1, 2. Akapeea te tupuanga o Tony te akaari anga mai e ka rauka te oraanga i te taui?

KUA maata mai a Tony ma te kore e metua tane. E tamaiti aere apii tuarua aia, inara kare aia e reka ana i te aere ki te apii. Te tika, kua akamanako aia i te akaruke i te apii ma te kore e pāti i tana apii. I te au openga epetoma, ka aere a Tony ki te teata me kore ka akapou i tona taime ki tona au oa. Kare aia i te tamaiti tā ua me kore te kai apinga akakona, inara kare ona akakoroanga i tona oraanga. Kare rai i papu iaia e te ora ra te Atua. I tetai rā, kua aravei a Tony i tetai nga Kite o Iehova e kua akakite kia raua i tona tu ekoko i te Atua. Kua oronga raua i te nga poroutia ei tatau nana—Was Life Created? e te The Origin of Life—Five Questions Worth Asking.

² I te aravei akaou anga raua ia Tony, kua taui takiri tona manako. No tana tatau maata i te nga poroutia kua atiati te reira e kua mingimingi. Akakite a Tony ki te nga Kite: “E tano ei e Atua tetai.” Kua akamata aia i te apii i te Pipiria, aere ua rai kua taui tona manako no runga i te ora. I mua ake i tona akamata anga i te apii, kare a Tony i te tamaiti kite, inara kare i roa i muri mai  kua riro mai koia tetai tamaiti kite rava atu i tana apii! Kua umere katoa te puapii maata o te apii. Karanga aia kia Tony, “Kua rave koe i tetai akatanotano anga maata i toou tu e taau apii. No te mea ainei e, no toou pirianga ki te Au Kite o Iehova?” Karanga a Tony, ae, e kua akakite i tana i apii ki te puapii maata. Kua pāti aia i tana apii tuarua e i teia rā e painia tamou aia e e tavini tauturu katoa. Mataora tikai a Tony i teianei e e Metua aroa tona, ko Iehova!—Salamo 68:5.

3. Eaa te akoanga ta Iehova i oronga ki te au mapu?

³ Te akamaara maira tei tupu kia Tony e te inangaro tikai maira a Iehova i te au mapu. Te inangaro maira aia kia puapinga e kia merengo toou oraanga, no reira te akakite maira aia kia akamaara “i Tei anga ia koe i to ou anga ra.” (Koheleta 12:1) Kare teia i te mea māmā ua, inara kare katoa i te mea ngata. Ma te tauturu a te Atua, ka rauka ia koe tetai oraanga puapinga i toou mapu anga e me maata mai koe. Ei tauturu ia tatou kia mārama meitaki i teia, ka uriuri tatou eaa tei tauturu i te ngati Iseraela kia autu i te Enua Taputouia, e naai i oronga i te ririnui kia Davida kia tā ia Golia.

4, 5. Eaa te apiianga puapinga ta tatou ka apii mai, akapeea te ngati Iseraela te autu anga ia Kanaana e akapeea a Davida te tā anga ia Golia? (Akara i te tutu mua.)

⁴ Te tomo anga te ngati Iseraela ki roto i te Enua Taputouia, eaa te ikuikuanga ta Iehova i oronga kia ratou? Kua akakite ainei aia kia riro mai ratou ei au vaeau meitaki atu me kore kia tereni no te tamaki? Kare! (Deuteronomi 28:1, 2) Akakite aia kia akarongo e kia irinaki ratou kiaia. (Iosua 1:7-9) Penei kare teia akoanga e tau ki te tangata, inara ko te akoanga meitaki rava atu teia no te ngati Iseraela. Kua tauturu putuputu ua rai a Iehova i tona iti tangata kia autu i to Kanaana. (Iosua 24:11-13) Ka anoanoia te akarongo kia aru i te Atua, e ka puapinga ua rai te reira tu akarongo. E tika te reira i mua ana, e e tika katoa i teia tuatau.

