i ko dë bööböö. . . . Biga di tii u mi an taanga e” (Mateosi 11:28-30). U di a bi abi sö wan tjalihati da sëmbë, mbei sëmbë bi ta waka nëën baka a hii së ka a bi nango. U di a bi abi tjalihati u de, mbei a bi ta da de soni u njan, a bi ta kula de, söseei a bi ta lei de „sömëni soni” fëën Tata.​—Maikusi 6:34; Mateosi 14:14; 15:32-38.

Jesosi bi ta fusutan unfa dee sëmbë bi ta fii, nöö a bi ta lei taa a abi tjalihati u de, söseei taa a bi ta hoi de a pakisei. Hii fa a bi ta taanga so juu, tökuseei a bi ta heepi hii sëmbë di bi ta ko nëën (Lukasi 9:10, 11). Pakisei di soni di bi pasa ku di mujëë di bi ta lasi buuu. A bi kë ko bëtë, nöö fëën mbei a bi panjan di koosu u Jesosi. Ma kumafa di wëti u Mosesi bi ta taki, nöö an bi musu du di soni dë, u di an bi limbo (Leifitiki 15:25-28). Andi Jesosi bi du? An bi gandji dëën. A bi ta si taa di mujëë bi ta fëëë, söseei a bi abi tjalihati dëën u di a bi ta tja sitaafu 12 jaa longi kaa. A bi piki ën taa: „Mujëë, di fa i si i biibi a mi tjika dë, hën wë mbei i feni heepi e. Nöö go fii, i böö u di siki bi ta sitaafu i dë” (Maikusi 5:25-34). Jesosi bi abi tjalihati u sëmbë tuutuu!

A dee woto dee u luku dë, u si taa ee u abi tjalihati u wotowan, nöö woo du soni u heepi de. U di Jesosi bi kë lei u unfa di soni aki dë fanöudu tjika, mbei a bi konda di woto u di Samalia womi di bi abi bunuhati. Fufuuma bi fufuu hii dee soni u wan Dju womi, de bi fon mën u kii, hën de disëën a bandja pasi. Wan Samalia womi di bi ta pasa, bi tjali da di Dju womi aki, hii fa Samalia sëmbë ku Dju sëmbë bi ta buuse deseei. U di a bi abi tjalihati da di womi, mbei a heepi di womi aki di bi kisi gaan makei. A bi buta deesi a dee kasikaasi fëën, hën a tjëën go a wan lantiwosu. Di Samalia womi bi paka di sëmbë di abi di lantiwosu faa luku di Dju womi, söseei a bi taa a bi o paka da woto soni di bi dë fanöudu jeti u de sa kula di womi.​—Lukasi 10:29-37.

Te u abi tjalihati u sëmbë, nöö a o heepi u fuu hoi wotowan a pakisei, nöö woo ta da de taanga ku dee soni dee u ta du, söseei ku dee soni dee woo ta taki. Di Bëibel ta taki taa: „Te wan sëmbë ta booko hën hedi pasa maaka, nöö a o lasi hati, ma te sëmbë ta fan a wan suti fasi ku ën, nöö a ta dë waiwai” (Nöngö 12:25). Te u abi tjalihati u wotowan ku te u abi bunuhati, nöö woo ta da de taanga ku dee soni dee u ta taki, nöö di soni dë o ta mbei de fii möön bunu. * (Luku di pisi a basu.) Te u ta fan suti ku de, nöö u ta lei taa u ta booko u hedi ku de. Di soni dë o mbei an taanga da de u hoi dou te fuka ta miti de a di libi.​—Nöngö 16:24.

Hii u tuu sa lei taa u abi tjalihati u wotowan, u di Gadu mbei u kumafa hënseei dë (Kenesesi 1:27). Di hedima u dee Loomë sodati de kai Julisi, di bi mbei de tja apösutu Paulosu go a Loomë, bi „libi bunu ku Paulosu. Biga a dëën pasi faa go a tela a dee mati fëën fu de sa sölugu ën”, di de bi dou a di kamian de kai Sidon (Tjabukama 27:3). Di di sipi ka Paulosu bi dë bi booko kaba a sösö, hën dee sëmbë u Malita bi ’kisi de ku wai’, söseei de bi zunta faja da de u de ta këndë faja (Tjabukama 28:1, 2). Dee sëmbë aki bi du wan bunu soni seei. Ma tökuseei, ee wan sëmbë kë u Jehovah ta wai ku ën, nöö a musu ta lei taa a abi tjalihati u wotowan hiniwan juu.

Jehovah kë taa di tjalihati di u abi da wotowan musu dë wan u dee fasi fuu. Fëën mbei a ta piki u taa u musu „a’ tjalihati u otowan” (Kolosën 3:12). Ma so juu a ta taanga u lei taa u abi tjalihati da wotowan. Faandi mbei u taki sö? A sa ta taanga da u fuu lei taa u abi tjalihati da sëmbë u di u ta sen, u di wa dë seiki nasö u di u ta pakisei useei nöö. Nasö a kan taa a ta taanga da u fuu lei taa u abi tjalihati da wan sëmbë di ta libi hogi ku u. Ma ee u ta hakisi Jehovah faa da u di santa jeje fëën, söseei ee u ta mbei möiti u djeesi ën, nöö a o heepi u fuu sa lei taa u abi tjalihati u wotowan.​—1 Kolenti 2:12.

