Genda ha biroho

Genda ha rukarra rw'ebirumu

Embabazi​—Omulingo Ogwolekwa omu Bigambo n’Omu Bikorwa

Embabazi​—Omulingo Ogwolekwa omu Bigambo n’Omu Bikorwa

ABANTU abandi obubatutwaza omu mulingo ogw’embabazi, twehurra kurungi muno. Kituhumuza kurora ngu nibatufaaho. Nk’oku kitusemeza abandi obubatugirra embabazi, hati naitwe nitusobara tuta kwega kwoleka embabazi?

Omuntu ow’embabazi afaaho abandi aihire ha mutima kandi kinu akyoleka omu bigambo n’omu bikorwa. Tagarukira ha kuba n’ekicumbi. Baitu atwaza abantu omu mulingo gw’embabazi habw’okuba nabagonza kandi nayetegereza omulingo barukwehurramu. Kandi ekirukukira obukuru, embabazi guli gumu ha miringo ey’ereetwa ekyana ky’omwoyo ogurukwera. (Abagaratiya 5:22, 23) Yahwe agonza tube bantu b’embabazi, nahabweki leka turole omulingo Yahwe n’Omwana we bolekeremu embabazi kandi turole n’omulingo tusobora kuhondera ekyokurorraho kyabo.

YAHWE W’EMBABAZI HA BANTU BOONA

Yahwe ayoleka abantu boona embabazi, otwaliremu n’abo “abatasima nababihire.” (Luka 6:35) Ekyokurorraho, Yahwe “izobalye alijwezesa ababihire nabasemiire, anagira enjura abahikiriire nabatahikiriire.” (Matayo 5:45) N’abantu abataikiriza ngu Yahwe nuwe yahangire ebintu byona nabo basobora kugasirwa ha mbabazi ze kandi batunga okusemererwa kuke.

Yahwe ekiyakoliire Adamu na Hawa nikyo kyokurorraho ekirukukirayo kwoleka ngu w’embabazi. Hanyuma ya Adamu na Hawa kusiisa, bakateraniza “amababi ag’emitoma nibekora ebyokweswekerra.” Baitu Yahwe akaba akimanyire ngu obubaragenda aheeru y’orugonjo, nibaija kwetaaga ebijwaro eby’okulinda emibiri yabo, habw’okuba ensi ekaba ekyenerwe kandi ijwiremu “amahwa namatojo.” Nahabweki Yahwe akabagirra embabazi yabakorra ‘eby’okujwara ebiraihire eby’emiguta.’​—Okubanza 3:7, 17, 18, 21.

N’obukiraaba ngu Yahwe w’embabazi ha “babihire nabasemire,” w’ebabazi muno ha baheereza be abesigwa. Ekyokurorraho, omu busumi Zakaliya obwakaba naheereza nka nabbi, maraika akakwatwaho habw’okuba Abaisareri bakaba balekere omulimo gw’okwombeka yekaru ya Yahwe omu Yerusalemu. Yahwe akahuliiriza maraika onu kandi akamugarukamu ‘n’ebigambo ebyembabazi kandi ebirukuhumuza.’ (Zakaliya 1:12, 13) Yahwe akatwaza na nabbi Eriya omu mulingo nugwo gumu. Haroho nabbi onu obuyayenubire kandi yahurra ali wenka yahika na hakusaba Yahwe kumwita. Yahwe akoleka ngu nafaaho enyehurra ya Eriya kandi yamutumira maraika kumugarramu amaani. Akongera yamugumiza ngu akaba atali wenka. Embabazi za Yahwe zikagumya Eriya kweyongera kukora omulimo gwe. (1 Ekyabakama 19:1-18) Baitu omu baheereza ba Yahwe boona, noha ow’osobora kugamba ngu nuwe yakizireyo kuhondera ekyokurorraho kya Yahwe eky’okwoleka embabazi?

YESU AKABA MUNTU W’EMBABAZI

Yesu obwakaba ali omu nsi, abantu baroraga omulingo yayolekaga embabazi. Akaba atali w’ekiniga kandi tiyahambirizaga abantu kukora ebyarukwenda. Akafaaho abandi kandi yagamba ati: “Mwije namberendi inywena abajwahire nabalemiirwe, nanyowe ndabahumuza. . . . Baitu ekikoligo kyange [tikirukulemeera].” (Matayo 11:28-30) Abantu bamuhonderaga buli hantu hoona, habw’okuba akaba ali w’embabazi. Habw’okuba akabakwatirwa embabazi, akabaha eby’okulya kandi yabegesa “ebigambo bingi” ebirukukwata hali Ise.​—Marako 6:34; Matayo 14:14; 15:32-38.