⁵ E toa uritumu a Golia. Vaitata rai e toru mita (9.5 tapuae) aia i te roaroa, e au taonga tamaki tana e apai ana. (1 Samuela 17:4-7) Ko Davida ra, e maka ua tana e tona akarongo i te Atua. Tetai tangata kare ona akarongo, penei ka manako aia e e neneva a Davida i te tamaki atu ia Golia! Inara ko te tika, ko Golia te neneva.—1 Samuela 17:48-51.

6. Eaa ta tatou ka uriuri i teia atikara?

⁶ I te atikara i mua ake nei, kua uriuri tatou e ā apinga e mataora ai tatou e kia puapinga atu te oraanga? Kua apii tatou e ka anoanoia te akono i to tatou anoano pae vaerua, kia kimi i te au oa tei inangaro i te Atua, kia akanoo i te au akakoroanga puapinga, e kia akaperepere i te tu rangatira ta te Atua i oronga mai. I teia atikara, ka uriuri tatou i te au ravenga ka puapinga maata atu tatou me raveia teia au mea meitaki. Kia rave i teia, ka akamanako tatou i te au kaveinga i roto ia Salamo 16.

7. (a) Akapeea koe me akataka mai i tetai tangata manako pae vaerua? (e) Eaa ta Davida “tuanga,” e akapeea te reira te akakeu anga iaia?

⁷ Tetai tangata manako pae vaerua, e akarongo tona i te Atua e ka tauta i te akara i te au mea mei ta te Atua rai. Ka tuku aia e na Iehova e arataki i tona oraanga e ka tauta i te akarongo kiaia. (1 Korinetia 2:12, 13) Ko Davida tetai akaraanga meitaki no te tangata  manako pae vaerua. Kua imene aia: “Ko Iehova, ko taku ïa tuanga.” (Salamo 16:5) Kua akameitaki a Davida i tana “tuanga,” ko tona pirianga vaitata ki te Atua, e kua noo ki roto i tana akapuanga. (Salamo 16:1) Tei tupu mai, karanga aia: “Te rekareka nei toku kakā.” Kare atu e apinga tei akarekareka ia Davida i tona pirianga oa kia Iehova!—E tatau ia Salamo 16:9, 11.

8. Eaa tetai au apinga te ka akamerengo tikai i toou oraanga?

⁸ Te tangata te ka akamou ki runga i te moni me kore te au mea navenave, kare ona rekareka maata mei to Davida rai. (1 Timoteo 6:9, 10) Karanga tetai taeake i Kanata: “Ka rauka te mataora mou tikai, kare no roto mai i te au apinga tei rauka ia tatou, mari ra ko ta tatou ka oronga ki Tei Oronga mai i te au mea memeitaki, ko Iehova.” (Iakobo 1:17) Me akatupu koe i te akarongo ki roto ia Iehova e te tavini iaia, ka puapinga e ka merengo tikai toou oraanga. No reira, eaa taau ka rave no te akaketaketa atu i toou akarongo? Ka anoanoia koe kia akapou i te taime kia Iehova na te tatau anga i tana Tuatua, te akara i te au mea manea tana i anga, e te akamanako i tona au tu, kapiti mai tona aroa noou.—Roma 1:20; 5:8.

9. Akapeea koe me tuku i te Tuatua a te Atua kia akatikatika ia koe?

⁹ Tetai taime ka akaari mai te Atua i tona aroa no tatou na te akatikatika anga ia tatou me anoanoia te reira, mei tetai metua aroa. Kua akaperepere a Davida i teia akatikatika anga e kua karanga: “Ka akameitaki au ia Iehova, ko tei ako mai iaku; te apii maira toku manako iaku i te po.” (Salamo 16:7) Kua manako oonu a Davida i to te Atua aerenga manako e kua āriki katoa i te reira. Kua tuku aia i to te Atua aerenga manako kia akatikatika iaia, koia oki, kua tuku aia i te reira kia taui iaia kia riro mai ei tangata meitaki atu. Me rave katoa koe i te reira, ka tupu toou inangaro no te Atua e toou inangaro i te akamareka iaia, e ka riro mai koe ei Kerititiano pakari. Karanga tetai tuaine ko Christin e me rave aia i tetai kimikimi anga e te akamanako oonu i tana e tatau ra, ka kite aia e kua tata a Iehova i teia au tuatua nona anake!

