JANI MASU!

Ŵanthu Mamiliyoni Athaŵa Nkhondu mu Charu cha Ukraine

JULANI

Pa 24 February 2022, asilikali a charu cha Russia angusere mucharu cha Ukraine ndi kwamba kuchita nachu nkhondu. Nkhondu yeniyi yachitiska kuti maumoyu nga ŵanthu anandi ngaje pangozi, mwakuti ŵanthu anandi athaŵa mucharu chenichi. a

Nataliia yo waja mtawuni ya Kharkiv ku Ukraine wangukamba kuti: “Mabomba ngaphulikanga ŵaka peposi. Venga vakofya ukongwa mwakuti ndingafiska cha kukonkhoska mo venge. Tati tavwa kuti kwe sitima yo yinyamuwengi ŵanthu wo athaŵa nkhondu, nasi tingusankha kuti tithaŵi. Takhumbikanga kusiya chechosi chifukwa munthu amuzomerezanga ŵaka kupinga kachikwama kamana kakubapiya mbwenu. Tinguto ŵaka makalata ngakukhumbika, munkhwala, maji ndi chakurya chimanavi. Tingujowo chechosi ndi kutchimbiriya ku malu ngakukwere sitima uku mabomba ngaphulika.”

Nadija yo waja mutawuni ya Kharkiv ku Ukraine wangukamba kuti: “Tagomezganga cha kuti kungachitika nkhondu mpaka po yingwambiya. Ndingwamba kuvwa mabomba ngachiphulika mumadera nganyaki nga tawuni yidu ndipu mawindu nga nyumba yidu ngasukunyikanga ukongwa. Mwaviyo ndingwamba kuthaŵa ndipu ndinguto ŵaka vinthu vakukhumbika pe. Ndingusoka panyumba 8 koloku mlenji ndipu ndingukwera sitima yo yalutanga ku tawuni ya Lviv. Ndati ndafika ku Lviv ndingukwera basi yo yalutanga ku Poland.”

Munkhani iyi tikambiskanengi fundu izi:

Ntchinthu wuli chikulu ukongwa cho chachitiska suzgu lenili?

Ŵanthu athaŵa mucharu cha Ukraine chifukwa chakuti asilikali a charu cha Russia akusere mucharu cha Ukraine ndi kwamba kuchita nachu nkhondu. Kweni Bayibolu likonkhoska vifukwa chayivu vo vichitiska kuti ŵanthu athaŵengi kwawu:

Maboma nga ŵanthu ngatondeka kulamuliya umampha ŵanthu. Kanandi ŵanthu wo alamuliya agwiriskiya ntchitu umampha cha udindu wawu ndipu akandirizga ŵanthu wo atiŵalamuliya.—Wakutawula 4:1; 8:9.
Satana Dyaboli “yo walamuliya charu,” wachiska ŵanthu kuti achitengi vinthu viheni. Ve viyo chifukwa Bayibolu likamba kuti: “Charu chosi che mu nthazi ya muheni yo.”—Yohane 14:30; 1 Yohane 5:19.
Kusazgiyapu pa masuzgu ngo ŵanthu akumana nangu kwa vyaka vinandi, pasonu panu tija mu nyengu yo Bayibolu likukambiya limu kuti: “Mu mazuŵa ngakumaliya, kuŵengi nyengu zakusuzga ukongwa.” (2 Timote 3:1) Ndipu Bayibolu likukambiya limu kuti mu mazuŵa ngakumaliya ngenanga, kwazamuja nkhondu, masoka ngachilengedu, nja kweniso milili. Venivi ndi vinyaki mwa vinthu vo vichitiska kuti ŵanthu athaŵengi kwawu.—Luka 21:10, 11.

Kumbi ŵanthu wo athaŵa kwawu angasaniya pani chilindizga?

