1, 2. Ko e heigoa kua omoomoi he Heperu 13:4 ke taute e tautolu?

KUA manako oti a tautolu ke fakalilifu a Iehova. Lata a ia ke fakalilifu e tautolu, ti mavehe a ia to fakalilifu mai foki e ia a tautolu. (1 Samuela 2:30; Tau Fakatai 3:9; Fakakiteaga 4:11) Manako foki a ia ki a tautolu ke fakalilifu e falu tagata, tuga e tau tui ne mua. (Roma 12:10; 13:7) Ka e ha ha i ai e faahi kua lata a tautolu ke fakakite pauaki e fakalilifu. Ko e fakamauaga.

² Tohi he aposetolo ko Paulo: “Kia eke e mutolu ke mitaki he fai hoana e tau tagata oti kana, mo e mohega foki kua nakai fakakelea.” (Heperu 13:4) Nakai talahau noa ni a Paulo hagaao ke he fakamauaga. Tala age a ia ke he tau Kerisiano kua lata a lautolu ke fakalilifu e fakamauaga, kakano ke onoono ki ai ko e mena uho lahi. Pihia nakai e onoonoaga haau ke he fakamauaga, mua atu ke he fakamauaga ni haau kaeke kua mau a koe?

3. Ko e heigoa e fakatonuaga aoga hagaao ke he fakamauaga ne talahau e Iesu? (Kikite fakatino he kamataaga.)

³ Ka onoono a koe ke he fakamauaga ko e mena uho lahi, kua muitua e koe e fakafifitakiaga mitaki lahi. Fakalilifu e Iesu e  fakamauaga. Mogo ne hūhū e tau Farasaio hagaao ke he tau vevehe, totoku e ia e mena ne talahau he Atua hagaao ke he fakamauaga fakamua: “Ko e mena ia ke toka ai he tane hana matua tane mo e hana matua fifine, ka e fakalataha mo e hana hoana, To eke ni a laua mo tino taha.” Lafi e Iesu: “Ko ia kua fakalataha he Atua, aua neke vevehe he taha tagata.”​—Totou Mareko 10:2-12; Kenese 2:24.

4. Ko e heigoa e finagalo ha Iehova ma e fakamauaga?

⁴ Talia e Iesu ko e Atua ne fakatū e fakamauaga ti kua lata e fakamauaga ke tumau tukulagi. He fakatokatoka he Atua e fakamauaga fakamua, nakai tala age a ia ki a Atamu mo Eva ke tau vevehe. Ka ko e finagalo haana ma “laua” ke tumau tukulagi e fakamauaga.

5. Lauia fēfē e fakamauaga ha ko e mate?

⁵ Ka e iloa e koe, he mogo ne agahala a Atamu, loga e mena ne hiki. Taha he tau hikiaga ia ne kamata e tau tagata ke mamate, ti lauia ai e fakamauaga. Fakamaama he aposetolo ko Paulo ke he tau Kerisiano to fakaoti e fakamauaga ke he mate ti tokanoa e hoa ne moui ke liu mau.​—Roma 7:1-3.

6. Ko e heigoa kua fakaako mai he Fakatufono faka-Mose hagaao ke he onoonoaga he Atua ke he fakamauaga?

⁶ Ko e Fakatufono ne tuku age he Atua ki a Isaraela ne ha ha i ai e tau vala tala hagaao ke he fakamauaga. Ma e fakatai, ko e tagata taane Isaraela ne fakaatā ke loga e hoana. Ko e aga fakamotu nei ne taute fakamua to foaki he Atua e Fakatufono. Ka e puipui he Fakatufono e tau fifine mo e tau fanau mai he ekefakakelea. Ma e fakatai, ka mau e tagata taane Isaraela ke he fekafekau ti fai hoana ke uaaki he mogo fakamui, lata agaia a ia ke leveki e tau manako he hoana fakamua haana tuga fakamua. Manako e Atua ke fakatumau a ia ke puipui mo e leveki e hoana fakamua haana. (Esoto 21:9, 10)  Nakai muitua e tautolu e Fakatufono faka-Mose he vahā nei. Ka e fakaako ai ki a tautolu kua onoono e Atua ke he fakamauaga ko e mena uho lahi. Lagomatai mooli he mena nei a tautolu ke fakalilifu e fakamauaga.