10. Mei ta tatou i apii mai ia Isaia 26:3, akapeea te manako pae vaerua me tauturu ia koe?

¹⁰ Me e tangata manako pae vaerua koe, ka aite toou manako mei to te Atua rai te kite anga eaa te ka tupu ki teianei ao e tona tuatau ki mua. Oronga mai a Iehova i teia mārama e te kite oonu umere tikai. No teaa ra? Inangaro aia ia koe kia kite eaa te mea puapinga i te oraanga, kia tuku i te au ikianga meitaki, e kia tapapa atu i te tuatau ki mua ma te mataku kore! (E tatau ia Isaia 26:3.) Karanga tetai taeake e noo ana i Marike, ko Joshua, e me noo vaitata koe kia Iehova, ka kite meitaki koe i te mea puapinga e te mea kare e puapinga ana.

11. Akapeea a Davida te iki anga i tona au oa?

¹¹ E tatau ia Salamo 16:3. Kua kite a Davida akapeea me kimi i te au oa meitaki. Kua iki aia i te aronga tei inangaro ia Iehova ei oa nona, e kua “mataora” tikai aia. Akataka aia i tona au oa ei “aronga tapu ra” no te mea te aru ra ratou i to Iehova au turanga mā. Kua aite rai te manako o tetai akaou tata salamo no te ikianga i tona au oa, te tata anga aia: “E tangata tau oki au ki te aronga ravarai e mataku ia koe ra; e te aronga e akono i taau ra au ikuikuanga.” (Salamo 119:63) Mei ta tatou i uriuri i te atikara i mua ake nei, ka rauka katoa ia koe te kimi i te au  oa meitaki mei te aronga tei inangaro e tei akarongo kia Iehova. E tika, kare toou au oa e anoanoia kia aiteite ki toou mataiti.

12. Eaa te tumu i riro ei a Davida e Ionatana ei nga oa meitaki?

¹² Kare a Davida i iki ua i te aronga kua aiteite ki tona mataiti ei oa nona. Kua kite ainei koe i te ingoa o tetai o to Davida oa piri mou? Penei ka manako koe ia Ionatana. Ko te pirianga oa i rotopu ia Davida e Ionatana, tetai pirianga manea rava atu ta tatou ka tatau i roto i te Pipiria. Inara kua kite ainei koe e 30 o Ionatana mataiti tei pakari atu ia Davida? Eaa i reira raua i riro mai ei ei nga oa meitaki? Kua akatumuia to raua pirianga oa ki runga i to raua akarongo ki te Atua. Te akangateitei katoa ra raua i tetai e tetai e te akaperepere ra i to raua uaorai tu meitaki, mei te tu ngakau toa ta raua i akaari i to raua tamaki anga i te au enemi o te Atua.—1 Samuela 13:3; 14:13; 17:48-50; 18:1.

13. Akapeea koe me kimi maata atu i te au oa? Oronga mai i tetai akaraanga?

¹³ Mei ia Davida e Ionatana, ka rauka ia tatou te “mataora” me akariro tatou i te aronga tei inangaro ia Iehova e tei akarongo iaia ei oa no tatou. Karanga a Kiera, tei tavini ana i te Atua no tetai au mataiti, “Kua riro te au taeake takapini i teianei ao ei oa noku, te au tu tangata mei te au peu e te au tupuanga tukeke.” Me rave katoa koe i te reira, ka kite koe akapeea te Pipiria e te vaerua tapu te akariro anga ia tatou ei okotai kopu tangata akamori i te ao nei.

14. (a) Akapeea koe me akanoo i te au akakoroanga puapinga i te oraanga? (e) Eaa ta tetai au mapu e karanga ra no ta ratou au akakoroanga?

