Istrikto iray teacher. Napre-pressure ka ed saray kaeskuelam. Makapa-stress iray exam, tan abunton iray asainmin. Normal labat sirin no naliknam ya agmo la labay so onloob ed eskuelaan. a Oniay imbaga na sakey ya tinedyer ya si Rachel b:

 “Mas labay ko ni onlad anggan iner ya pasen puera labat ed eskuelaan. Mas maong ni onlad dayat o miulop ed saray kakaarok odino ontulong ed saray atateng ko ya manluto odino manlinis na abung!”

 No pareho kayo nen Rachel, ompan say pakaliknam et singa ka walad prisoan legan na saray taon ya manaaral ka tan kaukolan mon anosan itan anggad nibulos ka no man-graduate ka la. Wala kasi nagawaan mo pian na-enjoy mo ray taon na panaaral mo?

 Kasin antam? No dugay pakanengneng mo ed eskuelaan, mas nakontrol moy situasyon mo tan agmo la naisip ya kaukolan mo labat ya itepel so panaaral mo. No ontan, nanengneng mo ya makatulong ed sika so iloob mod eskuelaan pian nawalaan ka na saray skill ya makatulong ed sika no ontatken ka la.

 Pian magmaliw ya duga so pakanengneng mod eskuelaan, nia ray sarag mon pampokusan:

 Saray naaralan mo. No mas dakel so antam, mas nasarag mon ayosen iray probleman onsabi no mantratrabaho ka la tan diad arum ni ran situasyon ed bilay mo, imbes ya mandepende ka labat ed arum. Tepetay sarilim, ‘Anggano wala ray agko nagugustoan ed eskuelaan, anto ra balet so naitutulong ed siak na saray nanaaralan ko?’

 Prinsipyo na Biblia: “Alwaran mo so makanan karunongan tan say abilidad a mannonot.”—Proverbio 3:21.

 Saray napasalan mon gawaen. Makatulong iray apasalan mon gawaen ed eskuelaan pian dugay pangusar mod panaon mo, walay disiplinam ed sarilim, tan magmaliw kan makulin mankimey—kaukolan mo iratan ya kualidad no ontatken ka. Tepetay sarilim: ‘Panon ya makakatulong iray lanang kon gagawaen ed eskuelaan pian magmaliw ak ya makulin mankimey tan walay disiplinak ed sarilik? Anto ray gawaen ko pian na-improve ko ni iratan?’

 Prinsipyo na Biblia: “Walay nagunggona ed kada kimey a pansasagpotan.”—Proverbio 14:23.

 Say relasyon mo ed arum. No miuulop ka ed saray kaklasem ed eskuelaan, naaralan mon imalasakit tan respetoen so arum. “Importantin naaralan moy mitongtong ed totoo, no panon ya importantin naaralan moy history tan science,” so kuan na kabataan ya laki ya manngaray Joshua. “Nausar mo itan ed interon bilay mo.” Tepetay sarilim, ‘Anto ray naaralan kod eskuelaan ya makatulong ed siak pian amtak no panon kon piulopan so arum—anggan saramay dumay apasalan o papanisiaan da?’

 Prinsipyo na Biblia: “Panseetan yoy mikareenan ed amin a totoo.”—Hebreo 12:14.

 Say nagawad sika diad arapen. Makatulong so eskuelaan pian nanengneng mo iray abilidad mo tan makapamplano ka base ed satan. Oniay imbaga na kabataan ya bii ya si Brooke: “Sarag moy mangala na sakey ya espisipikon klase na training, ya singa ginawak, pian ka-graduate mo, sarag mo lay mantrabaho.” Tepetay sarilim: ‘No ka-graduate ko, antoy magmaliw ya trabahok pian nasuportaan koy sarilik? Panon kon naseguro ya say kurson alaen ko natan et nausar ko ed ontan ya klase na trabaho?’

 Prinsipyo na Biblia: “Nonot mon maong no iner so arapen mo.”—Proverbio 4:26, Contemporary English Version.