Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Feleŋguaa, La Nɔla Mi La Wa a Kɔl Hiniaa Kpeekpeiyo o Yoomoo Niŋ

Feleŋguaa, La Nɔla Mi La Wa a Kɔl Hiniaa Kpeekpeiyo o Yoomoo Niŋ

“A cho ya nɛi wana keeku ma sɔla yoomu kpeekpeiyo wo chɔm.”​—SAM 16:​11.

CHONDOŊ: 133, 89

1, 2. Vɛɛ suɛi yɔŋnaŋ Tooni ve chɔm yɛ maa waŋndo nɔla mbo tosa siŋgaŋndaŋ o yoomu ndɔɔ niŋ?

TOONI sul a finya le. Ndoo hiou niŋ tɛɛŋ le sukuuwo chiiyo, kɛ ndoo nɔ i yeema kposoŋ o sukuuwo niŋ te. Nduyɛ pɛɛŋ, o wa yiyaŋndo le mbo fulaŋ o sukuu mi ndoo chii bɛɛ le. O lɔɔlaŋ mɛɛlulaŋ, mi Tooni ndoo kuɛnuŋ vidueilaŋ nuaa, ɔɔ naa chaaŋaa nduaa cha. O ve wana lasɔŋgɔ le. Nduyɛ, ndoo chue kooma wana chua a ve o numpila niŋ te waŋ te. Kɛ ndoo nɔ sabu o yoomu ndɔɔ niŋ te. Ndoo laalaŋ pɛɛŋ maa Mɛlɛka cho kpeekpei le. Paale pilɛ, mi Tooni komal Seiyaa Chɛhowaa a ŋiɔɔŋ, nduyɛ mbo tɛɛsial nda kiisaŋnda ndoo nɔ a Mɛlɛka okɔɔ laŋ. Ma ke ndu buluchiɔɔla tiɔɔŋndaŋ ndaŋ, “Was Life Created? a The Origin of Life—Five Questions Worth Asking” le mbo veelu diomndaŋ leniŋ.

2 Mɛɛ nda miiŋgu o Tooni lo a teleŋ cheleŋ, ndoo chii niŋ yiyaŋ ndɔɔ kpou siŋga. O lo diomndaŋ veeloo o buluchiɔɔla laŋ niŋ tei mi la twi twiŋ ndu o ba. Okoŋ, mi Tooni dimul nda aa, “Mɛlɛka nɔ mbo wa.” Nduyɛ, mbo kandu Baabuiyo pɛɛkoo. O lo pɛɛkoo o pɔmpɔmbɔ haaa mi yiyaŋ ndɔɔ a yoomoo okɔɔ siŋgaŋ. Tuupa mi Tooni kandu pɛɛkoo, o ve tosa nyɛkɛndɛi o pɛɛku ndɔɔ niŋ o sukuu le, kɛ mbo simnuŋ sukuunɔ kɛndɛ kɛndɛ o sukuu ndɔɔ niŋ! Nduyɛ, mi kɔndɔfillo bii pɛɛŋ wana wa sukuuwo bolleŋndo. Okoŋ, mbo dimul Tooni aa, “A tosa niŋ bɔɔ hiouwɔɔ lachioo o kaala numndaŋ niŋ, vɛlɛ a o pɛɛku numndo niŋ o sukuu. Baa le mɛɛ ŋ kandu holiaŋndo a Seiyaa Chɛhowaa yɛ ni?” Mi Tooni chɛl, nduyɛ mbo chɔm wana wa sukuuwo bolleŋndo nyɛ o wa pɛɛkoo wo. Mbo chii sukuuwo. Nduyɛ suŋ suŋ niŋ, o cho kɔɔfaleŋ, mbo wa vɛlɛ buɛi malalaŋndo. Tooni cho niŋ bɔɔ a kɔl kɛndɛ le mɛɛ o nɔ niŋ Finya kaalaa yɛ, Chɛhowa!—Sam 68:​5, NW.

