1, 2. Dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ jahˇ˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ ngeh, Beh˗euˬ yaw sahˇ˗euˬ ehˇ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ˗eu heu naˇ aˬ jeˬ miˇ neh nui gahˇ ahˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ nga? (Dahˬ beh˗eu baˇ haw.)

 Nawˇ zaˬ guˬ zaˬ pyeuꞈ naˇ, mehˬ hu paw nawˇ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ laˇ˗eu tsawˇ haˬ jawˇ gahˬ meh. Saˬ laˬ hawˇ˗eu nui deuˬ sahˬ boꞈ dzaw goˇ ni maˬ ehˇ, pyuˇ gʼawˬ mya za˗eu gaˇ˗ahˇ poˆ ni maˬ ehˇ, gʼaˬ biꞈ laˇ nya˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ naˇ teu loꞈ˗ehˇ maˬ mehˬ˗a. Yeˬhawˇbaˬ nawˇ gaˇ jaˆ ni maˬ ehˇ, yawˬ ha˗ahˇ ngehˬ gʼeh nya ni maˬ ehˇ, sahˬ boꞈ bi dzaw mawꞈ˗eu yaw duˬ meh. (Gawˇlawˇsehˇ 3:23) Kʼoeˇ naˇ, nawˇ aˇ kʼoꞈ yaw nyiˇ ngeh, mehˬ hu paw nawˬ˗ahˇ taꞈ˗eu aˇ yeˇ huiˬ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ noeˬ tsehˆ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu yaw myaˬ jeˬ jaˆ meh lehˇ jiˇ Miˬyehˇ siˬ nya meh. Teu miˇ neh nawˇ aˇ saˬ saˬ˗eu saˇ ka heu˗ahˇ Miˬyehˇ nui kʼahˇ shiˇ ni dehꞈ nya paˬ˗ehˇ, aˬ yawꞈ nawˬ˗ahˇJaˇliꞈ zahˇ deuˬ biꞈ nehˬ laꞈ˗eu meh.—Maꞈtehˬ 24:14.

² Yeˬhawˇbaˬ yawˬ jeˬ na luꞈ˗ahˇ siˬ nya meh lehˇ noeˬ taˬ. Miˬyehˇ mehˬ hu paw aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ˗eu lehˇ siˬ nya˗awˇ, aˇ saˬ saˬ˗eu aˇ nah aˇ naˆ ni peh laˇ taˬ˗euˬ lehˇ jiˇ siˬ nya˗eu meh. (Iˇsaˬyaˇ 46:10; Maꞈtehˬ 24:3, 36) Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ siˬ nya˗awˇ, nawˬ˗ahˇ laˬ kʼaˬ bi cehˇ˗eu jeˬ, maˬ bi cehˇ˗eu jeˬ aˬ jeˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ jiˇsiˬ nya˗eu  meh. Tsawˇ haˬ deuˬ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ ngeuˇ leˇ gaˇ duˇ kʼawꞈ, Jaˇliꞈ˗ahˇ neh oe˗euˬ maˬ ngeuˇ˗eu miˇ neh maˇ diˇ nui gahˇ ahˇ˗eu jeˬ maˬ ngeuˇ˗a.—Dawˬdaˬ 19:21.

3, 4. Maˬ muiˬ˗eu nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ naˇ haˬ˗euˬ heu naˇ, Aˬdaˬ hawˇ˗eu Eˇbaˆ uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ nyaꞈ˗euˬ oeˬ pa oeˬ ma˗ahˇ jiˇ aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ nga?

³ Maˬ muiˬ˗eu nui noeˬ duˇ jaˆ˗eu myahˇ laˇ˗euˬ meh. Saˬdaˬ tsawˇ haˬ zaˬ˗ahˇ maˬ muiˬ˗eu nui noeˬ nui duˇ biꞈ beh beh˗euˬ gʼaˬ pyeuꞈ meh. Aˬ yawꞈ Eˇbaˆ˗ahˇ naw nyaꞈ dzeˇ zaˬ aˬ joˆ˗ehˇ dehꞈ˗eu lehˇ yawˬ ha naꞈ˗i noeˬ tsehˆ naˇ laˬ kʼaˬ cehˇ dzehˬ meh lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 3:1-6) Saˬdaˬ yawˬ ha gʼaˇ duˬ tehꞈ˗ehˇ shaˇ noeˬ˗awˇ, Aˬdaˬ hawˇ˗eu Eˇbaˆ uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ nyaꞈ˗euˬ oeˬ paˬ oeˬ ma deuˬ˗ahˇ jiˇ ni, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ maˬ ngeuˇ˗eu, aˬ yawꞈ˗euˬ dawˬ˗ahˇ bi naˇ haˬ mawꞈ˗awˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ uˬ duˬ bi tahˬ mawꞈ˗eu meh. Maˇ diˇ naˇ aˬ yawꞈ tsawˇ haˬ zaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ tiˬ jeˬ˗i maˬ jahˇ nehˬ˗aˬ. Tsawˇ haˬ˗ahˇ yawˬ jeˬ na luꞈ biꞈ˗euˬ gʼaˬ naˇ Yeˬhawˇbaˬ pyeuꞈ meh. Yeˬhawˇbaˬ Aˬdaˬ hawˇ˗eu Eˇbaˆ˗ahˇ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ bi caw ba˗eu lehˇ beh nehˬ˗awˇ, muiˬ dui dui˗eu yaˇ kmˇ laꞈ kʼoeˇ bi jawˇ˗euˬ uˬ taꞈ, mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ nya˗eu byahˬ kuꞈ˗eu gʼawˇ mawˇ jiˇ beh nehˬ˗euˬ meh.

