1, 2. ¿Imanasqataq nichwan pipas kawsakuyninta cambiay atinanmanta? Willarimuy Toni iñiqmasinchikmanta.

TONI sutiyuq musuqa manam taytanwanqa wiñarqachu hinaspapas escuelantam mana riyta munarqachu, chaymi saqiruytaña munarqa. Semana tukuytañataqmi amistadninkunawan purikuq, utaq peliculakunata qawananpaq pasakuq. Chaykunata ruwaspanpas Toniqa manam maqakuqchu karqa nitaq drogakuqchu. Ichaqa imayna kawsakusqanwanqa manam kusisqachu karqa, iskayrayarqataqmi Dios kasqanmanta. Huk kutipim, casarasqa iñiqmasinchikkunawan tuparurqa, hinaspam tukuy ima iskayrayasqanmanta paykunata tapurqa, paykunañataqmi El origen de la vida, hinaspa ¿Es la vida obra de un Creador? niq qillqanchikkunata quykurqaku.

² Iñiqmasinchikkuna kaqmanta watukuspankum musyakurqaku Toniqa manaña qallariypi hina kasqanmanta. Payqa qillqanchikkunatam alli-allinta estudiarurqa qillqanchikkuna patarakunankama. Tonim paykunata nirqa: “Kaywanqa musyakunim Dios kasqanta”, nispa. Chaymi biblia estudiayta qallaykurqa hinaspam pisi-pisimanta ñawpaqpi hinaqa manaña  piensarqachu. Chaymantapas escuelanpiqa allin estudiaqñam karqa, directorninpas admirakurqam. Chaymi nirqa: “Kunanqa allin musuñam kanki hinaspapas allin estudiaqñam kanki, chayqa testigokunawan estudiasqaykiraykum ¿aw?”, nispa. Toniñataqmi “arí” nirqa, hinaspapas willarqam Diosmanta tukuy ima yachasqanmanta. Payqa escuelantaqa tukurunñam, kunanñataq precursorña hinaspa iñiqkunapi punta apaqkunapa yanapaqninñam. Toniqa kusisqallañam kachkan Jehova Dios paypaq taytan hina kasqanrayku (Sal. 68:5).

3. ¿Imatam Jehova Diosqa nin musu-sipaskunata?

³ Jehova Diosqa anchatam kuyan musu-sipaskunataqa. Chayna kasqantam yachanchik Toni iñiqmasinchita ima pasasqanwan. Jehova Diosqa munan kusisqa kawsakunaykitam. Chaymi payqa kaynata nisunki: “Jovenllaraq kaynikipiyá unanchaqnikimanta yuyariy”, nispa (Ecl. 12:1). Chay ruwayqa wakinpiqa sasam kanman, ichaqa Diospa yanapayninwanqa atinkim. Payqa yanapasunkim musu-sipas kaynikipi chaynataq qipa punchawkunapi allinta kawsakunaykipaq. Chaymanta allinta yachananchikpaqqa, yachasun imam yanaparqa ñawpaq tiempopi Israel runakunata chaskinanku allpata munaychakunankupaq. Yachasuntaqmi imataq Davidta yanaparqa hatunkaray Goliat sutiyuq runata wañuchinanpaq.

4, 5. Israel runakuna chaskinanku allpaman yaykunankupaq, hinaspa Goliat runata vencenanpaq Davidta ima yanapasqanta yacharuspanchikqa, ¿imatam chaymanta yachachwan? (Qaway 21 paginapi kaq dibujokunata).

⁴ Israel runakunaqa chaskinanku allpaman yaykunankupaqmi hichpallapiñam karqaku. Jehova Diosqa paykunataqa manam nirqachu peleaytaraq yachanankuta, chaynapi guerraman rinankupaq (Deut. 28:1, 2). Aswanqa Jehova Diosqa nirqam paypa nisqanta kasukunankupaq hinaspa payllapi hapipakunankupaq (Jos. 1:7-9). Jehova Diospa chayna nisqanqa hukmanchá runakunapaqqa rikchakunman karqa. Ichaqa chayna nisqanqa alli-allinmi karqa. Jehova Diospa yanapakuyninwanmi Israel runakunaqa Canaan llaqtayuq runakunata achka kutipi vencerurqaku (Jos. 24:11-13). Diosta kasukunapaqqa paymantaqa manam iskayrayananchikchu. Chayta ruwaspaqa manam haykapipas imapas ruwasqanchikmantaqa ñakakusunchu, aswanqa allintam kawsakusun.