DIIKUŊ CHƐHOWA, NDUYƐ A CHO BATIUWAA SƆLA

3. Sila yɛɛ Chɛhowa ke yɛ feleŋguaa?

3 Suɛi yɔŋnaŋ Tooni ve chɔm naa kpendekele maa Chɛhowa buulaŋ kpeekpei a feleŋguaa. O yeema num ma sɔla batiuwaa, nduyɛ ma wa a kɔl hiniaa kpeekpeiyo o yoomoo niŋ. Lelaŋ o ke num silaa ni aa, “boondii ŋ cho feleŋgɔnɔ ve, loonuŋ a Wana Toosiaa numndo.” (Ikilisiaatii 12:​1) Hei ve bɛɛŋ le tosaa lɔɔlɔɔ le. Kɛ koŋ chɔm naa maa i tosaŋ te le. Sanaa a mala Mɛlɛkaa, a nɔla ma sɔla batiuwaa o yoomoo niŋ teleŋ ŋ cho feleŋgɔnɔ wo, vɛlɛ te a huŋ sul pɛ kaasoŋnɔ. Le naa malaa miŋ bii hei bila, ŋ cho yaasiaa nyɛ mala Isɔluɛiya ma puu Lɛŋnde Mɛyaaleŋ yaamɔɔwaa ndaa o ba wo, vɛlɛ a nyɛ ke Deeve kpaayaa le kuubanɔɔ Koolaya yomɔɔ wo.

4, 5. Suɛi sɔvɛ kuɛɛ naŋ pɛɛku yɛ a mɛɛ Isɔluɛiya yem Kenanaitiiya yɛ vɛlɛ a mɛɛ Deeve yem Koolaya yɛ? (Tofa fotueilaŋ o peele naŋ kandu leŋ choo.)

4 Mɛɛ Isɔluɛiya wa le luɛiyɔɔ o Lɛŋnde Mɛyaaleŋ niŋ, silala kuɛɛ Chɛhowa ndoo ke yɛ nda? Baa ndoo dimul nda pa maa a simnuŋ sovɛiyaa chaa sɔŋgɔɔ wa, ɔɔ a pɛɛku le waa kɔlaŋ o chɔuwo? Sako bɛɛ! (Ditɔnɔmii 28:​1, 2) Mbo dimul nda le ma diikuŋ ndu, nduyɛ ma dɔu tiindaŋ ndaa o ndu niŋ. (Chɔɔsuaa 1:​7-9) Naapum le wanachioo, silaa hoo ve sila taasi le. Kɛ sila kɛndɔɔ pila wa koŋ le Isɔluɛiya ni. Chɛhowa wa wanaa nduaa malaa teleŋ o teleŋ le Kenanaitiiya yomɔɔ. (Chɔɔsuaa 24:​11-13) Tiindaŋndo yeemaŋ ni le Mɛlɛka diikɔŋndo. Nduyɛ, lɔɔlɔɔ mi tiindaŋ waa lende tosa miŋ sɔla batiuwaa. Mi hei yɔŋnuŋ o sindɔɔ niŋ, nduyɛ hau bɛɛ mi i yɔŋnuŋ.

5 Kuubanɔ kpaaya bɛndoo Koolaya wa ni. Bandii nduɛi wa le mɛtɛlɛlaŋ layaa, nduyɛ ndoo nɔ nyɛm chɔu wɔɔŋ wɔɔŋndoŋ. (Saamiɛɛ Tasoo 17:​4-7) Kɛ Deeve ndu, faandaa vɛlɛ a tiindaŋ ndu oo nɔ o Mɛlɛka niŋndo kinɛi ndoo nɔ ni. Wana nɔ tiindaŋ te wo ndoo tiuba mbo yiyaŋ maa diɔmndo Deeve wa ni le Koolaya chɔulabaa! Kɛ o kpeekpei niŋ, Koolaya wa diɔmndo ni.—Saamiɛɛ Tasoo 17:​48-51.

