Ghenda ahali omwatsi

Ghenda ahali ebirimo

Sikaya Endegheka ya Nyamuhanga ey’Obutheke

Sikaya Endegheka ya Nyamuhanga ey’Obutheke

“Abo Nyamuhanga abirimathania haghuma, sihabye mundu oyukaghabulhabo.”​—MARIKO 10:9.

ESYONYIMBO: 131, 132

1, 2. Abaebrania 13:4 hatholere ihathuhira mw’omuhwa w’erikolhaki?

ITHWE bosi thwanzire erisikya Yehova. Yutholere erisikibwa, kandi nayu athi iniakendi thusikya. (1 Samweli 2:30; Emisyo 3:9; Eribisulirwa 4:11) Kandi anzire ithwasikya abandi bandu, ng’eky’erileberyako abathabali b’ekihugho. (Abanya Roma 12:10; 13:7) Aliwe hane eyindi nzira aho thutholere ithwakangania erisikya. Omwa butheke.

2 Omukwenda Paulo mwahandika athi: “Abandu bosi bakenge eriherukya n’engyingo yabo yibye yabo ibobene-bene.” (Abaebrania 13:4) Hano Paulo syabya akakania buyira okwa butheke. Abya iniakabwira Abakristayo athi batholere ibasikya obutheke, ni bugha ambu, eribulhangira ng’ekindu ky’obughuli. Nawu ku wukanalhangira wuthya obutheke, kutsibu-tsibu obwawu wamabya iwuna bulimu?

3. N’ihabulha lyahi likulhu eryo Yesu aha? (Lebaya ekisasani ekiri okw’itsuka.)

3 Wamalhangira obutheke ng’ekindu ky’obughuli, wukabya iwukakwama eky’erileberyako ekyuwene. Yesu iyuwene-wene mwasikya obutheke. Abafarisayo babere bakamubulya okw’ikomolha, mwabugha ekya Nyamuhanga abya iniabiribugha okwa butheke bw’erimbere: “Omundu asyasigha ise na nyinya wiwe, n’ababiri basyabya mubiri mughuma.” Yesu mwongerako athi: “Abo Nyamuhanga abirimathania haghuma, sihabye mundu oyukaghabulhabo.”​—Soma Mariko 10:2-12; Enzuko 2:24.

4. Ekighendererwa kya Yehova busana n’obutheke kyabya ini kyahi?

4 Yesu mwalighirana n’eky’eribya Nyamuhanga iyuwatsukisaya obutheke kandi ngoku obutheke sibutholere bukathwika. Nyamuhanga abere akatsukisya obutheke bw’erimbere, mwathabwira Adamu na Eva athi ibakomolhana. Omwakanya k’ekyo, ekighendererwa kiwe kyabya “ababiri” eribya haghuma kera na kera.

EBYAHINDULHA OBUTHEKE HABW’OBUTHUKU BUKE

5. Olhuholho mulhwahamba lhuthi okwa butheke?

5 Wunasi ngoku, Adamu abere abirihalya, emyatsi mingyi muyahinduka. Enguma y’okwa syombinduka esyo yabya ey’ey’abandu eritsuka eriholha, kandi embinduka eyo muyahamba okwa butheke. Omukwenda Paulo mwasoborera Abakristayo athi olhuholho lhukathwa embeta kandi athi oyuwamasighalha akabya iniali bwiranda erithasy’ingira omwa butheke.​—Abanya Roma 7:1-3.