⁵ Goliat runaqa yaqa kimsa metro sayayniyuqmi karqa, payqa hichu-hichu soldadom karqa hinaspapas peleananpaqmi tukuy imayuq karqa (1 Sam. 17:4-7). Davidñataqmi warakallanta aparqa chay runawan peleananpaq, ichaqa Jehova Diospim hapipakurqa. Diospi mana hapipakuq runakunaqa chayta qawaspankuqa piensanmankuchá David mana serniyuq runa kasqanta. Ichaqa manam chaynachu karqa, chayna mana serniyuqqa Goliat runallam karqa (1 Sam. 17:48-51).

6. ¿Imamantam kay yachachikuypi yachasun?

⁶ Pasaq yachachikuypim yachamurqanchik kusisqa kananchikpaq imakuna yanapawananchikmanta. Chayqa karqa Jehova Diosmanta sumaq yachachikuyninkuna, allin amistadkuna, paypaq astawan llamkananchikpaq ruwaykuna hinaspapas chiqap libre kananchikpaq yachachikuykunam. Kay yachachikuypiñataqmi astawan chaykunamanta  yachasun, chaypaqqa Salmo 16 nisqanta qawasun.

7. (1) ¿Imaynataq kanku Diospi hapipakuq runakunaqa? (2) ¿Imanasqataq Davidqa nirqa Jehova Diosqa ‘tukuy iman kasqanta’, imapaqmi chayqa Davidta yanaparqa?

⁷ Diospi hapipakuq runaqa manam paymantaqa iskayrayanchu, chaymantapas Jehova Diospa piensasqanman hina piensananpaqmi kallpanchakun. Chaymantapas Diospa yanapakuynintam maskan hinaspam nisqankunata kasukun (1 Cor. 2:12, 13). Chaynam karqa David. Payqa huk takita qillqaspam Jehova Diosmanta kaynata nirqa: ‘Tukuy imaymi kanki’, nispa (Sal. 16:5). Chaynatam Davidqa nirqa Jehova Dioswan kuyachikusqanrayku hinaspa Jehova Dios paypaq waqaychaqnin kasqanrayku (Sal. 16:1). Arí, Davidqa Dioswan kasqanraykum sunqunpi anchata kusikurqa (qaway Salmo 16:9, 11).

8. ¿Imataq yanapasunki kusisqa kanaykipaq?

⁸ Apuyaylla munaqkunaqa utaq kay pachapi kaqkunawan kusirikuyta munaqkunaqa manam David hinachu kusisqaqa kawsakunkuchu (1 Tim. 6:9, 10). Canada nacionmanta huk iñiqmasinchikmi nin: “Chiqap kusikuyqa manam hamunchu kikinchikpaq tukuy ima ruwasqanchikmantachu, aswanqa hamun Jehova Diospaq tukuy ima ruwasqanchikmantam. Imapas allin kaqkunaqa Diosmantam hamun”, nispa (Sant. 1:17). Chaynaqa, Jehova Diospi hapipakuspaykiqa hinaspa paypaqña kawsakuspaykiqa, kusisqam kanki hinaspapas manam imamantapas ñakakunkichu. Jehova Diospi astawan hapipakunaykipaqqa astawanmi payman asuykunayki. ¿Imaynatam chayta ruwawaq? Palabranta ñawinchaspayki, tukuy unanchasqanpi yuyaymanaspayki hinaspa imayna Jehova Dios kasqanpi yuyaymanaspaykim. Chaymantapas yuyaymanawaqmi Jehova Dios kuyasusqaykipi (Rom. 1:20; 5:8).