Bayibolu likamba kuti Yehova, b yo ndi Mlengi widu, watanja kweniso walenge lisungu ŵanthu wo athaŵa kwawu kweniso wo achichizgika kusiya nyumba zawu. (Dotoronome 10:18) Iyu walayizga kuti wazamumalisa masuzgu ngosi ngo ŵanthu wo athaŵa kwawu akumana nangu ndipu wazakungamalisa mwakugwiriskiya ntchitu boma laki lakuchanya lo liziŵika kuti Ufumu waku Chiuta. Boma lenili lazamusere mumalu mwa maboma nga ŵanthu. (Daniyeli 2:44; Mateyu 6:10) Yehova wazamugwiriskiya ntchitu Ufumu wenuwu kuti watuzgepu Satana Dyaboli. (Aroma 16:20) Ufumu wenuwu wazamulamuliya pacharu chosi chapasi ndipu venivi vazamutuzgapu masuzgu ngo ngaŵapu chifukwa chakulimbiyana mphaka za charu. Ŵanthu wosi pacharu chapasi azamuja banja limoza lakukoliyana. Pa nyengu yeniyo, pazamuŵavi munthu yo wazamuthaŵa kwawu chifukwa Bayibolu likulayizga kuti: “Weyosi wazamuja pasi pa chimiti chaki cha mphereska kweniso pasi pa chimiti chaki cha mkuyu, Ndipu palivi munthu yo wazakuŵawofya, Chifukwa mulomu waku Yehova wa mizinda walongoro.”—Mika 4:4.

Ndi Ufumu waku Chiuta pe wo ungamalisiya limu masuzgu ngo ngalipu pasonu panu ngo ngachitiska kuti ŵanthu athaŵengi kwawu. Yehova wazamugwiriskiya ntchitu Ufumu waki kuti watuzgepu masuzgu ngosi ngo ngachitiska kuti ŵanthu athaŵengi kwawu. Mwakuyeruzgiyapu, wonani vinthu vo wazamuchita:

Nkhondu. “[Yehova] wamalisa nkhondu.” (Salimo 46:9) Kuti muziŵi mo Chiuta wazamumalisiya nkhondu, ŵerengani nkhani ya Chichewa ya mutu wakuti, “Kodi Zidzatheka Bwanji Kuti Padziko Lonse Lapansi Padzakhale Mtendere?”
Kukandirizgana kweniso nkhaza. “[Yehova] wazakuŵataska ku ŵanthu ankhaza kweniso achiwawa.” (Salimo 72:14) Kuti muvwisi mo ŵanthu asinthiya maŵanaŵanu ngawu ngaheni, ŵerengani nkhani za mutu wakuti, “Tingamalisa Jalidu Lakutinkhana.”
Ukavu. “[Yehova] wazamutaska akavu wo apempha chovyu.” (Salimo 72:12) Kuti muziŵi mo Chiuta wazamumalisiya ukavu, ŵerengani nkhani ya Chingelezi ya mutu wakuti, “Is a Fair Economic System Possible?”
Kusoŵa kwa chakurya. “Pacharu chapasi pazamuja chakurya chinandi;” (Salimo 72:16). Kuti muziŵi vo Chiuta wazamuchita kuti weyosi wazijengi ndi chakurya chakukwana, ŵerengani nkhani ya Chichewa ya mutu wakuti “Kodi Njala Idzatha Padziko Pano?”

Kumbi Bayibolu lingawovya nadi ŵanthu wo athaŵa kwawu mazuŵa nganu?

Hinya. Chinanga kuti Bayibolu lilayizga kuti masuzgu nga ŵanthu wo athaŵa kwawu ngazamumala kunthazi, kweni mu Bayibolu musanirika so fundu zo zingaŵawovya pa masuzgu ngo akumana nangu pasonu panu.

Fundu ya mu Bayibolu: “Munthu wambula kuziŵa vinandi wagomezga mazu ngengosi, Kweni munthu wakuchenje waŵanaŵaniya mo watende.”—Nthanthi 14:15.

