Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Feleŋguaa, Wana Toosiaa Nya Wo Yeema Nya Mi La Wa a Kɔl Kɛndɛ

Feleŋguaa, Wana Toosiaa Nya Wo Yeema Nya Mi La Wa a Kɔl Kɛndɛ

“O tosa mi ŋ hini kɔl mɛɛ a nyɛm kɛndɛŋ o ke naa woŋ.”​—SAM 103:​5.

CHONDOŊ: 135, 39

1, 2. Le yɛɛ i cho yɛ suɛi taasi le ma yaŋ Wana Toosiaa numndo nilaŋ te a wa pɛ kɛɛsiaa le nyɛ ŋ cho tosa a yoomu numndo wo? (Tofa fotueilaŋ o peeleŋ ndeŋ choo.)

TE FELEŊGƆNƆƆ ŋ cho ni, naapum ma sɔla silalaŋ tau a chila numndaŋ okɔɔ. Naapum mi wanaa pɛɛkaa, wanaa silaa ɔɔ acheleŋnda dimul num maa a nɔ ma sɔla dɛnɛ sinaa bɛndoo ɔɔ wali mala num ma sɔla nyɛsɔlaa tau wo. Kɛ sila Chɛhowa ke numndo cho teŋgeŋ. I cho tonya maa, o yeema num ma tosa wallo kalaŋ o sukuu le halikpeŋ ma sɔla o diaa nduyɛ ma toolu numpila. (Kolosiaŋnda 3:​23) Kɛ o sina vɛlɛ maa, te a wa pɛ feleŋgɔnɔ, a nɔ ma tosa kɛɛsiaala sɔvɛla piiliaŋ chila numndaŋ ndo. Lelaŋ, o yɔŋgu sawala mandaala chɔm num nɛiyo nduyɛ mi la mala num le ma wa achal o nɛi nɛŋi ndu kɔllo wo choo, o palɛi mɛɛlɛi hei niŋ.​—Maatiu 24:​14.

2 Loonuŋ maa Chɛhowa sina nyɛ o nyɛ fee. O sina nyɛ cho yɔŋnɔŋ o chilaŋ niŋndo, nduyɛ o sina mɛɛ kpɛ naŋ cho niŋ kpɛɛluŋ le mɛɛlula chieeŋndo hoo yɛ. (Aisaya 46:​10; Maatiu 24:​3, 36) Chɛhowa sina vɛlɛ a num okɔɔ. O sina nyɛ tosa ma wa a kɔl kɛndɛ wo, vɛlɛ a nyɛ tosa a ve a kɔl kɛndɛ le wo. Naapum mi sila waŋchieeya yɔŋgu wo wa o kɛndɛ, kɛ te o tolnuŋ o Diom Mɛlɛkaa choo le, o ve sila taasi le.—Pulɔwaa 19:​21.

CHƐHOWA O BA KINƐI TAASIOO FULA NI

3, 4. Vɛɛ nilaŋ yaŋɔɔ o sila wɔɔŋndo piiliaŋ yɛ Adam nda Ifi vɛlɛ a chuauwaa ndaa?

3 Silala wɔɔŋndaŋ la bii niŋ waa o chieeŋndo niŋ le teleŋ vilɛi. Setana wa wana tase ke waŋchieeya sila wɔɔŋndo wo ni. Mbo dimul Adam nda Ifi maa, a tiuba ma wa a kɔl kɛndɛ tau te a kɛɛsiaa pɛ le waŋnɔŋndo a ba nda. (Chɛnɛsee 3:​1-6) Kaayei Setana wa chɔmndo ni! Ndoo yeema mi Adam nda Ifi vɛlɛ a chuauwaa nda wa hunɔɔ violɔɔ wa kpou, ndaa diikuŋ nduyɛ ma piɛi ndu. Nduyɛ maa a diikuŋ Chɛhowa ɔɔ ma piɛi ndu le. Kɛ Setana tosa wɔ nyɛ o nyɛ le waŋchieeya le. Nyɛ o nyɛ ndaa nɔ, Chɛhowa ndoo ke nda ni. Chɛhowa toosiaa Adam nda Ifi ni, nduyɛ mbo ke nda kpele kɛndɛ kɛndɔɔ le ma wa achal leniŋ, vɛlɛ a dialuŋ walaŋndoŋ le waa achal lefafɛɛŋ.