7, 8. (a) Ko e heigoa ne talahau he Fakatufono hagaao ke he tau vevehe ia Teutaronome 24:1? (e) Fēfē e onoonoaga ha Iehova ke he tau vevehe?

⁷ Ko e heigoa ne talahau he Fakatufono hagaao ke he tau vevehe? Pete he nakai finagalo a Iehova ke he hoana mo e taane ke tau vevehe, ne fakaatā he Fakatufono e tagata taane Isaraela ke tau vevehe mo e hoana haana ka “kitia ai e ia ha mena kelea kia ia [hoana].” (Totou Teutaronome 24:1.) Nakai fakamaama he Fakatufono e kakano ke he “ha mena kelea.” Ka e liga ko e mena fakalialia po ke hagahaga kelea lahi ne nakai ko e tau mena fakaita ikiiki. (Teutaronome 23:14) Momoko ai, he vahā ha Iesu ne tokologa e tau Iutaia ne tau vevehe mo e tau hoana ha lautolu “ha ko e tau mena oti.” (Mataio 19:3) Nakai manako mooli a tautolu ke feaki e aga ia.

⁸ He vahā he perofeta ko Malaki, ko e aga he tagata taane ke tau vevehe mo e hoana fakamua haana ka e mau ke he fifine fuata ne nakai fekafekau ki a Iehova. Ka e talahau fakamahino he Atua e onoonoaga haana ke he tau vevehe. Pehē a ia: “Kua vihiatia e au e tiaki hoana.” (Malaki 2:14-16) Ko e onoonoaga he Atua ke he fakamauaga ne nakai hiki tali mai he kamataaga, he pehē a ia ko e tagata taane to “pipiki ke he hana hoana; ti eke ai a laua mo tino taha.” (Kenese 2:24) Lalago e Iesu e onoonoaga nei he Matua haana ke he fakamauaga he pehē a ia: “Ko ia kua fakalataha he Atua, aua neke vevehe he taha tagata.”​—Mataio 19:6.

9. Ko e heigoa e kakano he tau kupu ha Iesu ia Mareko 10:11, 12?

⁹ Falu ne liga hūhū, ‘Fai kakano nakai ma e Kerisiano ke tau vevehe ti liu ke mau?’ Mailoga e talahauaga ha Iesu: “Ko e tagata kua tiaki [tau vevehe] hana hoana, mo e hoana ke he taha, kua faivao a ia kia ia. Kaeke foki ke tiaki [tau vevehe] he fifine hana tane, mo e tane ke he taha, kua faivao tuai a ia.” (Mareko 10:11, 12; Luka 16:18) Maaliali ai, fakalilifu e Iesu e fakamauaga ti manako a ia ke he falu ke taute pihia. Ka tau vevehe e tagata taane mo e hoana fakamooli haana ti liu faihoana, kua taute e ia e mahani faivao. Pihia foki ke he fifine kua tau vevehe mo e taane fakamooli haana. Ha ko e tau vevehe hokoia kua nakai fakaoti e fakamauaga. Onoono agaia e Atua ke he hoa mau ko e “tino taha.” Pehē foki a Iesu ko e tagata taane ne tau vevehe mo e hoana nakai agahala haana, to hagahaga kelea e hoana ke taute e mahani faivao. Puhala fe? Ke he vahā ia, liga logona hifo he fifine ne kua tau vevehe na lata a ia ke liu fai taane ha ko e tau tuaga fakatupe. Tatai e fakamauaga ia mo e mahani faivao.

