Mman ko pi n'en ni bay riy

Mman ko table of contents

Piin Fel’ Yangaren, Rayog ni Nge Fel’ Rogon e Par Romed

Piin Fel’ Yangaren, Rayog ni Nge Fel’ Rogon e Par Romed

“Bay mu dag ngog fare pa’ i wo’ ni yan ko yafos.”​—PS. 16:11.

TANG: 133, 89

1, 2. Uw rogon ni ke m’ug ko n’en ni ke buch rok Tony nrayog ni ngad thilyeged boch ban’en u lan e yafos rodad?

 TONY e ilal ndariy e chitamangin. Re pagel ney e ka bay u high skul machane gathi ri baadag e skul. Bin riyul’ riy e, be lemnag ni nge tal ko skul ni yugu aram rogon ndawori taw nga nap’an ni nge chuw u skul. Ma ra Sabado nge Madnom ma ma yan Tony nga bangi ban’en ni yima mayel kachido riy ara yan i guy e pi fager rok. Gathi ir be’ nib tacham ara ke mecham ko pi falay nib kireb, machane ir be’ ndariy ban’en ni be nameg u lan e yafos rok. Ku de mich u wan’ ko bay Got fa dariy. Ere bay reb e rran ni mada’nag Tony l’agruw e Pi Mich Rok Jehovah, ma aram me weliy ngorow e pi n’en ni be maruwar u wan’ u murung’agen Got. Ere ra piew fa gal ke brochure ngak ni nge beeg ni kenggin e The Origin of Life​—Five Questions Worth Asking nge Was Life Created? ni thin ni Meriken.

2 Yay ni migid ni kar sulow ni ngar guyew Tony ma aram ma kari thil e lem rok. Boor yay ni ke beeg fa gal ke brochure ma aram fan ni ke kaday. Ma aram me gaar Tony ngorow: “Mmudugil ni bay Got.” Ere tabab ni nge fil e Bible ma aram me tabab ni nge thil rogon e yafos u wan’ ni buchuuw ma buchuuw. U m’on ndawori tabab Tony ni nge fil e Bible, ma gathi ir be’ ni ma tiyan’ ko skul, machane tomuren me mang reb e bitir nib fel’ pangin mab llowan’! Mus ko principal ko skul miki gin ngak Tony, ma aram me gaar ngak Tony: “Kari thil e ngongol nge grade rom u skul. Gur, bochan ni ga be chag ko Pi Mich Rok Jehovah?” Me gaar Tony, “arrogon” ma aram me weliy ngak fare principal e n’en ni be fil. Ere ke mu’nag e high skul ma chiney e ma machib u polo’ e tayim rok ma ir reb e ministerial servant. Kari felfelan’ Tony ni ka fini yag reb e Matam ngak nib t’uf rok ni aram Jehovah!​—Ps. 68:5.

GA RA FOL ROK JEHOVAH MA RA FEL’ ROGOM

3. Mang fonow e be pi’ Jehovah ngak e piin fel’ yangaren?

3 N’en ni ke buch rok Tony e be puguran ngodad nri ma lemnag Jehovah e piin fel’ yangaren. Ma baadag ni nge fel’ rogon e par rom mag felfelan’ ko yafos rom. Ere aram fan ni be fonownagem ni ngam lemnag e “en ni sunumiyem ko ngiyal’ ni ka gab pagel.” (Ekl. 12:1) Re n’ey e gathi gubin ngiyal’ nib mom ni ngan rin’, machane ban’en nrayog ni ngan rin’. U daken e ayuw rok Got ma rayog ni nge fel’ rogon e par rom u nap’an ni kab fel’ yangarem nge nap’an ni kam piilal. Gad ra weliy e n’en ni ayuweg piyu Israel ni ngar gelgad ko fare Nam ni Kan Micheg nge n’en ni pi’ gelngin David ni nge gel ngak Goliath. Ya re n’ey e ra ayuwegdad ni ngari tamilang u wan’dad rogon nrayog ni nge fel’ e par rodad.

4, 5. Mang ban’en nib ga’ fan nrayog ni ngad filed u rogon ni ke gel piyu Israel ngak piyu Kanaan nge rogon ni ke gel David ngak Goliath? (Mu guy fapi sasing ni bay u tabolngin e re article ney.)