Unfa u sa sabi andi u musu du fuu sa möön abi tjalihati u wotowan? I sa hakisi iseei taa: ’Mi ta haika bunu te wotowan ta fan u? Söseei mi ta pooba u fusutan unfa de ta fii ö? Mi ta si te wan sëmbë abi  heepi fanöudu ö? Un ten bi dë di lasiti pasi di mi lei wan sëmbë di an dë famii u mi nasö wan mati u mi, taa mi abi tjalihati fëën?’ Nöö buta maaka da iseei. Wan maaka di i sa buta da iseei, hën da fii musu ko sabi dee sëmbë dee i ku de ta hulu möön bunu, möönmöön dee sëmbë u di kemeente fii. A di fasi aki joo ko sabi un bookohedi de abi ku andi de abi fanöudu. Te i ko sabi dee soni aki, nöö pooba u libi ku de a wan fasi di ta lei taa i abi tjalihati u de, leti kumafa i bi o kë taa de du da i ee ju bi dë a de kamian (Mateosi 7:12). Te u kaba fëën i sa hakisi Jehovah faa heepi i, nöö a o mbei i feeni gaan bunu u di i ta mbei taanga möiti u lei taa i abi tjalihati u sëmbë.​—Lukasi 11:13.

Di apösutu Paulosu bi ta taki u dee soni dee bi ta mbei taa a dë wan bunu futuboi u Masa, nöö wan u dee soni dee a bi kai da tjalihati u sëmbë (2 Kolenti 6:3-6). Sëmbë bi lobi Paulosu u di a bi ta taki soni, söseei a bi ta du soni di ta lei taa a abi tjalihati u sëmbë. Nöö de bi ta fii taa a bi ta booko hën hedi ku de (Tjabukama 28:30, 31). Sö nöö a dë ku u tu. Ee u ta lei taa u abi tjalihati u wotowan, nöö woto sëmbë o kë ko sabi möön soni u di tuutuu lei. Te u ta lei taa u abi tjalihati u hii sëmbë, te kisi dee sëmbë dee ta libi hogi ku u seei, nöö di soni dë sa mbei de ko ta pakisei woto fasi, söseei de sa tooka de manii (Loomë 12:20). Kandë bakaten de o kë lei soni u Bëibel tu.

A di Paladëisi, hii sëmbë o abi tjalihati u wotowan. Woo lei taa u abi tjalihati u dee sëmbë dee o weki ko a libi baka. A sa kan taa sëmbë an bi lei so u de taa de abi tjalihati u de wan daka. A kan taa di soni aki o heepi de u de lei taa de abi tjalihati u wotowan tu. Ee fuu taki ën, nöö ee wan sëmbë an abi tjalihati u wotowan, söseei ee an ta heepi wotowan, nöö an o sa libi a di ten di di Könuköndë u Gadu o tii. Dee sëmbë dee ta lei taa de abi lobi ku dee sëmbë dee abi tjalihati u sëmbë nöö o sa libi u teego a di paladëisi (Psalöm 37:9-11). An dë u taki taa a o dë wan ten ka wa o ta fëëë möön, söseei ka bööböö libi o dë! Ma ufö di soni dë pasa, u sa feni wini te u ta lei taa u abi tjalihati u sëmbë. Na un fasi?

Di Bëibel ta taki taa: „Wan womi di ta libi bunu ku wotowan o feni wini” (Nöngö 11:17). Te wan sëmbë ta lei taa a abi tjalihati u wotowan, nöö sëmbë ta lobi ën, söseei de ta lei ën taa de abi tjalihati fëën tu. Jesosi bi taki taa: „Ku di wan seepi maaka di i ta maaka da otowan, nöö ku ën seei de o maaka da i tu” (Lukasi 6:38). Fëën mbei an ta taanga da wan sëmbë di abi tjalihati u wotowan faa feni bunu mati.

Apösutu Paulosu bi piki dee sëmbë u di kemeente u Efeise taa: „Un musu ta fii ku di otowan fii ta tjali ku ën. Un musu ta dëën paadon” (Efeise 4:32). Te hii dee sëmbë a di kemeente ta lei taa de abi tjalihati da wotowan, söseei taa de ta booko de hedi ku de, nöö dee sëmbë u di kemeente sa ta libi kuma wan famii. Wa bi o kë ta kuutu dee baaa ku dee sisa fuu, ta taki soni u de, ta mbei gaan sipootu ku de nasö ta taki soni di sa hati de. Ma u kë dë sëmbë di ta taki soni u heepi de nasö u da de taanga (Nöngö 12:18). Di soni dë o mbei taa woo sa ta dini Jehovah ku piizii a di kemeente.

U bi lei a di woto aki taa ee u abi tjalihati u wotowan, nöö a o dë u si a dee soni dee u ta taki ku dee soni dee u ta du. Te u ta lei taa u abi tjalihati u wotowan, nöö u ta djeesi di Gadu fuu Jehovah di lo’ sëmbë, söseei di lo’ u da sëmbë soni (Efeise 5:1). Di soni aki ta mbei taa u sa dë kuma wan famii ta dini Jehovah, söseei a ta da wotowan taanga u deseei ko ta dini ën tu. Fëën mbei boo du hii soni di u sa du, sö taa sëmbë sa si taa dee Jehovah Kotoigi da sëmbë di abi tjalihati u wotowan!