⁴ Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ nyaꞈ Miˬyehˇ ehˇ dawˬ maˬ naˇ haˬ˗euˬ miˇ neh nui ma cawˆ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Aˬ yawꞈ nyaꞈ yawˬ ha˗ahˇ dehꞈ ziˇ biꞈ˗euˬ gʼaˬ nehˬ˗ehˇ gʼawˬ tsehˆ tsehˆ˗euˬ miˇ neh, aˇ bawˬ˗ahˇ neh tseuˆ tsehˆ˗euˬ aˇ yehˆ aˬ lawˆ lawˆ˗ehˇ nyoeˬ iˇ˗eu loꞈ˗ehˇ, aˬ yawꞈ nyaꞈ jiˇ aˬ lawˆ lawˆ˗ehˇ mawˬ iˇ˗awˇ shiˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ nyaꞈ˗euˬ oeˬ paˬ oeˬ ma pyeuꞈ˗eu aˬ dui jiˇ ni teu loꞈ˗ehˇ ya shaˬ˗eu meh. (Loˇmaˆ 5:12) Nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ tsawˇ haˬ myaˬ tiˬ paˆ Miˬyehˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ leuˇ˗awˇ, yawˬ ha nui kʼahˇ tehꞈ˗ehˇ mˇ˗eu meh. (Eˇpeˇsu 2:1-3) Teu miˇ neh aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ nga? Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ muiˇ˗eu deuˬ “nui gahˇ” maˬ ahˇ˗a lehˇ Jaˇliꞈ ehˇ˗eu meh.—Dawˬdaˬ 21:30.

5. Miˬyehˇ tsawˇ haˬ zaˬ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ noeˬ tmˬ luꞈ nga siˬ, aˬ yawꞈ neh noeˬ˗euˬ teu tsaˬ ngaˇ laˬ?

⁵ Tsawˇ haˬ myaˬ tiˬ paˆ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ ehˇ dawˬ˗ahˇ maˬ naˇ haˬ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ˗ahˇ siˬ nya mawꞈ˗awˇ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ mawꞈ˗eu deuˬ jawˇ˗awˇ, teu laꞈ kʼoeˇ zaˬ guˬ deuˬ jiˇ ni gʼawˬ mya ni keuˬ meh lehˇ Yeˬhawˇbaˬ jah˗eu meh. (Ja ceuˬ 103:17, 18; 110:3) Teu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu zaˬ guˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ aˇ poeˬ taˬ baw dui dui˗eu meh. Nawˇ jiˇ teu laꞈ kʼoeˇ˗euˬ tiˬ gʼaˬ ma loˇ? Toꞈ˗ehˇ ngeuˇ naˇ nawˇ Miˬyehˇ˗ahˇ neh “yaw muiˬ jeˬ” gʼawˬ mya ni za nya˗awˇ, heu naˇ nawˬ˗ahˇ laˬ kʼaˬ bi cehˇ˗eu meh. (Ja ceuˬ 103:5-ahˇ gui; Dawˬdaˬ 10:22) Aˬ dui “yaw muiˬ jeˬ” 4 jeˬ˗ahˇ ja sawˇ ma. Teu naˇ, yaw sahˇ paw˗euˬ dzaˇ, muiˬ˗eu cawˬ, muiˬ˗eu aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗eu jeˬ, maˇ diˇ yawˬ ha naꞈ˗i tseˇ nya˗eu jeˬ, heu deuˬ pyeuꞈ meh.