4 Nap’an ni ke chugur piyu Israel ko fare Nam ni Kan Micheg ma de yog Got ngorad ni ngar mon’ognaged rogon ni ngar salapgad ko cham ara fil ngorad rogon ni ngan mahl. (Deut. 28:1, 2) Ya yog ngorad nib t’uf ni ngar folgad ko fonow rok me pagan’rad ngak. (Josh. 1:7-9) Re n’ey e sana ra lemnag e girdi’ mab fonow nde puluw, machane ireray e bin th’abi fel’ e fonow ni ke pi’ ngak piyu Israel. Ya boor yay ni ayuweg Jehovah e girdi’ rok ni ngar gelgad ngak piyu Kanaan. (Josh. 24:11-13) Ere ba t’uf ni nge yag e michan’ ya nge yag ni ngan fol rok Got, ya re michan’ ney e gubin ngiyal’ nra ayuwegey ni nge fel’ rogoy. Ma ke m’ug nib riyul’ e re n’ey kakrom maku arrogon e ngiyal’ ney.

5 Goliath e reb e salthaw nib falu’. Ba chugur ni nge gaman mereb nge baley e fit n’umngin (2.9 m) ma bay talin e cham rok. (1 Sam. 17:4-7) Machane David e kemus ni gawul nge michan’ rok ngak Got e bay rok. Be’ ndariy e michan’ rok e ra lemnag nib balyang David ni nge lemnag ni nge cham ngak Goliath! Machane bin riyul’ riy e, Goliath e ir e cha’ nib balyang.​—1 Sam. 17:48-51.

6. Mang e gad ra weliy u lan e re article ney?

6 U lan fa binem e article e kad weliyed aningeg ban’en nra ayuwegdad ni nge gel e felfelan’ rodad me fel’ rogon e par rodad. Kad filed nib t’uf ni ngad gamaneged e tin nib t’uf rodad ko tirok Got ban’en, ma gad yognag boch e fager ngodad nib fel’ mab t’uf Got rorad, ma gad nameg boch ban’en nra yib angin ngodad, me ga’ fan u wan’dad e puf rogon ni ke pi’ Got ngodad. U lan e re article ney e gad ra weliy boch e kanawo’ nra yib angin ngodad ni faan gad ra rin’ e pi n’ey. Ra nge yag ni ngad rin’ed e re n’ey, ma ngad weliyed boch e kenggin e motochiyel ni bay ko Psalm 16.

MU GAMANEG E TIN NIB T’UF ROM KO TIROK GOT BAN’EN

7. (a) Uw rogon be’ nib ga’ fan e tirok Got ban’en u wan’? (b) Mang e ‘n’en’ ni bay rok David, ma mang angin e re n’ey ngak?

7 Be’ nib ga’ fan e tirok Got ban’en u wan’ e ba michan’ ngak Got ma ma gay rogon ni nge lemnag boch ban’en ni bod rogon ni ma lemnag Got. Ma pag Got ni nge pow’iy e yafos rok ma ke dugliy u wan’ ni nge fol rok. (1 Kor. 2:12, 13) David e ir be’ nib ga’ fan e tirok Got ban’en u wan’. Ke yon’ e tang ni gaar: “Somol, i gur e gubin ban’en ngog.” (Ps. 16:5) Ba ga’ fan u wan’ David e ‘n’en’ ni bay rok ni aram e tha’ u thilrow Got nib chugur ma ma naf nga tan pa’. (Ps. 16:1) Ere angin e re n’ey e rayog ni nge yog ni gaar: “Ba fel’ lanin’ug.” Dariy ban’en nra pi’ e felfelan’ ngak David ni bod rogon e tha’ nib chugur u thilrow Jehovah.​—Mu beeg e Psalm 16:9, 11.