¹⁴ E tatau ia Salamo 16:8. Kia Davida, ko te tavini anga i te Atua te mea puapinga rava atu. Me aru koe ia Davida e me akanoo koe i te au akakoroanga, e kia akamanako ua rai i ta Iehova e inangaro maira, ka puapingaia toou oraanga. Karanga tetai taeake ko Steven: “Na te akanoo anga i tetai akakoroanga, te akatupu anga i te reira, e te akamanako anga i te au taui anga meitaki taku i rave, te mataora tikai nei au.” Karanga tetai taeake mapu no Tiamani mai te tavini ra i tetai enua  ke: “Me ruaine mai au, kare au e inangaro i te akamanako i toku oraanga i mua ana no te mea ko taku pouroa i rave ana, no runga ua te reira iaku.” Kua aite ainei toou manako ki tona? E taangaanga i reira i toou tu karape e toou kite i te akangateitei i te Atua e te tauturu i tetai ke. (Galatia 6:10) E akanoo i te au akakoroanga no te tavini ia Iehova, e e pati tauturu kiaia kia taeria taau au akakoroanga. Ka papu ia koe e ka pau mai aia i taau pure!—1 Ioane 3:22; 5:14, 15.

15. Eaa te au akakoroanga taau ka akanoo noou uaorai? (Akara i te pia “ Au Akakoroanga Kia Akamanako.”)

¹⁵ Eaa tetai au akakoroanga ka rauka ia koe te akanoo? Akapeea me tauta koe i te oronga i taau uaorai pauanga i ko i te au uipaanga? Me kore, e akakoro kia riro mai koe ei painia me kore kia tavini i Betela? Ka tauta katoa koe kia apii i tetai reo ou e rauka ai ia koe i te taangaanga i te reira no te akakite i te nuti meitaki ki te tangata. Karanga tetai taeake mapu ko Barak tei tavini tamou ana: “Me ara mai au i te au rā ravarai, ka oronga au i toku maroiroi katoatoa kia Iehova, kare atu e angaanga tei aiteia ki te reira.”

16. Eaa to Davida manako i te au ture e te au kaveinga a Iehova, e no teaa ra?

¹⁶ E tatau ia Salamo 16:2, 4. Mei ta tatou i apii mai i te atikara i mua ake nei, me aru tatou i te au ture e te au kaveinga a te Atua, ka rangatira tikai tatou. Ka apii tatou kia inangaro i te meitaki e kia rikarika i te kino. (Amosa 5:15) Karanga a Davida e ko Iehova te Tumu o te “meitaki.” Ko teia meitaki, e tu akono meitaki e te tika te reira. E meitaki a Iehova i tana au mea pouroa ka rave, e te au mea meitaki ta tatou ka rave, no ko mai ïa iaia. Kua angaanga pakari tikai a Davida i te aru i te Atua e te inangaro i te au mea ta Iehova e inangaro ra. Inara kua apii katoa a Davida kia rikarika i ta te Atua e karanga ra e kino. Tetai o teia au mea, ko te akamori itoro, koia oki te akamori i tetai ua atu tangata me kore i tetai ua atu apinga e kare ko Iehova. Ka akamoraro te akamori itoro i te tangata e ka oronga i te kaka tei tau kia Iehova ki tetai ke me kore ki tetai apinga.—Isaia 2:8, 9; Apokalupo 4:11.

17, 18. (a) Eaa ta Davida i karanga no te au tupuanga kino o te akamorianga pikikaa? (e) Eaa te ka akatupu i te tangata i teia tuatau kia “akamaataia to ratou tumatetenga”?

¹⁷ I te tuatau Pipiria, e tuanga te ainga tau kore no te akamorianga pikikaa. (Hosea 4:13, 14) E manganui te tangata e reka ana i te akamorianga pikikaa no te mea te reka ra ratou i te tu tau kore, inara kua mataora ainei ratou i te reira tu akamorianga? Kare! Karanga a Davida e ko te aronga tei akamori i te au atua pikikaa, “ka akamaataia to ratou tumatetenga.” Kua akaatinga te reira aronga i ta ratou tamariki ki te au atua pikikaa! (Isaia 57:5) Kua makitakita a Iehova i to ratou tu kino. (Ieremia 7:31) Me kua noo ana koe i tera tuatau, ka rekareka tikai koe e kua akamori toou nga metua ia Iehova!