Emighambo yikathukanganaya ngoku Nyamuhanga abya akalhangira obutheke mwa bw’obughuli

6. Emighambo ya Musa yikathukangirirayaki okwa malengekania agho Nyamuhanga awithe okwa butheke?

6 Emighambo eya Nyamuhanga aha Abaisraeli muyasoborera buuli ebihambire okwa butheke. Ng’eky’erileberyako, omulhume Omuisraeli mwalighirwa eribya n’abakali abalhabire okwa mughuma. Erithahya bakali bangyi lyabya irineho Nyamuhanga athali aha n’Emighambo. Aliwe, Emighambo muyatheya abakali n’abaana okw’ikolhwa nabi. Ng’eky’erileberyako, Omuisraeli iniakabya amathahya omukobe n’enyuma waho akathahya omukali w’akabiri, iniatholere erilholha embere eriha ow’erimbere ebiyithawa biwe. Nyamuhanga iniakamuyithaghako erilholha embere erimutheya n’erimutsomana. (Eriluayo 21:9, 10) Munabwire sithukiri omwa Mighambo ya Musa. Aliwe yikathukanganaya ngoku Nyamuhanga abya akalhangira obutheke mwa bw’obughuli bunene. Ahathe erithika-thika eki kikathuwathikaya erisikya obutheke.

7, 8. (a) Emighambo ya Musa muyabugha yithiki okw’ikomolha erikwamana na Eryibuka Ebihano 24:1? (b) Yehova akalhangira athi erithwa embeta?

7 Emighambo muyabugha yithiki okw’ikomolha? Nomwakine indi Yehova syabya awithe ekighendererwa eky’omulhume n’omukali erikomolhana, Emighambo iyikalighira omulhume Omuisraeli erikomolha mukali wiwe amamubana ‘kw’obulema omw’isi wiwe.’ (Soma Eryibuka Ebihano 24:1.) Emighambo muyithasoborera ‘obulema obo’ nga bw’obwahi. Aliwe, kyangabya ikyabya kindu ky’esisoni kutse ekikalire kutsibu isi kandu kake buyira. (Eryibuka Ebihano 23:14) Eky’obulighe, omwa buthuku bwa Yesu, Abayuda bangyi ibakakomolha abakali babu oko “myatsi mithya-mithya.” (Matayo 19:3) Sithwanzire nahake eribya n’amalengekania awali ng’ayo.

8 Omwa buthuku bw’omuminyereri Malaki, omulhume iniakakomolha omukali wiwe w’erimbere, obundi akanza erithahya oyukine mulere oyuthekolera Yehova. Aliwe Nyamuhanga mwakangania ndeke-ndeke ng’akalhangira athi erithwa embeta. Mwabugha athi: “Ngakwa erikomolha ly’obusu.” (Malaki 2:14-16) Amalengekania wa Nyamuhanga okwa butheke abya iniakine ngoku anabya okwa nzuko omughulhu abugha athi omulhume “asyalhanda okwa mukali wiwe, neryo basyabya mughuma.” (Enzuko 2:24) Na Yesu mwasighika amalengekania wa Thatha wiwe okwa butheke omughulhu abugha athi: “Abo Nyamuhanga abirimathania haghuma, sihabye mundu oyukaghabulhabo.”​—Matayo 19:6.

ENZUMWA NGUMA NYISA Y’ERITHWA EMBETA

9. Ebinywe bya Yesu ebiri omu Mariko 10:11, 12 bikamanyisayaki?

9 Abandi banganabulya, ‘Mbwino hane enzumwa eyangaleka Omukristayo iniathwa embeta n’erithasyingira omwa bundi butheke?’ Yesu mwabugha athi: “Omundu oyukahigha omukali wiwe akahikya owundi mukali iniakasingira. Kandi omukali oyukalhua okw’iba wiwe akahikibwa n’owundi mulhume iniakasingira.” (Mariko 10:11, 12; Luka 16:18) Ahathe erithika-thika Yesu abya asikirye obutheke, kandi inianzire n’abandi ibakolha ekyo. Omundu amakomolha mukali wiwe omuthaleghulha n’erithahya owundi, akabya iniamasingira. Kwa kine kithya n’okwa mukali amakikolha oku mwira wiwe omuthaleghulha. Ekyo kiri kithya kundi erikomolha lisa siriri leka obutheke bukahwaho. Nyamuhanga akabya iniakinalhangira ababiri abo ‘ng’omubiri mughuma.’ Kandi Yesu mwabugha athi omulhume amakomolha mukali wiwe oyuthalyasingira, ikyanganaleka omukali iniawa omwa kibi ky’obusingiri. Kyangasa kithi? Okwa buthuku obo, omukali oyuwabirikomolhwa inianganayowa athi atholere erithasyathahibwa nuku angabana oyukamusighika omwa by’esyosente. Obutheke ng’obo ibukendibya ini busingiri.