6. Yɛɛ naŋ cho yɛ pɛɛku o buŋgɛi hei niŋ?

6 O buŋgɛi hiou ve niŋ, miŋ yaasiaa sɔɔŋ ŋhiɔɔlu ŋ tosa miŋ wa a kɔl kɛndɛ, nduyɛ miŋ sɔla batiuwaa o yoomoo niŋndo. Miŋ pɛɛku maa ŋ nɔ miŋ landuŋ kɔl le sɔɔŋ Mɛlɛkaŋ, miŋ tosa chaŋyaŋ sɔvɛ sɔviɔŋ ŋ kaala Chɛhowa woŋ, miŋ kɛsi kpeleŋnda sɔvɛlaŋ, nduyɛ miŋ che hɛnɛkɛyɛi Mɛlɛka ke naa ve nyɛ sɔvɛ. O buŋgɛi hei niŋ, ŋ cho chɔɔlu nɛilaŋ latiŋ yaasiaa miŋ che mɛɛ naŋ sɔla tɔnɔɔ o sɔɔŋ kɛndɔŋ muŋ tosaa niŋ yɛ. Le hei tosaa, ŋ tofaŋndɔ sawala mandaalaŋ latiŋ o Sam 16 niŋ.

LANDUŊ KƆL LE SƆƆŊ MƐLƐKAŊ

7. (a) Nɛɛnɛ cho yɛ wana landuŋ kɔl o sɔɔŋ Mɛlɛkaŋ ndo? (b) Yɛɛ wa yɛ “nyɛm kɛŋ” Deeve woŋ, nduyɛ vɛɛ hei ndii piiliaŋ yɛ ndu?

7 Wana landuŋ kɔl o sɔɔŋ Mɛlɛkaŋ ndo nɔ tiindaŋndo o Mɛlɛka niŋ nduyɛ, mbo kindiŋ le sɔɔŋ chɔɔ mɛɛ Mɛlɛka cha muŋ yɛ. Mbo chɛl mi Chɛhowa chɔm ndu nɛiyo nduyɛ, mbo nɔ sɛmbɔɔ le ndu diikɔŋndo. (Kɔliŋtiaŋ Tasoo 2:​12, 13, NW) Taamaselii kɛndɔɔ pila Deeve cho ni le wana landuŋ kɔl o sɔɔŋ Mɛlɛkaŋ ndo. Mbo soli chondei aa, “Mɛlɛka Yaawɛɛ, num cho nyɛm kɛŋ nuuŋ ni.” (Sam 16:​5) Deeve ndoo nɔ balika melaa le “nyɛm kɛŋ” ndɔŋ, chaŋyɛi kpɛɛluŋ ndoo nɔ a Mɛlɛka ve nduyɛ, mbo siiŋguu Mɛlɛka naa nduaa viaŋnaŋnda. (Sam 16:​1) O mɛɛlulaŋ, mbo dimi aa, “Nyaaloo cho o kɔl nuu niŋ.” Nyɛ o nyɛ ndoo ke Deeve nyaaloo mbo hiau chaŋyɛi kpɛɛluŋ ndoo nɔ a Chɛhowa ve le!—Nuawɔ Sam 16:​9, 11.

8. Ɔɔ sɔɔŋ ŋtiŋ ŋ tosa ma nɔ kɔl hiniaa kpeekpeiyo o yoomu numndo niŋndo?

8 Fɛɛŋ bɛɛ wanaa handu kɔl ndaa o kaniei ɔɔ yelelaŋndo choo wa sɔla nyaaloo maa Deeve le. (Timoti Tasoo 6:​9, 10) Mi puaapilɛnɔ pilɛ o Kanada niŋ dimi aa, “O cho nyɛm naŋ sɔla o yoomoo niŋndoŋ te ke naa kɔl hiniaa kpeekpeiyo le. Kɛ, nyɛ naŋ ke wana ke naa nyɛm kɛndɛ kɛndɔŋ kpou wo, Chɛhowa Mɛlɛka.” (Chemisi 1:​17) Te a dɔu pɛ tiindaŋndo o Chɛhowa niŋ nduyɛ ma piɛi ndu, a cho nɔ saboo o yoomoo niŋ, nduyɛ ma nɔ kɔl hiniaa kpeekpeiyo. Lelaŋ, yɛɛ ŋ nɔ yɛ ma tosa le ma chɔɔlu tiindaŋ numndo kindi poŋ? A nɔ ma wa teleŋndo chuaa a Chɛhowa ma wa diomndaŋ veeloo o Diom ndɔɔ niŋ, nyɛm kɛndɛŋ o toosiaa woŋ mɛɛndaŋndo, vɛlɛ a yiyaŋndo o suliŋnda ndɔlaŋ choo, mɛɛ kaala o nɔ le numndo cho nuaa yɛ.—Luomaŋnda 1:​20; 5:​8.