8. Mang boch ban’en nrayog ni nge ayuwegdad ni nge fel’ u wan’dad e yafos rodad ma gad felfelan’?

8 Girdi’ ni yad ma nameg e salpiy ara pi n’en ni yad ra felfelan’ ngay e dabiyog ni nge yag e felfelan’ ngorad ni bod rogon e felfelan’ ni bay rok David. (1 Tim. 6:9, 10) Bay reb e walag ni pumoon u Canada ni gaar: “Pi n’en ni gad ma pi’ ngak e En ni ma pi’ urngin e tow’ath nrib manigil ni aram Jehovah Got e aram e n’en ni ma yibnag e felfelan’ ngodad, me ayuwegdad ni nge fel’ u wan’dad e yafos rodad, ma gathi pi n’en ni be yag ngodad u lan e yafos rodad.” (Jas. 1:17) Faanra mu gelnag e michan’ rom ngak Jehovah mag pigpig ngak, ma aram e rayog ni nge yib angin e yafos rom mag felfelan’ ko yafos rom. Ere mang e rayog ni ngam rin’ ya ngam gelnag e michan’ rom? Ba t’uf ni ngam tay e tayim ni fan ngak Jehovah ni aram e ngam beeg e Thin rok, mag fal’eg i yaliy e tin ni ke sunmiy, mag fal’eg i lemnag fel’ngin nib muun ngay rogon ni gab t’uf rok.​—Rom. 1:20; 5:8.

9. Uw rogon nrayog ni ngam pag e Thin rok Got ni nge yal’uwegem?

9 Yu ngiyal’ ma ma dag Got e t’ufeg rok ngodad u nap’an nra yal’uwegdad ko ngiyal’ nib t’uf rodad ni bod rogon ni ma rin’ reb e matam. Ma rib ga’ fan u wan’ David rogon ni ma yal’uwegey Jehovah, aram fan ni gaar: “Gu be pining e magar ngak Somol, ya ir e be pow’iyeg [“fonownageg,” NW], ma lanin’ug e ra nep’ ma be fonownigeg.” (Ps. 16:7) I fal’eg i lemnag David rogon ni ma lemnag Got boch ban’en ma aram me puluwnag e lem rok ko lem rok Got. Ke pag e lem rok Got ni nge yal’uweg ni aram e be pag e Thin rok ni nge thilyeg rarogon ya nge mang be’ nib manigil. Ere faan ga ra rin’ ni aray rogon, ma ra gel e t’ufeg rom ngak Got mag adag ni ngar mu rin’ e n’en nib m’agan’ ngay, ma aram e ga ra mang reb e Kristiano ni ke ilal ko tirok Got ban’en. Bay reb e walag nib pin ni ka nog Christin ngak ni yog ni nap’an nra fal’eg i gay murung’agen boch ban’en me fal’eg i lemnag e pi n’em ni be beeg, ma ma lemnag ni ke n’igin Jehovah ni ngan yoloy e pi n’em ni fan ngak!

10. Rogon ni kad filed ko Isaiah 26:3 e faanra ba ga’ fan u wan’um e tirok Got ban’en, ma uw rogon nra ayuwegem e re n’ey?

10 Nap’an nra ga’ fan u wan’um e tirok Got ban’en, ma rogon ni ga ra lemnag e re fayleng ney nge tin nra buch boch nga m’on e ra puluw nga rogon ni ma lemnag Got. Ke pi’ Jehovah ngom e re tamilangan’ nge gonop ney ni yugu ba thil. Mang fan? Ya baadag ni ngam nang e n’en nib ga’ fan ko yafos rom, mag dugliy boch ban’en nib fel’, mag athapeg e tin ni bay nga m’on u fithik’ e pagan’! (Mu beeg e Isaiah 26:3. a) Bay reb e walag nib pumoon ni ka nog Joshua ngak ni ma par u Meriken ni yog ni faanra mu par nib chugur e tha’ u thilmew Jehovah, ma aram e rayog ni nge tamilang u wan’um e n’en nib ga’ fan nge n’en ni gathi rib ga’ fan.

NGE YAG E TIN RIYUL’ E FAGER NGOM

11. Uw rogon ni ke mel’eg David e pi fager rok?

11 Mu beeg e Psalm 16:3. b Manang David rogon ni nge pirieg e fager nib fel’. Ke mel’eg e piin nib t’uf Jehovah rorad ni ngar manged fager rok, ma re n’ey e ma yibnag e ‘felfelan’’ ngak nib gel. Ke weliy murung’agen e pi fager rok ni yad “ba thothup” ni bochan e yad ma gay rogon ni ngar folgad ko pi motochiyel rok Jehovah nib machalbog. Bay reb e psalmist ni ku aray rogon e lem rok u rogon ni mel’eg e pi fager rok. Ke yoloy ni gaar: “I gag e fager rok urngin e piin yad ma pigpig ngom [“piin bay madgum u wan’rad,” NW] ni gubin e piin yad ma fol ko pi motochiyel rom.” (Ps. 119:63, BT) Ma bod rogon ni kad weliyed ko fa binem e article nrayog ni ngam pirieg e tin nib fel’ e fager u fithik’ e piin nib t’uf Jehovah rorad ma yad ma fol rok. Ma piin ni ga ra mel’eg ni ngar manged fager rom e de t’uf ni nge taareb yangarmed.