10. Ni nzumwa yahi nguma nyisa eyangaleka Omukristayo iniathwa embeta n’eribya iniangana thasyingira omwa bundi butheke?

10 Yesu mwakangirirya athi hali nzumwa nguma nyisa eyangaleka ihabya erithwa embeta: ‘Naghe ngababwira nyithi omundundi oyukakomolha mukali wiwe, buthe busana n’erisingira, akahikya owundi mukali, iniakasingira.’ (Matayo 19:9) Enzumwa iya n’eyo mwakania kuyo omw’Ikangirirya liwe ly’okwa Kithwe. (Matayo 5:31, 32) Engendo syosi ibiri, Yesu mwahulha ‘obusingiri.’ Obusingiri mwanganabya ebibi ng’oburaghane, obumalaya, abathe omwa butheke erikolha emyatsi y’engyingo, ab’olhubutho lhughuma erikolha emyatsi y’engyingo, n’emyatsi y’engyingo n’ebisoro. Ng’eky’erileberyako, omulhume oyuli omwa butheke amasingira, mukali wiwe anganathwamu nga habye erithwa embeta kutse eyihi. Amathwamu erikomolha, Nyamuhanga isyendi thasyabalhangira ng’abathahenie.

11. Busana naki Omukristayo anganathwamu erithend’ithwa embeta nomwakine indi omwanze wiwe mwakasingira?

11 Wukiminye ngoku Yesu mwathabugha athi oyuli omwa butheke amasingira, oyuthalyasingira atholere iniathwa embeta. Ng’eky’erileberyako, omukali anganathwamu eribya na mwira wiwe oyuwabirisingira. Busana naki? Anganabya iniakina mwanzire n’eribya inianzire erimughanyira n’erikolha haghuma eryuwania obutheke bwabu. Kandi omukali amathwa embeta n’erithend’ingira omwa bundi butheke, iniangana thunga ebitsibu birebe. Ng’eky’erileberyako, iniakendi bana athi ebiyithawa biwe by’ekinyamubiri n’eby’emyatsi y’engyingo? Anganabya omo mbwera? Erithwa embeta likendi hamba lithi okwa baana biwe? Mbwino kikendyongera erimukalira eribakulirya omwa kwenene? (1 Abanya Korinto 7:14) Ahathe erithika-thika, oyuthalyasingira oyulyathwamu erithwa embeta anganabana ebitsibu ebikalire.

12, 13. (a) Ni kyahi ekyabya omwa butheke bwa Hosea? (b) Ni kyahi ekyaleka Hosea iniasubulya Gomeri, kandi thwang’ighaki okwa butheke bwiwe?

12 Eky’erileberyako ky’omuminyereri Hosea kikaleka ithwaminya amalengekania wa Nyamuhanga okwa butheke. Nyamuhanga mwabwira Hosea athi athahaye omukali oyukahulhawamo Gomeri, oyuwabya “mukali w’olhuthetho” kandi angabere “n’abaana b’olhuthetho.” Gomeri na Hosea mubabutha omwana w’obulhume. (Hosea 1:2, 3) Enyuma waho, Gomeri mwabutha ow’obukali n’owundi ow’obulhume, obundi okwa wundi mulhume. Nomwakine indi Gomeri mwasingira mirundi mingyi, Hosea mwabya nayu. Erighunzerera, mwasighania Hosea, amabya mukobe. Aliwe, Hosea mwayamughulha. (Hosea 3:1, 2) Yehova mwakolesya Hosea erikangania ngoku mwaghanyira Abaisraeli ngendo nyingyi nomubana muleghulhako n’eriramya esindi nyamuhanga. Obutheke bwa Hosea bukathweghesayaki?