9. Vɛɛ ŋ chɛllɛ le mi Diom Mɛlɛkaa chɔu num?

9 Lepum, mi Mɛlɛka ke naa sila naŋ yeema wo mɛɛ finya kaalaa tosa yɛ, le naa kaala ndɔɔ chɔmndo. Deeve ndoo che bɔɔ sila waa lende nyɛ sɔvɛ bɛndu. Lelaŋ o dimi ni aa, “Saŋgalaa cho o Mɛlɛka Yaawɛɛ lo, kani fuule, ndu chɔm ya nɛi ya nɔ mi kuɛ choo wo ni. Manyum o manyum te I hini pɛ, ndu Mɛlɛka o luɛi o kɔl nuu niŋ, o miŋgi ya o nɛi.” (Sam 16:​7) Mi Deeve yiyaŋ o yiyaŋnda Mɛlɛkalaŋ choo nduyɛ, mbo siiŋguu laŋ yiyaŋnda ndɔlaŋ. Mbo chɛl le mi la chɔu ndu, koŋ cho ni, mbo chɛl le mi la siŋga ndu mbo simnuŋ wana sɔvɛ. Te num bɛɛ tosa i waa lende pɛ, kaala numndo le Mɛlɛka vɛlɛ a yeemɛi ŋ nɔ le ndu kɔllo nɛŋioo ve cho hindɔɔ nduyɛ, ma simnuŋ kaasoŋnɔɔ o Mɛlɛka piɛiyo niŋ. Mi ndepilɛnɔ pum diolaŋ Kilistiŋ dimi maa te o tosa pɛ yaasiaa nduyɛ mbo yiyaŋ o nyɛ o veelu diomndaŋndo choo, mbo sinaŋ maa le ndu kinɛi Chɛhowa poonyiaa sɔɔŋ muŋ o Baabuiyo niŋ ni!

10. A mɛɛ naŋ pɛɛku o Aisaya 26:​3 niŋ yɛ, vɛɛ waa wana landuŋ kɔl o sɔɔŋ Mɛlɛkaŋ ndo mala yɛ num?

10 Te a wa pɛ wana landuŋ kɔl o sɔɔŋ Mɛlɛkaŋ ndo, a cho chieeŋndo vɛlɛ a chila ndɔlaŋ chɔ mɛɛ Mɛlɛka che laŋ yɛ. Chɛhowa ke num sinapɛŋgoo hoo a taasi waa naa ni. Le yɛɛ? Kanifuule, o yeema num ma sina nyɛ cho nyɛ sɔviɔɔ o yoomoo niŋndo, ma tosa kɛɛsiaala kɛndɛlaŋ, nduyɛ ma wa lehɔl o nɛi le chilaŋ a yɔŋ isiooŋ te! (Nuawɔ Aisaya 26:​3.) Mi puaapilɛnɔɔ o Amɛlika niŋ diolaŋ Chɔɔsuaa dimi maa te a lo pɛ Chɛhowa ikɛi kpɛɛluŋ, a cho chɔ kpendekele nyɛ cho nyɛ sɔviɔɔ kpeekpeiyo vɛlɛ a nyɛ cho nyɛ sɔvɛ kpeekpei le wo.

TOSA CHAŊYAŊ SƆVIƆŊ

11. Vɛɛ Deeve ndoo hɛli yɛ chaŋyaŋ ndɔŋ?

11 Nuawɔ Sam 16:​3. Deeve ndoo sina mɛɛ ndoo saaluŋ chaŋyaŋ sɔviɔŋ yɛ. Mbo hɛli chaŋyaŋ ŋ kaala Chɛhowa woŋ nduyɛ, mi hei ke ndu ‘kɔl hiniaa.’ Mbo dimi maa chaŋyaŋ ndɔŋ cho “wanaa Mɛlɛkaa” ni kanifuule, nda wa kindiŋndo le sawala diandaala Chɛhowalaŋ tolɔɔ kɔɔli ni. Yiyaŋ pilɛ koŋ kpe wana ŋchondu cheleŋ ndoo nɔ ni. Mbo dimi aa, “Wanaa nɔ siooŋii numnde wa kinɛi, nda cho chaaŋaa niaa ni, wanaa chua sawala numndaŋ nda.” (Sam 119:​63) A mɛɛ naŋ yaasiaa o buŋgɛi hiou ve niŋ yɛ, num bɛɛ nɔla ma saaluŋ chaŋyaŋ sɔviɔŋ wanaa kaala Chɛhowa vɛlɛ ma wa ndu diikɔŋndo wa tɛɛŋ. Nduyɛ, o cho naa maa chaŋyaŋ numndoŋ nɔ miŋ wa sulaŋaa numnda kinɛi le.