4 I cho suɛi imɔnɔ le sinaa maa mi Adam nda Ifi kɛɛ Mɛlɛka diikɔŋndo. O hei niŋ, mi chaŋyɛi wa nda tɛɛŋ nda wana ke nda yoomoo wo kiolu. Nduyɛ, fulamakɔɔlilaŋ la wa la wɔɔŋ. Mɛɛ bil lapeeŋgoo kendiŋ nuaa o tɔlɔɔ yɛ, lende Adam nda Ifi yuuwa ni, okoŋ ma wu. Mi chuauwaa ndaa bɛɛ saŋga tau, nduyɛ naa bɛɛ cho saŋgaa. (Luomaŋnda 5:​12) Wanaa bɔɔbɔɔ cho hau kiɔɔ nyɛ Mɛlɛka dimi wo diikɔŋndo, nduyɛ ma wa tosaa nyɛ nda yeema wo. (Ɛfisiaŋnda 2:​1-3) Yɛɛ cho yɛ fulamakɔɔlilaŋ? Baabuiyo dimi maa o ve ‘suɛi taasi’ kposoŋ le mi waŋnda simul Chɛhowa le.—Pulɔwaa 21:​30.

5. Tiindaŋ yɛɛ Mɛlɛka ndoo nɔ yɛ o waŋchieeya niŋ, nduyɛ baa ndoo nɔ pa di?

5 Chɛhowa ndoo nɔ tiindaŋndo kɛsɛ maa waŋnda cho wa, a cho nɔ yeemɛi le ndu sinaa vɛlɛ a ndu piɛiyo wa, nduyɛ maa feleŋguaa bɔɔbɔɔ wa niŋ nda tɛɛŋ. (Sam 103:​17, 18; 110:​3, NW) Feleŋguaa haa cho bɔɔ a sɔvɛ Chɛhowa o hɔl! A cho pa opilɛ nda tɛɛŋ? Mɛɛ o kpeekpei niŋ, a cho “nyɛm kɛndɛŋ” fula Mɛlɛka o ba woŋ tueiyɔɔ yeela, nduyɛ hei cho num kɔl kɛndɔɔ chɔɔloo kioo o yoomoo niŋ. (Nuawɔ Sam 103:​5; Pulɔwaa 10:​22) Ŋ cho nyɔɔŋ muŋ ŋhiɔɔlu yaasiaa. Muŋ cho ni, nyɛm mala naa le pɛɛkoo a Mɛlɛka okɔɔ woŋ, chaŋyaŋ sɔvɛ sɔviɔŋ, kpeleŋnda sɔvɛlaŋ, vɛlɛ a hɛnɛkɛyɛi kpeekpeiye.

