Vbe February 24, 2022, e Russia keghi mu okuo lae Ukraine. Emwi nọ sunu na keghi si ọlọghọmwa ye emwa nibun egbe, iran nibun na suẹn gha lẹẹ hin Ukraine rre. *

 “Iran na wa gha filo ugbe nọ wẹwẹ. Te ohan wa gha mu mwẹ, unu mwẹ i khian sẹtin ta emwi ne I miẹn. Vbe ima ghi họn wẹẹ, avbe okọ erhẹn rrọọ ni gha sẹtin mu ima kpa, ma na ghi wẹẹ ima gha ya laọ. Ẹkpo ọkpa nekherhe ẹre dọmwadẹ ima khian sẹtin viọ emwi ima yi. Avbe ebe ọghe ima, ukhunmwu, amẹ kevbe evbare ọkpa, ẹre ima sẹtin viọ. Ma na sẹ emwi nikẹre ne ima mwẹ rae, na kha na, te a wa ye gha filo ugbe nọ wẹwẹ.”​—Nataliia, nọ ke Kharkiv rre vbe Ukraine.

 “Ma ma te yayi wẹẹ, okuo gha gele sunu. I wa gha họn vbe a filo ugbe nọ wẹwẹ, vbe ihe eso vbe orere ẹvbo, avbe ewindo na wa vbe gha mu rueghe. I na ghi wẹẹ I gha lẹẹ, emwi ni gele ru ekpataki mẹ ọkpa, ẹre I viọ re. Ẹgogo 8:00 vbe owiẹ ẹre I ya kpa, I na la okọ erhẹn gha rrie Lviv, I na ghi ke evba la imọto gha rrie Poland.”​—Nadija, nọ ke Kharkiv rre vbe Ukraine.

Emwi ughughan ne ima khian guan kaẹn vbe uhunmwuta na

•  De emwi eso nọ gele si ẹre ne emwa na lẹẹ hin ẹvbo iran rre?

•  Vbọ khian ru iyobọ ne emwa ni lẹẹ hin ẹvbo iran rre ya rẹn wẹẹ, emwi gha maan vbe odaro?

•  E Baibol gha sẹtin ru iyobọ ne emwa ni lẹẹ hin ẹvbo iran rre ra?

 De emwi eso nọ gele si ẹre ne emwa na lẹẹ hin ẹvbo iran rre?

 Emwa keghi suẹn gha lẹẹ hin Ukraine rre rhunmwuda ne Russia na mu okuo la evba. Sokpan, e Baibol tama ima emwi nọ gele si ẹre ne emwa na lẹẹ hin ẹvbo iran rre:

•   Arriọba emwa nagbọn gbokhuẹre nẹ, iran ma he sẹtin kpemehe emwi hia ne emwa nagbọn gualọ. Emwa nibun ni rre ukpo arriọba keghi loo asẹ ne iran mwẹ ya yẹnyẹn emwa mu otọ.​—Asan Ibo 4:1; 8:9.

•   Esu ẹre ọ “kha yan agbọn na,” rhunmwuda ọni, ọ keghi loo emwa nagbọn ya ru emwi dan, ọni ẹre ọ si ẹre ne Baibol na kha wẹẹ: “Ọmwa dan nii ọre ọ kha yan agbọn na hia.”​—Jọn 14:30; 1 Jọn 5:19.

•   Vbọ gberra ọlọghọmwa ne emwa nagbọn miẹn ke otọ gha dee, e Baibol vbe guan kaẹn vbene emwi khian gha ye hẹ vbe ẹghẹ ne ima ye na. Ọ keghi kha wẹẹ: “Vbe ẹdẹ okiekie, te emwi hia khian wa wegbe.” (2 Timoti 3:1) Deba ọni, emwi nibun gha vbe gha sunu, vbe na ghee okuo, odekun ẹrhia, ukhunmwu kevbe emianmwẹ. Ena hia rre usun emwi ni ya emwa lẹẹ hin owa iran rre.​—Luk 21:​10, 11.

 Vbọ khian ru iyobọ ne emwa ni lẹẹ hin ẹvbo iran rre ya rẹn wẹẹ, emwi gha maan vbe odaro?