9. David hina, ¿imatam ruwanayki kawsakuynikipi Diospa palabran yanapasunaykipaq?

⁹ Jehova Diosqa allin taytam, chaymi kuyawasqanchikrayku wakinpi corregiwanchik. Davidqa kusisqam tarikuq Dios corregiptin, chaymi nirqa: ‘Ñuqallayta consejaykuwaqniy Jehova Diosnillaytam alabasaq. Tutankunapipas corregispam ñuqataqa sunquchaykullawan’, nispa (Sal. 16:7, Chuya Qellqa 1987). Davidqa Diospa nisqankunapim yuyaymanaq, hinaspapas Diospa piensasqanman hina piensananpaqmi kallpanchakuq. Payqa Diospa nisqanman hina kawsananpaqmi kallpanchakuq, chaymi aswan allin runa karqa. Qampas chayta ruwaspaykiqa Jehova Diostam astawan kuyanki hinaspapas kasukuytam munanki. Chaymantapas allin yuyayniyuqmi kanki. Cristin sutiyuq iñiqmasinchikmi nin: “Bibliapa nisqanta estudiaspaymi hinaspa yuyaymanaspaymi piensani chay estudiasqayqa ñuqapaq hina Jehova Dios ruwachisqanta”, nispa.

10. Isaias 26:3 nisqanman hinaqa, ¿imakunatam yachanki Diospi hapipakuspaykiqa?

¹⁰ Jehova Diospi hapipakuptikiqa payqa yachaytam hinaspa yuyaytam qusunki. Chayqa yanapasunkim kay allpa pachapi imapas kaqkunamanta hinaspa hamuq tiempomanta Dios hinaña piensanaykipaq. Payqa munanmi imam aswan allin kasqanmanta yachanaykita, allinta tantiakunaykita hinaspa hamuq tiempopi imakuna kananmanta mana manchakunaykita. Diosmanta  willakuq Isaiasmi nirqa Jehova Diospi hapipakuqkunataqa pay waqaychananmanta hinaspa hawkayayta qunanmantapas (qaway Isaias 26:3). Estados Unidos nacionpi yachaq Yoshua iñiqmasinchikmi nin: “Jehova Diosmanta mana karunchakuspaykiqa yachankim imam aswan allin kasqanta hinaspa imam mana allin kasqantapas”, nispa.

11. ¿Pikunatam Davidqa amistadninpaq akllaq?

¹¹ (Qaway Salmo 16:3). Davidqa yacharqam allin amistadkunata imaynata tarinamanta. Payqa Diosta kuyaq amistadkunatam akllarqa. Davidqa nirqam amistadninkunaqa ‘Diosllata yupaychasqankumanta’. Arí, amistadninkunaqa Diospa kamachikuyninkunata kasukunankupaqmi kallpanchakuqku. Davidqa nirqataqmi paykunawan kaspa ‘sunqunpas anchata kusikusqanmanta’. Salmos qillqata qillqaqkunamanta huk kaqninpas kaynatam qillqarqa: ‘Ñuqaqa kamachikuynikikunata waqaychaspa kasukuqkunapa puriqmasinmi kani’, nispa (Sal. 119:63). Pasaq yachachikuypi yachamusqanchikman hinaqa, qamqa tariwaqmi Diosta kuyaq hinaspa kasukuq allin amistadkunata. Chayna amistadkunaqa manam wiñaymasillaykichu kanman.

12. ¿Imanasqataq Davidwan Jonatanqa allin amistad karqaku?

¹² Davidqa manam wiñaymasillantachu amistadninpaqqa akllaq. ¿Yuyachkankichu allin amistadnin pi kasqanta? Jonatanmi karqa. Bibliaqa ninmi paykunaqa allin amistad kasqankumanta. Ichaqa, ¿yacharqankichu Jonatanqa Davidpa 30 wata mayorninraq kasqanmanta? ¿Imanasqataq allin amistad karqaku? Iskayninku Diosta anchata kuyasqankuraykum, hinaspapas anchatam respetanakuqku. Chaymantapas manam manchakuqkuchu Diosta chiqniq runakunawan peleaytaqa (1 Sam. 13:3; 14:13; 17:48-50; 18:1).

13. ¿Imatam ruwawaq achka amistadniyuq kanaykipaq? Willarimuy Kiera iñiqmasinchikmanta.

¹³ Davidwan Jonatan hinam ñuqanchikpas ‘sunqunchikpi ancha kusisqa tarikusun’ Diosta kuyaq hinaspa paypi hapipakuq amistadniyuq kaspanchikqa. Achka watayuq  Diosta serviq Kiera sutiyuq iñiqmasinchikmi nin: “Amistadniykunaqa tukuy lawmantam kanku, hinaspapas tukuy kastamantam kanku”, nispa. Pay hina amistadniyuq kaspaykiqa sutillatam musyakunki huk sunqulla kanapaq imaynata Dios yanapawasqanchikta.