CHƐHOWA CHO NUM NYƐM MALA NAA LE PƐƐKOO A MƐLƐKA OKƆƆ WOŊ KIOO

6. Le yɛɛ ŋ nɔ yɛ ma landuŋ kɔl le sɔɔŋ Mɛlɛkaŋ, nduyɛ yɛɛ Chɛhowa yɔŋgu yɛ le num malaa?

6 Visiaa nɔ iyeema le pɛɛkoo a Mɛlɛka okɔɔ le. Lelaŋ, a nɔ sinaŋ le pɛɛkoo a wana toosiaa nda wo okɔɔ le. Kɛ naŋ nɔ. (Maatiu 4:​4) Te ŋ yaŋ pɛ Mɛlɛka nilaŋ, miŋ sɔla sinapɛŋgoo, taasioo vɛlɛ a kɔl kɛndɔɔ. Mi Chiisu dimi aa, “Nyaaloo cho le wanaa landuŋ kɔl le suɛi Mɛlɛkɛiya.” (Maatiu 5:​3, NW) Mɛlɛka ke naa Baabuiyo, nduyɛ mbo wa “buɛi cho sakpo, . . . mbo wa buɛi kɔl kalu wo” soliŋndo kpeku le yaulaŋ a nyɔɔŋ toosiaa le naa malaa mi tiindaŋ naa wa o kala poŋ. (Maatiu 24:​45) Yaulaŋ ndaŋ a nyɔɔŋ muŋ naŋ veelu ni aa, nyɛm mala naa le pɛɛkoo a Mɛlɛka okɔɔ woŋ kanifuule, muŋ tosa ni mi tiindaŋ naa vɛlɛ a chaŋyɛi nɛi a Chɛhowa chɔɔlu kalu poŋ. Ŋ cho nyɛm mala naa le pɛɛkoo a Mɛlɛka okɔɔ woŋ suulaŋ yɛ yɛ tueiyɔɔ yeela!—Aisaya 65:​13, 14.

7. Vɛɛ nyɛm Mɛlɛka ke naa ŋ mala naa le pɛɛkoo a ndu okɔɔ woŋ mala yɛ num?

7 Nyɛm mala naa le pɛɛkoo a Mɛlɛka okɔɔ woŋ ke num taasioo vɛlɛ ŋ mala num ma nɔ sinapɛŋgoo le yiyaŋndo nyɛkɛndɛi. Nduyɛ hei manda num o nɛila bɔɔbɔɔ niŋ. (Nuawɔ Pulɔwaa 2:​10-14.) Le taamaseliiyo, suliŋndaŋ ndaŋ la mala num ma sina choolaŋ. Mɛɛ choola nda dimi maa Wana Toosiaa cho le wo, ɔɔ maa kaniei a nyɛm kiɔɔŋ tosa num ma wa a kɔl kɛndɛ wo cho naa yɛ. Hei mala num vɛlɛ ma fafaŋ yeemaŋ ɔɔ kaala yɔŋul numndaŋ. Lelaŋ, tosa nyɛ o nyɛ ŋ tiuba le ma wa wana taasi nduyɛ ma nɔ sinapɛŋgoo le yiyaŋndo nyɛkɛndɛi. Okoŋ, numpila cho chɔ kɛsɛ maa Chɛhowa kaala num, nduyɛ maa o yeema o kɛndɔɔ le num.—Sam 34:​8; Aisaya 48:​17, 18.

8. Le yɛɛ ŋ nɔ yɛ ma sɔɔŋguu suŋ suŋ Mɛlɛka ikɛi kpɛɛluŋ, nduyɛ vɛɛ hei cho yɛ num tɔnɔɔ ke o chilaŋ niŋ?

8 O lo niŋ chobe mi nyɛ o nyɛ cho o chieeŋ Setanaa niŋ sɔla tambei. Chɛhowa kinɛi cho naa nɔla manda ni, vɛlɛ mbo ke naa nyɛm kpeekpei naŋ hau ba woŋ, mɛɛ nyɛdiaa naŋ yeema niŋndo cho naa yɛ. (Habakuku 3:​2, 12-19) Mɛɛ teleŋndo cho hoo suŋ suŋ ni le sɔɔŋguuwo Mɛlɛka ikɛi kpɛɛluŋ, nduyɛ ma kindi tiindaŋ numndo o ndu niŋ. (Pitɛ Diiŋ Ndɔɔ 2:​9) Te a tosa hei pɛ, mɛɛ o mɛɛ la wa bɛɛ, a cho nɔ sinaŋ pilɛ Deeve ndoo nɔ wo. Mbo dimi aa, “I sina maa le lɔɔ lɔɔ Mɛlɛka Yaawɛɛ cho a ya latulu. Le pɛŋgu o pɛŋgu o cho ya ikɛi, le hei, nyɛ o nyɛ hiiluu ya le.”—Sam 16:​8.

