Lakotɔ lo nkumbo ka wola la Tirana, kapitalɛ ka Albanie. Papa aki onto laki la losembwe efula lakakamba wenya efula dia nkotsha ehomba aso. Koko ndooko k’ɔlɔ kaki la so. Lakimi dikɛnda, lakɛnaka dia taki wola ndo la lɔsɛnɔ la paa. L’etena k’otale lo dikɛnda diami, lakɛngɔlaka ekolo hwe ndo kɔndɛka ko ndota.

Lakatatɛ mbiva leke dikɛnda di’efula. Lakafɔnyaka dia lakakimanyiaka nkumbo kami. Lushi lɔmɔtshi, apulushi wakaminde. Ɔnkɔnɛ, lo 1988, lam’akimi l’ɛnɔnyi 14, papa akatome lo kalasa ka lɛnɛ ahokolawɔ anto. Laketsha ɛnɔnyi esato lɛkɔ ndo lɛkɔ lakeke olimu wa sudɛka diangɔ. Lam’akamatombe oma lɛkɔ, lakalange nsɛna yoho ya lɔsɛnɔ la dimɛna, koko dimi kotana olimu. Elimu komongaka nɛ dia efukutanu w’awui wa pɔlitikɛ waki efula l’Albanie. Dui sɔ diakambisha lonyangu efula, ko lakayokalolɛ angɛnyi ami w’edjedja ndo lakatatɛ mbiva nto. Ko wakaminde dimi l’angɛnyi ami ndo wakatofundɛ lokanu l’ɛnɔnyi esato.

L’ɔkɔngɔ wa dimi ntomba oma lo lokanu, lakatetemala l’olimu ami wa kɔlɔ ɔsɔ. Falanga ya l’Albanie yakashisha nɛmɔ ndo wodja wakakɔ balakata. Lo nshi y’efukutanu tshɔ, lakakondja falanga efula oma l’elimu wa kɔlɔ. L’ɔkɔngɔ wa sho mbɔsa ekoma ko ntshɔ tova dihole dimɔtshi, wakande asekami amɔtshi ahende, dimi lakalawɔ oma lo wodja dia mbewɔ lokanu l’otale. Laasɔ ko lambotshuka Julinda ndo taki l’ɔna ashashi.

Takayotshɔka l’Angleterre. Lakalongamɛka totatɛ lɔsɛnɔ l’oyoyola wadɛmi ndo l’ɔnami, koko mbekelo yami y’edjedja kokolɔmi. Oshimu kele edja, lakakongola onongo, mbala kɛnɛ, okanda wa nnɔ nnɔ dia wolo, lokema la falanga laketa l’anya ami.

Ngande wakayaokaka Julinda lo woho wakamayashaka l’awui nnɔ nnɔ dia wolo? Tohokame: “Oko wakamole l’Albanie, dimi konanga monga ose wola. Lakalangaka ntsha tshɛ dia monga la lɔsɛnɔ la dimɛna efula. Lakafɔnyaka dia falanga ayolowanya nsɛnɔ yaso, diakɔ diakamasukɛ Artan tshɛ lo tshɛ lo wovi ande, l’osondjelo ande wa nnɔ nnɔ dia wolo, lo tshɛ kakondjiyɛ onto falanga.”

Oma laasɔ, lo 2002, nsɛnɔ yaso yakatshikitana ndo elongamelo kaki laso k’ɔnɛ tayonga la nshi yayaye y’amɛna kakɔtɔ l’ashi. Wakamunde l’ekanda ka woke ka nnɔ nnɔ dia wolo ndo wakakaloya nto lo lokanu.

Bible kakatatɛ monga la shɛngiya lo lɔsɛnɔ lami aha la dimi mbeya. L’etatelo ka 2000, Julinda akahomana l’Ɛmɛnyi wa Jehowa ndo nde akatatɛ mbeka la wɔ Bible. Dimi kɔngɛnangɛnaka ɔkɛtshanyelo w’awui wa lo Bible nɛ dia lakɔsaka dia ɔsɔ aki wetshelo a wenya. Koko Julinda akangɛnangɛnaka wekelo ɔsɔ. Nde mbutaka ate: “Dimi lakotɔ lo nkumbo kakayashaka l’awui w’ɔtɛmwɛlɔ ndo lakalangaka ndo lakalɛnyaka Bible. Mbala tshɛ lakalangaka mbeya kɛnɛ ketshatɔ ndo lakangɛnangɛnaka woho wakamekaka Bible l’Ɛmɛnyi wa Jehowa. Wetshelo efula wa lo Bible wakokɛmaka dia wekɔ mɛtɛ. Kɛnɛ kakamekaka kakakimanyiya dia nsala etshikitanu ɛmɔtshi lo lɔsɛnɔ lami. Koko, dionga diami lo kɛnɛ kendana la falanga kotshikitana efula, kana kotshikitana kaanga yema. Diɔ diakayotshikitanaka paka lam’akawande Artan. Dui sɔ diakayotshikitanyaka ekanelo kami ka yimba tshɛ lo tshɛ. Aha la ntshimbatshimba lakɛnyi dia kɛnɛ kakataka Bible lo dikambo dia falanga kaki mɛtɛ. Takasalaka tshɛ dia monga ɛngɔnyi, koko sho komonga l’ɔngɛnɔngɛnɔ. Oma laasɔ, lakayɛnaka dia dimi pombaka ndjela atɔndɔ wa Nzambi tshɛ lo tshɛ.”