10. Ko e heigoa e kakano hokoia ka tau vevehe e Kerisiano mo e tokanoa ke liu mau?

¹⁰ Fakaako e Iesu taha e kakano ka maeke  e tagata ke tau vevehe: “Ke tala atu foki e au kia mutolu, ko ia kua tiaki hana hoana, ka e nakai faivao a ia, ti hoana ke he taha, kua faivao a ia; ko ia foki ka fai hoana kia ia kua tiaki kua faivao a ia.” (Mataio 19:9) Talahau e ia e manatu taha ia he Lauga he Mouga. (Mataio 5:31, 32) He tau magaaho ua ia, hagaao a Iesu ke he “faivao.” Liga putoia ai he tau agahala e mahani feuaki, fakataka, mahani fakataane mo e fifine he tau tagata ne nakai mau, mahani sotoma, mo e mahani feuaki he manu. Ma e fakatai, kaeke ke taute he tagata taane ne kua mau e mahani feuaki, maeke e hoana haana ke fifili ke tau vevehe po ke nakai tau vevehe mo ia. Ka tau vevehe a ia mo e taane, to nakai liu e Atua ke onoono ki a laua ko e taane mo e hoana.

11. Ko e ha ne liga fifili e Kerisiano ke nakai tau vevehe pete ka taute he hoa haana e mahani feuaki?

¹¹ Mailoga kua nakai pehē a Iesu ka taute he tagata kua mau e mahani feuaki, kua lata e hoa nakai agahala ke tau vevehe. Ma e fakatai, liga fifili e hoana ke mau agaia ke he taane haana pete kua taute he taane haana e mahani feuaki. Ko e ha? Liga ofania agaia e ia e taane ti liga makai a ia ke fakamagalo mo e gahua mo e taane ke fakaholo ki mua e fakamauaga ha laua. Ka tau vevehe a ia ti nakai liu ke mau, to fehagai a ia mo e falu mena uka. Ma e fakatai, ka e kua e haana a tau koloa fakatino mo e tau manako fakataane mo e fifine? To matimati nakai a ia? To lauia fēfē e tau fanau haana ha ko e tau vevehe? To uka lahi kia ke feaki e tau fanau he kupu mooli? (1 Korinito 7:14) Maaliali ai, ko e hoa nakai agahala ne fifili ke tau vevehe to moua e tau mena uka hagahaga kelea.

12, 13. (a) Ko e heigoa e mena ne tupu ke he fakamauaga ha Hosea? (e) Ko e ha ne liuaki e Hosea a Komeri, ti ko e heigoa ne fakaako e tautolu mai he fakamauaga haana?

¹² Ko e mena ne tupu ke he perofeta ko Hosea ne lahi e mena ne fakaako ki a tautolu hagaao ke he onoonoaga he Atua ke he fakamauaga. Tala age e Atua ki a Hosea ke mau e fifine ne higoa ko Komeri ne eke mo “fifine faivao” po ke fakataka, ti fanafanau e “tau tama faivao.” Fanau e Komeri mo Hosea e tama taane. (Hosea 1:2, 3) Fakamui, taha e tama fifine ti taha e tama taane ha Komeri na liga mo e taha tagata taane kehe. Pete he lagaloga e faivao ha Komeri, ne tumau ni e hoana e Hosea a ia. Fakahiku, ne tiaki e Komeri a Hosea ti eke mo fifine fakatupa. Ka e fakafua mai agaia e Hosea a ia. (Hosea 3:1, 2) Fakaaoga e Iehova a Hosea ke fakakite na fakamagalo lagaloga e Ia a Isaraela he mole e nakai mahani fakamooli he motu ki a Ia mo e tapuaki ke he falu atua. Ko e heigoa ka fakaako e tautolu mai he fakamauaga ha Hosea?