CHƐHOWA KE NUM CHAŊYAŊ SƆVƐ SƆVIƆŊ

9. (a) A mɛɛ naŋ veelu diomndaŋ o Chɔŋ 6:​44 niŋ yɛ, yɛɛ Chɛhowa tosa yɛ? (b) Yɛɛ cho yɛ teŋgeŋ a Seiyaa Chɛhowaa cheleŋ naŋ komal sɛnɛiya?

9 A loonuŋ teleŋ tase ŋ komal wana cho o tonya niŋ te wo? Vɛɛ kpɛ num oo sina yɛ a ndu okɔɔ? Naapum num oo sina diola ndɔlaŋ, vɛlɛ a mɛɛ o cho yɛ, kɛ naapum muŋ koni num oo sina a ndu okɔɔ ni. Teŋgeŋndo cho bɔɔ te ŋ komal pɛ wana cho o tonyaa niŋndo komal tasoo. A sina maa o kaala Chɛhowa. A sina maa Chɛhowa che nyɛ kɛndɛ o ndu niŋ, nduyɛ mbo huŋ a ndu o yuŋgu cho ndu piɛiyo wo niŋ. (Nuawɔ Chɔŋ 6:​44.) Ba o ba wana koŋ o fula ɔɔ mɛɛ o mɛɛ nda manda ndu, a chii niŋ sina tau a ndu okɔɔ nduyɛ, ndu bɛɛ chii niŋ sina tau a num okɔɔ!

Chɛhowa yeema num ma nɔ chaŋyaŋ sɔvɛ sɔviɔŋ nduyɛ ma kɛsi kpeleŋnda sɔvɛlaŋ (Tofa pɛlta 9-12)

10, 11. Yɛɛ wanaa Chɛhowaa nɔ yɛ mbo wa nyɔɔ opilɛ kpe, nduyɛ vɛɛ hei piiliaŋ yɛ num?

10 Te a komal dɔɔ pɛ Sei Chɛhowa cheleŋ, ma sina kɛsɛ maa nyɔɔ opilɛ kpe nya cho ni o sɔɔŋ bɔɔbɔɔ niŋ. A sina maa o yɔŋ bɛɛ mi ndu chiee suɛi maŋgalɛi numnde dimi le, kɛ la tiuba mi la dimi suɛi maŋgalɛi pilɛi kpe. Ndi cho ‘suɛi maŋgalɛi walaŋnde’ a tonyaa okɔɔ ni. (Sɛfanaya 3:​9) Koŋ cho ni maa nya ŋiɔɔŋ kpou la laalaŋ o Mɛlɛka niŋ, la cho sawala pilɛlaŋ tolɔɔ kɔɔli, nduyɛ mi la nɔ tiindaŋ pilɔɔ le chilaŋ. Hei mala num ma nɔ tiindaŋndo o chaaŋ num niŋ, nduyɛ mi la taŋgul chaŋyɛi kalɛi lo lefafɛɛŋnde.

11 Lelaŋ, te a wa pɛ Chɛhowa piɛiyo, a nɔla ma dimi maa a nɔ chaŋyaŋ sɔvɛ sɔviɔŋ. A nɔ chaŋyaŋ chieeŋndo balɔɔ silɔ, o yɔŋ bɛɛ ma komal lɔ nda paandu le! A yiyaŋ pa a wana cheleŋ okɔɔ o cho ke sɔvɛ bɛndu waa naa tueiyɔɔ yeela wo, o fulawɔ o wanaa Chɛhowaa kɔɔli?