Lo 2004, wakatondja oma lo lokanu, ndo oshimu kele edja, lakakalola nto l’okanda wa nnɔ nnɔ dia wolo. Koko, ekanelo ka yimba kaki Julinda kakatshikitana ndo dui dimɔtshi diakandate diakakonya dia nkana yimba: “Dimi laya bu l’ohomba wa falanga yayɛ nto. Dimi nangaka omɛmi kalola, ndo dimi nangaka dia she anami monga lanɛ lo dikambo diawɔ.” Dui sɔ diakanyangiya efula, koko nde aki la shadiya. Laketsha ɛnɔnyi enanɛi aha la monga kaamɛ la nkumbo kami. Lakakanyiya nto paa tshɛ yakamɛnyi lo woho wakamayangaka falanga lo yoho ya kɔlɔ. Lakɔshi yɛdikɔ ya ntshikitanya mboka yami ndo mpembola lɔngɛnyi l’angɛnyi ami w’edjedja.

Kɛnɛ kakaleke monga la shɛngiya le mi ele etena kakamatshu dimi la wadɛmi l’anaso ahende lo losanganya lɔmɔtshi l’Ɛmɛnyi wa Jehowa. Lakambe lo menda woho wakiwɔ anto wa losembwe ndo wadja anto lo demba. L’ekomelo, lakayotatɛ mbeka Bible.

Lakeke oma lo Bible dia “ngandji ka falanga ekɔ odio wa weho tshɛ w’akambo wa kɔlɔ, ndo amɔtshi wakayala la tɔ, . . . wakayatshatsha la lonyangu l’efula.” (1 Timɔte 6:9, 10) Awui wakakomɛ wakambetawoya dia kɛnɛ kata divɛsa nɛ kekɔ mɛtɛ! Lekɔ lo nyanga etombelo wa kɔlɔ w’oma lo yoho yami ya lɔsɛnɔ la ntondo ndo lakayasalɛ kɔlɔ ndo lakasalɛ nkumbo kami kɔlɔ. (Ngalatiya 6:7) Lam’akameke dia ngandji katoka Jehowea nde l’Ɔnande Yeso Kristo, lakatatɛ ntshikitanya lonto lami. Dimi kokanyiya nto efula lo dikambo diami hita, koko lakayotatɛ nkanyiya efula di’anto akina ndo lakayɛna ohomba wa mbetshaka wenya efula kaamɛ la nkumbo kami.

Lambokondja wahɔ lo ndjela dako dia lo Bible diata ɔnɛ: “Lo lɔsɛnɔ lanyu, tanyongake la ngandji ka falanga, koko nyɔngɛnangɛnake la kɛnɛ kele la nyu.” (Hɛbɛru 13:5) Wony’ɔnɛ laya wɔladi wa lo yimba ndo la nkum’otema ka pudipudi. Dui sɔ diambombisha ɔngɛnɔngɛnɔ wakimi komonga la wɔ ntondo. Laya la diwala dia nge ndo nkumbo kami kaya kaamɛ.

Lakafɔnyaka dia naka sho monga la falanga efula, kete tayonga l’ɔngɛnɔngɛnɔ. Kakianɛ, lambɛna wohho wele awui wa ngala ndo ngandji ka falanga akambela paa efula. Sho bu la falanga efula, koko lekɔ lo mɛna dia tekɔ l’ɛngɔ kɛmɔtshi koleki ohomba lo lɔsɛnɔ lasɔ, mbuta ate lɔngɛnyi la lam’asaso la Jehowa Nzambi. Mbɔɔtɛmɔla kaamɛ lo nkumbo toshaka ɔngɛnɔngɛnɔ wa mɛtɛ.