14. (1) ¿Imataq yanapasunki Diospaq astawan llamkanaykipaq? (2) ¿Imatam wakin musukunaqa nirqaku Diospaq astawan ruwaymanta?

¹⁴ (Qaway Salmo 16:8). Davidpaqqa Diosta serviymi imamantapas aswan allin karqa. Qampas ancha kusisqam kawsakuynikipi tarikunki David hina ruwaspaykiqa. Chaynaqa, kallpanchakuy imamantapas puntata Diosta servinaykipaq. Hinaspapas imatapas ruwanaykipaq tantiaspaykiqa Diospa munasqanman hina ruwanaykipaq kallpanchakuy. Steven iñiqmasinchikmi nin: “Jehova Diospaq tukuy ruwasqayta hinaspa chaykuna imakunapi yanapawasqanta yuyarispaymi kusisqa tarikuni”, nispa. Alemania nacionniyuq musu iñiqmasinchikñataqmi huk law nacionpi Diosta servichkan, paymi nin: “Yuyaqña kaspayqa imapas munasqallayta ruwasqaytaqa manam yuyariyta munaymanchu”, nispa. Chaynaqa, imapas yachasqaykikunataqa servichikuy Diosta hatunchanaykipaq hinaspa hukkunata yanapanaykipaq (Gal. 6:10). Diospaq astawan ruwanaykipaq tantiakuy hinaspa chaykunata ruwanaykipaq Diospa yanapakuyninta mañakuy. Jehova Diospa munasqanman hina mañakuptikiqa payqa uyarisunkim (1 Juan 3:22; 5:14, 15).

15. ¿Imakunata ruwanaykipaqtaq kallpanchakuwaq? (Qaway  “Kaykunata ruwanaykipaqmi kallpanchakuwaq” niq willakuyta).

¹⁵ ¿Imakunata ruwanaykipaqtaq kallpanchakuwaq? Kallpanchakuwaqmi huñunakuykunapi imapas entiendesqaykimanta rimarinaykipaq, precursor kanaykipaq utaq betel wasipi yanapakunaykipaq. Huk rimaytapas yachawaqmi Diosmanta willakunaykipaq. Tukuy tiemponwan Diosta serviq Barak sutiyuq musu iñiqmasinchikmi nin: “Sapa punchaw hatarispaymi ancha kusisqa tarikuni chay punchaw tukuy kallpaywan Diospaq llamkanaymanta yachaspay”, nispa.

16. ¿Imata ruwananpaqtaq Davidqa kallpanchakurqa Diospa kamachikuyninkunata kuyasqanrayku?

¹⁶ Pasaq yachachikuypim yacharqanchik Diospa kamachikuyninkuna hinaspa yachachikuyninkuna libre kananchikpaq yanapawasqanchikmanta, yanapawanchiktaqmi allin kaqkunata kuyananchikpaq hinaspa mana allinkunata chiqninanchikpaqpas (Amos 5:15). Davidqa nirqam Jehova Diosqa kuyakuqllaña kasqanta (Sal. 31:19). Davidqa anchatam kallpanchakurqa Jehova Dios hina kuyakuq kananpaq. Kallpanchakurqataqmi Diospa chiqnisqankunata paypas chiqninanpaq. Jehova Diosqa chiqninmi taytacha-mamachakunata yupaychananchiktaqa. Chayqa runakunatam pinqaypi rikurichin hinaspapas Dioslla hatunchasqa kanantam harkan (Is. 2:8, 9; Apoc. 4:11).

17, 18. (1) Taytacha-mamachakunata yupaychaqkuna, ¿imayna tarikunankumantam David nirqa? (2) ¿Imanasqataq achka runakuna anchata ñakarinku?

¹⁷ Ñawpaq tiempopiqa taytacha-mamachakunata yupaychaspankum runakunaqa huchapakuqku (Os. 4:13, 14). Achka runakunam taytacha-mamachakunata yupaychaqku huchapakuyta munasqankuraykulla. Chaykunata ruwaqkunaqa manam  kusisqachu tarikuqku. Davidmi Salmo 16:4 niqpi nirqa taytacha-mamachakunata ‘serviqkunaqa sinchita ñakarinankumanta’. Chay runakunaqa churi-wawankutapas taytacha-mamachankupaqmi kañapuqku (Is. 57:5). Jehova Diosta yupaychaqkunaqa manam chaykunataqa ruwaqkuchu (Jer. 7:31). Chay tiempopi kawsaspaykiqa ancha kusisqachá tarikuwaq karqa tayta-mamayki Jehova Diosta yupaychasqanrayku.