6. Nawˇ aˬ jeˬ miˇ neh Miˬyehˇ˗ahˇ siˬ nya mawꞈ˗eu nui ma ya ahˇ˗eu nga? Miˬyehˇ nawˬ˗ahˇ aˬ jeˬ jeˇ biꞈ˗euˬ nga?

⁶ Jeˬ zaˬ naˇ yaw sahˇ paw˗euˬ dzaˇ maˬ loˬ˗a, aˬ yawꞈ maꞈ yawˬ ha˗ahˇ Beh˗euˬ yaw sahˇ˗ahˇ siˬ nya mawꞈ˗eu nui ma maˬ ahˇ˗a. Ehˇ kʼawꞈ, aˬ dui naˇ teu loꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗a. (Maꞈtehˬ 4:4) Aˬ dui Miˬyehˇ ehˇ dawˬ naˇ haˬ naˇ, noeˬ siˬ noeˬ mawˇ nya˗eu jeˬ ahˇ˗awˇ, zaˬ siˬ nui gahˇ ahˇ˗eu uˬ taꞈ, laˬ kʼaˬ jiˇ cehˇ˗eu meh. Yeˬsuˇ “Miˬyehˇ˗ahˇ gʼoe˗eu loˬ nga lehˇ gʼoˆ shaw˗euˬ deuˬ laˬ kʼaˬ cehˇ meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 5:3, MS) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗euˬ nui jah bi ziꞈ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ dui˗ahˇ Jaˇliꞈ biꞈ˗awˇ, “saˇ jaˇ ziꞈ˗awˇ noeˬ dahˇ doe˗eu zaˬ kʼaˆ” neh paˇ dmˬ deuˬ hawˇ˗eu keu ka deuˬ bi lehˬ hmˬ nehˬ laꞈ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 24:45) Paˇ dmˬ hawˇ˗eu keu ka heu deuˬ naˇ, aˬ dui˗ahˇ nui jah bi ziꞈ laˇ˗awˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ leˇ ni caw ba nehˬ˗eu miˇ neh, yaw sahˇ paw˗euˬ dzaˇ lehˇ ehˇ nya meh. Aˬ dui yaw sahˇ paw˗euˬ dzaˇ gʼawˬ mya  ni za˗eu miˇ neh laˬ kʼaˬ cehˇ miˇ˗a.—Iˇsaˬyaˇ 65:13, 14.

7. Miˬyehˇ neh biꞈ˗euˬ yaw sahˇ paw˗euˬ dzaˇ nawˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu nga?

⁷ Yaw sahˇ paw˗euˬ dzaˇ heu naˇ, nawˬ˗ahˇ gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ neh haw piˇ nehˬ nya˗eu zaˬ siˇ nui gahˇ hawˇ˗eu noeˬ siˬ noeˬ mawˇ nya˗eu jeˬ biꞈ˗eu meh. (Dawˬdaˬ 2:10-14-ahˇ gui.) Nui gahˇ heu naˇ, Miˬyehˇ maˬ jawˇ˗a lehˇ myawꞈ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ maˬ ehˇ, pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ aˬ dui˗ahˇ laˬ kʼaˬ bi cehˇ meh lehˇ myawꞈ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ maˬ ehˇ, haw doˆ nya ni caw ba nehˬ˗awˇ, yawˬ ha˗ahˇ shaˬ laˇ˗eu nui ma nui kʼahˇ yahˇ nya ni jiˇ caw ba nehˬ˗eu meh. Teu miˇ neh Miˬyehˇ˗euˬ nui gahˇ hawˇ˗eu noeˬ siˬ noeˬ mawˇ nya˗eu jeˬ teu˗ahˇ za nya ni kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh leh jeh luꞈ˗uˇ. Toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ aˇ naˆ ni gaˬ˗awˇ, nawˬ˗ahˇ muiˬ dzehˬ˗eu jeˬ aˇ naˆ ni biꞈ nehˬ mawꞈ nga lehˇ ya siˬ tehꞈ˗a.—Ja ceuˬ 34:8; Iˇsaˬyaˇ 48:17, 18.

8. Nawˇ nymˬ˗mˇ neh aˬ jeˬ miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ dzehˬ leˇ ni ya jahˇ˗eu nga? Teu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu heu naˇ, mehˬ hu paw aˬ joˆ˗ehˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu nga?

⁸ Gʼawˬ myahˇ maˬ gʼeh˗ehˇ Saˬdaˬ˗euˬ miˇ tsaˬ bi laˆ cawˆ˗eu meh. Teu ngeh, aˬ dui˗ahˇ haw piˇ nehˬ nya˗awˇ loˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu dzaˇ biꞈ nehˬ nya˗eu Yeˬhawˇbaˬ tiˬ gʼaˬ jawˇ˗eu tehꞈ meh. (Haˬbaˬkuˆ 3:2, 12-19) Teu miˇ neh, nymˬ˗mˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ dzehˬ laˇ ni hawˇ˗eu nui ma taˬ nya dzehˬ laˇ ni leh jeh˗eu aˇ yamˬ pyeuꞈ meh. (2 Beˬtuˆluˆ 2:9) Nawˇ teu loꞈ˗ehˇ jahˇ naˇ nawˬ˗euˬ tiˬ jawˬ aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ kʼawꞈ, Daˬbiˇ loꞈ˗ehˇ “Sahˬpaˬ Miˬyehˇ ngaˬ nehˇ jawˇ˗eu, aˬ myah luꞈ ngaˇ siˬ nya˗eu ma. Ngaˬ˗euˬ dawˬ peh aˬ yawꞈ jawˇ˗awˇ, laˆ ciˆ laˇ˗eu jeˬ maˬ jaˆ˗a” lehˇ ehˇ nya˗eu meh.—Ja ceuˬ 16:8.