Yesu yayetegerezaaga enyehurra y’abantu kandi kinu kyamuleteraga kubatwaza omu mulingo ogw’embabazi kandi ogw’ekitiinisa. N’omu bwire obukyabaga kitanguhire, n’embabazi nyingi yakonyeraga omuntu weena anyakwizire namberaali. (Luka 9:10, 11) Tekerezaaho omukazi ow’akaba arwaire oburwaire bw’ekyejwiso. Akaba nagonza kukizibwa, nahabw’eki akakwata ha kijwaro kya Yesu. Baitu kusigikirra ha biragiro bya Musa, omukazi onu akaba atasemeriire kukora ekintu kinu habwokuba akaba atasemiire. (Ebyabalevi 15:25-28) Yesu akakora ki? Atamutabukire. Akaba narora ngu omukazi onu akaba natiina, kandi akamukwatirwa embabazi habw’okuba akaba amazire emyaka 12 nabonabonesebwa endwara enu. Akamugambira ati: “Omwisiki, okuikiriza kwawe nukwo kukukirize; oyegendere nobusinge, okirre kimu endwara yawe.” (Marako 5:25-34) Mali Yesu kaba muntu w’embabazi!

OMUNTU OW’EMBABAZI AKONYERA ABANDI

Omu byokurorraho ebiturozere, twegere ngu obuturukuba tuli b’embabazi, nitwija kukora ebintu ebirakonyera abandi. Yesu akagumya ensonga enu obuyabalizeho oruganikyo orw’Omusamaliya omurungi. Omusaija omu Omuyudaaya bakamwibaho ebintu bye, bamuteera, kandi bamusiga ha muhanda rubaju ali haihi kufa. Omusamaliya aw’akaba narabaho akamukwatirwa embabazi, n’obukiraaba ngu Abasamaliya n’Abayudaaya baali banoberengana. Embabazi zikamuletera kukonyera Omuyudaaya ow’akaba aine ebihuta. Akoogya ebihoya bye kandi yamutwara omunju y’abagonyi. Omusamaliya akasasura mukama w’ekikaro kurwaza Omuyudaaya onu kandi yaraganiza kusasura na sente ezindi eziraaba zeyongiireho.​—Luka 10:29-37.

Embabazi niziija kutuletera kutekerezeho abandi n’okubagarramu amaani, hatali omu bikorwa byonka baitu n’omu bigambo. Baibuli n’egamba eti: “Obujune obuba omu mutima gwomuntu buguinamya; baitu ekigambo ekirungi kigusemeza.” (Enfumo 12:25) Embabazi n’oburungi obubiratwekambisa kubaliza abandi ebigambo ebirukugarramu amaani, nitwija kubaletera kuba n’okusemererwa. * (Rora obugambo obuli hansi) Obuturabaza omu mulingo ogw’embabazi nitwija kwoleka ngu nitubafaaho kandi nibaija kwanguhirwa kugumira ebizibu.​—Enfumo 16:24.

NK’OKU OSOBORA KUBA MUNTU W’EMBABAZI

Itwena nitusobora kwoleka embabazi habwokuba Ruhanga akatuhanga omu kisisani kye. (Okubanza 1:27) Ekyokurorraho, Yulyo omukuru omu mahe ga Roma ow’akaba aine kutwara omukwenda Paulo Roma, ‘akatwaza Paulo omu mulingo ogw’embabazi kandi yamwikiriza kubungira enganjani ze’ obubahikire omu rubuga Sidoni. (Engeso Ezabakwenda 27:3) Obwato Paulo n’abantu abandi obubakaba balumu obubwacwekere bali omu rugendo, abantu ba Merita bakaboleka “embabazi ezitali zabantu bona” kandi bakabahembera omurro nukwo batagate. (Engeso Ezabakwenda 28:1, 2) Abantu banu bakakora ekintu ekirungi muno. Baitu omuntu kurora yasemeza Yahwe, asemeriire kwoleka embabazi obwire bwona hatali obumu n’obumu.

Yahwe nagonza embabazi kibe kicweka ky’obwomeezi bwaitu. Egi niyo ensonga habwaki natugambira ngu “mujwale” embabazi. (Abakolosai 3:12) Baitu tikyanguhire kwoleka embabazi obwire bwona. Habwaki? Obundi ensoni, kutiina, rundi kweyendeza bisobora kutulemesa kuba b’embabazi. Nikisobora n’okutugumira kwoleka embabazi abo abarukututwaza kubi. Baitu kakuba tusaba Yahwe kutuha omwoyo ogurukwera kandi tukalengaho kuhondera ekyokurorraho kye, naija kutukonyera kuba bantu b’embabazi.​—1 Abakolinso 2:12.