¹³ Ka taute he hoa Kerisiano e mahani feuaki, lata he hoa haana ne nakai agahala ke taute e fifiliaga. Pehē a Iesu ko e hoa ne nakai agahala to fai kakano kua latatonu ke tau vevehe ti tokanoa ke liu mau. Ka e nakai hepe ka fifili e hoa nakai agahala ke fakamagalo e hoa haana. Liuaki e Hosea a Komeri. He mole e liu a ia ki a Hosea, tala age a Hosea ki a ia, nakai lata a ia ke momohe mo e ha tagata taane. Fai magaaho ne nakai fakalataha a Hosea mo Komeri ke he mahani fakataane mo e fifine. (Hosea 3:3) Ka ko e mogo fakamui, ne liu a Hosea momohe mo e hoana haana. Fakakite he mena nei e makai he Atua ke liu talia mai e tau Isaraela mo e  matutaki e fakafetuiaga haana mo lautolu. (Hosea 1:11; 3:3-5) Ko e heigoa he mena nei kua fakaako ki a tautolu hagaao ke he fakamauaga he vahā nei? Ka liu e hoa nakai agahala ke momohe mo e hoa agahala, fakakite he mena ia ko e hoa ne nakai agahala kua fakamagalo e hoa haana. (1 Korinito 7:3, 5) Ti nakai liu mogoia ke fai kakano kua lata ke tau vevehe. Mole ia, kua lata e taane mo e hoana ke gahua tokoua mo e felagomataiaki ke onoono ke he fakamauaga mai he puhala he Atua.

14. Hagaao ke he 1 Korinito 7:10, 11, ko e heigoa kua liga tupu ke he fakamauaga?

¹⁴ Kua lata e tau Kerisiano oti ke fakalilifu e fakamauaga tuga he taute e Iehova mo Iesu. Ka e he tau magaaho kua nakai taute he falu e mena nei ha kua nakai mitaki katoatoa a tautolu oti. (Roma 7:18-23) Ti nakai lata ke ofo a tautolu ha kua fehagai e falu Kerisiano fakamua atu mo e tau lekua hagahaga kelea ke he tau fakamauaga ha lautolu. Tohi e Paulo ke “aua neke fano kehe e hoana [mai he] hana tane.” Ka e falu magaaho ne tupu e mena ia.​—Totou 1 Korinito 7:10, 11.

15, 16. (a) Ko e heigoa kua lata ke eke mo foliaga he hoa ka fai lekua e fakamauaga ha laua, ti ko e ha? (e) Aoga fēfē e mena nei kaeke ke nakai fekafekau e taha hoa ki a Iehova?

¹⁵ Nakai fakamaama e Paulo e tau tutūaga ne fakatupu e tau hoa ke nonofo kehekehe. Ka e iloa e tautolu ko e lekua ne nakai ha kua taute he taane e mahani feuaki. Kaeke kua pihia, to ha ha he hoana e kakano ke tau vevehe ti liu fai taane. Tohi e Paulo ko e hoana ne nofo kehe mai he taane haana kua lata ke “nofo noa pihia a ia po ke fakafeilo mo e hana tane.” Ti onoono agaia e Atua ke he hoa ko e taane mo e hoana. Pehē a Paulo ko e ha lekua po ke tau mena uka ne liga fehagai ki ai e hoa, ka e nakai taute e laua ha mahani feuaki, ko e foliaga ha laua kua lata ke fakafeilo, kakano ke fakamafola e tau lekua ha laua ti fakatumau ke nonofo tokoua. Maeke a laua ke ole ke he tau motua ma e lagomatai. Nakai kau e tau motua ke he taha faahi ka e maeke a lautolu ke foaki e fakatonuaga aoga mai he Tohi Tapu.