9. (a) Yoˇhaˬ 6:44-ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ jeˬ jahˇ˗eu nga? (b) Mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ ya mawˇ˗eu aˬ cawˬ deuˬ˗ahˇ mawˇ˗eu loꞈ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ maˬ duˇ˗eu nga?

⁹ Nawˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ maˬ ngeuˇ˗eu deuˬ˗ahˇ ya mawˇ beh beh ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ aˇ naˆ ni siˬ nya le? Aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ myahˇ hawˇ˗eu aˇ gʼehˇ˗ahˇ siˬ nya˗eu tehꞈ paˬ. Ehˇ kʼawꞈ nawˇ Saˇ kiˇ tiˬ gʼaˬ˗ahˇ ya mawˇ ngeh naˇ teu loꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗a. Aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ˗awˇ Yeˬhawˇbaˬ jiˇ aˬ yawꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ yaw muiˬ jeˬ˗ahˇ mawˇ˗euˬ uˬ taꞈ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ tiˬ gʼaˬ bi pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh lehˇ nawˇ  siˬ nya˗eu meh. (Yoˇhaˬ 6:44-ahˇ gui.) Mehˇ nmˇ teu gʼaˬ aˬ gaˇ neh laˇ˗awˇ aˬ joˆ˗ehˇ huiˬ laˇ˗euˬ kʼawꞈ, nawˇ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ yaw muiˬ˗ehˇ siˬ nya˗eu loꞈ˗ehˇ, aˬ yawꞈ jiˇ nawˬ˗euˬ gaˇ kawˆ yaw muiˬ˗ehˇ siˬ nya˗eu meh.

10, 11. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ aˬ jeˬ jeˇ duˇ leˇ˗eu nga? Heu naˇ nawˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ muiˬ˗eu nga?

¹⁰ Nawˇ Saˇ kiˇ tiˬ gʼaˬ˗ahˇ ya mawˇ ngeh, aˬ yawꞈ˗euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ nawˬ nehˬ˗ehˇ duˇ leˇ meh lehˇ siˬ nya˗eu meh. Nawˇ nyaꞈ dawˬ beu gaˇ kʼawꞈ, naw nyaꞈ nyiˬ gʼaˬ luꞈ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ pyeuꞈ˗eu “muiˬ˗eu shawˇ˗eu dawˬ” ngehˬ˗eu meh. (Zeˬpaˬniˇ 3:9, MS) Heu naˇ naw nyaꞈ nyiˬ gʼaˬ luꞈ Miˬyehˇ tiˬ gʼaˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ jah˗awˇ, tsaˬ˗eu dawˇ˗eu gaˇ ma aˬ yawꞈ tiˬ kahˇ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ cah luꞈ˗eu uˬ taꞈ, mehˬ hu paw aˬ yawꞈ tiˬ jeˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ noeˬ tmˬ luꞈ gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Heu dawˬ tawˆ luꞈ naw nyaꞈ˗ahˇ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ nui ma taˬ˗awˇ aˬ myah luꞈ cawˬ cawˬ daˆ leꞈ nya ni caw ba nehˬ˗eu meh.

¹¹ Teu miˇ neh nawˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ naˇ, miˇ kʼahˬ doe ni jawˇ˗eu cawˬ deuˬ˗ahˇ maˬ mawˇ haw˗euˬ kʼawꞈ, muiˬ dui dui˗eu cawˬ jawˇ˗eu lehˇ ehˇ nya meh. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ haˬ loꞈ˗ehˇ aˇ poeˬ baw dui dui˗eu laˬ sawˬ za˗euˬ deuˬ paˇ jawˇ˗a siˬ loˇ?