12. Mang fan nrib fel’ e tha’ u thilin David nge Jonathan?

12 Gathi kemus ni piin yad taab yangar David e ir e mel’eg ni nge mang fager rok. Rayog ni ngam lemnag reb e fager rok David nrib chugur e tha’ u thilrow? Rayog nsana ga ra lemnag Jonathan. Fager u thilin David nge Jonathan e ireram reb e ban’en nrib manigil nrayog ni ngad beeged murung’agen u lan e Bible. Machane ga manang ni 30 e duw nib ilal Jonathan riy ngak David, fa? Ere mang fan nrib fel’ e tha’ u thilrow? Bochan ni tha’ u thilrow e be tor nga daken e michan’ rorow ngak Got. Ma yow ma tay farow mab ga’ fan u wan’row e pi fel’ngin ni bay rorow ni bod ni darur rusgow ni ngar chamgow ngak e toogor rok Got.​—1 Sam. 13:3; 14:13; 17:48-50; 18:1.

13. Uw rogon ni ngki yag boch e fager ngom? Mu weliy ban’en ni ke buch.

13 Ere rayog ni ngad ‘felfelan’gad’ ni faanra ngad fagergad ngak e piin nib t’uf Jehovah rorad mab michan’rad ngak ni bod rogon David nge Jonathan. Kiera ni ke yoor e duw ni ke pigpig ngak Got e yog ni gaar, “Ke yag e fager ngog u ga’ngin yang e fayleng nib thilthil e gin ni kar bad riy nge yalen rorad.” Ere nap’an ni ga ra rin’ ban’en ni aray rogon, ma aram e ga ra guy rogon ni be ayuwegdad e Bible nge gelngin Got nib thothup ni ngad manged girdien reb e tabinaw u ga’ngin yang e fayleng ni gad be liyor ngak Got u taabang.

MU NAMEG BOCH BAN’EN NRA YIB ANGIN NGOM

14. (a) Uw rogon ni ngam nameg boch ban’en nra yib angin ko yafos rom? (b) Mang e be yog boch e fel’ yangaren u murung’agen e tin ni yad be nameg?

14 Mu beeg e Psalm 16:8. N’en th’abi ga’ fan u wan’ David e pigpig rok ngak Jehovah. Ere faanra ga be folwok rok David u nap’an ni ga be nameg boch ban’en, ma gubin ngiyal’ ni ga be lemnag e n’en ni baadag Jehovah ni fan ngom, ma ga ra felfelan’ ko yafos rom. Bay reb e walag nib pagel ni ka nog Steven ngak ni gaar: “Nap’an ni gu ra maruweliy e n’en ni gu be nameg, ma nap’an nra yag ngog e n’en ni kug nameg, mug guy e pi n’en ni ke yag ni nggu mon’og riy, ma ri gu ma felfelan’.” Ku bay reb e walag ni kab pagel u Chiyamen ni be pigpig u yugu reb e nam e chiney e yog ni gaar: “Dabug nra gu pilibthir mug guy ni tin ni kug rin’ u lan e yafos rog e kemus ni yigoo bogi ban’en ni fan ngog.” Gur, ireray rogon ni ka ga ma lem? Ere mu fanay e salap rom ni ngam pining e sorok riy ngak Got mag ayuweg e girdi’. (Gal. 6:10) Mu nameg boch ban’en ni fan ko pigpig rom ngak Jehovah mag ning e ayuw ngak ya nge yag ngom e tin ni ga be nameg. Rayog ni nge pagan’um nra fulweg taban e meybil rom!​—1 John 3:22; 5:14, 15.

15. Mang boch ban’en nrayog ni ngam nameg? (Mu guy fare kahol ni kenggin e “ Boch Ban’en Nrayog ni Ngam Fal’eg i Lemnag Mag Nameg.”)

