“Nguketa abinangu bamo mu kalasi bikele itolo kisita mabuku kangi babikile amahedifoni mu mbulukutu bikupilikisya inyimbo kuno um’manyisi ikumanyisya. Pabumalikisyo bikwanda ukuswigha linga bafelwile. Loli balipo abandu bamo bo une bikughelaghela ukubomba ifi babaghile ukufwanisya, ukubelenga fiyo, loli pabumalikisyo bikufelula amaghesyo. Ndikumanya inongwa iyi ifindu fikuya bo ulu. Sikumbaba fiyo mundumbula ukuketa ukuti akabalilo kosa nabikangapo indumbula pakubelenga kangi nabikangapo indumbula mpaka ukubelenga pakilo fiyo.”—Yolanda.

 Ngimba nanumwe mukwipilika bo Yolanda? Ukuyoba ubwanaloli we mundu ukuwa amaka fiyo linga utoliwe amaghesyo, pamo linga ubwelilepo itolo mu kalasi.

 Abakilumyana bamo aba fikubatamya mu kalasi, babaghile ukuwa amaka nu kuleka ukubikapo indumbula mu kalasi. Bamo bikusala itolo ukuleka isukulu. Kubaghile ukuya kupepe fiyo ukuti umundu asale injila sibili isi. Nalinga sili bo ulu, loli yilipo injila yimo iyakutula fiyo. Keta ifindu 6 ifi fibaghile ukubatula ukuti mubombeghe kanunu mu kalasi.

•  Isi mubaghile ukubomba

•  Isi abininu bikuyoba

•   Koma ukusyala ku sukulu. Ifundo iyi yibaghile ukuboneka ukuti yikaya yakutula, loli linga mubaghile ukwanda ukusyala ku sukulu fibaghile ukubatamya ukuti mubombeghe kanunu mu kalasi.

   “Ku sukulu kwitu, abana aba batikuya nafyo nimbombo ifya magiledi bo aba utubalilo twingi bighanile ukusyala ku sukulu, isi sikubatwalila indamyo.”—Matthew.

   Ifundo ya mu Baibolo: “Buno ifi umundu ikusopa, fyo fifyo isakutondolagha.”—Bagalatia 6:7.

•   Mubikengepo indumbula ukuti mupinduleghe na fyosa ifi mukumanyila. Ukwaghiwa mu kalasi kununu fiyo, loli linga mwingile mu kalasi mukulondiwa ukubikapo indumbula ukuti mupilikisyeghe ku fyosa ifi mukuya pakumanyila. Mulembeghe amanotisi kangi mukongeghe nu kupilikisya ifi um’manyisi winu ikumanyisya. Linga ulusako lulipo, mulalusyeghe ifi mukapilikisya kanunu akabalilo kakako bo mukali muli mu kalasi…

   “Nighanile ukulalusya amalalusyo mingi linga ndi mu kalasi panongwa yakuti nguketa ukuti po apa um’manyisi ikulingania kanunu panongwa yakuti ikumanya ukuti umwana yumo akapilikisya kanunu.”—Olivia.

   Ifundo ya mu Baibolo: “Mwandeghe lelo mumo mukupilikila.”—Luka 8:18.

•   Komma ukweghelela. Linga mundu ikweghelela fikunangisya ukuti akaya nsubiliwa. Silipo injila nyingi isi abandu bikweghelela amaghesyo ku sukulu. Injila yimo ko kweghelela ifi abinabo balembile. Linga umundu ikubomba bo ulu kokuti akaya nsubiliwa kangi ikwisyoba mwene.

   “Linga ukapilikisya ikindu kimo komma ukweghelela itolo amansala ku binako. Linga ukweghelela kokuti ukwisyoba itolo wimwene. M’malo mwakumanyila ukuti umalaneghe ni ndamyo pawimwene, ukwanda itolo ukusubila abinako ukuti bo bakutuleghe akabalilo kosa.”—Jonathan.

   Ifundo ya mu Baibolo: “Loli umundu wesa abuketeghe ubununu ubumi bwake, po isakuyagha nisya kwitukifyamo yuyo mwene.”—Bagalatia 6:4.

•   Mulembeghe tasi homuweki. Linga mubaghile ukufwanisya mulembeghe homuweki bo mukali ukubomba ifindu ifingi— fiyofiyo ifindu ifyakusangalusya. * Linga mubombile bo ulu mukuya pakuya na kabalilo akakubombela ifindu ifingi.

   “Nalembagha homuweki yangu bo ngali ukubomba ifindu ifingi, ifi fyalindulile ukuti nande ukubomba kanunu mu kalasi. Linga mfikile pakaya naghelaghelagha ukuti ndambalaleko panandi itolo pamo ukupilikisya inyimbo. Loli naketesyagha ukuti nande tasi ukulemba homuweki, ukufuma apo po apa natusyagha.—Calvin.

   Ifundo ya mu Baibolo: “Musisaleghe inunu.”—Bafilipi 1:10.

•   Musumeghe ubutuli. Komma ukuya nisoni linga mukulonda ubutuli ku bangi. Musumeghe ubutuli ku bapapi binu. Kangi musumeghe ubutuli ku m’manyisi winu ukuti amagiledi ghinu ghayeghe manunu. Utubalilo tumo mubaghile ukusuma ubutuli ku bamanyisi aba bikubamanyisya abandu linga akabalilo ka mu kalasi kamalike.

   “Mubukeghe ku m’manyisi winu. Musume ubutuli ukuti mupilikisye kanunu ikimanyisyo kimo ukuti musapange kanunu pa maghesyo. Um’manyisi winu ikuya pakuya walusekelo ukuketa ukuti mukulonda ukupilikisya ukuti musabombe kanunu pa maghesyo.”—David.

   Ifundo ya mu Baibolo: “Linga batalile basinongw’ine fiyo, syosa sikwenda bununu itolo.”—Isya Mbupingamu 15:22.

•   Mubombeleghe imbombo ulusako lulilosa ulu muli nalo. Mfisu fimo, amaghesyo ghikuya na malalusyo ghamo aghapadela agha ghabaghile ukubatula ukuti muyeghe na magiledi amanunu. Utubalilo tumo mubaghile ukunsuma um’manyisi winu ukuti abapeko imbombo simo isya mu kalasi isi babaghile ukubapako amagiledi. Linga mutoliwe amaghesyo, mubaghile ukusuma ukuti mulembe kangi linga fibaghile ukubombiwa.

   “Linga ngulonda ukuti amagiledi ghangu ghaye manunu une yone nguya wakwanda ukubombapo simo. Ngubalalusya abamanyisi bangu linga silipo imbombo isingi isi mbaghile ukulemba pamo isi mbaghile ukulemba kangi ukuti niye namagiledi manunu.”—Mackenzie.

   Ifundo ya mu Baibolo: “Umundu uyu linga ikwiyula atikupondwamo siku.”— Isya Mbupingamu 14:23.