12. Nawˇ aˬ jeˬ jeˇ lehˇ aˇ pyaˇ daˬ taˬ nya˗eu nga?

¹² Dawˬtsoˆtsoˆ˗eu 11:9–12:1-ahˇ gui. Nawˇ mˇ byah luꞈ˗eu aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗euˬ jeˬ jaˆ ma loˇ? Yawˬ nah na luꞈ Jaˇliꞈ gui˗eu gʼaˇ duˬ maˬ ehˇ, bawˬ dzaˬ ngeh nui noeˬ nui duˇ yaw muiˬ˗ehˇ biꞈ nya˗eu hawˇ˗eu yawˬ ha˗ahˇ doˇ˗eu gaˇ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ mˇ luiˆ nya˗eu gʼaˇ duˬ maˬ ehˇ, tsaꞈ gaˬ ngeh Jaˇliꞈ yaw muiˬ˗ehˇ zmˬ nya laˇ˗euˬ gʼaˇ duˬ maˬ ehˇ, aˇ pyaˇ daˬ taˬ nya˗eu meh. Yawˬ ha muiˬ daˆ laˇ gaˇ ya mawˇ˗eu, maˬ ngeuˇ naˇ, muiˬ daˆ laˇ luꞈ ngaˇ lehˇ tiˬ gʼaˬ na ehˇ nehˬ laꞈ ngeh, nawˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh laˇ nya? Nawˇ laˬ kʼaˬ cehˇ dui dui˗eu paˬ. Teu naˇ yaw muiˬ meh. Aˬ jeˬ miˇ neh nga? Teu naˇ nawˇ Yeˬhawˇbaˬ bi mˇ mawꞈ˗eu jeˬ mˇ luꞈ˗awˇ, Yeˬsuˇ˗ahˇ dzaw geuꞈ luꞈ˗eu jeˬ jiˇ pyeuꞈ˗eu miˇ neh meh.—Ja ceuˬ 40:8; Dawˬdaˬ 27:11.

13. Miˬyehˇ gaˇ mˇ˗eu heu naˇ miˇ tsaˬ˗euˬ aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ haw tsoˆ taˬ˗eu naˆ maˬ tseˇ aˬ joˆ˗ehˇ muiˬ dzehˬ˗eu nga?

¹³ Nawˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ haw tsoˆ taˬ naˇ, nawˬ˗ahˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗awˇ, dehꞈ ziˇ˗ahˇ aˇ poeˬ baw˗eu gaˇ mˇ luꞈ˗eu meh. Pawˇluˆ “Gʼaˬ byehˆ maˬ byehˆ˗ehˇ ziꞈ dah ni yawꞈ tehˬ taˬ˗eu laꞈ kʼoeˇ, Sahˬpaˬ Yeˬsuˇ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu yawꞈ ngehꞈ maˬ ngeuˇ˗a lehˇ siˬ nya˗awˇ, Sahˬpaˬ Yeˬsuˇ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu leh jeh dui dui˗awˬ” lehˇ ehˇ˗eu meh. (1 Gawˇliˬtu 15:58) Ehˇ kʼawꞈ, tsawˇ haˬ deuˬ miˇ tsaˬ˗euˬ aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗euˬ jeˬ pyeuꞈ˗eu pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, tsawˇ myahˇ doˆ jeˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, leh jeh gaˇ aˬ dui ya mawˇ ngeh, maˇ diˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ maˬ ngeuˇ˗eu lehˇ aˬ dui siˬ nya˗eu ma. Aˬ yawꞈ maꞈ dehꞈ dzaˬ laˇ gaˇ duˇ kʼawꞈ, nui ma laꞈ kʼoeˇ shawꞈ ngehꞈ˗i gʼeh luꞈ meh. (Luˇkaꞈ 9:25) Gaˇ kawˆ heu˗ahˇ aˬ dui sahˬ paˬ Sawˇlaˬmoˬ˗ahˇ neh ya siˬ˗euˬ ma.—Loˇmaˆ 15:4.

14. Sawˇlaˬmoˬ neh jahˇ haw˗euˬ jeˬ˗ahˇ neh nawˇ aˬ jeˬ ya siˬ leˬ?

¹⁴ Sawˇlaˬmoˬ shmˇ muiˬ muiˬ dui dui˗awˇ, baoˬ jaˆ dui dui˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ meh. Aˬ yawꞈ tiˬ jeˬ˗ahˇ jahˇ haw˗awˇ, yawˬ haˇ yaw ha ehˇ˗eu, “Laˇ˗awˬ. Byawˬ˗eu mo˗eu jeˬ aˇ naˆ ni muiˬ˗eu nga lehˇ, ngaˇ nawˬ˗ahˇ nui kʼahˇ tiˬ shiˇ bi byawˬ bi muˆ gʼa nyaˇ.” (Dawˬtsoˆtsoˆ˗eu 2:1-10) Teu miˇ neh Sawˇlaˬmoˬ, huiˬ dui muiˬ dui dui˗eu nymˇ tsoˆ˗awˇ, aˇ yehꞈ ya kmˇ mˇ˗eu uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ˗euˬ nui kʼahˬ tiˬ shiˇ kʼaˇ mˇ mawꞈ˗eu jeˬ mˇ˗euˬ meh. Teu naˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ maˇ diˇ laˬ kʼaˬ bi cehˇ ngaˇ laˬ? Sawˇloˬmoˬ aˬ yawꞈ neh mˇ yaꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ haw kʼoꞈ gʼeh ngeh “Tiˬ jeˬ˗iˬ gaˇ dahˇ maˬ tsoeˬ law hawˇ ngaˬ lehˇ ngaˇ” lehˇ ehˇ˗awˇ, “Tiˬ jeˬ˗iˬ mˇ za shaˇ za˗euˬ maˬ baw˗a” lehˇ paˇ ehˇ˗eu meh.  (Dawˬtsoˆtsoˆ˗eu 2:11) Nawˇ Sawˇlaˬmoˬ neh jahˇ haw˗euˬ jeˬ˗ahˇ neh ya dzaw geuꞈ maˬ loˬ?