15 Ere mang boch ban’en nrayog ni ngam nameg? Rayog ni ngam nameg ni ngam pi’ e fulweg u nap’an e muulung ni ke yib u gum’irchaem, ara ngam un ko pioneer ara pigpig u Bethel. Rayog ni ngam fil yugu reb e thin ya nge yag ni ngam weliy fare thin nib fel’ ngak boor e girdi’. Bay reb e walag ni kab pagel ni Barak fithingan ni ma pigpig u polo’ e tayim rok ni gaar: “Gubin e rran nra gu od ma gu manang ni gu be fanay gelngig ni nggu pigpig ngak Jehovah, ma ri gu ma felfelan’. Ma dariy reb e ban’en nrayog ni nggu rin’ ni ku ra yibnag e felfelan’ ngog ni bod e re n’ey.”

NGE GA’ FAN U WAN’UM E PUF ROGON NI KE PI’ GOT NGOM

16. Uw rogon u wan’ David e Motochiyel rok Jehovah nge pi kenggin e motochiyel u Bible, ma mang fan?

16 Mu beeg e Psalm 16:2, 4. Rogon ni kad filed ko fa binem e article e faan gad ra fol ko pi motochiyel rok Got nge pi kenggin e motochiyel u Bible ma rayog e bin riyul’ e puf rogon ngodad. Ma kad filed ni nge t’uf e tin nib fel’ rodad ma gad fanenikay e tin nib kireb. (Amos 5:15) Ke yog David ni ‘urngin e pi n’en nib fel’ ni bay rok’ e Jehovah e ke pi’ ngak. Ban’en nib fel’ e ku be yip’ fan e ngongol nib fel’. Aram fan ni Jehovah e ba fel’ rogon gubin ban’en ni ma rin’ ma gubin ban’en nib fel’ ni bay rodad ma ir e ke yib rok. Ba gel e maruwel ni tay David ni nge folwok rok Got me t’uf rok e tin nib t’uf rok Got. Miki fil David ni nge fanenikay e tin ni be yog Got nib kireb. Reb ko pi n’ey e aram e ngan liyor ngak be’ ara yugu ban’en ma gathi Jehovah. Re miti ngongol ney e ma darifannag e girdi’ maku bochan e re n’ey ma ma pining e girdi’ e sorok ngak be’ ara ban’en nre n’ey e susun ni yigoo Jehovah e ngan rin’ ngak.​—Isa. 2:8, 9; Rev. 4:11.

17, 18. (a) Mang wenegan e liyor ni googsur ni yog David? (b) Mang e ma k’aring e girdi’ ni ngar “girngiyed nga dakenrad” e gafgow ni boor?

17 Kakrom e ngongol ndarngal e bang ko liyor ni googsur. (Hos. 4:13, 14) Aram fan ni boor e girdi’ ni yad baadag e liyor ni googsur ni bochan e yad baadag ni yad ma un ko ngongol nib kireb. Ere gur, ke yibnag e re miti liyor ney e felfelan’ ngorad? Danga’! Ya ke yog David ni piin ni yad ma pigpig ko got ni googsur e “boor e gafgow ni kar girngiyed nga dakenrad.” Ku yad ma pi’ pi fakrad ni maligach ngak e pi got ni googsur! (Isa. 57:5) Aram fan ni fanenikay Jehovah e ngongol rorad nib kireb. (Jer. 7:31) Ere faan gomanga ga bay e ngiyal’ nem, ma ga ra felfelan’ ni ma liyor e gallabthir rom ngak Jehovah!

18 Ngiyal’ ney e boor e teliw ni googsur ni ke m’agan’rad ko ngongol ndarngal nib muun ngay e pumoon ni ma darngalnag e pumoon nge ppin ni ma darngal e ppin. Pi ngongol nib kireb ney ni ma rin’ e girdi’ e rayog ni ngar lemnaged nre n’ey e ke pi’ e puf rogon ngorad, machane bin riyul’ riy e “boor e gafgow ni kar girngiyed nga dakenrad.” (1 Kor. 6:18, 19) Kam guy ni be buch e re n’ey, fa? Ere piin fel’ yangaren mu motoyilgad ngak e Chitamangimed ni bay u tharmiy. Ngam micheg u lanin’um ni gur e ra yib angin ngom ni faan ga ra fol rok Got. Mag fal’eg i lemnag wenegan ni ma yib ko ngongol ndarngal. Ya ga ra guy ni felfelan’ nib ngoch nap’an e dabi taareb rogon nga gelngin e gafgow nra yib nga tomuren. (Gal. 6:8) Joshua ni kad weliyed murung’agen boch kafram e yog ni gaar: “Rayog ni ngad fanayed e puf rogon rodad ni ngad rin’ed e tin ni gad baadag, machane dabiyog ni nge fel’ rogoy riy ni faanra de mat’aw rogon ni yibe maruwel ngay.”