13 Oyo Omukristayo ali nayu omwa butheke amasingira, Omukristayo oyuthalyasingira yuwangathwamu. Yesu mwabugha athi oyuthalyasingira yuwangabya n’enzumwa eyihikire ey’erithwa embeta n’erithasyingira omwa bundi butheke. Aliwe, sikyangabya kibi oyuthalyasingira amathwamu erighanyira oyo bali nayu omwa butheke. Hosea mwasubulya Gomeri. Abere abirisubana na Hosea, Hosea mwamubwira athi isyathasyakesaya n’owundi mulhume. Ahabw’akathuku, Hosea “mwathakolha emyatsi y’engyingo” na Gomeri. (Hosea 3:3, omwatsi ahikwa omwa NW) Aliwe enyuma waho, Hosea atholere eribya imwasubana na mukali wiwe omw’ithasyakolha nayu emyatsi y’engyingo kandi. Eki kyakanganaya ngoku Nyamuhanga abya inianayitheghekire erithasyaligha Abaisraeli n’erilholha embere eribya bughuma nabu. (Hosea 1:11; 3:3-5) Eki kikathweghesayaki okwa butheke munabwire? Oyuthalyasingira amatsuka erithasyakolha emyatsi y’engyingo n’oyulyasingira, ekyo ikikendi kangania ngoku abirimughanyira. (1 Abanya Korinto 7:3, 5) Neryo ihakendibya isihakiri enzumwa eyitholere ey’erithwa embeta. Neryo, omulhume na mukali wiwe batholere ibakolera haghuma n’eriwathikania erilhangira obutheke ngoku Nyamuhanga akabulhangira.

SIKAYA OBUTHEKE NOMUHANGABYA EBITSIBU EBIKALIRE

14. Erikwamana na 1 Abanya Korinto 7:10, 11, ni byahi ebyanganabya omwa butheke?

14 Abakristayo abosi batholere ibasikya obutheke nga Yehova na Yesu ku bakakolha. Aliwe, hakanayira abandi ibathakolha ekyo, kundi ithwe bosi sithuhikene. (Abanya Roma 7:18-23) Neryo isikyathuswekaya thukaminya ngoku Abakristayo ab’erimbere mubanathunga ebitsibu ebikalire omwa matheke wabu. Paulo mwahandika athi “omukali syalhue okw’iba wiwe.” Aliwe ihakanayira ekyo ikyabya.​—Soma 1 Abanya Korinto 7:10, 11.

Abathahenie banga sabulha bathi obutheke bwabu? (Lebaya enungu 15)

15, 16. (a) Abathahenie batholere ibabya n’ekilhubirirwaki omwa butheke mukabya ebitsibu, kandi busana naki? (b) Eki kikahamba kithi okwa yuli omwa butheke n’oyuthekolera Yehova?

15 Paulo mwathasoborera emibere eyangaleka abathahenie ibaghabulhana. Aliwe ekya thwasi, si kyabya kitsibu ng’eribugha wuthi omulhume mwakasingira. Ku kyabya iky’ekyo, omukali angabere n’enzumwa y’erithwa embeta n’erithasyathahibwa. Paulo mwahandika athi omukali oyukalhuamu “isyaswahikibawa, kutse aswasangana n’iba wiwe.” Neryo Nyamuhanga abya iniakinabathwalha ng’abathahenie. Paulo mwabugha athi omwa butheke nomumwangabya ebitsibu ebiri bithi, hamabya isihali oyuwabirisingira, batholere ibalhubirira erisubanamu, ni bugha ambu, erighunzaho ebitsibu n’eribya haghuma. Ibanganasaba abasyakulhu b’obuwathikya. Abasyakulhu isibendibya na lhuhandi, aliwe ibakendi habulha omw’ikolesya e Biblia.