12. Le yɛɛ Deeve nda Chonataŋ wa yɛ o chaŋyɛi kɛndɛi niŋ?

12 O cho ko wanaa wa sulaŋaa nduaa wa le Deeve ndoo hɛli le waa chaaŋaa nduaa le. A nɔla pa ma veelu diola wana pilɛ o chaŋyaŋ kpɛɛluŋ Deeve woŋ tɛɛŋ? Naapum ma yiyaŋ ndɔɔ a Chonataŋ. Chaŋyɛi wa Deeve nda Chonataŋ tɛɛŋnde cho ipilɛ o chaŋyaŋ kɛndɛ kɛndɛŋ naŋ cha o Baabuiyo niŋndoŋ tɛɛŋ. Kɛ a sina pa maa Chonataŋ wa Deeve bɛndu le wɔsilaŋ 30? Yɛɛ tosa yɛ mi chaŋyɛi wa nda tɛɛŋnde wa ikɛndɛ? Chaŋyɛi ndɛi ndii tolnuŋ o tiindaŋ ndaa nɔ o Mɛlɛka niŋndo choo. Mi ndaa keŋnaŋ bɛɛleŋ nduyɛ, mi opilɛ ndoo che suliŋnda chaŋndɔ laŋ la sɔvɛ, mɛɛ kɔl sikpa nda ŋiɔɔŋ kpou chɔm teleŋ nda wa yaamɔɔwaa Mɛlɛkaa chɔulabaa wo cho naa yɛ.—Saamiɛɛ Tasoo 13:​3; 14:​13; 17:​48-50; 18:​1.

13. Vɛɛ ŋ tosa yɛ chaŋyaŋ tau? Chɔmndɔ taamaseliiyo.

13 Maa Deeve nda Chonataŋ, ŋ nɔla miŋ nɔ ‘kɔl hiniaa’ te ŋ nɔ pɛ chaŋyaŋ kaala Chɛhowa nduyɛ miŋ nɔ tiindaŋndo o ndu niŋndo. Mi Kiilai piɛi niŋ Mɛlɛka le wɔsiŋ bɔɔbɔɔ wo dimi aa, “I tosa niŋ chaŋyɛi a wanaa bɔɔbɔɔ chieeŋndo balɔɔ silɔ, waŋnda fulaa o kɔɔlima yɛ yiaŋ niŋ, vɛlɛ a o naamula cheleŋndaŋ niŋ.” Te num bɛɛ tosa i waa lende pɛ, a cho chɔ mɛɛ Baabuiyo a nyina diandaa tosa miŋ wa o yuŋgu bɛndoo niŋ chieeŋndo balɔɔ silɔ Chɛhowa piɛiyo yɛ.

KƐSI KPELEŊNDA SƆVƐLAŊ

14. (a) Vɛɛ ŋ kɛsi yɛ kpeleŋnda sɔvɛlaŋ o yoomoo niŋ? (b) Yɛɛ feleŋguaa apum dimi yɛ a kpeleŋnda ndalaŋ okɔɔ?