19, 20. Mang tow’ath e ra yag ngak e piin fel’ yangaren nib mich Jehovah u wan’rad ma yad be fol rok?

19 Ke yog Jesus ni gaar: “Faan gimed ra fol ko thin ni gu be machibnag ngomed ma aram e kari mudugil ni kam manged pi gachalpeg; ma bay mu nanged e tin riyul’, ma tin riyul’ e ir e bayi ayuwegmed nge dab kum pired ni gimed e sib.” (John 8:31, 32) Gad be pining e magar ngak Jehovah ni bochan e ke ayuwegdad ni ngad chuwgad ko liyor ni googsur, ma ke tamilangan’dad, ma kad pithiged gadad u boch ban’en nib mich u wan’uy nde riyul’. Gad be athapeg ni boch nga m’on ma aram e ra yag ngodad e “puf rogon nrib manigil ni fan ngak pi fak Got.” (Rom. 8:21NW) Chiney e ku rayog ni ngan felfelan’ ko re puf rogon nem ni fan ngak pi fak Got ni faanra mu fol ko pi n’en ni i fil Kristus. Ga ra rin’ ni aray rogon, ma aram e ga ra ‘nang e tin riyul’’ ni gathi kemus ni ngam fil ya ngkum fol riy!

20 Piin fel’ yangaren nge ga’ fan u wan’med e puf rogon ni ke pi’ Got ngomed. Mmaruwel ngay u fithik’ e gonop. Ya ra ayuwegem ni ngam dugliy boch ban’en e ngiyal’ ney nra ayuwegem nge yag ngom e bin th’abi fel’ e par boch nga m’on. Bay reb e walag ni pumoon nib fel’ yangaren ni gaar: “Ga ra maruwel ko puf rogon rom u fithik’ e gonop u nap’an ni kab fel’ yangarem, ma ir e ra ayuwegem boch nga m’on u nap’an ni ke t’uf ni ngam dugliy boch ban’en nib ga’ fan ni bod rogon ni ngam gay reb e maruwel nib fel’ ngom, ara ngam un ko mabgol ara ngam par ba ngiyal’ ni gab muchugbil.”

21. Uw rogon nra yag e “bin riyul’ e yafos” ngom?

21 Yafos ni ma yog e girdi’ ni aram e bin nib fel’ u lan e re m’ag ney e ba ngoch nap’an. Dariy be’ ni manang ko mang e ra buch gabul. (Jas. 4:13, 14) Ere n’en nib fel’ ni ngam rin’ e ngam dugliy boch ban’en nra ayuwegem ni nge yag e “bin riyul’ e yafos” ngom ni aram e yafos ni manemus u lan e bin nib beech e fayleng rok Got. (1 Tim. 6:19) Der towasariy Jehovah be’ ni nge pigpig ngak. Ya ra bagadad mab milfan ngak ni nge dugliy ko mang e nge rin’. Ere tha’ u thilmew Jehovah e aram e ‘n’en’ ni nge ga’ fan u wan’um ni aram e nge gubin e rran ma ngam guy rogon ni ngam gelnag e chugur ko tha’ u thilmew me ga’ fan u wan’um e “tin nib fel’” ni ke pi’ ngom. (Ps. 103:5, BT) Ma nge pagan’um nrayog ni nge pi’ Jehovah ngom e felfelan’ nib gel nra par ni manemus.​—Ps. 16:11.

[Boch e thin nra tamilangnag murung’agen]

a Isaiah 26:3, NW: “I gur Somol e ga ra yororiy e piin ni be pagan’rad ngom mag ra pi’ e gapas ngak e piin nib mudugil lanin’rad ma gur e ma l’agan’rad ngom.”

b Psalm 16:3, NW: “Piin ni yad ba thothup ma yad ba manigil u fayleng e yad ma felfelan’nigeg.”