Nitusobora tuta kumanya ebitusemereriire kukoraho nukwo tukeyongera omu kwoleka embabazi? Banza oyekaguze: ‘Mpuliriza kurungi abandi nukwo nyetegereze enyehurra yabo? Ndengaho kumanya abandi obubaraaba nibagonza obukonyezi? Nkamalirra di kwoleka embabazi ha muntu atali munyabuzaale rundi atali munywani?’ Hati wetereho ebigendererwa, nk’okulengaho kumanya kurungi abantu abakwetoroire, kukira muno abo abali omu kitebe kyawe. Eki nikiija kukukonyera kumanya obulemeezi barukurabamu n’obukonyezi obubarukwetaaga. Ekintu ekindi, twaza abantu omu mulingo ogw’embabazi nk’oku wakugondeze bakutwaze. (Matayo 7:12) Ekyokumalirra, saba Yahwe akukonyere, kandi naija kukuha omugisa habw’amaani orukutekamu kuba muntu w’embabazi.​—Luka 11:13.

OMULINGO EMBABAZI ZIKWATAHO ABANTU

Omukwenda Paulo obuyabalizeeho ebintu abyamufoire muheereza murungi, kimu halibyo kikakaba embabazi. (2 Abakolinso 6:3-6) Abantu bagonzaaga Paulo habw’okuba yabazaaga kandi yakoraga ebintu eby’embabazi, kandi bahurraga ngu mali nabafaaho. (Engeso Ezabakwenda 28:30, 31) Omu mulingo nugwo gumu, obuturukuba tuli b’embabazi, abantu abandi nibasobora kugonza kwega amananu. Obutuba b’embabazi ha bantu boona otwaliremu n’abo abatutwaza kubi, nikisobora kubakwataho kandi kibaletere kuhindura ha ntekereza yabo. (Abarumi 12:20) Obundi hanyuma y’akasumi baligonza kwega Baibuli.

Omu Rugonjo rwa Ruhanga, buli muntu aliba w’ebabazi hali mutaahi we. Abalihumbuuka balitwazibwa omu mulingo ogw’embabazi, kandi abamu halibo guliba murundi gwabo ogw’okubanza kutwazibwa mulingo ogu. Kinu kiribaletera nabo kuba b’embabazi ha bantu abandi. Amananu gali, omuntu weena ow’atali w’embabazi kandi ow’atarukugonza kukonyera abandi taliikirizibwa kwikara hansi y’obulemi bw’Obukama bwa Ruhanga. Abantu abaine okugonza n’embabazi nubo bonka abaliikirizibwa kwikara omu Rugonjo rwa Ruhanga ebiro n’ebiro. (Zabuli 37:9-11) Halibayo obulinzi n’obusinge! Baitu n’akasumi ako katakahikire, nitusobora kugasirwa kakuba tuba b’embabazi. Omu mulingo ki?

EBIRUNGI EBIRUGA OMU KUBA B’EMBABAZI

Baibuli egamba ngu: “Omusaija [w’embabazi] akora kurungi obwomeezi bwe wenka.” (Enfumo 11:17) Abantu bagonza kwikara n’omuntu ow’embabazi, kandi nabo bakira kumutwaza omu mulingo ogw’embabazi. Yesu akagamba ati: “Endengo eyimulengeramu, nainywe muligerengerwamu.” (Luka 6:38) Nahabweki nikyanguha omuntu ow’embabazi kutunga abanywani kandi akaikara nabo.

Omukwenda Paulo akagambira Abakristaayo ab’omu kitebe eky’omu Efeso ati: “Mukoranganege kurungi inywenka nemitima yembabazi, nimuganyirangana.” (Abefeso 4:32) Boona abali omu kitebe obubaba b’embabazi kandi abarukufaaho abandi, ekitebe kiguma kandi kibamu obumu. Titwakugondeze kujumirra ab’oruganda bagenzi baitu, kubageya rundi kubabaliza ekintu ekirabasaliza n’obugwakuba omu mulingo gw’okusandaara. Oihireho, buli kimu ekiturukubaza kisemeriire kuba nikibagasira kandi nikibagarramu amaani. (Enfumo 12:18) Ekirarugamu, ab’omu kitebe nibaija kuheereza Yahwe n’okusemererwa.

Nk’oku turozere, embabazi guli mulingo ogutwoleka omu buli kimu ekitubaza n’ekitukora. Kandi obutuba n’embabazi, tuba nituhondera ekyokurorraho kya Yahwe Ruhanga eky’okugonza n’embabazi. (Abefeso 5:1) Kinu kiretera ekitebe kyaitu kuguma kandi kyekambisa n’abandi kuheereza Yahwe. Nahabweki leka tukole kyona ekirukusoboka kuba bantu b’embabazi nukwo abandi barole ngu Abakaiso ba Yahwe bantu b’embabazi!

^ kac. 13 Nitwija kubazaho oburungi omu kimu ha bicweka ebirahonderaho ebirukubazaaho emiringo ey’ereetwa omwoyo gwa Ruhanga.