14 Nuawɔ Sam 16:​8. Mɛlɛka piɛiyo wa nyɛ sɔvɛ bɛndu hiou kpou wo ni le Deeve. Te a tol pɛ taamasi Deeve wo kɔɔli, a cho kpeleŋndaŋ kɛsi nduyɛ, ma wa lɔɔlɔɔ yiyaŋndo o nyɛ Chɛhowa yeema le numndo choo, okoŋ ma sɔla kɔl hiniaa o yoomu numndo niŋ. Mi puaapilɛnɔ pilɛ diolaŋ Tiiviŋ dimi aa, “Kpeleŋndaŋ kɛsioo, wallo le laŋ komallo, vɛlɛ a chɔɔ mɛɛ ya cho hiouwɔɔ lachioo tosaa yɛ, chuu ya bɔɔ kɔl hiniaa.” Mi puaapilɛnɔ feleŋgɔnɔ fulaa o Chamani niŋ, kɛ mbo wa niŋ wali Mɛlɛkaa tosaa o lɛŋnde cheleŋ niŋndo dimi aa, “Te I huŋ yuuwa pɛ, I yeema mi huŋ tofaŋ kɔɔli, mi che maa nyɛ o nyɛ ya wa tosaa o yoomu nuu niŋ, a yapila o kɔɔ kinɛi le o wa le.” Baa yiyaŋ pilɛ koŋ kpe num bɛɛ nɔ ni? Te lende i cho ni, mɛɛ soliŋ yoomuma numndaŋ vɛlɛ a kela numndaŋ kpeku le Mɛlɛka saŋgalaa vɛlɛ a wanaa cheleŋnda malaa. (Kaleesiaŋnda 6:​10) Kɛsi kpeleŋndaŋ o Chɛhowa piɛiyo niŋ nduyɛ, ma nyuna ndu mbo mala num le ma komal laŋ. A nɔ ma nɔ tiindaŋndo maa o cho piɛile numndeŋ muli!—Chɔŋ Tasoo 3:​22; 5:​14, 15.

15. Kpeleŋnda kuɛɛ ŋ nɔla yɛ ma kɛsi le numpila? (Tofa kɔfoo hoo, “ Kpeleŋndaŋ Lapum La Ŋ Yiyaŋ Okɔɔ Laŋ.”)

15 Ɔɔ kpeleŋndaŋ lapum la ŋ nɔla ma kɛsi laŋ? A kindiŋ pa le mulilaŋ yɔŋgoo o bɔŋaŋndaŋ o cho mɛɛ la cho la poonyiaa o yauwo choo yɛ le? Ɔɔ, a nɔla pa ma kɛsi kpeleŋndo le kɔɔfaleŋ tosaa ɔɔ le kɔlaŋ wallo tosaa o Bɛtɛɛl? Naapum a kindiŋ vɛlɛ le suɛi maŋgalɛi sɛnɛiye pɛɛkoo nduyɛ ma soliŋ ndi kpeku le halikpeŋ ma nɔla waŋnda tau yooŋgu kɛndɔɔ dimullo. Mi Baluaki puaapilɛnɔ feleŋgɔnɔ cho o wali lɔɔlɔɔ Mɛlɛkaa niŋndo dimi aa, “Sinaa maa lepaa o lepaa I cho yoomuma niaŋ kpou soliŋndo kpeku o wali Chɛhowaa niŋ, ke ya sinaŋndo maa wali o wali cheleŋ cho mbo ke ya kɔl hiniaa mbo hiou ndu le.”

CHUA HƐNƐKƐYƐI MƐLƐKA KE NUMNDE NYƐ SƆVƐ

16. Vɛɛ Deeve ndoo yiyaŋ yɛ a sawala Chɛhowalaŋ vɛlɛ a sawala ndɔla mandaalaŋ okɔɔ, nduyɛ le yɛɛ?

16 Nuawɔ Sam 16:​2, 4A mɛɛ naŋ pɛɛku o buŋgɛi hiou ve niŋ yɛ, te ŋ dɔu pɛ sawala Mɛlɛkalaŋ vɛlɛ a sawala ndɔla mandaalaŋ o wali niŋ, ŋ cho hɛnɛkɛyɛi kpeekpeiye sɔla. Miŋ pɛɛku maa, ŋ nɔ miŋ kaala nyɛ cho o kɛndɔɔ wo nduyɛ miŋ tul o wɔɔŋndo leyɛ. (Emɔɔsi 5:​15) Mi Deeve dimi maa Chɛhowa tosa ni mbo sɔla “dɛnɛ o dɛnɛ kɛndɛ.” Dɛnɛ kɛndɔɔ wana sɔla lɔɔlɔɔ o sawala Chɛhowalaŋ biyɔɔ niŋ ni. Nyɛ o nyɛ Chɛhowa tosa, dɛnɛ kɛndɔɔ wa leniŋ ni nduyɛ, nyɛ o nyɛ kɛndɛ naŋ nɔ ndu o ba o fula ni. Mi Deeve tosa wallo kalaŋ le taamasi Mɛlɛkaa tolɔɔ kɔɔli vɛlɛ a le sɔɔŋ Chɛhowa kaala woŋ kaalaa. Nduyɛ, mi Deeve pɛɛku vɛlɛ le sɔɔŋ Mɛlɛka dimi maa ŋ cho ŋwɔɔŋndoŋ yɛleŋ tullo. Sɔɔŋ muŋ ipilɛ cho piɔmnda sooluuwo ni. Koŋ cho ni, kiɔɔ Chɛhowa piɛiyo le nyɛm cheleŋndoŋ sooluuwo. Piɔmnda sooluuwo tusi wanachioo siɔmbulaŋ nduyɛ, mbo tosa mi waŋndo ɔɔ nyɛ cheleŋ sɔla saŋgala Chɛhowa nɔ mbo sɔla wo.—Aisaya 2:​8, 9; Sɔɔŋ Chɔɔmaŋndoŋ 4:​11.