16 Kandi ibbwa, Omukristayo amabya iniali omwa butheke n’oyuthekolera Yehova? Omwa butheke bwabu mwamabya ebitsibu, banatholere ibaghabulhana? Ngoku kyanabiribuwa, e Biblia yikabugha yithi obusingiri y’enzumwa nyisa eyangaleka ihabya erithwa embeta. Aliwe e Biblia siyiryahulha ebyangaleka ihabya erighabulhana. Paulo mwahandika athi: “Omukali oyuwithe iba oyuthikirirye, n’iba akaligha erikalha nayu, omukali oyo syalhuemo.” (1 Abanya Korinto 7:12, 13) Eki kikakolha namunabwire.

17, 18. Busana naki abandi Bakristayo babirithwamu eribya omwa butheke nomubanawithe ebitsibu ebikalire?

17 Aliwe, hakanayira “iba oyuthikirirye” iniakangania ngoku ‘syalighire erikalha’ na mukali wiwe. Ng’eky’erileberyako, anganabya iniakamukolha nabi kutsibu, iniahika okw’iyowa engebe yiwe iyiri omwa kabi. Omulhume anganaghana erimusighika n’eka yiwe kinyamubiri, kutse erimulemesya erikolera Nyamuhanga. Omwa mibere ng’eyo, omukali Omukristayo iniangana thwamu athi, omulhume nomwanga bugha athiki, ‘syalighire erikalha’ nayu kandi ngoku kitholere iyo erilhuamu. Aliwe abandi Bakristayo abali omwa mibere ng’eyo babirithwamu eribya n’abanze babu. Babiriyiyinia n’erilengaho eryuwania obutheke bwabu. Busana naki ibathwamu erikolha ekyo?

18 Abathahenie abali omwa mibere ng’eyo bamaghabulhana, ibakendibya ibakinaghanzawa ng’abatheke n’eribana ebitsibu ebya thulyakanayako. Omukwenda Paulo mwaha n’eyindi nzumwa eyangaleka abathahenie ibabya haghuma. Mwahandika athi: “Kusangwa iba oyuthikirirye akalighawa na Nyamuhanga busana n’omukali wiwe, kandi omukali oyuthikirirye akalighawa na Nyamuhanga busana n’iba wiwe. Bithe bithya, abaana benyu bangabya haali oku Nyamuhanga, nikwa lino bali hakuhi na Nyamuhanga.” (1 Abanya Korinto 7:14) Abakristayo bangyi babirithwamu eribya n’omwanze oyuthekolera Yehova n’omwa mibere eyikalire kutsibu. Abo bali nabu omwa butheke bakabya bakathwamu eribya Bema ba Yehova bakatsema eribya imubathwamu erithendi sighania amatheke wabu.​—Soma 1 Abanya Korinto 7:16; 1 Petero 3:1, 2.

19. Busana naki omwa kithunga ky’Ekikristayo mune amatheke mangyi awuwene?

19 Yesu mwaha erikunga erihambire okw’ithwa embeta, n’omukwenda Paulo mwahabulha okw’ighabulhana. Abosi banza abaghombe ba Nyamuhanga ibasikya obutheke. Munabwire erithimba omwa kihugho kyosi, hane amatheke mangyi awuwene omwa kithunga ky’Ekikristayo. Omwa kithunga kyenyu mwanganabya imune abatheke bangyi abatsemire, abiba abathaleghulha abanzire abakali babu n’abakali ab’olhwanzo abasikirye bira babu. Abosi bakakanganaya ngoku obutheke bwanganahebwa ekitsumbi. Kandi thwangana tsema kundi esyomiliyoni sy’abalhume n’abakali bathahibwa banemukangania ngoku ebinywe bya Nyamuhanga bino bihikire: “Busana n’omwatsi oyu omundu asyasighania ise na nyinya, asyalhanda oko mukali wiwe, n’ababiri abo basyabya mughuma.”​—Abanya Efeso 5:31, 33.