¹⁸ Kay tiempopipas pantay religionkunaqa allinpaqmi hapinku runakuna huchapakuptinku utaq qaripuralla utaq warmipuralla kaptinku. Ichaqa ñawpaq tiempopi hinam chayna ruwaq runakunaqa ñakariykunallapi tarikunku (1 Cor. 6:18, 19). Runakunaqa piensankum munasqallankuta ruwayqa allin kasqanmanta, ichaqa ‘sinchitam ñakarinku’. Chayna kasqantaqa musyarqankipaschá. Chaynaqa, hanaq pachapi kaq taytanchikta kasukuy. Kikiki musyakuy Diosta kasukuy allinnikipaq kasqanta. Ama qunqaychu mana allinkunata ruwaspaykiqa mana allinllapi tarikunaykimanta (Gal. 6:8). 10 kaq parrafopi rimasqanchik Yoshua musum nin: “Libre kasqanchikraykum imapas munasqanchikkunata ruwachwan. Ichaqa mana allinkunata ruwaspaqa manam kusisqachu kasunchik”, nispa.

19, 20. ¿Ima bendicionkunatam chaskinqaku Diospi hapipakuspa payta kasukuq musu-sipaskunaqa?

¹⁹ Jesusmi qatiqninkunata kaynata nirqa: “Rimasqaykunata hinalla kasukuspaykichikqa chiqaptapunim qatiqniykuna kankichik, hinaspam chiqapmanta yachankichik hinaptinmi chay chiqap yachasqaykichik librasunkichik”, nispa (Juan 8:31, 32). Jehova Diosqa librawanchikmi pantay yachachikuykunamanta hinaspa yanqa rimaykunamanta. Hamuq tiempopiñataqmi ‘Diospa churinkuna hina libreña’ kasunchik (Rom. 8:21). Ichaqa kay tiempopipas chayna libre kaytaqa atiwaqmi. ¿Imaynata? Jesuspa yachachikuyninkunata kasukuspaykim. Chaynatam ‘chiqapmanta yachanki’, astawanraqmi yachanki chayman hina kawsakuspaykiqa.

²⁰ Musu-sipas, Jehova Diospa qususqayki libre kasqaykita anchata chaninchay. Libre kasqaykirayku allinkunata ruwanaykipaq tantiaspaykiqa qipakunataqa allinmi kanki. Diosta yupaychaq huk musum nirqa: “Libre kasqaykirayku allinkunata ruwanaykipaq allinta tantiasqaykiqa, qipakunatapas allintam yanapasunki imapi llamkanaykipaq tantianayki kaptin utaq casarakunaykipaq utaq manaraq casarakunaykipaq tantiakunayki kaptinpas”, nispa.

21. ¿Imatam ruwanayki ‘chiqap kawsakuyta’ haypanaykipaq?

²¹ Kay tiempopiqa runakunapa maskasqanku ‘allin kawsakuyqa’ manam wiñaypaqchu. Manam pipas yachanchu paqarin punchaw ima pasanantaqa (Sant. 4:13, 14). Chaymi aswan allinqa ‘chiqap kawsakuyta’ haypanaykipaq kallpanchakuyniki, chayqa wiña-wiñaypaq kawsakuy suyasqanchikmi (1 Tim. 6:19). Jehova Diosqa manam pitapas hikutawanchikchu payta servinanchikpaqqa. Sapakamam chaytaqa tantiakunanchik. Chaynaqa, Jehova Dios ‘tukuy imayki’ kananpaqyá sapa punchaw kallpanchakuy payman astawan asuykuspa. Chaymantapas tukuy allin kaqkunata qususqaykitayá anchata chaninchay (Sal. 103:5). Jehova Diosqa hamuq tiempopim qusunki wiña-wiñaypaq kusisqa kawsakuyta, ama chaymantaqa iskayrayaychu (Sal. 16:11).