17, 18. (a) Yɛɛ Deeve ndoo dimi yɛ a fulamakɔɔlila wɔɔŋnda wa o piɛiyii lachoowɛi niŋnde? (b) Yɛɛ tosa yɛ hau mi waŋnda “kuiilul nda pila dɛnɛla palaalaŋ”?

17 O teleŋ ma sindɔɔ niŋ, kaa ihini nɔɔlɛiyo wa o piɛile lachoowaleŋ niŋ. (Hoosiaa 4: 13, 14) Wanaa bɔɔbɔɔ kaala piɛile lachoowaleŋ kanifuule, ma tuei waa o kaala nɔɔlɛilaŋ niŋ yeela. Kɛ baa piɛile waa naa tosa nda pa ma wa a kɔl kɛndɛ? Sako bɛɛ! Mi Deeve dimi maa wanaa cho mɛlɛkaa lachoowaa piɛiyo wa, “kuiilul nda pila dɛnɛla palaalaŋ.” Mi waŋnda ndaa soli pɛɛŋ chuauwaa ndaa sala o mɛlɛkaa lachoowaa kaŋ lo! (Aisaya 57:​5) Mi Chɛhowa tul dɛnɛ nda wɔɔŋ koŋ leyɛ. (Chɛluimaya 7:​31) Te num oo wa o palɛi keŋ niŋ pɛ, baa a ve wa a kɔl kɛndɛ tau le mi wanaa velu numnda wa Chɛhowa piɛiyo le?

18 Hau, piɛiyii lachoowɛi bɔɔbɔɔ chɛl kaa ihini nɔɔlɛiyo, mɛɛ poo a poo hiniei tosaa cho naa yɛ. Kaa ihini nɔɔlɛiyo tosa mi waŋnda yiyaŋ maa a choŋnuŋ hɛnɛkɛ. Kɛ tonyaa cho ni maa, a “kuiilul nda pila dɛnɛla palaalaŋ.” (Kɔliŋtiaŋ Tasoo 6:​18, 19) A che niŋ pa hei paandu? Lelaŋ, nya feleŋguaa, la yaŋ Finya nya cho o choo choo niŋndo nilaŋ. Numpila nɔ ma sina kɛsɛ maa i cho suɛi kɛndɛ le Mɛlɛka diikɔŋndo. Yiyaŋ yiŋgoloŋ o fulamakɔɔlila wɔɔŋnda wana sɔla o kaala nɔɔlɛilaŋ tosaa niŋndo. A cho chɔ maa yelelaŋnda nɛi a mɛɛlu le laŋ la chuu naa fulamakɔɔlila wɔɔŋndaŋ. (Kaleesiaŋnda 6:​8) Mi Chɔɔsuaa naŋ soo suŋ a ndu okɔɔ wo dimi aa, “Ŋ nɔla miŋ soliŋ hɛnɛkɛyɛi nɛi kpeku mɛɛ naŋ yeema, kɛ soliŋndo ndi kpeku o nɛi wɔɔŋndo choo ke naa kɔl hiniaa le.”