¹⁶ Ka e kua ka mau e Kerisiano ke he tagata ne nakai fekafekau ki a Iehova? Ka fai lekua e fakamauaga ha laua, kua lata nakai ke nonofo kehekehe? Fitā he totoku, na pehē e Tohi Tapu ko e mahani feuaki ni hokoia e kakano ka maeke ke tau vevehe. Ka e nakai talahau he Tohi Tapu e tau kakano kua maeke e hoa ke nonofo kehekehe. Tohi e Paulo: “Ko e fifine foki, kaeke ke ha i ai e tane kua nakai tua kua loto ke nonofo mo ia,  aua neke mavehe a ia mo ia.” (1 Korinito 7:12, 13) Aoga agaia e manatu ia mogonei.

17, 18. Ko e ha e falu Kerisiano ne fakatumau ke mau pete kua fehagai mo e tau lekua kelea lahi mahaki?

¹⁷ Ka e ha ha i ai e falu tutūaga he “tane kua nakai tua” ne fakakite kua nakai “loto ke nonofo” mo e hoana haana. Ma e fakatai, liga molea e mahani vale haana, ke hokotia ke logona hifo he hoana kua fakahagahaga kelea tuai e malolō tino po ke moui haana. Liga nakai talia e ia ke lalago e hoana mo e magafaoa haana ke he levekiaga fakatino po ke taute ke nakai maeke e hoana ke fekafekau ke he Atua. He tau tutūaga pihia, maeke e hoana Kerisiano ke taute e fifiliaga, pete ne manatu ne liga tala age he taane haana, kua nakai “loto ke nonofo” mo ia ti latatonu mogoia ke nonofo kehekehe. Ka e falu Kerisiano he tau tutūaga pihia ne fifili ke fakatumau ke nonofo mo e hoa ha lautolu. Fakamanavalahi a lautolu ti fakamakamaka ke gahua ke fakaholo ki mua e fakamauaga. Ko e ha kua fifili a lautolu ke taute pihia?

¹⁸ Ka nonofo kehekehe e hoa he tuaga pihia, mau agaia a laua mo e to lauia he tau mena uka ne totoku fakamua e tautolu. Talahau foki he aposetolo ko Paulo taha kakano ma e hoa ke tumau e nonofo tokoua. Tohi e ia: “Kua fakatapu he hoana e tane kua nakai tua; kua fakatapu foki he tane e hoana kua nakai tua; ane mai nakai pihia po kua kelea ha mutolu a tau fanau; ka ko e ainei, kua tapu a lautolu.” (1 Korinito 7:14) Fifili e tau Kerisiano tokologa ke nonofo tumau mo e hoa ha lautolu ne nakai fekafekau ki a Iehova pete kua uka lahi e tuaga. Fiafia pauaki a lautolu he taute e foakiaga pihia ti eke e hoa ha lautolu he mogo fakamui mo taha he Tau Fakamoli a Iehova.​—Totou 1 Korinito 7:16; 1 Peteru 3:1, 2.

19. Ko e ha ne loga lahi e fakamauaga ne kautū he fakapotopotoaga Kerisiano?

¹⁹ Foaki e Iesu e fakatonuaga hagaao ke he tau vevehe, ti foaki he aposetolo ko Paulo e fakatonuaga hagaao ke he nonofo kehekehe. Manako a laua ke he tau fekafekau he Atua ke fakalilifu e fakamauaga. He lalolagi katoa mogonei, loga e fakamauaga ne kautū he fakapotopotoaga Kerisiano. Liga loga e hoa mau ne kitia e koe he fakapotopotoaga haau ne fakaalofa e tau taane fakamooli ke he tau hoana ha lautolu ti fakalilifu he tau hoana fakaalofa e tau taane ha lautolu. Fakakite e lautolu oti kua maeke e fakamauaga ke fakalilifu. Ti fiafia a tautolu ha kua totou miliona e tau taane mo e tau hoana kua fakamooli e tau kupu he Atua: “Ha ko e mena ia, ke toka ai he tane hana matua tane mo e hana matua fifine, ka e fakalataha a laua mo e hana hoana, ke eke ni a laua mo tino taha.”​—Efeso 5:31, 33.