CHƐHOWA MALA NUM MA KƐSI KPELEŊNDA SƆVƐLAŊ

12. Kpeleŋnda sɔvɛla kuɛɛ ŋ nɔla yɛ ma kɛsi?

12 Nuawɔ Ikilisiaatii 11:​9–12:​1. Baa a nɔ pa kpeleŋnda ŋ cho kindiŋndo le komallo laŋ? Naapum a kɛsi kpeleŋndo le diomndaŋ veeloo o Baabuiyo niŋ lepaa o lepaa ɔɔ le mulila kɛndɛlaŋ, ɔɔ le sɔɔŋ yɔŋgoo nyɛkɛndɛi o bɔŋaŋndaŋ. Ɔɔ naapum a cho kindiŋndo le Baabuiyo soliŋndo kpeku nyɛkɛndɛi o wali pollo niŋ. Vɛɛ ŋ sinaŋ yɛ te a che pɛ maa a cho hiouwɔɔ lachioo tosaa ɔɔ te wana cheleŋ dimul num pɛ maa a cho hiouwɔɔ lachioo tosaa? O kpeekpei niŋ, ma naŋ kɔl tau. Nduyɛ lende i cho ni! Le yɛɛ? Kanifuule, a cho tosaa nyɛ Chɛhowa yeema num ma tosa wo, mɛɛ Chiisu bɛɛ tosa yɛ.—Sam 40:​8; Pulɔwaa 27:​11.

13. Le yɛɛ kɔllo handɔɔ o Mɛlɛka o piɛiyo choo cho yɛ suɛi sɔvɛ mbo hiau kɔllo handɔɔ o kpeleŋnda cho o chieeŋndo niŋndaŋ choo?

13 Te a handu pɛ kɔllo o Chɛhowa piɛiyo choo, mɛɛ a cho wali chuu num kɔl kɛndɔɔ wo tosaa. Nduyɛ, hei ke num saboo o yoomoo niŋ. Mi Pɔɔl yɔŋgu silaa aa, “La hiou lachi a waa o laalaŋndo choo nyɛ kɛndɛ yi. Nduyɛ, la hiou lachi a dialluŋ kalaŋ nɔɔ o laalaŋ nyaa niŋ. La hiou lachi lɔɔlɔɔ a wallo tosaa o kala kala, le Masanɔɔ Mɛlɛka. Nya pila sina maa, nyɛ o nyɛ wana cho tosa o wali Masanɔ Mɛlɛkaa niŋ, dɛnɛ kɛndɔɔ fula leniŋ lɔɔ lɔɔ ni.” (Kɔliŋtiaŋ Tasoo 15:​58) Kɛ te waŋnda handu pɛ kɔllo o kpeleŋnda cho o chieeŋndo niŋndaŋ choo, mɛɛ kaniei nuuviaa, ɔɔ simnɔŋndo wana tɔɔ bɛndu cho naa yɛ, a ve a kɔl kɛndɛ kposoŋ te. O yɔŋ bɛɛ ma sɔla batiuwaa, lepum ma nɔ sinaŋndo maa a cho nyɛ o nyɛ le. (Luku 9:​25) Ŋ pɛɛku hei o taamasi Masaa Sɔlɔmɔŋndo niŋ.—Luomaŋnda 15:​4.

14. Yɛɛ ŋ pɛɛku yɛ o yaasiaa Sɔlɔmɔŋ tosa wo niŋ?

14 O wanaa sulaa ndaa nɔ kpaayaa tau wa tɛɛŋ, Sɔlɔmɔŋ wa wana pilɛ. Nduyɛ mɛɛ o tosa yaasiaa, mbo dimi aa, “Mi kɛɛsiaa le mi de yoomu nuu tɔnɔ.” (Ikilisiaatii 2:​1-10) Mi Sɔlɔmɔŋ taŋgul chiɛila kɛndɛ kɛndɛlaŋ, vɛlɛ mbo tual kpelela kɛndɛ kɛndɛlaŋ a yɔmii kuamɛi suu o suu leniŋ. Nduyɛ mi ndoo tosa nyɛ o nyɛ ndoo yeema pɛ le tosaa. Kɛ baa o wa pa a kɔl kɛndɛ? Mɛɛ Sɔlɔmɔŋ mɛɛndaŋ nyɛ o nyɛ o tosa, mbo dimi aa, “Mi saaluŋ maa nyɛ fondo fuu.” Mbo chɔɔlu dimi aa, “Tɔnɔ o tɔnɔ cho mi wana sɔla ndu o chieeŋndo hoo niŋ te.” (Ikilisiaatii 2:​11) A pɛɛku pa nyɛ o yaasiaa Sɔlɔmɔŋ tosa hoo wo niŋ?