¹⁸ I teia tuatau, kua āriki te au akonoanga pikikaa i te ainga tau kore, kapiti mai te peu pirianga tane ki te tane e te vaine ki te vaine. Penei ka manako te tangata e kua rangatira ratou i roto i tetai oraanga tau kore, inara te tika anga “ka akamaataia to ratou tumatetenga.” (1 Korinetia 6:18, 19) Te kite ra ainei koe i teia? No reira, e te au mapu, e akarongo ki to kotou Metua i te rangi. E akapapu kia koe uaorai e e mea meitaki teia noou kia akarongo ki te Atua. E akamanako meitaki i te  au tupuanga kino no te tu tau kore. Ka kite koe kare te tu navenave poto ua e pauna te taime no te mea e ākā kino tana ka akatupu. (Galatia 6:8) Karanga a Joshua, tei taikuia i mua ana: “Ka rauka ua ia tatou i te taangaanga i to tatou tu rangatira i ta tatou i inangaro, inara me taangaanga puapinga koreia te reira, ka tupu te mamae.”

19, 20. Eaa te au akameitakianga ka rauka i te au mapu e akarongo to ratou ia Iehova e te aru ra iaia?

¹⁹ Karanga a Iesu: “I tāpu tika kotou i taku tuatua, e pipi tikai kotou naku i reira: Ka kite ïa kotou i te tuatua-mou, e na te tuatua-mou kotou e akarangatira.” (Ioane 8:31, 32) Kia akameitakiia a Iehova, kua akarangatiraia tatou mei te akonoanga pikikaa, te akarongo kore, e te purepure. A te tuatau ki mua, ka tapapa atu tatou “kia rauka te rangatira meitaki o te tamariki a te Atua ra.” (Roma 8:21) Ka rekareka koe i te tu rangatira i teianei me aru koe i te au apiianga a Karaiti. Na teia tu, “ka kite ïa kotou i te tuatua-mou” kare na te apii ua anga i te reira mari ra na te akono katoa anga i te reira!

²⁰ E te au mapu, e akaperepere i te tu rangatira ta te Atua i oronga atu kia kotou. E taangaanga meitaki i te reira. Ka tauturu te reira ia kotou kia rave i te au ikianga i teianei te ka akatupu i te oraanga meitaki noou a te tuatau ki mua. Karanga tetai taeake mapu: “Na te taangaanga meitaki anga i te tu rangatira ei mapu ka tauturu te reira me aro atu koe i te au ikianga maata a muri ake, mei te kimianga i tetai ngai angaanga tau me kore te ikianga me ka akaipoipo me kore kia noo takaua no tetai tuatau roa.”

21. Akapeea e rauka ai ia koe “te ora mutu kore”?

²¹ I teia akatereanga taito, e poto ua te oraanga ta te tangata e karanga ra e e meitaki. Kare tetai ua atu tangata e kite eaa te ka tupu apopo. (Iakobo 4:13, 14) No reira ko te mea meitaki rava atu taau ka rave, ko te au ikianga te ka tauturu ia koe kia rauka “te ora mutu kore”—te ora mutukore i roto i te ao ou manea o te Atua. (1 Timoteo 6:19) Kare a Iehova e mārō i tetai ua atu kia tavini iaia. Tei ia koe te ikianga tataki tai i taau ka rave. No reira e akariro ia Iehova ei “tuanga” naau na te tauta anga i te au rā ravarai kia akavaitata atu kiaia, e kia akaperepere katoatoa i te au mea “meitaki” tana e oronga maira kia koe. (Salamo 103:5) Papu roa e ka rauka ia Iehova i te oronga mai i te rekareka e te mataora maata kia koe e tuatau ua atu!—Salamo 16:11.