15. Ja ceuˬ 32:8-ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh nui jah ya ahˇ˗eu nga? Nui jah heu aˬ dui˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga?

¹⁵ Tiˬ gʼaˬ na mˇ lehˬ˗awˇ, shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ˗awˇ neh tehꞈ˗ehˇ siˬ leˇ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ teu loꞈ˗ehˇ maˬ bi gʼeh mawꞈ˗a. Aˬ yawꞈ nawˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ ehˇ dawˬ bi naˇ haˬ˗awˇ bi dehꞈ caw mawꞈ˗eu meh. Heu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu gʼaˇ duˬ nui jah ya ahˇ˗awˇ, nawˇ yawˬ ha neh jah˗euˬ loꞈ˗ehˇ mˇ caw˗euˬ baˬ da neh tiˬ jawˇ˗iˬ nui ma maˬ ya cawˆ˗a. Kʼoeˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ jiˇ ni nawˬ “neh mˇ˗euˬ gaˇ deuˬ˗ahˇ” tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ ngehˇ˗a. (Heˬbyehˇ 6:10) Teu miˇ neh nui jah bi ziꞈ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ leh jeh luꞈ˗uˇ. Toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ nawˇ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ yaw muiˬ˗ehˇ tseˇ geuꞈ nya˗awˇ, mˬ taˆ Aˬda nawˬ˗ahˇ kʼaˇ muiˬ˗eu jeˬ bi za mawꞈ ngaˇ˗a lehˇ nawˬ˗euˬ myaˆ nuiˆ neh ya mawˇ tehꞈ˗a.—Ja ceuˬ 32:8-ahˇ gui.

16. Aˬ dui yawˬ ha naꞈ˗i tseˇ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh aˇ poeˬ ya taˬ baw˗awˇ, yaw gahˇ gahˇ˗ehˇ ya zmˬ˗eu nga?

¹⁶ Pawˇluꞈ “Sahˬpaˬ Miˬyehˇ˗euˬ yaw sahˇ˗aˬ, aˬ dui˗ahˇ bi buˬ bi law˗iˇ laꞈ˗eu”, maˬ ngeuˇ naˇ yawˬ ha naꞈ˗i bi tseˇ laꞈ meh lehˇ ehˇ˗eu meh. (2 Gawˇliˬtu 3:17) Yeˬhawˇbaˬ yawˬ ha naꞈ˗i tseˇ˗eu jeˬ˗ahˇ gaˬ˗awˇ, nawˬ˗ahˇ jiˇ bi gaˬ mawꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ nawˇ yawˬ ha˗ahˇ haw piˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ, Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ yawˬ ha naꞈ˗i tseˇ˗eu jeˬ˗ahˇ yaw gahˇ gahˇ˗ehˇ bi zmˬ mawꞈ˗eu meh. Nawˬ˗euˬ cawˬ tiˬ gʼaˬ na maˬ muiˬ˗eu aˇ baˇ˗ahˇ haw˗eu, dehꞈ bahˬ dehꞈ muˆ˗eu, shiˇ gaˇ maˬ guˆ ni mui˗eu, ya piˇ ya maˇ dawˇ˗eu, jiˇ baˬ dawˇ˗eu heu deuˬ mˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Heu naˇ dahˬ beh ngeh naˇ byawˬ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh kʼawꞈ, aˇ saˬ saˬ leˇ ngeh˗aˬ, naˇ gawˇ nyawˬ laˇ˗eu, dzaˬ dzoˆ dawˇ dzoˆ˗eu, shiˇ gaˇ keuˆ˗eu heu deuˬ˗ahˇ ya puˬ˗eu meh. (Gaˬlaˬtiˆ 6:7, 8) Aˬ yawꞈ maꞈ yawˬ ha naꞈ˗i kʼaˇ jahˇ mawꞈ˗eu jeˬ jahˇ nya ma lehˇ noeˬ kʼawꞈ, teu naˇ maˬ ngeuˇ leˇ˗a.—Tiˇtuˆ 3:3.

17, 18. (a) Miˬyehˇ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗eu heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ yawˬ ha naꞈ˗i tseˇ˗eu jeˬ aˬ joˆ˗ehˇ biꞈ˗eu nga? (b) Aˬdaˬ hawˇ˗eu Eˇbaˬ nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ tsawˇ haˬ naˆ maˬ tseˇ yawˬ ha naꞈ˗i aˬ joˆ˗ehˇ tseˇ nya˗euˬ nga?