Chɛhowa diikɔŋndo cho nyɛ bɛnda le naa wo nduyɛ hei tosa miŋ nɔ hɛnɛkɛyɛi kpeekpeiye

15. Le yɛɛ ŋ nɔ yɛ ma nɔ tiindaŋndo, nduyɛ a mɛɛ naŋ pɛɛku o Sam 32:​8 niŋ yɛ, vɛɛ tiindaŋndo mala yɛ num?

15 Waŋnda apum o biondɔŋnda nda tosa o yoomula ndalaŋ niŋndo kinɛi nda pɛɛku isɔɔ ni, nduyɛ mi fulamakɔɔlila wɔɔŋndaŋ la saaŋgiaa nda. Pesiŋ bɛɛ Chɛhowa yeema mi i waa naa yɔŋnuŋ num te. O yeema num ma yaŋ ndu nilaŋ nduyɛ ma diikuŋ ndu. Le hei tosaa, mɛɛ ma nɔ tiindaŋndo. Kɛ fɛɛŋ bɛɛ a kil niŋ iso le kɛɛsiaala ŋ tosa o yoomoo niŋ le tiindaŋ numndo wo le. Nduyɛ, fɛɛŋ bɛɛ Chɛhowa puɛɛnuŋ ‘a mɛɛ ŋ chɔm kaala ŋ nɔ le ndu wo yɛ le.’ (Hibuluiya 6:​10) Lelaŋ, tosa wallo o kala kala le tiindaŋ numndo kindioo poŋ. Okoŋ, a cho kɛɛsiaala kɛndɛlaŋ tosa o yoomu numndo niŋ, nduyɛ ma che lekɛndɛi maa Finya num cho o choo choo niŋndo yeema nyɛ cho o kɛndɔɔ wo le num.—Nuawɔ Sam 32:​8.

MƐLƐKA KE NUM HƐNƐKƐYƐI KPEEKPEIYE

16. Le yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ che hɛnɛkɛyɛi nyɛ sɔvɛ, nduyɛ miŋ soliŋ ndi kpeku o nɛi taasi niŋ?

16 Mi Pɔɔl poonyiaa aa, “Ba o ba Masanɔɔ Mɛlɛka Nyina ndɔɔ wa pɛ, a baŋaŋnda waŋnda loŋ a wa ni.” (Kɔliŋtiaŋ Diiŋ Ndɔɔ 3:​17) Chɛhowa kaala hɛnɛkɛyɛi, nduyɛ o toosiaa num le mi num bɛɛ kaala hɛnɛkɛyɛi. Kɛ o yeema num ma soliŋ hɛnɛkɛyɛi numnde kpeku o nɛi taasi niŋ le num mandaa. Naapum, mi chaaŋaa numnda apum tofa wunduma tumfonduaŋ, ma wa o kaa ihini nɔɔlɛiyo niŋ, ma tosa pisulta luei yoomula ndalaŋ o kpundɔɔ niŋndo, ɔɔ ma wa kooma wana chua a ve o numpila niŋ te waŋ chuaa, ɔɔ muɛiyaŋ kolɔɔ bɛndoo. O tase ndɔ, ma wa a kɔl kɛndɛ tau o sɔɔŋ muŋ tosaa niŋ. Kɛ mɛɛ teleŋndo hiau fau, mi sɔɔŋ muŋ chuu nda fulamakɔɔlila wɔɔŋndaŋ mɛɛ naalaŋ, waŋnɔŋndo niko yikpi o kaala wɔɔŋndaŋ ndaŋ niŋ ɔɔ piɔmndo cho naa yɛ. (Kaleesiaŋnda 6:​7, 8) Lepum, mi feleŋguaa cho sɔɔŋ muŋ tosaa wa yiyaŋ maa a choŋnuŋ hɛnɛkɛ, kɛ a cho hɛnɛkɛ kposoŋ te.—Taitɔɔ 3:​3.