Vo fundu iyi ying’anamuwa: Muŵanaŵaniyengi masuzgu ngo mungakumana nangu kweniso vo mungachita kuti mujivikiliyi. Phweriyani ndi ŵanthu aheni wo aryiya masuku pamutu ŵanthu wo athaŵa kwawu. Yiwu achita venivi chifukwa aziŵa kuti ŵanthu wo athaŵa kwawu aja mwamantha kweniso atingaziŵa umampha cha malu ngo athaŵiyaku.

Fundu ya mu Bayibolu: “Asani te ndi chakurya ndi vakuvwala, tije akukhorwa ndi vinthu venivi.”—1 Timote 6:8.

Vo fundu iyi ying’anamuwa: Mungaŵanaŵaniyanga ukongwa katundu cha. Asani mukhorwengi ndi vinthu vakukhumbika vo mwe navu, mulutirizgengi kukondwa.

Fundu ya mu Bayibolu: “Mwaviyo, vinthu vosi vo mukhumba kuti ŵanthu akuchitiyeni, namwi muŵachitiyi venivo.”—Mateyu 7:12.

Vo fundu iyi ying’anamuwa: Muzikirengi kweniso mujengi alisungu. Mijalidu yeniyi yingakuwovyani kuti ŵanthu akutumbikeningi kweniso kuti mujengi umampha ndi ŵanthu a mudera linu lasonu.

Fundu ya mu Bayibolu: “Mungaweziyanga cha chiheni pa chiheni ku munthu weyosi.”—Aroma 12:17.

Vo fundu iyi ying’anamuwa: Mungazomerezanga cha kuti vinthu vambula urunji vo ŵanthu anyaki akuchitiyani vikukwiyiseningi ukongwa mpaka kuŵaweze. Asani mungachita venivi, vingasazgiyaku so masuzgu nganyaki.

Fundu ya mu Bayibolu: “Mu vinthu vosi ndija ndi nthazi kuporote mwaku yo watindipaska nthazi.”—Afilipi 4:13.

Vo fundu iyi ying’anamuwa: Mumuthembengi ukongwa Chiuta pa umoyu winu ndipu mupempherengi kwaku iyu. Iyu wakupaskeningi nthazi kuti mufiski kukunthiyapu.

Fundu ya mu Bayibolu: “Mungafipanga mtima ndi chinthu chechosi cha, kweni pa chinthu chechosi, mwa pempheru ndi kuŵeyere limoza ndi kuwonga, vo mupempha viziŵiki kwaku Chiuta; ndipu chimangu chaku Chiuta cho chiluska kuziŵa vinthu kosi, chivikiliyengi mitima yinu ndi maŵanaŵanu nginu.”—Afilipi 4:6, 7.

Vo fundu iyi ying’anamuwa: Mwemosi mo vinthu vingaŵiya, mupemphengi Chiuta kuti wakupaskeni chimangu cha mumtima ndi mumaŵanaŵanu. Ŵerengani nkhani ya mutu wakuti, “Afilipi 4:6, 7—‘Mungafipanga Mtima ndi Chinthu Chechosi Cha.’”

a Asilikali a charu cha Russia ŵati ayamba ŵaka kuyukiya charu cha Ukraine, mawa laki wupu wa United Nations wo uwona va ŵanthu akuthaŵa kwawu (United Nations High Commissioner for Refugees), ungukamba kuti vo vachitika penapa, ndi suzgu likulu ukongwa. Mu mazuŵa 12 pe kutuliya po nkhondu iyi yikwambiya, ŵanthu akujumpha 2 miliyoni akuthaŵa mucharu cha Ukraine ndi kuluta muvyaru vinyaki vapafupi. Kusazgiyapu yapa, ŵanthu anyaki so akukwana 1 miliyoni akuthaŵa munyumba zawu kuluta kumadera nganyaki mucharu chenichi.

b Yehova ndilu zina laku Chiuta. (Salimo 83:18) Wonani nkhani ya mutu wakuti, “Kumbi Yehova Ndiyani?”