¹⁷ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗eu heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ jawˇ saˇ doˆ˗awˇ maˇ diˇ yawˬ ha naꞈ˗i tseˇ˗eu jeˬ biꞈ˗eu meh. (Ja ceuˬ 19:7-11) Nawˇ yawˬ ha naꞈ˗i tseˇ˗eu jeˬ˗ahˇ yaw gahˇ gahˇ˗ehˇ zmˬ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ byah kuꞈ˗eu zahˬ dawˬ hawˇ˗eu, Jaˇliꞈ zahˇ˗ahˇ mˇ caw naˇ, nawˇ yawˬ ha uˬ kʼawˇ piˇ˗eu lehˇ Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu, aˬ da aˬ ma˗ahˇ bi mawˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Toˆ˗ehˇ naˇ, nawˬ da nawˬ ma nawˬ˗ahˇ nui ma taˬ dzehˬ laˇ˗awˇ, yawˬ ha naꞈ˗i paˇ bi tseˇ dzehˬ laˇ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ gʼawˬ myahˇ maˬ gʼeh˗ehˇ aˬ yawꞈ˗euˬ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu gaˇ mˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ maˇ diˇ yawˬ ha naꞈ˗i tseˇ˗eu jeˬ biꞈ ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ meh. Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ yawˬ ha naꞈ˗i tseˇ˗eu jeˬ heu˗ahˇ ‘Miˬyehˇ˗euˬ zaˬ deuˬ˗euˬ yaw shehꞈ kʼahˬ sehˇ huiˬ˗eu buˬ˗iˇ law˗iˇ˗eu jeˬ’ lehˇ kuˇ taˬ˗euˬ meh.—Loˇmaˆ 8:21.

¹⁸ Aˬdaˬ hawˇ˗eu Eˇbaˆ heu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu naꞈ˗i tseˇ˗eu jeˬ heu jaˆ haw˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ nyaꞈ Eˬdeˬ yaˇ kmˇ laꞈ kʼoeˇ jawˇ ngeh Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ nyaꞈ˗ahˇ shaˇ˗euˬ naˇ tiˬ jeˬ jaˆ˗eu tehꞈ meh. Teu naˇ aˇ bawˇ tiˬ bawˇ˗euˬ aˇ siˬ taˬ dzaˬ lehˇ ehˇ˗eu kʼoeˇ meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 2:9, 17) Miˬyehˇ heu loꞈ˗ehˇ zahˇ jahˇ doˆ˗euˬ teu naˇ, maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu uˬ taꞈ, aˇ dzehˬ ka lahˇ dzeuˇ nga lehˇ nawˇ noeˬ miˇ˗a loˇ? Maˬ noeˬ˗eu paˬ. Nymˬ˗mˇ iˬ nah tsawˇ haˬ zaˬ deuˬ zahˇ sahˇ kʼoꞈ gʼawˬ mya ni jahˇ doˆ˗awˇ, aˬ cawˬ bi mˇ caw˗eu lehˇ ka tiˇ gaˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ? Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ naˇ, Aˬdaˬ hawˇ˗eu Eˇbaˆ˗ahˇ zahˇ sahˇ kʼoꞈ tiˬ hmˬ biꞈ˗euˬ tehꞈ meh.

19. Aˬ dui yawˬ ha naꞈ˗i tseˇ˗eu jeˬ jaˆ ni, Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ mehˬ luꞈ˗eu nga?

¹⁹ Yeˬhawˇbaˬ zaˬ siˬ nui gahˇ ahˇ dui dui meh. Aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ya ngehˬ gʼeh˗eu lehˇ  siˬ nya˗awˇ, aˬ dui˗ahˇ zahˇ sahˇ kʼoꞈ gʼawˬ mya maˬ biꞈ ni, nui gaˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu zahˇ sahˇ kʼoꞈ˗ahˇ mˇ caw lehˇ oˇ oꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ mehˬ nehˬ laꞈ˗eu uˬ taꞈ, Jaˇliꞈ zahˇ˗ahˇ dehꞈ caw˗awˇ, yaw haiˬ jeˬ˗ahˇ bye lehˇ jiˇ mehˬ nehˬ laꞈ˗eu meh. (Loˇmaˆ 12:9) Aˬ yawꞈ˗euˬ Zaˬmaˇ Yeˬsuˇ jiˇ gawˬ jawˬ kʼoeˇ taˆ dawˬ mehˬ mehˬ ngeh, tsawˇ haˬ aˬ jeˬ miˇ neh yaw haiˬ jeˬ mˇ˗eu lehˇ dzawˇ nehˬ laꞈ˗euˬ meh. (Maꞈtehˬ 5:27, 28) Miˇ shuiꞈ laꞈ kʼoeˇ, Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ˗ahˇ Sahˬ paˬ geuꞈ˗eu Yeˬsuˇ, tsaˬ˗eu hawˇ˗eu maˬ tsaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ loꞈ˗ehˇ haw nya ni mehˬ daˆ leꞈ˗eu meh. (Heˬbyehˇ 1:9) Kʼoeˇ naˇ, aˬ dui˗ahˇ nui ma gʼawˇ mawˇ dawˬ tawˆ luꞈ byah kuꞈ laˇ ni jiˇ jahˇ nehˬ laꞈ meh. Shaˇ noeˬ haw sheˇ nawˬ˗ahˇ maˬ muiˬ˗eu jeˬ mˇ ni lawˬ haw laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ hawˇ˗eu, maˬ byah kuꞈ˗eu shaˬ zahˬ˗ahˇ maˬ paˇ ya tahˬ puˬ naˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh paˬ nga? Uˬ duˬ duˬ leˇ ngeh Yeˬhawˇbaˬ neh saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ aˬ dui “yaw shehꞈ kʼahˬ sehˇ huiˬ˗eu buˬ˗iˇ law˗iˇ˗eu jeˬ” maˬ ngeuˇ naˇ yawˬ ha naꞈ˗i tseˇ nya˗eu jeˬ za˗eu meh.