17, 18. (a) Vɛɛ Mɛlɛka diikɔŋndo chuu yɛ naa hɛnɛkɛyɛi kpeekpeiye? (b) O nɛi kuɛɛ choo Adam nda Ifi wa yɛ hɛnɛkɛ mbo hiau waŋchieeya hau?

17 O baa pilɔɔ choo, Chɛhowa diikɔŋndo cho nyɛ bɛnda le naa wo ni. O bɛnda le kɛndiaa naa nduyɛ hei tosa miŋ nɔ hɛnɛkɛyɛi kpeekpeiye. (Sam 19:​7-11) Nduyɛ, te a soliŋ pɛ hɛnɛkɛyɛi numnde kpeku o nɛi taasi niŋ, koŋ cho ni sawala diandaala Mɛlɛkalaŋ vɛlɛ a sawala ndɔla mandaalaŋ diikɔŋndo, mɛɛ a cho Mɛlɛka vɛlɛ a wanaa velu numnda chɔm maa a cho wana nda tiindaŋ. Nduyɛ, naapum wanaa velu numnda cho chɔɔlu tiindaŋndo dɔwɔɔ o num niŋ, okoŋ ma chɔɔlu num pɛɛŋ hɛnɛkɛyɛi ke tau. Chɛhowa mɛi lediom maa o teleŋ biŋgi bɛŋgu, o cho hunɔɔ buɛiyaa nduaa cho lo lechoo wo chɔmndo o ndu lo wa hɛnɛkɛyɛi kpeekpei ke. Nduyɛ, ndi Baabuiyo veelu ni aa, “naŋɔɔ mɛɛ i yɔnuŋ a chuauwaa Mɛlɛkaa yɛ.”—Luomaŋnda 8:​21.

18 Hɛnɛkɛyɛi waa naa Adam nda Ifi wa tueiyɔɔ yeela ni. Teleŋ nda wa o kpeloo niŋ Idɛŋndo, nyɔɔ opilɛ kpe Mɛlɛka ndoo dimul nda ni maa a tosa le. Mbo ke nda sawaa maa a dia komɔɔ yɔm pum te. (Chɛnɛsee 2:​9, 17) Baa a yiyaŋ pa maa kafalaŋ Mɛlɛka wa nda tosallo ni, ɔɔ o kpiɔɔ ndoo wou nda ni le nda sawa koŋ kioo? Sako bɛɛ! Yiyaŋndɔ mɛɛ kpɛ waŋchieeya dɔu niŋ sawalaŋ, nduyɛ ma wa waŋnda baŋɔɔ le laŋ diikɔŋndo yɛ. Kɛ sawaa opilɛ kpe Chɛhowa ndoo ke Adam nda Ifi ni.