19, 20. Salala kuɛɛ feleŋguaa cho tiindaŋ ndaa dɔwɔɔ o Chɛhowa niŋ, nduyɛ ma wa ndu diikɔŋndo wa cho yɛ hunɔɔ sɔla?

19 Mi Chiisu dimi aa, “Te la hiou lachi a nyɛ ya I pɛɛku nya wo tosaa pɛ, mɛɛ buɛiyaa niaa nya cho lekɛndɛi ni. La cho tonya cho a Mɛlɛka okɔɔ wo sina, nduyɛ, mi tonya koŋ o baŋa nya.” (Chɔŋ 8:​31, 32) Ŋ mel bɔɔ Chɛhowa balikaa kanifuule, o soli naa o piɛiyii lachoowɛi niŋ, sɔɔŋ wɔɔŋ naŋ tosa paandu ŋ ve o sina choo le woŋ, vɛlɛ a o laalaŋnda nyinaa wɔɔŋnda niŋ. O chilaŋ niŋ, ŋ cho lehɔl o nɛi maa ŋ cho hunɔɔ “baŋaŋndo sɔla nduyɛ, mi ŋ sɔla naŋɔɔ mɛɛ i yɔnuŋ a chuauwaa Mɛlɛkaa yɛ.” (Luomaŋnda 8:​21) A nɔla ma tuei baŋaŋndo hoo o tiŋ yeela suŋ suŋ, te a tol pɛ pɛɛkula Kilitilaŋ kɔɔli. O nɛiyo hoo choo, a “cho tonya cho a Mɛlɛka okɔɔ wo sina.” Nduyɛ, o ve ko pɛɛkoo a tonyaa okɔɔ le kɛ, ma wa ndu dɔwɔɔ o wali niŋ.

20 Feleŋguaa, la chua hɛnɛkɛyɛi Mɛlɛka ke nya ve nyɛ sɔvɛ bɛndu. La soliŋ ndi kpeku o nɛi taasi niŋ. I cho nya mala mi la tosa kɛɛsiaalaŋ suŋ suŋ la chuu nya niŋ chila kɛndɛlaŋ ndo. Mi puaapilɛnɔ feleŋgɔnɔ pilɛ dimi aa, “Hɛnɛkɛyɛi soliŋndo kpeku o nɛi taasi niŋ teleŋ ŋ cho feleŋgɔnɔ wo, mala num tau te a huŋ wa pɛ kɛɛsiaala bɛndulaŋ tosaa o chilaŋ niŋ mɛɛ wallo nuuviaa, ɔɔ chuaŋ chuaa le nɔɔ chuaa ɔɔ le loo yembu le teleŋ tiŋ cho naa yɛ.”

21. Vɛɛ ŋ sɔla yɛ “yoomu cho yoomu kpeekpeiyo wo”?

21 O chieeŋ wɔɔŋndo hoo niŋ, yoomu waŋnda dimi bɛɛ maa a cho tueiyɔɔ yeela wo cho yoomu bandu le. Wana o wana sina nyɛ cho yɔŋnɔŋ siɔdii wo le. (Chemisi 4:​13, 14) Lelaŋ, nyɛ bɛnda le ma tosa wo cho kɛɛsiaala kɛndɛlaŋ tosaa ni, la mala num ma huŋ sɔla “yoomu cho yoomu kpeekpeiyo wo,” yoomu fafɛɛŋndo o chieeŋ sɛnɛi Mɛlɛkaa niŋ. (Timoti Tasoo 6:​19) Pesiŋ bɛɛ Chɛhowa beŋ wana le ndu piɛiyo le. Naa pilɛŋ pilɛŋnda nɔ le kɛɛsiaa tosaa ni le nyɛ naŋ cho tosa wo. Lelaŋ, tosa mi Chɛhowa wa “nyɛm kɛŋ” numndoŋ. Nduyɛ, wa wallo tosaa lepaa o lepaa le ndu sɔɔŋgoo ikɛi kpɛɛluŋ vɛlɛ ma chua “nyɛm kɛndɛŋ” o ke numndoŋ nyɛ sɔvɛ bɛndu. (Sam 103:​5) Nɔ tiindaŋndo maa Chɛhowa nɔla mbo ke num nyaaloo tau vɛlɛ a kɔl kɛndɛ kpeekpeiyo lefafɛɛŋ!—Sam 16:​11.