20. (a) Yeˬhawˇbaˬ yawˬ ha naꞈ˗i tseˇ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ zmˬ˗eu nga? (b) Aˬ dui aˬ yawꞈ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

²⁰ Miˇ shuiꞈ laꞈ kʼoeˇ aˬ dui˗euˬ yawˬ ha naꞈ˗i tseˇ˗eu jeˬ dui dui baw luꞈ˗a siˬ, aˬ joˆ˗ehˇ? Teu ngeh aˬ dui kʼaˇ mˇ˗eu jeˬ Miˬyehˇ hawˇ˗eu aˬ cawˬ˗ahˇ gaˬ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ ya bi taꞈ˗eu meh. Aˬ dui nui gaˬ neh bi sheuˬ gʼeh naˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Yeˬhawˇbaˬ yawˬ ha naꞈ˗i tiˬ byah tiˬ loꞈ mˇ nya kʼawꞈ, aˬ yawꞈ kʼaˇ mˇ˗eu jeˬ˗ahˇ nui gaˬ neh bi sheuˬ gʼeh˗awˇ, aˬ dui˗ahˇ jiˇ ni nui gaˬ neh ngehˬ gʼeh nehˬ laꞈ˗eu meh. (1 Yoˇhaˬ 4:7, 8) Teu miˇ neh aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗awˇ neh tehꞈ˗ehˇ, maˇ diˇ yawˬ ha naꞈ˗i tseˇ˗eu jeˬ jaˆ˗eu meh lehˇ ehˇ nya meh.

21. (a) Daˬbiˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ˗eu nga? (b) Nyaˆ taꞈ kawˆ˗ahˇ aˬ dui aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ˗eu nga?

²¹ Nawˇ Yeˬhawˇbaˬ neh mˇ nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ huiˬ miˇ˗a loˇ? Aˬ yawꞈ nawˬ˗ahˇ yaw sahˇ paw˗euˬ dzaˇ, muiˬ˗eu cawˬ, muiˬ˗eu aˇ pyaˇ daˬ˗eu jeˬ, mehˬ hu paw maˇ diˇ yawˬ ha naꞈ˗i tseˇ nya˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ, muiˬ dui dui˗eu laꞈ sawˬ, heu deuˬ biꞈ nehˬ laꞈ˗eu meh. (Ja ceuˬ 103:5) Nawˇ jiˇ Ja ceuˬ 16:11-ahˇ Daˬ biˇ neh “Dehꞈ˗eu saꞈ laˇ gaˇ ma tiˬ kahˇ, nawˇ ngaˬ˗ahˇ toeˬ mehˬ nehˬ laꞈ˗awˇ, nawˬ˗euˬ mehˬ shi ngaˇ ya jawˇ ngeh, laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ byah˗eu meh. Aˬ myah luꞈ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ, nawˬ˗euˬ aˇ maˇ laꞈ˗ahˇ jaˆ meh” lehˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗euˬ loꞈ˗ehˇ noeˬ˗eu paˬ. Nyaˆ taꞈ kawˆ˗ahˇ aˬ dui Ja ceuˬ yaw huiˬ 16 laꞈ kʼoeˇ˗euˬ aˇ poeˬ baw˗eu yaw tsaˬ yaw dawˇ nui jeˬ˗ahˇ jiˇ ja sawˇ ma. Heu naˇ, nawˇ muiˬ dui dui˗eu dehꞈ ziˇ za nya ni aˬ joˆ˗ehˇ ya jahˇ˗eu lehˇ ehˇ nehˬ laꞈ˗eu meh.