19. Yɛɛnɛ Chɛhowa nda Chiisu cho yɛ naa pɛɛkoo le naa malaa miŋ simnuŋ hɛnɛkɛ?

19 Chɛhowa nɔ bɔɔ taasioo a mɛɛ o bii naa yɛ. Mbo biuŋ naa pɛɛkoo le miŋ diikuŋ sawala kaalaa la o duau laŋ, kɛ o cho naa sawalaŋ kioo tau le. Mbo pɛɛku naa le miŋ dɔu sawala mandaalaŋ o wali niŋ nduyɛ le miŋ tul o wɔɔŋndo leyɛ. (Luomaŋnda 12:​9) O pɛɛku Chiisu wo o pembii Ɔlifiive choo, mi Po ndɔɔ Chiisu, mala naa le sinaa le sabu waŋnda tosa sɔɔŋ wɔɔŋndoŋ ndo. (Maatiu 5:​27, 28) Nduyɛ o chieeŋ sɛnɛiyo niŋ, maa Masaa le Masale Mɛlɛkaleŋ, Chiisu cho wa hiouwɔɔ lachi a naa pɛɛkoo le miŋ che sɔɔŋ bɛnda le tosaa woŋ vɛlɛ a sɔɔŋ bɛnda le tosa le woŋ mɛɛ o che muŋ yɛ. (Hibuluiya 1:​9) Chiisu cho naa vɛlɛ siiŋguu wanaa walaŋnda o dialloŋ niŋ vɛlɛ a o yiyaŋndaŋ niŋ. Yiyaŋndɔ mɛɛ i wa niŋ yɛ, te tɔɔndaŋ komallɛ niŋ naa le sɔɔŋ wɔɔŋndoŋ tosaa ɔɔ saŋgaa le mɛɛ naŋ cho wanaa lahakiaa yɛ le. O mɛɛlulaŋ kpɔŋ, ŋ cho hɛnɛkɛyɛi tueiyɔɔ yeela mɛɛ Chɛhowa mɛi lediom yɛ.

20. (a) Vɛɛ Chɛhowa soliŋ yɛ hɛnɛkɛyɛi nduɛi kpeku? (b) Vɛɛ ŋ tuallɛ taamasi ndɔɔ kɔɔli?

20 O chieeŋ sɛnɛiyo niŋ bɛɛ hɛnɛkɛyɛi nɛi cho nɔ kpeleŋndaŋ. O nɛi kuɛɛ choo? Ŋ cho wa kaala naa le Mɛlɛka vɛlɛ a acheleŋnda chɔmndo lɔɔlɔɔ nduyɛ ndu cho naa nyindɔɔ ni le waa sɔɔŋ tosaa. Te ŋ tosa sɔɔŋ o nɛi kaalaa niŋ pɛ, mɛɛ ŋ cho taamasi Chɛhowaa tolɔɔ kɔɔli. Mi che bɛɛ Chɛhowa nɔ hɛnɛkɛyɛi kpeekpeiye, kɛ nyɛ o nyɛ o tosa, nduyɛ mɛɛ o bii naa yɛ bɛɛ tolnuŋ o kaalaa choo. (Chɔŋ Tasoo 4:​7, 8) Lelaŋ, i cho suɛi taasi le sinaa maa le miŋ nɔ hɛnɛkɛyɛi kpeekpeiye, mɛɛ miŋ tol taamasi Mɛlɛkaa kɔɔli.

21. (a) Vɛɛ Deeve ndoo yiyaŋ yɛ a Chɛhowa okɔɔ? (b) Yɛɛ naŋ cho yɛ yaasiaa o buŋgɛi cho lachi ve niŋ?

21 A nɔ pa balika melaa le nyɛ o nyɛ kɛndɛ Chɛhowa cho num kioo? O ke num nyɛm mala naa le pɛɛkoo a Mɛlɛka okɔɔ woŋ, chaŋyaŋ sɔvɛ sɔviɔŋ, kpeleŋnda sɔvɛlaŋ, hɛnɛkɛyɛi kpeekpeiye o chilaŋ niŋ, nduyɛ a sɔɔŋ kɛndɛŋ cheleŋ. (Sam 103:​5) Naapum ma yiyaŋ maa Deeve. Mɛɛ o wa piɛileŋ, mbo dimi o Sam 16:​11 niŋ aa, “A cho ya nɛi wana keeku ma sɔla yoomu kpeekpeiyo wo chɔm. Te a cho ya ikɛi pɛ, le pɛŋgu o pɛŋgu I wa a kɔl hiniaa. Te a cho a ya latulu pɛ, I wa a kɔl kɛndɛ le fɛɛŋ a fɛɛŋ.” O buŋgɛi cho lachi ve niŋ, ŋ cho yaasiaa tonyala sɔvɛla cheleŋ o Sam 16 niŋ. Hei cho num mala ma che mɛɛ ŋ nɔla ma sɔla yoomu sɔvɛ kpeekpeiyo yɛ.