 E Baibol gi ima rẹn wẹẹ e Jehova, * nọ re Ayi ọghomwa, keghi re Osa nọ mwẹ ahoẹmwọmwa kevbe ẹnina ne emwa ni lẹẹ hin owa iran rre. (Diuteronomi 10:18) Ọ yan rẹn nẹ wẹẹ irẹn gha loo Arriọba ọghẹe nọ rre ẹrinmwi, ya sọfurre ye ọlọghọmwa hia ne emwa ni lẹẹ hin ẹvbo iran rre werriẹ aro daa. Arriọba Osanobua na gha rhihe arriọba emwa nagbọn. (Daniẹl 2:44; Matiu 6:10) E Jehova gha vbe loo Arriọba ọghẹe ya guọghọ Esu rua. (Rom 16:20) Te Arriọba nii khian gha kha yan uhunmwu otagbọn hia, ẹghẹ nii, emwa ni ke ẹvbo ughughan rre ghi gha mwẹ akugbe. Emwa nagbọn ni rre uhunmwu otagbọn hia ghi do gha re ẹgbẹe ọkpa. Vbe ẹghẹ nii, ọmwa i khian ghi lẹẹ hin owa rre, rhunmwuda e Baibol khare wẹẹ: “Edọmwadẹ ọghẹe ghi gha rrọọ vbe ọfunmwegbe vbe ugbo azara kevbe oliv ẹre, ọmwa rhọkpa i ghi vbe ya ohan mu iran. E Nọyaẹnmwa ne Oghodua ru eyan na nẹ.”​—Maika 4:4.

 Arriọba Osanobua ọkpa ẹre ọ khian sẹtin ru ẹre, ne emwi rhọkpa ghẹ ghi ya emwa lẹẹ hin ẹvbo iran rre. E Jehova gha loo Arriọba ọghẹe ya sọfurre ye avbe ọlọghọmwa ni te ya emwa lẹẹ hin owa iran rre. Gi ima guan kaẹn usun avbe ọlọghọmwa na:

•   Okuo. “[E Jehova gha] dobọ okuo yi vbe uhunmwu otagbọn hia.” (Psalm 46:9) Deghẹ u hoo ne u rẹn vbene Osanobua khian ya ru ọna hẹ, ya tie uhunmwuta nọ khare wẹẹ, “Peace on Earth​—How Will It Come?”

•   Ne a na yẹnyẹn emwa mu otọ, kevbe igbinnoguo. “[E Jehova] miẹn iran fan hin obọ, a zẹ ọmwa kpokpo kevbe ọkpankpan.” (Psalm 72:14) Deghẹ u hoo ne u rẹn vbene emwa ne uyinmwẹ dan te gua ẹre obọ ro khian ya fi werriẹ hẹ, ya tie uhunmwuta na gba re ikun nọ khare wẹẹ, “Breaking the Cycle of Hatred.”

•   Ogue. “[E Jehova gha] miẹn avbe ivbiogue, ni kpe tie ẹre fan.” (Psalm 72:12) Deghẹ u hoo ne u rẹn vbene Osanobua khian ya wabọ emwi ughughan ni ya emwa susẹ, ya tie uhunmwuta nọ khare wẹẹ, “Is a Fair Economic System Possible?”

•   Ukhunmwu. “Te evbare khian kpọ vbe agbọn na.” (Psalm 72:16) Deghẹ u hoo ne u rẹn vbene Osanobua khian ya kpemehe evbare ne emwa hia, ya tie uhunmwuta nọ khare wẹẹ, “A World Without Hunger?”

 E Baibol gha sẹtin ru iyobọ ne emwa ni lẹẹ hin ẹvbo iran rre ra?

 Ẹẹn. E Baibol ru iyobọ ne iran ya rẹn wẹẹ emwi hia gha maan vbe odaro, deba ọni, ọ vbe ru iyobọ ne iran ya rẹn vbene iran khian ya zin egbe ọlọghọmwa ne iran werriẹ aro daa nia.

 Ilele nọ rre uwu e Baibol: “Ghẹ si osi ye emwi rhọkpa, sokpan gha ya erhunmwu na na, nọ emwi ne u gualọ vbe obọ Osanobua, u ghi gha ya ekhọe ọkpọnmwẹ ẹse nọ rẹn vbe ẹghẹ hia. Te ọfunmwegbe Osanobua, nọ gberra ne ọmwa nagbọn gha sẹtin rẹn otọ ẹre, gha rhie ekhọe kevbe orhiọn uwa mwẹ lekpa e Jesu Kristi.”​—Filipai 4:​6, 7.

 Vbene u khian ya lele adia na hẹ: Rinmwian Osanobua nọ mu ruẹ orhiọn sotọ vbe u ghaa werriẹ aro daa ọlọghọmwa nọ rhirhi gha khin. Ya tie uhunmwuta nọ khare wẹẹ, “Philippians 4:​6, 7​—‘Do Not Be Anxious About Anything.’”